شام غریبان + اعمال، معنی، آداب و فلسفه شمع روشن کردن
تاریخ انتشار: ۲۸ مرداد ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۸۵۸۶۲۰
شام غریبان به غروب آفتاب روز عاشورا، شب یازدهم محرم و سوگواری این شب گفته میشود؛ سوزاندن خیمه های اهل بیت حضرت حسین بن علی(ع)، به اسیری گرفتن اهل بیت به وسیله لشکر یزید بن معاویه و نقش ویژه حضرت زینب (علیهمالسلام) بعد از واقعه عاشورا در رهبری کاروان اسیران درون مایه این مراسم هست.
به گزارش ایمنا، شب یازدهم محرم را شب شام غریبان نام نهادهاند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
یکی از معانی واژه غریب، دور افتاده از وطن است و گاهی برای کسی که بی یار و یاور مانده است نیز از واژه غریب استفاده میشود. شام غریبان نیز به معنای شب ِ مردم غریب و دورافتاده از یار و دیار آمده است.
در اصطلاح و در مرثیههای پارسی زبان، به غروب آفتاب روز عاشورا و سوگواریِ شبانه این شب گفته میشود.
اعمال شام غریبانشام غربیان در واقع یک مجلس روضه است لذا دوستداران «سیدالشهدا (ع)» بعد از اسارت به یاد کاروان کربلا شمع روشن میکنند، ولی بهترین اعمال این است که به خواندن زیارت عاشورا بپردازند و همانند حضرت «زینب کبری (س)» نماز شب به پا داشته شود در عین حال بر عزای «اهل بیت (ع)» اشک ریخته شود.
تاریخچه عزاداری شام غریباناین سوگواری، تا پیش از مظفرالدین شاه، در تهران رایج نبود و زیرا نوحه دسته گردانی شام غریبان به زبان ترکی هست، میتوان حدس زد که این عزاداری همراه ترکها با مظفرالدین شاه، به تهران آمده باشد؛ آنقدر که بزرگترین شام غریبان را هم در مسجد شیخ عبدالحسین، تکیه ترکها میگرفتند.
اتفاقات شام عاشوراسپاه دشمن غروب عاشورا زنان را از خیمهها خارج کردند و خیمهها را آتش زدند. در این موقع زنان فریاد میزدند و زیرا چشم شان به کشتگان خود افتاد لطمه به صورت زدند.
عمر بن سعد غروب عاشورا سر امام حسین (ع) را با خولی اصبحی و حمید بن مسلم ازدی و سرهای یاران و خاندان وی را که هفتاد و دو سر بود، به همراه شمر، قیس بن اشعث و عمرو بن حجاج و عزره بن قیس پیش ابن زیاد ارسال کرد.
عمر سعد خویش با گروهی از لشکریانش آن شب را در کربلا ماند و روز بعد نزدیک ظهر بعد از دفن کشتگان سپاه خویش، همراه اهل بیت امام حسین (ع) و دیگر بازماندگان، به سمت کوفه حرکت کرد.
عبور کاروان از قتلگاهبعد از ظهر روز یازدهم محرم عمر بن سعد و یارانش در حالی که اجساد بی سر و مطهر امام (علیهالسّلام) و یارانش را بر روی زمین رها کرده بودند، بانگ الرحیل سر داده و امام سجاد (علیهالسّلام) را با همان حال بیماری، زنان و دختران و خواهران و اطفال سالار شهیدان را که امانتهای رسول خدا (صلیاللهعلیهوالهوسلم) در میان امتش بودند در برابر دیدگان هزاران دشمن با رویی گشوده بر شترهای برهنه و بیجهاز سوار کردند و همانند اسیران در حالی که در اوج مصیبت و غم واندوه به سر میبردند به سوی کوفه حرکت دادند.
به دستور عمر بن سعد سپاه کوفه کاروان اسرا را از میان قتلگاه عبور دادند، البته در برخی از منابع آمده که عبور اسرا از میان قتلگاه به درخواست خود اسرا بوده است.
وقتی زینب (سلاماللهعلیها) از کنار قتلگاه برادرش میگذشت میگفت: «یا محمداه! یا محمداه! هذا الحسین بالعراء مرمل بالدماء مقطع الاعضاء. یا محمداه! و بناتک سبایا و ذریتک مقتله تسفی علیها الصبا! یا محمداه! یا محمداه!؛ این همان حسین است زیر آسمان قرار گرفته و به خاک و خون آغشته و اعضایش قطعهقطعه شده است. یا محمداه! دخترانت اسیر گردیده، فرزندانت کشته شدهاند، باد صبا گرد و غبارش را بر آنان میگستراند!» پس هر دوست و دشمنی به گریه افتاد! به طوری که زنان صیحه زده بر صورتهای خویش سیلی میزدند.
بر اساس نقل مقاتل و منابع، دوست و دشمن از دیدن این ماجرا به گریه افتادند.
امام زینالعابدین (علیهالسلام) میفرمایند: هنگام عبور از قتلگاه، وقتی پیکر چاکچاک و غرقه در خون برادر و عموها و پدر خود را دیدم که چگونه بیسر افتاده و زیر سُمّ اسبان پایمال شدهاند، بسیار منقلب شدم و بغض گلویم را گرفت به حدّی که نزدیک بود جان خود را از دست بدهم. امّا وقتی عمّهام زینب (علیهاالسّلام) متوجّه حال من شد، فرمود: «ما لی اراکَ تَجودُ بِنَفْسِکَ یا بَقیَّةَ جَدّی وَ اَبی وَ اِخْوَتی؟ فَقُلتُ: وکَیْفَ لااجْذَعُ و اَهْلَعُ وَ قَدْ اری سَیِّدی وَ اخْوَتی وعُمومَتی و وَلَد عَمّی وَ اَهْلی مُضَرَّجینَ بِدِمائِهِمْ مُرمَّلینَ بالعَراءِ مُسَلَّبینَ لایُکْفَنُونَ وَلا یُوارُونَ، وَلایَعْرجُ عَلَیْهِمْ اَحَدٌ؛ ای یادگار جد و پدر و برادرانم! چرا با جان خود بازی میکنی و میخواهی جان خود را از دست بدهی؟» گفتم: چگونه با جان خود بازی نکنم و خود را از دست ندهم، در حالی که مشاهده میکنم مولایم، برادرانم، عموهایم، پسر عموهایم، و همه اعضای خانوادهام! در این بیابان به خاک و خون آغشتهاند و بدنهای آنها برهنه و عریان روی زمین افتاده است و کسی آنها راکفن نمیکند و به فکر دفن آنها نیست.»
زینب کبر ی (علیهاالسّلام) به خوبی میدانست که بعد از سید الشهدا (علیهالسلام) امام سجّاد (علیهالسلام) است که وظیفه امامت امّت و بار سنگین ولایت بر دوش اوست، پس باید زنده بماند تا زمین از حجّت الهی خالی نماند.
آداب و رسوم شام غریبانشام غریبان کم و بیش مانند یک مجلس روضه است، با این تفاوت که در این جلسه، چراغ روشن نمیکنند و با افروختن چند شمع، روشنی کمی به مجلس میدهند. دستههای عزادار، عَلَم و کتل برنمیدارند و زنجیر و سینه نمیزنند، بلکه با صفوفی نسبتاً منظّم به مجلس میآیند، با گریبانهای باز و با سکوت و متانت، مهموم و مغموم حرکت میکنند یا مینشینند. سرانجام روضهای خوانده میشود که بیشتر به وقایع شب یازدهم محرم سال ۶۱ قمری و سرنوشت اعضای خاندان امام حسین (ع) مربوط میشود.
در این سوگواری از کودکان و نونهالان برای تمثیل واقعه عاشورا استفاده میشود. این مراسم یادآور آوارگی اهل بیت امام حسین (ع) و اسیران و کودکان بازمانده از کربلا است که در غروب عاشورا، بیپناه در تاریکی شب، در بیابان کربلا به سر میبردند.
در شام غریبان نوحه خود را آرام و بیسروصدا میخوانند. گاهی همه مینشینند و یک بند اشعار خود را نشسته میخوانند و بعد برای خواندن بند دوم بلند میشوند و در حال راهرفتن مصرع دوم را تمام میکنند و با این کیفیت افتان و خیزان وارد مجلس شده و خارج میشوند.
شام غریبان شعرامروز پا به معرکه کربلا زدی
از صبح گریه کردی وناله ها زدی
من هر چه را شنیده ام آقا تو دیده ای
نالیده ای، خمیده ای وداغ دیده ای
دلواپسی به جوش دلت مثل خُم شده
شاید سه ساله عمهی ناز تو گم شده
در بین دود و آتش صحرا چه میکنی
با نالههای زینب کبریی چه میکنی
امشب چقدر خسته ای و دل شکسته ای
امشب بداغ شام غریبان نشسته ای
گویا تو نیز سر بروی نیزه دیده ای
یا آنکه پابه پای یتیمان دویده ای
آیا به پای ناز شما خار رفته است
یا قاتلی بروی زمینت کشانده است
امشب کنار کشته ی مولا چه میکنی
با قامت خمیده ی زهرا چه میکنی
منبع: ایمنا
کلیدواژه: شام غریبان شام غریبان 1400 درباره شام غریبان مراسم شام غریبان آیین شام غریبان محرم در شهر عاشورا عاشورا و تاسوعا تاسوعا و عاشورا شعر عاشورایی ماه محرم ایام محرم اعمال محرم درباره ماه محرم مراسم محرم محرم محرم 1400 محرم عزاداری شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق یازدهم محرم شام غریبان امام حسین چه می کنی جان خود اهل بیت
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۸۵۸۶۲۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
حجاباستایلهای ضدحجاب!
درحالیکه لایحه عفاف و حجاب روی میز مجلس شورای اسلامی است، از آن طرف طرح نور با قدرت و در پی مطالبات مردمی درخصوص عفاف و حجاب در حال انجام است، اما به نظر میرسد در این میان کسی با حجاباستایلهایی که در اینستاگرام در حال خودنمایی با نام حجاب هستند کاری ندارد.
افرادی که دو اصطلاح استایل و حجاب را به گونهای با یکدیگر تلفیق کردند که خیلی نتیجه خوبی از آب درنیامده است. انگار حجاب بازیچه دست آنان شده و به لطف شبکههای اجتماعی و بلاگرها، استانداردهای جدید و متناقص برای حجاب تعریف شده و نگاه به مقوله حجاب در حال تغییر است. آنها با شعارهایی همچون «با حجاب هم میتوان زیبا بود»، «بهت یاد میدم چطوری هم باحجاب باشی هم خوشتیپ» کار خود را گسترش دادند و بهجای ترویج حجاب، به تغییر آن رسیدند.
اگر کسی استایل خود را حجاب و محجبهبودن انتخاب کرده باید نوعی از پوشش را برگزیند که مانع از فخرفروشی و جلوهگری باشد. یکی از موضوعاتی که درخصوص حجاباستایلها به چشم میخورد، عادی سازی و رعایت نکردن برخی احکام شرعی و نمایش زیبایی و طنازی زنانه است. موضوعی که چند سالی است توسط بلاگرهای ایرانی دنبال میشود. به این صورت که در ابتدا با ظاهری کاملا پوشیده جلوی دوربین ظاهر میشوند و رفتهرفته برای تبلیغ و درآمدزایی، با آرایش غلیظ و ناخنهای کاشتشده برای دنبالکنندگانشان از سبک زندگی اسلامی سخن میگویند. این موضوع تا جایی پیش رفته که چند روز پیش هم یکی از همین افراد بهظاهر باحجاب که تاکنون در همه تبلیغها و عکس هایش محجبه بوده، به یکباره و در شب عروسی اش با ظاهر دیگری عکسهای بی حجابی از خود را به اشتراک گذاشته است.
بازنمایی جدید حجاباستایلها از حجاب
در عصر حاضر بلاگرهای حجاب به چهرههای نامآشنا و تاثیرگذاری تبدیل شده اند که در حال تغییر شکل صنعت مد و آغاز دوره جدیدی از تنوع در موضوع حجاب هستند. موضوعی که زنگ خطری جدی برای اعتقادات نسل جدیدی بهشمار میرود. نسلی که بعضا در خانوادههای مذهبی بزرگ شدهاند، اما تحت تاثیر این حجاباستایلها و با الگوبرداری از این بلاگرها، تغییراتی در حجابشان ایجاد میشود. علیرضا چابکرو، پژوهشگر و استاد دانشگاه در این خصوص به جامجم میگوید: «ما تعریف درستی از حجاب نداریم و آن را فقط در نوع پوشش خلاصه میکنیم؛ بنابراین زمانی که فردی به گونهای دیگر حجاب دارد و با عرف جامعه همخوانی ندارد، آن را ضدحجاب میبینیم.» این درحالیاست که بسیاری از حجاب استایلها به کاسبانی سودجو تبدیل شدهاند که اصلا اعتقادی به حکم حجاب اسلامی ندارند و صرفا بهخاطر بازار پرمشتری پوشش اسلامی، به صنعت مدلینگ اسلامی رویآورده اند. حتی این افراد را در صفحات خودشان هم با پوششهای متعدد میبینیم. فعالیت این بلاگرها نه فقط تاثیر مثبتی در پذیرش حجاب مخصوصا در بین جوانان نداشته بلکه آنان ارزشهای حجاب را هم دچار تغییرات منفی کردهاند.
حجاب فقط در پوشش نیست!
حجاب در تعریف اسلامی فقط به پوشیدگی سر و تن اختصاص ندارد، بلکه حجاب گفتار و رفتار را هم شامل میشود؛ بنابراین حجاباستایلهایی را که در ظاهر، حدود شرعی حجاب را رعایت میکنند، اما صدایشان با ناز، کرشمه و عشوه گری همراه است نمیتوانیم محجبه بنامیم. چابکرو هم بر این موضوع تاکید میکند و توضیح میدهد: «ما باید حجاب را بهصورت یک منظومه ببینیم که بخشی از آن پوشش و قسمتی هم به نحوه گفتار و کردار بازمیگردد. البته بخش دیگر آن نیز سبک زندگی، ارزشها و نگرشهای افراد است که مجموعهای از آن حجاب را تشکیل میدهد. اگر در هرکدام از این موارد نقصی وارد شود، نمیتوانیم مبلغ حجاب در شبکههای اجتماعی باشیم.» از سوی دیگر حجاباستایلها به تغییر ذائقه افراد منجر میشوند. از محجبهها گرفته تا پسرانی که در آستانه تشکیل زندگی مشترک هستند. به گونهای که سبک زندگی و نوع پوشش آنان ملاکی برای انتخاب جوانان در انتخاب همسر و شریک زندگی میشود. این موضوع تا جایی پیش میرود که این جوانان را به وسواس در انتخاب گرفتار میکند.
رفتاری متناقض با فلسفه حجاب
عملکرد حجاب استایلها با فلسفه حجاب در تناقض است. فلسفه پوشش و حجاب، کمک به عدم جلوهگری زنان است، اما حجاباستایل از این فلسفه عبور کرده و زن را وارد عرصه جلوه گری و تظاهر میکند. چابکرو نیز بر این باور است که امکان دارد بسیاری از افراد پوشش بسیار کاملی هم داشته باشند، اما با رفتارها و اطوارهایی که در شبکههای اجتماعی از خود نشان میدهند، ضدحجاب شوند و همین تضاد در ذهن بیننده شکل میگیرد. متاسفانه در سالهای اخیر تناقضهای هویتی زیادی در بین بانوان شکل گرفته که اگر نتوانیم این تناقضها را به سمت جامعه پذیری دینی و فرهنگ اصیل ایرانی ــ اسلامی سوق دهیم، شاهد استقبال زنان از فرهنگ غرب خواهیم بود. این دقیقا همان جنگنرم دشمنان است. بااینحال باید با معرفی فلسفه حجاب افراد را نسبت به این مسأله آگاه کنیم و با این تفکر حجاباستایلها که «دیدن مهم نیست، دیدهشدن مهم است» مقابله کنیم.
منبع: روزنامه جام جم
باشگاه خبرنگاران جوان وبگردی وبگردی