به نقل از «عصر ایران»

کرونا تا کنون چند میلیون انسان را کشته است؟

تاریخ انتشار: ۱ شهریور ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۸۸۸۳۶۸

عصرایران - تا چه میزان می توان به آمار فوتی های رسمی اعلام شده درباره پاندمی کرونا اطمینان داشت؟

آمار رسمی جهانی فوتی های کرونا به مرز 4.5 میلیون نفر نزدیک می شود و هر روز به طور متوسط و میانگین 10 هزار نفر بر آمار جهانی فوتی های کرونا اضافه می شود، این در حالی است که طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی برای به دست آوردن آمار واقعی مرگ و میرهای کرونا احتمالا این رقم را باید در عددی دیگر که گاه حتی تا 3 برابر هم گفته شده، ضرب کرد و به عدد واقعی رسید.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

"سمیر اسما" دستیار مدیرکل سازمان جهانی بهداشت در اردیبهشت 1400 و در مصاحبه ای با خبرنگاران گفته است:" آمار کلی فوتی‌ها دستکم دو یا سه برابر بیش از آنچه رسماً اعلام شده، است."

او در توجیه این اختلاف آمار گفته برای به دست آوردن آمار واقعی فوتی های ناشی از همه گیری باید مرگ و میرهای غیرمستقیم ناشی از همه گیری از جمله بیماران خاصی که برای مداوای خود به بیمارستان ها مراجعه نکرده اند را هم اضافه کرد.

برآورد و مطالعه اخیر دانشگاه واشنگتن هم حاکی از شکاف بین آمار رسمی فوتی ها و آمار واقعی است و این عدد بین 2 تا 3 برابر آمار رسمی می شود. طبق برآورد این مطالعه، روزانه به طور متوسط 30 هزار نفر در جهان بر اثر ابتلا به ویروس کرونا جان می بازند در حالی که بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی که نتیجه جمع بندی آمارهای رسمی دولت هاست، روزانه حدود 10 هزار کرونایی در جهان جان می بازند.

تخمین 4 ماه پیش دانشگاه واشنگتن درباره فاصله آمار واقعی با آمار رسمی فوتی های کرونا در کشورهای مختلف دنیا

سیستم کنونی اعلام آمار رسمی فوتی های کرونا بدین گونه است که نظام های بهداشتی کشورهای مختلف دنیا روزانه ارقام رسمی فوتی های خود را اعلام رسمی می کنند و سازمان بهداشت جهانی این اعداد اعلامی را جمع زده و آمار کلی روزانه را به روز می کند.

حتی خود سازمان بهداشت جهانی اذعان داشته که آمار رسمی فوتی های کرونا واقعی نیست و برای یافتن آمار واقعی باید داده های مختلف مبنی بر تاثیرات غیرمستقیم همه گیری کرونا بر افزایش مرگ و میرهای ثبت شده در کشورهای مختلف دنیا را تحلیل و بررسی کرد و پس از کسر میانگین فوتی های روزانه یا سالانه کشورها از آمار رسمی می توان به عددی دست یافت که احتمالا عدد واقعی مرگ و میرهای ناشی از کروناست.

این مساله حتی در کشورهایی پیشرفته و با اقتصادهای پیشرو نیز صادق است و طبق تخمین ها در کشورهایی چون ایالات متحده آمریکا و بریتانیا نیز آمار واقعی فوتی های کرونا احتمالا 30 تا 40 درصد بیشتر از موارد رسمی است.

در بسیاری از کشورهای حوزه های مدیترانه شرقی، آفریقا و مرکز و جنوب آسیا هم اطمینان چندانی به واقعی بودن آمارهای رسمی اعلام شده درباره فوتی های کرونا نمی توان داشت چرا که حتی در وضعیت عادی اوضاع دهها کشور در این منطقه از جمله کشورهایی چون یمن، عراق، سوریه، افغانستان، سومالی، کنگو، و... به دلیل جنگ داخلی و پدیده دولت های ورشکسته و اوضاع نابسامان داخلی و یا فقر شدید و کمبود امکانات بهداشتی و پزشکی به قدری نابسامان است که مساله کرونا شاید برای گروهی از این کشورها در رده چهارم یا پنجم اولویت های اصلی نیز نباشد.

در بسیاری از این کشورها هیچ خبری از واکسیناسیون عمومی، رعایت موازین و پروتکل های بهداشتی و حساسیت افکار عمومی در پیگیری روزانه آمار فوتی های کرونا و.. وجود ندارد در حالی که ویروس کرونا به دلیل رفت و آمدها و ارتباطات انسانی از طریق دستگاه فوقانی تنفسی انسان ها به راحتی مرزها را درمی نوردد و مرز ومحدوده نمی شناسد و بسیار بعید است که در نقطه ای از دنیا نشانی از ویروس و تاثیرات مخرب آن بر سلامت انسان ها نتوان یافت.

مضاف بر آن از وضعیت برخی از کشورها همچون کره شمالی هیچ داده و اطلاعات رسمی بیرون نمی آید و به دلیل ارتباطات نزدیک این کشور با چین می توان حدس زد ویروس کرونا از خیلی وقت پیش به کره شمالی راه یافته و در حال قربانی گرفتن باشد در حالی که دولت پیونگ یانگ هیچ آماری از وضعیت همه گیری ویروس کرونا در این کشور به بیرون نمی دهد.

از سوی دیگر در حالی که هنوز درباره منشا ویروس کرونا یک جنگ رسانه ای و روانی اتهام زنی (blame game) بین چین و کشورهای غربی در جریان است و معلوم نیست منشا اولیه و زمان پخش ویروس کرونا از چه زمانی بوده اما طی 18 ماه گذشته شواهد و دلایل غیرقابل انکاری به دست آمده که این ویروس ماه ها پیش از آنکه در شهر ووهان چین تبدیل به یک بحران اساسی شود در کشورهای مختلف دنیا از جمله اروپا و به طور مشخص ایتالیا چرخش داشته و تحت لوای آنفلوآنزی فصلی در حال درو کردن جان انسان ها بوده است.

رسانه های جهانی طی ماه های گذشته روایت های مختلفی درباره ردپای بیمار صفر کرونا هفته ها پیش از اعلام رسمی آن در چین در برخی کشورها از جمله ایتالیا و اسپانیا روایت کرده اند و همین مساله بر پیچیدگی مساله افزوده است.

هنوز سازمان بهداشت جهانی نتوانسته به ابهام جامعه جهانی درباره سرمنشا ویروس کرونا جوابی قاطع و قطعی بدهد و دولت چین هم پس از یک بار همکاری با هیات بازرسان سازمان بهداشت جهانی در بازرسی از چین در بهمن ماه 1399 ، در پاسخ به درخواست های جدید آنها برای بازرسی مجدد از آزمایشگاه ویروس شناسی ووهان، جواب رد داده است.

در مقابل دولت چین کشورهای غربی را متهم به سیاسی کاری درباره کرونا می داند و خود را قربانی ویروس کرونا معرفی می کند. از نظر رسانه های چینی منشا اصلی ویروس کرونا را نه در این کشور بلکه باید احتمالا در کشورهای اروپایی و یا ایالات متحده آمریکا جستجو کرد.

سوزاندن اجساد فوتی های کرونا در شهر دهلی هند/ عکس آرشیوی/ آسوشیتدپرس

درباره آمار رسمی چین هم جای سوال و تردیدهای اساسی وجود دارد و اینکه آمار فوتی های ویروس در پاییز و زمستان سال 2019 (1398) در شهر ووهان و احتمالا دیگر شهرهای چین چقدر بوده است؟ مجله اکونومیست در خرداد ماه گذشته در گزارشی آمار فوتی های کرونا در شهر 11 میلیونی ووهان را بسیار بیشتر از ارقام رسمی اعلام شده دولت چین دانسته است. اینکه چطور این ویروس بسیار مسری و جهش های جدید آن طی 1 سال و چند ماه گذشته نتوانسته تغییری در آمار  فوتی های کرونا در چین بدهد برای ناظران جهانی عجیب به نظر می رسد.

چین پرجمعیت ترین کشوردنیاست و 20 درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده است و به همین خاطر آمار فوتی ها در این کشور می تواند در تغییر عدد کلی آمار جهانی فوتی های کرونا تاثیرگذار باشد.

برخی ناظران معتقدند آمار واقعی مرگ و میر کرونا در چین از سوی دولت کمونیستی پکن کتمان می شود و احتمالا رقم واقعی مرگ و میرهای کرونایی چین چند ده برابر رقم رسمی 4600 نفری اعلام شده است.

از سوی دیگر درباره آمار اعلامی بسیاری از دیگر کشورها نیز همچون چین شک و تردیدهای جدی وجود دارد. مساله انتشار ویروس کرونا به دلیل اینکه از ابتدا با جنگ رسانه ای و اتهام زنی کشورهای غربی به چین آغاز شد هنوز سویه سیاسی خود را برای بسیاری از کشورها حفظ کرده است و کشورها درباره ارایه آمار واقعی مرگ و میرهای خود ملاحظات سیاسی و پیامدهای اقتصادی را در نظر می گیرند و یا با کاستن از آمار رسمی کرونا با شگردهایی چون ثبت علل متفاوت مرگ در پرونده های بیماران سالمند فوت شده، تلاش می کنند اوضاع کشور خود را بهتر از آنچه که هست نشان دهند و این یک مسابقه جهانی شده است.

با جمع بندی همه این عوامل برخی ناظران معتقدند برای رسیدن به آمار واقعی فوتی های کرونا در جهان باید به طور دقیق آمارهای ثبت احوال کشورها را در 5 سال اخیر در اختیار داشت و آمار فوتی های 18 ماه گذشته را با رقم میانگین 3 سال قبل از آن مقایسه کرد و عدد اختلافی احتمالا آمار واقعی مرگ و میر ناشی از کرونا باشد.

از سوی دیگر گروهی از ناظران معتقدند بسیاری از فوتی های کرونا در 2 سال پیش با موج همه گیری آنفلوآنزا در پاییز و زمستان 2019 (1398) مخلوط و به نام فوتی های ناشی از انفلوآنزای فصلی ثبت شده اند و برای همین باید آمار تلفات همه گیری فصلی آنفلوآنزا در کشورهای مختلف در سال های گذشته (قبل از 2019) را با آمار پاییز و زمستان 1398 مقایسه کرد و به عددی تخمینی دست یافت و این عدد را هم به آمار جهانی فوتی های کرونا افزود.

در هر صورت و بر اساس تخمین های مختلف آنچه مسلم است اینکه آمار واقعی فوتی های کرونا بیشتر از آماررسمی است که از سوی سازمان بهداشت جهانی اعلام می شود و این سازمان خود نیز به معذوراتش درباره استخراج آمار واقعی فوتی های کرونا اذعان و اعتراف کرده است.

دفن فوتی های کرونا در مکزیک/ اکتبر 2020/ آسوشیتدپرس

حال جای جواب این سوال می ماند که آمار واقعی با توجه قرار دادن همه عوامل و فاکتورهای برشمرده شده روی چه عددی قرار می گیرد. در صورتی که به تخمین دانشگاه واشنگتن اعتماد کنیم باید آمار واقعی را بین 2 تا 3 برابر آمار جهانی حساب کنیم که در آستانه پاییز سال 2021 روی عددی بین 10 تا 15 میلیون نفر می ایستد و این در حالی است که هنوز بنا به اعلام سازمان بهداشت جهانی جهان در مراحل ابتدایی پاندمی کرونا و نه در پیک آن، قرار دارد.

 

 

منبع: عصر ایران

کلیدواژه: آمار واقعی فوتی های کرونا جهانی فوتی های کرونا سازمان بهداشت جهانی کشورهای مختلف دنیا آمار رسمی فوتی ها فوتی های کرونا کشورهای مختلف آمار واقعی مرگ آمار فوتی رسمی فوتی آمار فوتی ها ویروس کرونا آمار جهانی ماه گذشته اعلام شده همه گیری

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۸۸۸۳۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

واکسن کرونای آسترازنکا چقدر تهدیدتان می‌کند؟ / اشتباهاتی که مردم را به تزریق این واکسن ترغیب کرد

همشهری آنلاین در گزارشی به خبر غافلگیرکننده ای که چند روز قبل در مورد یکی از معروف ترین واکسن های کرونا منتشر شد پرداخت. واکسنی که در ایران هم مورد استفاده قرار گرفت و بنا به آمار وزارت بهداشت حدود 12 درصد از واکسن های وارداتی یعنی 25 میلیون دوز آسترازنکا بودند. مریم سرخوش نویسنده این گزارش نوشت: بروز عوارض نادر با تزریق واکسن آسترازنکا شامگاه دوشنبه (10 اردیبهشت 1403) مورد تایید شرکت سازنده آن هم قرار گرفت. عوارضی که پیشتر از سوی کشورهای مصرف‌کننده به ویژه‌ اروپایی‌ها مطرح و حتی در کوران واکسیناسیون جهانی علیه پاندمی کرونا، تزریق آن را متوقف هم کرده بودند. حالا شرکت آسترازنکا گفته که این واکسن می‌تواند باعث بروز عوارض نادر جانبی از جمله لختگی خون یا کاهش پلاکت‌های خونی (TTS) شود.   آنها گفته‌اند که خطر مرگ ناشی از TTS با ترزیق واکسن آسترازنکا یک در یک میلیون نفر است.   این در حالی است که تقریبا 12درصد واکسن‌های وارداتی به ایران هم آسترازنکا بود، چیزی حدود 25 میلیون دوز، به همین دلیل یک نگرانی جدید از تزریق این واکسن در اذهان عمومی شکل گرفته. نگرانی‌ای که البته به گفته متخصصان تنها در صورت بروز عوارض در همان روزها و هفته‌های ابتدایی تزریق واکسن جدی است اما با گذشت دو سال از زمان تزریق و نبود علائم، دیگر خطری وجود ندارد.   به جز این نگرانی، پیگیری از چند متخصص حوزه واکسن‌ها عیان‌کننده یک وضعیت عجیب دیگر هم هست، این‌که انتشار این خبر باعث شده که بسیاری از دریافت‌کنندگان آسترازنکا، اکنون سایر مشکلات جسمانی‌شان را هم با این واکسن مرتبط بدانند، اما کارشناسان حوزه سلامت می‌گویند که چنین چیزی مورد تایید نیست و در حال حاضر یک عارضه درباره این واکسن مورد تایید قرار گرفته؛ لختگی خون یا کاهش پلاکت‌های خونی. هر چند که فواید تزریق واکسن‌ها نسبت به عوارض آن آنقدر بالاست که در بحران پاندمی‌ها نادیده گرفته می‌شوند.   صبج امروز هم بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت در پاسخ به خبرنگاران درباره عوارض واکسن‌های کرونا گفته «واکسن‌ها از روش‌های مختلف تامین شد و از عمده‌ترین واکسن‌ها سینوفارم چینی بود که نزدیک به 155 میلیون دوز در کشور تزریق شد و کم‌عارضه‌ترین هم بود. کمیته واکسن هم عوارض را رصد می‌کند و حداقل ضایعات را در کشور داشتیم.»‌   خطر مرگ ناشی از TTS با ترزیق واکسن آسترازنکا یک در یک میلیون نفر است

اولین مرگ‌های آسترازنکایی موج توقف تزریق واکسن‌های آسترازنکا در اروپا از اسفند 99 آغاز شد، ابتلا نروژ، ایسلند، بلغارستان، اتریش، هلند،‌ دانمارک و ایرلند و پس از آنها، فرانسه، آلمان و بریتانیا، استونیا، لیتوانی، لوکزامبورگ، رومانی و لاتویا دستور توقف واکسیناسیون با این واکسن را دادند.   همان زمان اتریشی‌ها از مرگ یک پرستار به دلیل اختلال انعقاد خون بعد از تزریق آسترازنکا خبر دادند، پس از آن هم مصرف‌کننده دیگری در این کشور دچار آمبولی ریه شد. همزمان در دانمارک هم یک مرگ و بروز خونریزی مغزی در بیمار دیگر ناشی از تزریق واکسن ثبت شد. مرگ‌هایی که به صورت موردی در دیگر کشورها هم گزارش می‌شد و توقف واکسیناسیون با آسترازنکا.   آکادمی علمی استرازنکا البته از همان زمان که بحث عوارض قلبی و مرگ‌های ناشی از ترزیق واکسن آسترازنکا مطرح شد، اعلام کرد خطر مرگ ناشی از TTS (ایجاد لخته خون و کاهش تعداد پلاکت‌های خون) یک در یک میلیون نفر است و خطر ریسک ابتلا به TTS هم در کل جهان کمتر از 30 در یک میلیون نفر.   این در حالی است که تا پاییز 1402 و بر اساس آمارهای جهانی ۱۳ میلیارد و ۲۷۰ میلیون و ۱۷۰ هزار و ۳۳۲ واکسن کرونا در کشورهای مختلف تزریق شده که بخش زیادی از آنها را سینوفارم چین و رتبه دوم هم به آسترازنکا تعلق دارد. البته آسترازنکا رتبه‌دار توزیع واکسن در کشورهای مختلف (185 کشور) است و پس از آن فایزر، مدرنا، جانسون‌جانسون و سینوفارم قرار دارند.   هشدار تزریق واکسن در ایران در ایران هم در ماه‌های نخست شروع واکسیناسیون و ارزیابی‌های اولیه توصیه‌هایی به عدم تزریق واکسن آسترازنکا برای گروه‌های سنی خاص -افراد زیر 40 تا 50 سال به ویژه زنان مطرح شد. البته که با توجه به واردات قابل توجه واکسن چینی (سینوفارم) و بدقولی سازمان جهانی بهداشت در اعطای واکسن‌های سبد کووکس (عمده آنها واکسن‌ آسترازنکا بود) به ایران باعث شد که نزدیک به 70 درصد مردم ایران واکسن‌ چینی را تزریق کنند و آسترازنکا در رتبه دوم قرار بگیرد.   کیانوش جهانپور، سخنگوی سابق وزارت بهداشت در این باره به همشهری توضیح بیشتری می‌دهد و می‌گوید: شرکت آسترازنکا به بروز عوارض نادر جانبی از جمله لختگی خون یا کاهش پلاکت‌های خونی با تزریق این واکسن اشاره کرده که مساله جدیدی هم نیست. این موضوع در ماه‌های نخست شروع واکسیناسیون و ارزیابی‌های اولیه در برخی افراد به ویژه در گروه‌های سنی و جنسیتی خاص مطرح شد.   او ادامه می‌دهد: اساسا مجوز تلقیح این واکسن و سایر واکسن‌های کرونا در بدو امر تا ماه‌ها چه در بریتانیا چه اروپا و آمریکا، حتی سایر کشورها مجوز مصرف اضطراری بود که شرایط خود را دارد. همان زمان هم کمیته ملی وقت واکسیناسیون علیه کووید19 در ایران هشدارهایی به ویژه برای افراد زیر 40 سال را مطرح کرد. چون واکسن آسترازنکا به دلیل همین عوارض ولو نادر در همان ماه‌های نخست در کشورهای اروپایی نیز با فراز و نشیب‌هایی روبرو شد و در بسباری از کشورها برای گروه‌های سنی زیر 40 بعضا 50 سال هشدار داده شده بود.   آثار یک سیاست‌ اشتباه جهانپور در این باره به یک سیاست‌گذاری اشتباه هم اشاره می‌کند و می‌گوید: فضای غبارآلود رسانه‌ای و تلاش برخی افراد برای وارونه‌نمایی موضوع، برخی سوء‌برداشت‌ها را در پی داشت. چنان که حتی برخی افراد را به سمت تزریق این واکسن در کشورهای همجوار با صرف هزینه بالا کشاند. از سوی دیگر برخی افراد برای این‌که آسترازنکا تقریبا در فهرست مورد تایید اغلب کشورها برای مسافرت قرار داشت، حتی در گروه‌های سنی زیر 50 یا 40 سال داوطلبانه و مصرانه مبادرت به تهیه این واکسن و تلقیح آن کردند.   او درباره میزان تزریق این واکسن در کشور هم بیان می‌کند: حدود 10درصد واکسن‌های تزریق شده در کشور به آسترازنکا تعلق داشت. مبدا این واکسن شرکت آسترازنکا در بریتانیا بود و به نوعی ابتدا تحت عنوان آکسفورد-آسترازنکا مشهور بود. در کشورهای مختلف بیش از یک میلیارد دوز از این واکسن تولید و ترزیق شده. کشورهای اروپای شرقی و جنوبی حتی جنوب شرقی آسیا هم این واکسن تولید کرده‌اند. سهمیه ایران از کووکس هم عمدتا آسترازنکا بود که محموله‌های آن از ایتالیا و مجارستان و ژاپن و کره‌جنوبی وارد ایران شد.   فواید واکسن‌ها را نمی‌توان نادیده گرفت این پزشک تاکید می‌کند: نباید از نظر دور داشت که هر واکسنی می‌تواند، عوارضی جانبی داشته باشد اما در عین حال باید بپذیریم، همین واکسن‌ها بسیاری از اپیدمی‌های مزمن را نابود کرده‌اند، این عوارض نه چندان شایع، خاص این واکسن نبوده چنانکه در مورد واکسن آمریکایی جانسون و جانسون هم بروز عوارض بیشتری مطرح شد و این واکسن عملا در خود ایالات متحده محدود و متوقف شد. تبعا مجوز مصرف اضطراری در شرایط خاص و اضطراری پاندمی و همه‌گیری کرونا صادر شده و این قابل قیاس با وضعیت عادی یا مطالعات پسینی در مورد یک واکسن نیست.   جهانپور با بیان این که مقایسه میزان حفاظت ایجاد شده از این واکسن‌ها با عوارض احتمالی آن همچنان برای استفاده از این واکسن‌ها ولو مشروط، گریزناپذیر است و باید آن را با اطلاعات و یافته‌های آن زمان باید سنجید، ادامه می‌دهد: اما همین اطلاعات هم حکایت از آن داشت و دارد که اولا واکسن آسترازنکا و جانسون و جانسون به ویژه برای گروه‌های سنی زیر 40 سال پرعارضه‌تر از واکسن‌های ایرانی ارزیابی می‌شدند، چنانکه شواهد و یافته‌های بعدی واکسیناسیون با این واکسن و واکسن‌های ایرانی مانند کووایران برکت، پاستوکووک، فخرا، اسپایکوژن و... که با فناوری‌های متفاوتی تهیه شده بودند نشان از آن داشت و دارد که واکسن‌های ایرانی به مراتب کم عارضه‌تر و چه بسا با قبلیت مصون‌سازی بالاتری بودند.   او البته تاکید می‌کند که هنوز هم واکسن آسترازنکا به رغم عوارض جانبی نادر آن یکی از موثرترین واکسن‌ها در محافظت از جان میلیون‌ها نفر به‌شمار می‌رود و با توجه به گستره تولید و توزیع انبوه آن در 5قاره نقش موثری در مهار همه‌گیری کرونا در بسیاری از کشورها داشته است.   آسترازنکا رتبه‌دار توزیع واکسن در 185 کشور جهان است و پس از آن فایزر، مدرنا، جانسون و جانسون و سینوفارم قرار دارند   نگران باشیم؟ جهانپور به یک نکته دیگر درباره بروز نگرانی در تزریق‌کنندگان این واکسن‌ها هم اشاره می‌کند و می‌گوید:‌ عمده عوارض نادر آسترازنکا محدود به ساعات، روزها و هفته‌های نزدیک به تلقیح بروز کرده و تقریبا برای عموم افرادی که دچار عوارض احتمالی نشده‌اند بعد از ماه‌ها و نزدیک دو سال از زمان تزریق جای نگرانی وجود ندارد. اگر کسی این واکسن را ترزیق کرده و طی ماه‌های گذشته عوارضی نداشته، انتظار بروز عوارض خاص نمی‌رود. معدود موارد عوارض که در ایران به ویژه در جوانان مشاهده شده هم مانع از آن نیست که کماکان این واکسن را واکسنی موفق در پیشگیری از کرونا و مقابله با کوید19 ندانیم.   البته به گفته این پزشک در حال حاضر واکسن‌های مؤثر، بروزرسانی شده و با عوارض کمتری مثل برکت پلاس در ایران داریم که می‌تواند رافع ایمن‌تر و مؤثرتری برای مشکلات بعدی و احتمالی ناشی از سویه‌های جدید کرونا داشته باشد. در عین اینکه باید این روند بروزرسانی و حمایت از استمرار توسعه و تحقیق واکسن‌های ایرانی کرونا حمایت شود و ادامه داشته باشد.   او درباره این که گفته می‌شود، برخی کشورها این واکسن را برای مردم خودشان استفاده نکردند و به ایران هدیه دادند هم می‌گوید: به هیچ عنوان درست نیست، آسترازنکا بعد از سینوفارم چین، دومین واکسنی بود که در بسیاری از کشورها تولید و مصرف شد. سایت‌های متعدد تولید این واکسن در کشورهای مختلف وجود داشت، از جمله ژاپن، کره جنوبی و حتی هند. در اروپا هم علاوه بر بریتانیا در کشورهایی از جمله ایتالیا، مجارستان و آلمان هم تولید این واکسن صورت گرفت. در آمریکای شمالی و لاتین هم به شدت مورد استفاده بود و آمار تزریق آن در هند هم بالا بود. کانال عصر ایران در تلگرام