به نقل از «ایسنا»

نگاهی به اِشکال‌های گفتاری و نوشتاری امروز

تاریخ انتشار: ۲۳ شهریور ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۱۱۲۲۷۳

ایسنا/قزوین دکتر هادی انصاری، تحصیلکرده دکترای زبان و ادبیات فارسی، در مقاله‌ خود با عنوان «درست بنویسیم و درست بخوانیم» که آن را در اختیار ایسنا قرار داده است، می‌نویسد: درباره درست خواندن و گفتن و نوشتن، تاکنون بسیار گفته‌اند و نوشته‌اند و شنیده‌ایم و خوانده‌ایم؛ ولی کافی نیست. پاسداشت زبان فارسی و برطرف کردن اشکال‌ها، نمی‌تواند به چندنوشته، برنامه، کتاب و جزوه منحصر باشد و اگر هر روز هم یادآوری شود، تکراری نخواهد بود و تأثیرخود را خواهد گذاشت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بدین منظور بر آن شدیم تا برخی اشکال‌های رایج امروزی را که در گفتار و نوشتار مردم، فراوان دیده و شنیده می‌شود، یادآوری و اصلاح کنیم تا شاید بتوانیم در راه درست خواندن و درست نوشتن واژه‌ها، اصطلاح‌ها، عبارت‌ها و درنهایت برای پاسداشت زبان فارسی قدمی برداریم.

حرف (د)

درخواست اِعادهٔ حیثیّت / اِعادهٔ حیثیّت

بی‌گمان برخورد دو نفر در حال نِزاع را دیده‌اید که در هنگام اوج بحث یا بگومگو، یکی به دیگری می‌گوید: من اِعادهٔ حیثیّت می‌کنم. این گونه جمله‌ها ازنظر ادبی، ضعف تألیف دارند. جملهٔ مذکور، با مفهومی که گوینده در نظر دارد، متفاوت است. اِعاده در عربی یعنی برگرداندن؛ و اِعادهٔ حیثیّت یعنی برگرداندن حیثیّت و آبرو به کسی. خود ترکیب (اِعادهٔ حیثیّت) معنای بدی ندارد، ابهام دارد؛ معلوم نیست چه کسی به چه کسی حیثیت را می‌خواهد برگرداند! اگر به جای (اِعادهٔ حیثیت)، (درخواستِ اِعادهٔ حیثیت) بگویند مسئله حل می‌شود: من درخواست اِعادهٔ حیثیت می‌کنم؛ در این صورت معلوم می‌شود که گوینده، به خاطر بی‌ادبی طرف مقابل، درخواست دارد که حیثیتّش را به او برگردانند. این جمله یعنی من درخواست می‌کنم که حیثیّت مرا به من بازگردانند.

دکترِ ادبیات است / دکترای ادبیات است

واژهٔ دُکتُر از زبان‌های بیگانه وارد زبان فارسی شده است. (docteur) یعنی مُجتهِد و نیز (doctor) که عنوان پزشکان و طبیبان است. دُکتُرا (doctorat) هم به معنی درجه و مقام اجتهاد (معنای اسمی یا مصدری دارد). بنابراین باید بگوییم: او دکترِ ادبیات است یا دکترای ادبیات دارد؛ نه دکترای ادبیات است.

دلارا / دلاراء

بسیاری از اشکال‌های نگارشی و املایی در نام و نام خانوادگی افراد مربوط می‌شود به نگارش نادرست آن‌ها در اداره ثبت احوال دوره‌های گذشته که با دست نوشته می‌شد و اغلب نویسندگان افراد کم‌سواد بودند. در دوره‌ای شناسنامه‌ها تعویض شد، همان غلط‌های املایی در نام و نام خانوادگی، با رایانه نوشته شد (تایپ شد). بدون این که غلط‌ها اصلاح شود. مانند: همیراء (به جای حمیرا) گِروئی یا گِروِهی (به جای گِروِه‌ای) و... . علاوه بر ثبت احوال، برخی چاپخانه‌داران محترم نیز که به کار چاپ و تبلیغات مشغولند به سبب بی توجّهی، نسبت به درست نوشتن واژه‌ها، اهمیت نمی‌دهند. در برگهٔ ختم یک متوفّی، نامش را (دلاراء) با همزهٔ پایانی نوشته بودند. درصورتی‌که (دلارا) فارسی است از (دل) + (آراستن)، صفت فاعلی است یعنی دل آراینده. بنابراین (دلارا) درست است؛ نه (دلاراء)

گفتنی است که بسیاری از واژه‌های فارسی به لحاظ فارسی بودن، در نگارش، اصلاً همزهٔ) ندارند. مانند (آیین)، (پاییز)، (آیینه) و (می‌گوییم) و نوشتن آن‌ها به شکل (آئین)، (آئینه) و (می‌گوئیم) نادرست است.

دههٔ شصتی‌ها/ بچه‌های دههٔ شصت

مدتّی است که این اصطلاح‌ها را فروان تکرار می‌کنند، بدون این‌که به معنای درست (دهه) دقّت کرده باشند. درگاه شماری چنین آمده که هر دَه سال را (دهه) می‌نامند. این را همه می‌دانند ولی شیوهٔ شمارش آن مهم است. اصل بر این است که برای شمارش دهه، عددی که در انتهای آن ده سال قرار دارد به حساب بیاید. یعنی انتهای دهه مهم است؛ نه ابتدا. مثلاً از ۱۳۱۰ تا ۱۳۲۰ دههٔ ۲۰، از ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ دههٔ ۳۰، از ۱۳۳۰ تا ۱۳۴۰ دههٔ ۴۰ است. آن چه امروزه به اصطلاح بچه‌های دههٔ شصت یا دههٔ شصتی‌ها می‌گویند، یک غلط رایج است و نیاز به اصلاح دارد. با این توضیح متولدین ۱۳۵۰ تا ۱۳۶۰ دههٔ شصتی و متولدین ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۰ را دههٔ هفتادی باید نامید. امروزی‌ها متولد سال ۱۳۶۴ را یک دههٔ شصتی می‌دانند، درصورتی‌که این محاسبه اشتباه است و متولد ۱۳۶۴ یک دههٔ هفتادی محسوب می‌شود.

شمارش (سَده) یا (قَرن) نیز چنین است؛ بدین‌صورت که از ۶۰۰ تا ۷۰۰ را قرن هفتم هجری و از ۷۰۰ تا ۸۰۰ را قرن هشتم هجری می‌خوانند. مثلاً مولانا و سعدی شاعران قرن هفتمند (از ۶۰۰ تا ۷۰۰) و حافظ شاعر قرن هشتم است (از ۷۰۰ تا ۸۰۰) و جامی شاعر قرن نُهُم است (از ۸۰۰ تا ۹۰۰).

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی علمی و آموزشی قزوين زبان فارسی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۱۱۲۲۷۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

خطرات عادت اشتباه پا گذاشتن روی داشبورد!

رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث دانشگاه علوم پزشکی دزفول با اشاره به عادت قرار دادن پا روی داشبورد گفت: متاسفانه این عادت خطرناک علاوه بر سرنشین کنار راننده، بین خود رانندگان نیز مشاهده می‌شود که موجب کاهش توجه و تمرکز آنان از مسئولیت‌های رانندگی به ویژه در شرایط اضطراری می‌شود.

رضا معمارزاده در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه برخی عادت دارند هنگام نشستن در خودرو پای خود را روی داشبورد بگذارند، اظهار کرد: قرار دادن پا روی داشبورد می‌تواند در صورت فعال شدن کیسه هوا خودرو (ایربگ)، به شدت و میزان صدمه آن بیفزاید.

وی افزود: کیسه هوا برای سرنشینان خودرو البته در صورتی که درست نشسته باشند، طراحی شده است، در غیراین صورت نه تنها کیسه هوا از فرد یا افراد محافظت نمی‌کند، بلکه منجر به ایجاد صدمات جدی‌تری می‌شود. اگر پاها روی داشبور خودرو باشند و تصادفی رخ دهد، فشار ناشی از باز شدن کیسه هوا موجب می‌شود پاها به سمت بالا یا شیشه جلو پرتاب شوند در نتیجه آسیب جدی یا شاید غیرقابل‌جبرانی وارد شود.

معمارزاده با بیان اینکه پرتاب شدن پاها می‌تواند منجر به ایجاد شکستگی در ناحیه صورت و بینی نیز شود، گفت: اگر شدت تصادف زیاد باشد، کیسه هوا ممکن است با سرعت ۳۲۲ کیلومتر بر ساعت هم باز شود. در چنین شرایطی اگر سرنشینان به طرز صحیحی در خودرو نشسته باشند فشار ناشی از چنین سرعتی آسیب جزیی وارد می‌کند اما کیسه هوا از ایجاد صدمات بزرگ‌تر جلوگیری می‌کند.

وی افزود: باید توجه شود که کیسه هوا در شرایطی غیر از تصادف و بر اثر نقص فنی هم ممکن است باز شود یا احتمال دارد فرد به طور ناگهانی خیلی محکم به داشبورد ضربه بزند و زمینه باز شدن کیسه هوا را فراهم کند، بنابراین همیشه باید احتیاط شود و از قراردادن پاها روی داشبور پرهیز کرد.

رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث دانشگاه علوم پزشکی دزفول گفت: هر چند کمربند ایمنی برای محافظت از جان سرنشینان طراحی شده است اما سرنشین خودرو باید درست بنشیند تا کمربند ایمنی بدون آسیب زدن به اندام‌های حیاتی از او محافظت کند. با قراردادن پاها روی داشبورد، وضعیت نشستن تغییر می‌کند و کمربند ایمنی به درستی روی بدن فرد قرار نمی‌گیرد و دچار آسیب می شود.

معمارزاده گفت: اگر سرنشین خودرو درست روی صندلی ننشیند و خودرو واژگون شود، هیچ چیزی برای محافظت از او وجود نخواهد داشت زیرا در صورت واژگونی خودرو، کیسه هوا وظیفه محافظت از قسمت‌های پایینی بدن را دارد و اگر پاها روی داشبور باشند، کیسه هوا نمی‌تواند کار خود را درست انجام دهد و از زانو یا سینه محافظت کند.

وی افزود: بنابراین تجهیزات ایمنی خودرو زمانی می‌توانند کار خود را درست انجام دهند که درست از آن‌ها استفاده شود.

وی به خطرناک بودن این عادت در موارد غیر تصادفی اشاره کرد و افزود: قرار دادن پا روی داشبورد حتی وقتی که ترمز ناگهانی گرفته می‌شود نیز بسیار خطرناک است، زیرا در این شرایط، فاصله بین پا و داشبورد به سرعت کاهش می‌یابد و پاها قفل می‌شوند و ممکن است فرد از روی صندلی به سمت پایین سُر بخورد.

معمارزاده با اشاره به رواج این عادت خطرناک بین سرنشینان گفت: متاسفانه این عادت خطرناک علاوه بر سرنشین کنار راننده، بین خود رانندگان نیز مشاهده می‌شود که موجب کاهش توجه و تمرکز آنان از مسئولیت‌های رانندگی به ویژه در شرایط اضطراری می‌شود.

رئیس اورژانس پیش بیمارستانی دزفول بیان کرد: این کار حتی در سرعت پایین بسیار خطرناک است بنابراین بهترین راه حل این است که همیشه از قرار دادن پاهابر روی داشبورد پرهیز شود.

کانال عصر ایران در تلگرام