به نقل از «همشهری آنلاین»

تاریخ شفاهی ایلام به روایت زنان ایل

تاریخ انتشار: ۱۱ مهر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۲۷۹۰۹۰

همشهری آنلاین-ستاره حجتی: نه از نت و سکوت و خطوط حامل خبری است و نه تصنیف‌ها و ترانه‌های از پیش سروده شده. این سینه زنان ایل است که گنجی بس گران را در خود حمل می‌کنند. گویی نسل‌ها، هزاره‌ها، روزان و شبان زندگی در ایل با همه رنج‌ها و خوشنودی‌هایش ملودی و شعر را در سینه این زنان جای داده و نسل به نسل منتقل می‌شود و هر صبح بعد از دوشیدن میش و بز، پای مشک‌های دوغ‌زنی با آواهایی رام و نجوایی دلپذیر به گوش کوه و دشت و رودخانه زمزمه می‌شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

آوای مشک‌زنی، میان زنان ایل‌های ایلام رایج است. اشعار را نه کسی سروده و نه کسی آن را می‌نگارد و ثبت می‌کند. شبیه همه داستان‌هایی که نمی‌دانیم از کجا آمده‌اند، اما پدران و مادرانمان بلدند و ما هم وقتی پدر و مادر می‌شویم همان‌ها را تکرار می‌کنیم. انگار نجوای مشک، مثل اساطیر است.
 
مشک‌زنی بدون آواز نمی‌شود
نامش ناران است. پیرزنی که حالا چشم و چراغ ایل ملک‌شاهی است. پای مشک که می‌رود، آرام آرام می‌خواند و زنان دیگر با او همراهی می‌کنند. ناران از تاریخی شعر می‌خواند که حتی به چشم ندیده، اما انگار همه‌اش را بلد است. شعری می‌خواند که معنایش را نمی‌فهمم، اما ترجیع‌بندش را همه زنان تکرار می‌کنند. خودش می‌گوید: از دوران لشگرکشی نادر می‌خوانم. روزگار خوبی نبود.
دخترش که حرف‌های بی بی ناران را ترجمه می‌کند، می‌گوید: معنی بیتی که تکرار می‌کند می‌شود؛ مشک سرخ من، مشک سرخ من ناله کن، امشب اردوی نادر مهمان ایل است. مشک سرخم ناله کن، ناله کن، صدای دلنشینی داری. صدایت ناله بچه‌های گرسنه را می‌پوشاند. ناله کن صدایت صدای گریه مادران را گم می‌کند.
هانه نیز یکی از زنان ایل کلهر است. او هم مادربزرگ ایل است و امور زنان را سر و سامان می‌دهد. می‌گوید: صبح‌ها باید ۴۰۰بز و میش دوشیده شود. بعد می‌رویم سراغ دوغ‌های روز قبل تا از آن‌ها کره بگیریم. مشک‌زنی بدون آواز نمی‌شود. می‌دانید چند ساعت باید در روز کار کنیم، سرپا بایستیم و مشک بزنیم؟  

آن‌طور که دلمان بخواهد، می‌خوانیم
هانه نیز اشعار خاص خودش را می‌خواند. نمی‌داند از کجا یاد گرفته، اما می‌گوید: مادرم این‌ها را می‌خواند. مادربزرگم هم می‌خواند. من اما آن‌طوری که دلم می‌خواهد و یادم مانده می‌خوانم. یعنی هر کس هر چیزی دلش بخواهد، می‌خواند.  هانه معنی یکی از شعرهایی که می‌خواند را این‌طور توضیح می‌دهد: دوغ را می‌زنم، تکان می‌دهم، کره به قیمت زعفران از آن می‌گیرم، زود کره‌ام را آماده کن، پسر کوچکم خواب است، شیرخواره است، زن ارباب هم خواب است، بزن مشکم، صدایت شبیه صدای دیوانه‌هاست، رنجت هم شبیه رنج ماست.  ملودی و ریتم اما همان صدای تکان تکان خوردن دوغ توی مشک است، باید کنارش ایستاده باشید تا ببینید این نوا می‌تواند شما را به خوابی آرام فرو ببرد. گویی در این جهان هیچ چیز جز زمزمه طبیعت وجود ندارد.

راویان تاریخ 
یک کارشناس ادبیات درباره اشعار مشک‌زنی در ایلام می‌گوید: بدون شک آوای مشک‌زنی یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های ادبیات شفاهی ایران است. اشعار اگرچه سینه به سینه نقل می‌شوند، اما در هر نسل تغییر خاص خودش را پیدا می‌کند.  
زهرا مکری با بیان اینکه در این اشعار زنان بدون آنکه بدانند روایت‌گر تاریخ هستند، می‌افزاید: نمی‌خواهم مطلق صحبت کنم، اما احتمالا بیشتر آنان تاریخ نخوانده‌اند. با این همه نمونه‌های زیادی داریم که به ویژه حوادث سهمناک تاریخی را روایت می‌کنند. مخصوصا نقش دوره اصلاحات ارضی و یاغی‌گری علیه حاکمیت در این اشعار پررنگ است. آواهای مشک‌زنی از روایت شورشی‌هایی که به ایل پناه آورده‌اند یا مردان ایلاتی که به جرم اعتراض به نظام ارباب و رعیتی فراری شدند، سرشار است.  
مکری با آوردن مثالی از این اشعار توضیح می‌دهد: در نمونه‌ای از اشعاری که از ایل شوهان ایلام جمع‌آوری کردم، مادر برای دختر کوچک خود نجوا می‌کند با این مضمون که پدرت در به در کوه و دشت شد، نمی‌توانست جلوی ظالم نایستد، خدا را گواه حق گرفت و به بیابان رفت، برادرت خیلی زود بزرگ می‌شود، راه پدرت را می‌گیرد و می‌رود، تا ظلم هست مردها می‌روند، تو باید بزرگ شوی و بمانی، باید این حرف‌ها را بگویی، همه بدانند شوهان مردان بزرگی دارد، همه بدانند مردان شوهان در برابر ظلم می‌ایستند.

حافظه زنان 
وی با بیان اینکه همه اشعار بر ریتم حرکت مشک خوانده می‌شوند، اظهار می‌کند: خیلی وقت‌ها داستان‌های عاشقانه‌ای در روایتی از محبت بز و میش گفته می‌شد، اما جالب است که باز بن مایه این اشعار ریشه در حوادث و تاریخ محلی دارد. تاریخ و حوادثی که در کتاب‌ها ثبت و نوشته نمی‌شوند. برای همین است که آوای مشک‌زنی ارزش ثبت ملی را پیدا کرده است.
مکری تاکید می‌کند که این یک فعالیت نیست که ثبت شده، بلکه گنجینه‌ای از دانش ادبیات و تاریخ و نقش محوری که زنان برای حفاظت از آن برای خود تعریف کرده‌اند، است که ارزش ثبت دارد و در حقیقت این قلب و حافظه زنان ایلات در ایلام است که به ثبت ملی رسیده.

*** 

تیر ۱۳۹۹ آوای مشک‌زنی در ایلام همراه با مهارت‌های دیگری مانند پخت نان محلی، مهارت تهیه روغن محلی و همچنین شیرینی‌پزی کله‌کنجدی و کلاوردان در فهرست آثار ملی کشور به عنوان میراث ناملموس ایلام به ثبت رسید.

کد خبر 630184

منبع: همشهری آنلاین

کلیدواژه: زنان ایل ناله کن

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۲۷۹۰۹۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هوش مصنوعی گرایش سیاسی افراد را از چهره‌شان می‌خواند

ایتنا - مطالعه‌ای جدید می‌گوید توانایی این الگوریتم در حدس زدن دقیق درباره دیدگاه‌های سیاسی فرد مشابه این است که چگونه مصاحبه‌های شغلی می‌توانند موفقیت در شغل را پیش‌بینی کنند یا مصرف الکل می‌تواند خشونت را تحریک کند.
پس از آنکه نتایج یک پژوهش نشان داد هوش مصنوعی می‌تواند گرایش سیاسی افراد را از روی چهره‌های بدون حالت و بی‌احساس پیش‌بینی کند، محققان هشدار داد‌‌ند که فناوری‌های تشخیص چهره از آنچه قبلا به نظر می‌رسید، «تهدیدآمیزتر» شده‌‌ و برای حریم خصوصی چالش جدی به وجود آورده‌اند.  

مطالعه‌ای جدید که در مجله «روانشناس آمریکایی» (American Psychologist) منتشر شد، می‌گوید توانایی این الگوریتم در حدس زدن دقیق درباره دیدگاه‌های سیاسی فرد مشابه این است که چگونه مصاحبه‌های شغلی می‌توانند موفقیت در شغل را پیش‌بینی کنند یا مصرف الکل می‌تواند خشونت را تحریک کند.

به گفته مایکل کوزینسکی، نویسنده ارشد این پژوهش، ۵۹۴ شرکت‌کننده قبل از آنکه هوش مصنوعی آنها را چهره‌نگاری (استخراج اطلاعات مخصوص و منحصربه‌فرد یک چهره مانند اندازه و شکل چشم، بینی، لب) کند، پرسشنامه‌‌ای درباره گرایش سیاسی خود پر کردند. سپس داده‌های چهره‌نگاری را با پاسخ‌ پرسشنامه‌های جهت‌گیری سیاسی مقایسه کردند تا با استفاده از اطلاعاتی که از چهره‌ها به دست آورده بود، جهت‌گیری سیاسی هر شخص را پیش‌بینی کند.

کوزینسکی می‌گوید: «فکر می‌کنم مردم متوجه نیستند با انتشار یک تصویر ساده، در واقع چقدر خود و اطلاعات شخصی‌شان را برای دیگران فاش می‌کنند.»

او افزود: «ما می‌دانیم که گرایش جنسی، سیاسی و تفکرات مذهبی افراد باید محفوظ بماند. این موضوع در گذشته متفاوت بود. در گذشته شما می‌توانستید به حساب کاربری فیس‌بوک افراد وارد شوید و به عنوان مثال گرایش‌های سیاسی، آنچه را که پسند می‌کنند (لایک می‌زنند) و صفحاتی را که دنبال کرده‌اند، ببینید. اما فیس‌بوک سال‌ها پیش آن را بست زیرا برای سیاست‌گذاران، فیس‌بوک و روزنامه‌نگاران واضح و مبرهن بود که این موضوع پذیرفتنی نیست و بسیار خطرناک است.»

کوسینسکی افزود: «در حال حاضر نیز هر کس می‌تواند به فیس‌بوک برود و عکس هر فردی را ببیند، حتی اگر آن فرد را هیچ‌وقت ملاقات نکرده و او اجازه دسترسی به عکسش را نداده باشد. این مطالعه نشان می‌دهد اطلاعاتی که در تصویر افراد وجود دارد، ممکن است مشابه افشای جهت‌گیری سیاسی آن‌ها باشد.»

محققان می‌گویند که تصاویر افراد شرکت‌کننده در این پژوهش را در شرایطی بسیار مشخص و کنترل‌شده جمع‌آوری کردند. به این ترتیب که این افراد همگی تی‌شرت‌های مشکی‌ پوشیده و زیور‌آلاتشان را در آورده‌ بودند و در صورت نیاز ریششان را هم اصلاح کرده بودند. همچنین با دستمال مرطوب آرایش صورتشان را پاک کرده و موهایشان را با کش مو، گیره یا تل سر به عقب کشیده بودند تا اطراف صورت پخش نشوند. سپس چهره‌ها را از طریق الگوریتم چهره وی‌جی‌جی فیس۲ (VGGFace2) بررسی کردند.

محققان هشدار می‌دهند که فناوری‌های نظارت بیومتریکی، به ویژه فناوری‌های تشخیص چهره، تهدیدی جدی‌تر از گذشته برای حریم شخصی افرادند. پژوهش‌های پیش‌تر نیز نشان داده بودند که تصاویر طبیعی چهره می‌تواند اطلاعات مهمی را درباره جهت‌گیری سیاسی و ویژگی‌های شخصی دیگر انتقال دهند اما مطمئن نبودیم که این پیش‌بینی‌ها به دلیل نحوه ارائه شخص و ویژگی‌های ثابت چهره (خنثی) فعال شده‌اند یا هر دو این عوامل. محققان می‌گویند، نتایج ما نشان می‌دهند که ویژگی‌های ثابت چهره در انتقال این سیگنال‌ها نقش مهمی دارند و افراد روی اطلاعات شخصی و حریم خصوصی خود کمترین کنترل را دارند، زیرا این اطلاعات بدون اجازه و کنترل شخص به دستگاه‌های نظارتی می‌رسد.

به گفته کوزینسکی، این الگوریتم‌ها را می‌توان بسیار سریع و ارزان برای میلیون‌ها نفر اعمال کرد. به عقیده او این مطالعه بیشتر یک هشدار درباره فناوری‌هایی است که در گوشی‌ها وجود دارد و به طور گسترده در همه‌جا استفاده می‌شود.