جان گرفتن غزل‌های حافظ با آواز شجریان/ قوام، یاحقی و شاهین فرهت استاد آواز ایران را اینگونه ستودند
تاریخ انتشار: ۱۷ مهر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۳۲۶۹۰۶
استاد شجریان طی سال‌ها فعالیت هنری، آثار بسیاری از شاعران بزرگ ادبیات فارسی را، از حافظ و سعدی و مولانا گرفته تا خیام و باباطاهر و ... در دستگاه‌های مختلف موسیقی ایرانی اجرا و از این طریق هنرش را جاودانه کرد. روحی که استاد شجریان در کالبد موسیقی ایرانی دمید، باعث شد که این میراث سترگ فرهنگی، فرایند تکامل و بالیدن خود را با شتابی قابل قبول طی کند و شاگردان و پیروان سبک استاد در این عرصه، زمینه را برای رونق بیش از پیش این هنر اصیل ایرانی فراهم آورند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
رجوع شجریان به یک سنت تاریخیِ ادبی
دکتر محمدجعفر یاحقی ،ابتدا از گذشتۀ شعر فارسی می‌گوید که شاعرانی مانند رودکی شعرشان را به همراه موسیقی اجرا می‌کردند و معتقد است شاید برای همین در زبان فارسی، واژۀ سرودن را برای شعر به کار می‌بریم. این استاد دانشگاه درباره تأثیر هنر استاد شجریان در آشنایی مردم جامعه با ادبیات فارسی می‌افزاید: «در روزگار ما کسانی مانند زنده‌یاد شجریان از موسیقی برای معرفی ادبیات استفاده کردند که این رجوع به یک سنت تاریخی است؛ سنتی که زبان حال ادبیات ماست و آن را به حال و روحیه احساسی انسان نزدیک می‌کند و اثر ماندگارتری می‌گذارد. مردم با بسیاری از غزل‌های حافظ از طریق آواز شجریان دمخور شدند. او نقش مؤثری در شیوع شعر حافظ داشته است. هرچند شعر حافظ به دلایل دیگر هم در بین مردم طرفدار دارد، ولی آن تأثیری که صدا و آهنگ خوش و موسیقی در روح انسان می‌گذارد، تأثیر دیگری است. بنابراین، باید گفت اهتمام زنده‌یاد شجریان برای انتخاب شعرهای ناب فارسی از حافظ، سعدی، مولانا، خیام، باباطاهر، سایه و شفیعی‌کدکنی، در انتشار آثار ادبی مؤثر بوده و آن را جاودانه کرده‌است».
خوانندۀ بافرهنگِ شعرشناس
دکتر ابوالقاسم قوام، استاد ادبیات فارسی هم در ابتدا از آشنایی بیش از پنجاه ساله‌اش با آثار استاد شجریان می‌گوید و اینکه او فرصت‌های زیادی پیدا کرد تا تبدیل به انسانِ فرهنگیِ تمام‌عیار شود. او دربارۀ خدمات استاد شجریان به شعر و ادبیات فارسی می‌گوید: «زنده‌یاد شجریان با فرهنگ ایرانی پیوندی عمیق داشت. شعر فارسی آینه تمام‌نمای فرهنگ ایرانی است. شاعران سرآمد شعر فارسی از قدیم و جدید جلوه‌های مختلف فرهنگ ایرانی را انعکاس داده‌اند و استاد شجریان این جنبه‌های فرهنگ ایرانی را جذب کرد. او درک و فهم عمیقی از شعر به لحاظ محتوایی و ظرافت‌های ادبی داشت. مصاحبت طولانی با هوشنگ ابتهاج و شفیعی‌کدکنی و... به این درک و دریافت کمک و هوش و ذوق و غنای فرهنگی او را تقویت کرد. این باعث شد نمونه‌های عالی شعر فارسی را با صدای خوشی که داشت، بخواند. زنده‌یاد شجریان تنها اشعار عاشقانه را نخوانده، بلکه موضوعات مختلف شعر فارسی از جمله عارفانه و اجتماعی را اجرا کرده‌است. کار مهم استاد شجریان این بود که نمونه‌های شعر فارسی را که برای عموم معرفیشده نبود، با آواز در اختیار همگان قرار داد و با ذهن و زبان آن‌ها آشنا کرد. از رهگذر آثار زنده‌یاد شجریان می‌توان بهترین گزیده‌ها و منتخب‌ها را از شعر فارسی تهیه کرد. به عنوان مثال، آن‌چه از سعدی خوانده بهترین نمونه‌هاست؛ همین‌طور آثاری که از حافظ، مولانا، باباطاهر، خیام و دیگران خوانده. او فقط اهل خواندن نبود و انتخاب شعرش هم حساب و کتاب داشت. شجریان خواننده بافرهنگِ شعرشناس ریشه‌داری بود. او غزل‌ِ انتخابی‌اش را مناسب‌سازی می‌کرد؛ به این معنا که خودش را ملزم نمی‌کرد همه ابیات را بخواند؛ مثلاً وقتی می‌خواست غزلی از سعدی یا حافظ بخواند، ابیاتی را کنار می‌گذاشت و بعد با توجه به حال و هوای حاکم بر شعر، یک دستگاه انتخاب و ابیات غزل را متناسب با گوشه‌ها، پس و پیش می‌کرد و وضعیت عاطفی هر بیت را با گوشه‌ها تطبیق می‌داد. وقتی برای اجرای غزل «یاری اندر کس نمی‌بینیم یاران را چه شد» دستگاه همایون و گوشه بیداد را انتخاب می‌کند، تناسب حس حسرت غزل با دستگاه همایون و گوشۀ بیداد نشان‌دهندۀ شناخت او از شعر و موسیقی است.»
دقت شجریان در درست خواندنِ اشعار
این پژوهشگر ادبیات فارسی در ادامه از دقت نظر و توجه استاد شجریان در درست خواندن اشعار فارسی می‌گوید: «من در میان آثار ایشان غلط‌خوانی در شعر به خاطر ندارم. با این که کارهای زنده ایشان و خوانده‌های فضای خصوصی‌شان را بسیار شنیده‌ام، ولی غلط‌خوانی از ایشان به یاد ندارم». دکتر قوام در پاسخ به این سوال که چرا زنده‌یاد شجریان به سراغ خواندن اشعار شاهنامه فردوسی نرفت، این‌طور گفت: «موسیقی دستگاهی ایرانی، حماسی نیست و متناسب با حال و هوای شعر بزمی است. شعر فردوسی رزمی است و به لحاظ حال و هوا و حس، با موسیقی دستگاهی تناسب ندارد. ضمن اینکه نکته‌ای را از یکی از دوستان قدیمی زنده‌یاد شجریان درباره این موضوع شنیده‌ام که ایشان گفته‌اند: ابیات شاهنامه فردوسی داستانی و به هم پیوسته است و ما در داستان مانند غزل، فرصت انتخاب و گلچین ابیات را نداریم.»
ویژگی منحصر به فرد موسیقایی
دکتر شاهین فرهت، استاد محمدرضا شجریان را خواننده بزرگی می‌داند و درباره ویژگی‌های منحصر به فرد وی می‌گوید: «محمدرضا شجریان یکی از پرتکنیک‌ترین خواننده‌های معاصر در زمینه ردیف موسیقی ایرانی است. او قدرتی خداداد در حنجره و توانایی در آواز داشت که از جهت وسعت صدایی هم، بسیار وسیع بود و در عین حال که به ردیف موسیقی ایرانی وارد بود، تجربه بسیار بالایی داشت. شجریان از زمان جوانی، در بعضی از برنامه‌های گل‌ها، بعد از مرحوم پیرنیا حضور داشت، در برنامه برگ سبز شرکت کرد و بعدتر، این روند را با اجرای کنسرت‌های بسیار جدی در موسیقی ایرانی ادامه داد. او در این کنسرت‌ها، ردیف را با آواز در تمام دستگاه‌ها که برنامه سنگینی بود، به خوبی اجرا کرد.»
شبیه رضاقلی‌میرزا ظلّی
توانایی استاد شجریان در تکنیک، بسیار بالا بود. این را شاهین فرهت می‌گوید و در توضیح این ویژگی آن مرحوم می‌افزاید: «البته تُن صدای شجریان، به زیبایی صداهایی مثل بنان یا قوامی نبود، ولی از جهت تکنیک، واقعاً قابل مقایسه با خوانندگان قدیمی مثل رضا قلی میرزا ظلی، خواننده و استاد موسیقی سنتی ایران و در ارتباط با موسیقی ردیف و توانایی‌های این عرصه، به خصوص از جهت تکنیکی بسیار بالا بود. خوشبختانه شجریان در زمانی زندگی کرد که دستگاه ضبط صدا وجود داشت و اکنون آثارش در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد. همین که امروز آثار شجریان به عنوان یک خواننده توانا، می‌تواند مورد توجه، بهره‌برداری، تقلید و بهره‌گیری از سبکش قرار گیرد، نکته مثبتی است.»
2323
کد خبر 1562148منبع: خبرآنلاین
کلیدواژه: موسیقی محمدرضا شجریان
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۳۲۶۹۰۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
عاشق شعر عالمگیر ایران هستم/ بهترین سوغاتی از نمایشگاه کتاب تهران
طالب آذرخش گفت: عاشق شعر عالمگیر ایران هستم و همچنین ادبیات معاصر فارسی را نیز دوست دارم. من از نمایشگاه کتاب تهران بازدید کرده و کتاب‌های شعر شاعران معاصر ایرانی را برای دوستانم سوغاتی بردم.
به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، طالب آذرخش شاعر ملی تاجیکستان (با تخلص آذرخش) و سردبیر نشریه «پیام سغد» است. تاکنون به قلم او کتاب‌های بسیاری به خط سیریلیک در تاجیکستان منتشر شده است. اثری هم به نام «دیوان عشق» به خط فارسی و سیریلیک دارد که گلچینی از آن توسط انتشارات خردگان در تهران با عنوان «چشم، جانم، چشم...» منتشر شده است.
او بسیار تاکید دارد که آثارش به خط سیریلیک و فارسی منتشر شوند تا کسانی که در تاجیکستان با خط فارسی آشنایی ندارند با آن آشنا شوند و فرصتی برای مقایسه پیدا کنند. همچنین برخی اشعارش نیز در چند نشریه در تهران منتشر شده است. در چندین کنگره و همایش در تهران، تبریز، اصفهان و شیراز شرکت کرده و به قول خودش این «شهرهای عزیز» را دوست داشته است.
طالب آذرخش سابقه حضور در محافل ادبی بسیاری در ایران را دارد و کتاب شعر را بهترین سوغات از ایران می‌داند. آذرخش درباره سابقه حضورش در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت: خوشبختانه تجربه حضور در نمایشگاه کتاب تهران را دارم که برایم بسیار جالب بود. همچنین در چندین محفل فرهنگی از جمله محفل جشنواره فضولی نیز شرکت داشته‌ام.
وی افزود: نمایشگاه کتاب تهران یک بازار بزرگ کتاب است. یکباری که حضور داشتم از صبح تا عصر نتوانستیم حتی نصف نمایشگاه را هم ببینیم. من از حضور در این نمایشگاه که به عنوان یک فروشگاه بزرگ کتاب به نظر می‌رسد بسیار شاد و مسرور شدم. کتاب‌های جالبی در این نمایشگاه دیدم.
آذرخش ادامه داد: در نمایشگاه کتاب تهران، کتاب‌های ادبیات کلاسیک را که سال‌ها آرزوی دست‌یابی و مطالعه‌شان را داشتم پیدا کردم. با ناشران گوناگونی که آثار شعرای بزرگ مثل حافظ، سعدی، فردوسی و ... را منتشر کرده‌اند، گفتگو کردم. وقتی هم که به تاجیکستان بازگشتم کتاب‌های جیبی این شاعران را به عنوان سوغات برای دوستانم آوردم.
این شاعر فارسی‌سرا در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که به ادبیات معاصر ایران بسیار علاقه‌مند است، گفت: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، محل آشنایی من با آثار معاصر ادبیات ایران بود. من عاشق شعر و خصوصا شعر عالمگیر ایران هستم. با شعر معاصر ایران هم آشنایی دارم. آثار شاعرانی همچون شهریار، سهراب سپهری، فروغ فرخزاد، نادر نادرپور، هوشنگ ابتهاج (ه. ا. سایه)، شاملو و ... در تاجیکستان شناخته شده است. از اینکه در نمایشگاه کتاب تهران بدون واسطه و به راحتی به این کتاب‌ها دسترسی داشتم موجب خشنودی‌ام بود.
آذرخش همچنین با اشاره به این نکته که گویش تاجیکستانی‌ها و ایرانی‌ها باهم تفاوتی ندارد، ادامه داد: ما یک زبان داریم. شعر معاصر ایران و شعر معاصر تاجیکستان یک زبان دارد که همان زبان رودکی، خیام و حکیم فردوسی است. ما همان چیزی را که شما می‌خوانید، می‌خوانیم. البته در حوزه شعر معاصر ایران شعر‌هایی هم هست که به لهجه تهرانی یا شیوه‌های متفاوت است. اما همه این‌ها به زبان فردوسی و حافظ است. ما امروز شعری که در شاهنامه می‌خوانیم در شعر معاصر تاجیک هم می‌بینیم.
وی اضافه کرد: وقتی از ادبیات ایران حرف می‌زنیم، تفاوتی بین ایران و تاجیکستان نمی‌بینیم. فقط یک ادبیات فارسی در میان است. حتی ادبیات معاصر ایران هم در تاجیکستان شناخته شده است. بسیاری از آثار رمان‌نویسان معاصر در تاجیکستان منتشر شده است. اما در تاجیکستان شاعران ایرانی بیشتر مورد اقبال عموم قرار گرفته‌اند. من در اخبار دیده بودم که یکی از کتاب‌های فاضل نظری در یک فروشگاه در تهران، فروش چند هزار جلدی داشته است. این کتاب در تاجیکستان هم به زبان سیریلیک برگردانده شده است و غزل‌های او علاقمندان خاص خودش را دارد. من سردبیر مجله «پیام سغد» در تاجیکستان هستم. ما در هر شماره از مجله شعری از هم‌زبانان ایرانی یا افغانستانی را چاپ می‌کنیم. من تاکید می‌کنم که شعر هم‌زبان خود را منتشر می‌کنیم نه شعر ادبیات ایران یا افغانستان را.
آذرخش در بخش دیگری از این گفتگو به نقش نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در بهبود دیپلماسی فرهنگی میان دو کشور ایران و تاجیکستان اشاره کرد و ادامه داد: خیلی خوب می‌شد اگر نمایشگاهی مانند نمایشگاه کتاب تهران در کشور‌های فارسی‌زبان یعنی افغانستان و تاجیکستان هم می‌داشتیم. چون در افغانستان و تاجیکستان نمایشگاه‌های صنعتی و اقتصادی مشترک و غیرمشترک بسیاری برگزار می‌شود، اما نمایشگاه کتاب نداریم. نکته دیگر این است که خیلی خوب می‌شد اگر در نمایشگاه کتاب تهران مکان معینی وجود داشت تا خوانندگان با ادیبان، نویسندگان و ناشران گفتگو و دیدار داشته باشند. من خیلی علاقه‌مندم که آثار شاعران تاجیکستانی در نمایشگاه کتاب تهران معرفی شود و در معرض دید و خرید عموم قرار گیرد. ما می‌توانیم کتاب‌هایی منتشر کنیم که یک طرف آن خط فارسی و طرف دیگر آن خط سیریلیک باشد. این موضوع به آموزش زبان فارسی کمک خواهد کرد، چون تاجیکستانی‌ها حتما باید خط فارسی را یاد بگیرند. آشنایی با خط فارسی باعث می‌شود که از گذشته خود آگاه شوند و آینده خود را ببینند. البته اگر خوانندگان ایرانی هم با خط سیریلیک آشنا شوند خیلی خوب می‌شود.
وی در پایان در پاسخ به این سوال که «چرا با وجود پیوند‌های فرهنگی و زبان مشترک میان ایران و تاجیکستان، ارتباطات فرهنگی محدودی میان دو کشور وجود دارد؟» گفت: فکر می‌کنم سرحدات و مرز‌های جغرافیایی دلیل این موضوع باشد. اخیرا قابلیتی ایجاد شد و در فضای مجازی صفحاتی پدید آمد که خوانندگان، ادیبان و شاعران ایرانی و تاجیکی با یکدیگر در تعامل باشند و مثلا یک شاعر تاجیکستانی بتواند با خواننده ایرانی طرف گفتگو قرار گیرد. چون تاجیکستانی‌ها هم به زبان فارسی سخن می‌گویند. فقط لازم است که با زبان فارسی آشنایی داشته باشند تا بتوانند از آثار شاعران ایرانی استفاده کنند. اگر رفت‌وآمد این محافل ادبی بیشتر شود شاهد نتایج بهتری هم خواهیم بود. همچنین ارسال کتاب‌های تاجیکستانی به ایران و بالعکس می‌تواند عامل مهمی برای تقویت این پیوند‌ها باشد.
سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی (ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab.ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.
حمله به نمازگزاران در گذره هرات افغانستان/ ۶ نفر شهید شدند