به نقل از «باشگاه خبرنگاران»

محله‌های قدیمی، یادگاری از فرهنگ و تاریخ کهن سروستان

تاریخ انتشار: ۲۱ مهر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۳۷۲۴۷۲

به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، سروستان ۹ محله دارد و هر محله نامی و پیشینه‌ای طولانی که مرور آن برای مردم، همیشه جذابیت‌ها و افتخاراتی دارد.

وقتی از محله‌های قدیم و کوچه پس‌کوچه‌های شهرم می‌گذرم و تخریب خانه‌های بافت قدیم را می‌بینم، به گذشته و زندگی مردمانی که سالیان پیش می‌زیستند، فکر می‌کنم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به اجداد و نیاکانی که این شهر را پایه ریزی کرده اند، خانه‌ها ساختند، زندگی کردند و ماندگار شدند و در تصور خودم، سعی در بازسازی سروستان قدیم می‌کنم.

برای فهمیدن شکل گیری این محلات به سراغ فردی نام آشنا می‌روم که مدت زمان زیادی از عمر خودش را صرف تربیت و آموزش فرزندان این آب و خاک کرده و حالا در دوران بازنشستگی با ذوق و حوصله فراوان به تحقیق‌های میدانی و جست و جو در روزگاران بسیار دور مشغول است و مجموعه مقالاتی پیرامون سروستان قدیم در کتابی به نام یادها گردآوری کرده است.

اکرم مومنی که یکی از فرهیختگان و پژوهشگران سروستان است را در کتابخانه عمومی علامه طباطبایی ملاقات می‌کنم و او را در حال مطالعه کتابی تاریخی می‌بینم و می‌دانم که باید از این گفتگو و زمانی که دارم، نهایت استفاده را ببرم.

این گفتگو را با این سوال که همیشه بحث برانگیز بوده است شروع می‌کنم که کدام محله، قدیمی‌ترین محله سروستان است؟

او با لبخندی جواب می‌دهد اولین آثاری که از یکجانشینی در سروستان پیدا شده، قلعه‌ای به نام انگشت گبری بوده که ویرانه‌های آن در تختی کوه قلات و در ارتفاع قریب هزار متری از سطح زمین قرار دارد (واژه گبر مترادف زرتشتی است) و آنچه مسلم است این که انسان‌هایی در قبل از اسلام در آن جا سکنی داشته اند.

مومنی برای روشن‌تر شدن موضوع توضیح می‌دهد، سه نوع روستانشینی داریم که یک نوع آن روستا‌های قلعه‌ای هستند که مردم در مکان‌هایی قلعه‌ای شکل زندگی می‌کردند، نوع دوم روستا‌های مجتمع که همه خانه‌ها در اطراف یک میدان که محل خرید و فروش بود شکل می‌گرفت و سومین روستا‌ها خطی بودند که در اطراف رودخانه ها، جاده‌ها و آب راهه‌ها تشکیل می‌شدند و سروستان شروعش با قلعه نشینی و مربوط به قبل از اسلام است.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه همیشه آب و امنیت باعث یکجانشینی مردم می‌شود، می‌گوید: بعد از اینکه مردم از بالای کوه به پایین می‌آیند در شرق سروستان به طرف فسا در بالای محله حسن آباد که الان کمربندی قرار دارد، در قلعه‌ای به نام برزو ساکن می‌شوند که، چون آثار مکتوبی وجود ندارد تاریخ دقیقش مشخص نیست، اما آنچه مسلم است تا اوایل قاجار این قلعه وجود داشته است.

نحوه استقرار سکونتگاه‌ها و شکل گیری و خانه‌ها و مزارع، تا حد قابل توجهی متاثر از دستیابی به آب و فراوانی منابع آن بوده و  بر همین اساس  قلعه برزو قناتی حفر شد که دم قنات آن زیر جاده کمربندی فعلی شهر قرار دارد و بدنبال خشکسالی‌های اخیر خشک شده است و سه آسیاب آبی با همین آب می‌چرخید و در پایین این سه آسیاب باغ‌ها و زمین‌های زراعی شکل می‌گیرد.

آسیاب‌های که چرخ زندگی را می‌چرخانند

نویسنده کتاب یادها گفت: سه آسیاب در کنار همین قلعه با نام‌های آسیاب قلعه، آسیاب برزو و آسیاب پایین بودند و یک آسیاب با فاصله زیاد در منطقه محله تزنگ فعلی وجود داشته که این چهار آسیاب با هم تفاوت‌هایی داشتند که به طور مثال آسیاب تزنگ به خاطر دوری از منطقه مسکونی دارای برج نگهبانی به ارتفاع حدود هفت متر بوده و چهار طاق داشته و یا آسیاب اصلی و کارآمد منطقه به اسم آسیاب برزو که به خاطر عمق ۵ متری آن در یک شبانه روز حدود یک تن گندم آسیاب کرده است.

او بیان کرد: آسیاب‌های آبی قدیم به ناچار باید در مناطق مرتفع و شیب دار که آب روان به اندازه کافی موجود باشد بنا می‌شدند  چون محله حسن آباد فعلی آن زمان در بالاترین سطح شهر از لحاظ ارتفاع قرار گرفته که آب قنات برای این کار مناسب و کافی بوده است.

مومنی به دنبال ساخت آسیاب و در کنار آن حفر قنات‌های متعدد که آب را به سطح زمین آورده و شیب منطقه که باعث جاری شدن آب شده باغ‌های متعددی شکل گرفته و همزمان با این قنات‌ها در قسمت شمال سروستان قناتی مشهور بوده به نام رباط، اما به خاطر نبود امنیت در آن زمان جایی برای سکونت نبوده است اما مردم از محصولات باغی و سبزیجات آن استفاده می‌کردند.

این پژوهشگر با توجه به تحقیقات میدانی و کتاب‌هایی که مطالعه کرده است تصریح کرد: قلعه برزو که تاریخ مشخصی ندارد و از آن فقط تلی از خاک باقی مانده بر اثر زلزله از بین می‌رود و وقتی دولت‌های مرکزی تا حدودی امنیت برقرار می‌کنند، مردم از زندگی در قلعه بیرون آمده و به صورت مجتمع زندگی می‌کنند که ما هیچ آثار و مکتوباتی از آن زمان نداریم تا قرن هفتم هجری، که آثار و مکتوبات به جا مانده نشان از شهر نشینی مردم دارد.

شیخ یوسف، نماد فرهنگ و علم آموزی در سروستان قدیم

او ادامه داد: سروستان در قرن هفتم جایی بوده که جمعیت داشته و مردم آن زمان تحصیلات خواندن و نوشتن به خصوص تحصیلات علوم دینی داشته اند و این به خاطر وجود مدرسه‌ای بوده که شیخ یوسف ابن یعقوب سروستانی در همین مکان که بقعه او قرار دارد تاسیس کرده و طالبان علم را سواد خواندن و نوشتن و علوم مذهبی می‌آموخته است.

مومنی افزود: با همه این تفاسیر در سروستان قدیم محله خاصی وجود نداشته و همه ساکنان را، به اسم واحد سروستان می‌شناختند و بعد‌ها به مرور بر روی کوچه‌ها توسط مردم اسامی گذاشته شد و با گسترش جمعیت و خانه ها، به اسم محله شناخته شده است.

این پژوهشگر اضافه کرد: با توجه به اینکه مقبره شیخ یوسف با قدمت ۷۰۰ سال در وسط سروستان قرار دارد می‌شود گفت محله‌های حال حاضر مثل شیخ یوسف، ابراهیم خانی، زیر سرو، ملا محمدی و بوتوری همگی یک مکان بوده اند به اسم سروستان که اطرافش باغ‌ها و زمین‌های زراعی بوده است.

نام محلات برگرفته از نام بزرگان

مولف کتاب یاد‌ها با بیان اینکه بعد‌ها با افزایش جمعیت، تخریب زمین ها، باغ‌ها و گسترش شهر با ساختن خانه‌های بیشتر در اطراف، محله‌ها نام‌گذاری شدند اظهار کرد: در قدیم مردم بر روی همه چیز اسم می‌گذاشتند به طور مثال برخی از کوچه‌ها و یا قسمتی از شهر به نام خانه افراد مشهور مثل حاج نظر، حسن آباد، ابراهیم خان، ملا محمد یا وجود درخت‌هایی با قدمت بالا مثل زیر سرو یا بید علیا و یا مکان‌هایی که برای مردم آشنا بوده، شناخته می‌شوند مثل تزنگ یا هفتو و یا اهالی محله تزنگ که هنوز هم مردم برخی از محله‌ها را به اسم برزو می‌شناسند.

منبع: فارس

انتهای پیام/ت

منبع: باشگاه خبرنگاران

کلیدواژه: میراث فرهنگی جاذبه گردشگری شیخ یوسف آن زمان قلعه ای محله ها خانه ها باغ ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۳۷۲۴۷۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

دوچرخه‌هایی که در تهران محو شده‌اند

رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران با اشاره به اینکه دوچرخه‌هایی که در تهران در گذشته استفاده می‌شدند محو شده‌اند، گفت: صدها و هزاران میلیارد تومان از اموال این شهر در حال از بین رفتن است و باید آن را احیا کنیم. - اخبار اجتماعی -

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم ، ناصر امانی؛ عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران امروز در جریان دویست وسی ودومین جلسه شورای شهر تهران گزارشی را از بازدید خود از محله جوادیه در صحن شورا ارائه کرد.

وی با اشاره به اینکه محله جوادیه 44 درصد بافت فرسوده دارد افزود: علیرغم تسهیلاتی که شورا و شهرداری باری بازسازی بافت فرسوده در نظر گرفته اما به دلیل ریزدانگی تنها نزدیک به صد فقره صدور پروانه در این محله انجام شده است.

امانی تصریح کرد:‌ تعدادی از قالیشویی‌های موجود در محله به فضایی برای اتراق معتادان تبدیل شده است. همچنین با پیگیری‌های شهرداری منطقه تعدادی از این فضاها برای تبدیل به بوستان محلی تملک شده و مابقی نیز باید تملک شود.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران با اشاره به رسیدن مردم به ایستگاه مترو گفت: مردم این محله ناچار هستند دو کیلومتر مسیر را طی کنند همچنین پله‌های این پل مکانیزه نیست و افراد سالمند و بیمار نمی‌توانند به راحتی از این پل تردد کنند.

وی با اشاره به اینکه 3500 دستگاه دوچرخه در زیر باد و باران در فضایی در این محله رها شده است اظهار کرد: این فضا به قبرستانی از دوچرخه‌های طرح بیدود تبدیل شده است و برای این موضوع باید تدبیری صورت بگیرد.

امانی به بوی نامطبوع و تجمع حیوانات موذی در این محدوده اشاره کرد و افزود: این موارد نیز موجب نارضایتی ساکنان محله شده است و باید هر چه سریع‌تر پیگیری شود.

عضو کمیسیون برنامه وبودجه شورای شهر تهران همچنین به درخواست مردم جهت ساماندهی اتباع بیگانه جلوگیری از ورود آنها به محلات قدیمی و تعیین تکلیف ریل راه‌آهن در این محله اشاره کرد و گفت: امیدواریم دولت در این بخش به وظایف خود عمل کند.

به گزارش تسنیم، در ادامه جلسه امروز و پس از گزارش ناصر امانی، برخی از اعضای شورا،‌ صحبت‌هایی را در خصوص این محله مطرح کردند.

مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران در خصوص نوسازی در بافت فرسوده جوادیه گفت: این مسئله باید به صورت انبوه‌سازی و تجمیعی انجام بشود. محله جوادیه یکی از محلات قدیمی پایتخت است و قدمت این محله به اندازه بازار نیست و باید به موارد و موضوعات در این محله توجه شود.

وی همچنین به رهاسازی دوچرخه‌ها در محله جوادیه اشاره کرد و گفت: در این زمینه نیز باید تدبیری صورت بگیرد تا از دوچرخه ها استفاده و پارکینگی برای نگهداری این دوچرخه‌ها پیش‌بینی شود.

احمد صادقی دیگر عضو شورای شهر تهران نیز در جلسه امروز ضمن تشکر از گزارش امانی از محله جوادیه اظهار کرد: بنده پیشنهاد می‌دهم با توجه به آغاز به کار هیئت امنای محلات در فرآیند ارائه گزارش از محلات مختلف تهران، یکی از اعضای هیئت امنا حضور داشته باشد تا موارد را پیگیری و دنبال کند.

وی همچنین به کارگاه مترو در محله علی‌آباد اشاره کرد و افزود: این کارگاه چند سالی است که محصور شده و‌ آزادسازی آن می‌تواند تاثیر بسزایی را در افزایش سرانه‌های فرهنگی و ورزشی در محله و منطقه 16 داشته باشد.

مهدی پیرهادی رئیس کمیسیون سلامت محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با اشاره به بازدید رئیس جمهور از مناطق 17  و 18 گفت: این کار بسیار ارزشمندی بود که امیدواریم این کار در سایر مناطق بویژه در منطقه 16 نیز انجام شود چرا که شهروندان این منطقه درخواست بازدید رئیس جمهور از منطقه خود دارند و ان‌شاءالله با حضور رئیس جمهور مواردی از جمله حریم راه‌آهن و چالش‌های دکل‌های فشار قوی در این منطقه حل و فصل شود.

وی افزود: گزارش خوبی توسط آقای امانی در صحن شورا ارائه شد وبنده پیشنهاد می‌کنم در ارتباط با حتی مسائلی که ارتباطی با شهرداری ندارد پیگیری از سوی دستگاه‌ها انجام بشود.

وی به نظافت منطقه 16 اشاره کرد و افزود: بر اساس آمار وضعیت در این منطقه خوب است و انشاءالله این روند ادامه خواهد داشت.

پیرهادی به تملک زمین قالیشویی در محله علی آباد جنوبی اشاره کرد و گفت: 22 هزار متر مربع از این فضا تملک و انشاءالله در هفته محیط زیست در خردادماه کلنگ‌زنی احداث یک بوستان در این محدوده زده خواهد شد و انشاءالله طی یک سال یک بوستان مناسب در این محله و منطقه احداث خواهد شد.

وی همچنین از پروژه‌های صورت گرفته در منطقه 16 تقدیر و تشکر کرد.

مهدی عباسی رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران نیز ضمن تشکر از گزارش امانی گفت: انشاءالله در ارتباط با نوسازی مدارس در این محله و سایر محلات از ظرفیت خیرین مدرسه‌ساز استفاده شود و این کار می‌تواند تاثیر بسزایی را در برنامه‌ها و اهداف مناطق و محلات داشته باشد.

مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران با اشاره به موضوعات مطرح شده از سوی یکی از اعضای شورا مبنی بر  درخواست شهروندان جهت بازدید از منطقه 16 گفت: انشاءالله این کار نیز در آینده نزدیک انجام خواهد شد.

وی به موضوع نوسازی مدارس فرسوده اشاره کرد و گفت:‌ این مسئله در روز پنجشنبه هفته گذشته و در دیدار رئیس جمهور مطرح شد و وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد هر کدام از مدارس نیاز به نوسازی دارند به وزارت آموزش و پرورش اعلام شود تا از طریق خیرین مدرسه ساز و وزارت آموزش و پرورش نوسازی شود.

میثم مظفر عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران نیز با اشاره به توجه مدیریت شهری به محله جوادیه گفت: قالیشویی بزرگی در این منطقه تملک و به بوستان تبدیل می‌شود.

وی افزود: ان‌شاءالله در همین بوستان سرویس بهداشتی مناسبی نیز ساخته خواهد شد ضمن اینکه در این دوره از مدیریت شهری اقدامات خوبی جهت توزیع آسفالت در سطح معابر اصلی و فرعی منطقه 16 صورت گرفته است.

مهدی اقراریان عضو کمیسیون نظارت و حقوقی شورای شهر تهران نیز با اشاره به موضوع نظافت انهار گفت: با توجه به اینکه در آستانه تابستان قرار داریم این مسئله بسیار مهم است و انتظار داریم شهرداران مناطق توجه ویژه‌ای را به این مسئله داشته باشند چرا که عدم نظافت انهار باعث جمع‌شدن زباله و در نهایت تجمیع حیوانات موذی خواهد شد.

وی ادامه داد متاسفانه در برخی از سرویس‌های بهداشتی که زیرمجموعه شهرداری تهران هستند شاهد نوشته هایی هستیم که این مسئله موجب نگرانی خانواده‌ها است که  شهرداری تهران باید برای این موضوع تدبیری را بیندشید.

وی افزود: یکی از موضوعات دیگر که مورد نقد شهروندان است این است که برخی سرویس‌های بهداشتی در ساعاتی خاص بسته می‌شوند که انتظار داریم شهرداری در این خصوص تدبیری داشته باشد.

حجت‌الاسلام آقامیری عضو شورای شهر تهران با اشاره به اینکه در شهر تهران بیش از 300 کیلومتر مسیر دوچرخه‌سواری در سنوات گذشته احداث شده گفت: 80 کیلومتر از این مسیر در بوستان‌ها و پارک‌ها قرار دارد که متاسفانه بلااستفاده است.

وی به شهردار تهران پیشنهاد داد که تدبیری را انجام بدهد با توجه به اعتبار 45 میلیارد توامانی که برای نگهداری دوچرخه‌ها پیش‌بینی شده این رقم را هزینه واگذاری ده هزار دوچرخه به دبیرستان‌ها کند تا دانش‌آموزان بتوانند از آن استفاده کنند.

سید جعفر تشکری هاشمی پس از ارائه گزارش ناصر امانی، با اشاره به وضعیت دوچرخه های رها شده در محله جوادیه گفت: اینکه شهروندان به چه شکل و به چه نحوه‌ای از دوچرخه‌ها استفاده ‌کنند به انتخاب مردم خواهد بود، مهم این است که دوچرخه‌هایی که سرمایه این شهر بودند و اکنون بدون هیچ دلیل منطقی  محو شده‌اند  و صدها و هزاران میلیارد تومان از اموال این شهر درحال از بین رفتن  است را احیاء کنیم.

وی تصریح کرد: مدیریت شهری باید شانس گرفته شده از مردم را دوباره به آنها برگرداند ، به راحتی می‌توان از  این دوچرخه‌ها در خیابان‌ها یا حد فاصل مراکز آموزشی و تجاری تا ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی استفاده کرد اما متاسفانه در حالی که این امکانات وجود دارد مردم را محروم کرده‌ایم و  حقشان  را از آنها سلب کرده‌ایم.

تشکری هاشمی با اشاره به برگزاری مناقصه برای ساماندهی به وضعیت دوچرخه ها گفت: گویا چندین مرتبه مناقصه برگزار و برنده نیز  مشخص شده  اما با گرفتاری  در یک سیکل معیوب اداری کار متوقف شده است.

رئیس کمیسیون عمران و حمل ونقل شورای شهر تهران ادامه داد: تقاضای من این است که اجازه دهند مردم شهر از  امکان دوچرخه سواری  استفاده کنند بارها انجمن‌هایی که مرتبط با دوچرخه هستند به کمیسیون مراجعه کرده‌ و از ما خواستند که مانع استفاده از دوچرخه نباشیم. وی افزود اخیرا با مدیرعامل محترم سازمان ترافیک جلسه ای در همین خصوص داشتیم که قول دادند در اسرع وقت موانع را مرتفع نمایند.

وی با اشاره به  پروژه در حال تکمیل اتصال بزرگراه شهید نواب به بزرگراه شهید تندگویان گفت: آنطور که متوجه شده‌ایم این پروژه مانع دسترسی به محله جوادیه خواهد شد و مشکلاتی را برای اهالی منطقه ایجاد می‌کند باید هرچه سریعتر جلساتی برگزار شود تا مشکلی برای ساکنین ایجاد نشود و اگر قرار است کاری برای مردم انجام دهیم مشکلی برای آنها ایجاد نکنیم و با افتتاح این پروژه  زحمتی برای مردم ایجاد نکنیم.

انتهای پیام/