چگونگی یادکرد پیامبر(ص) در ادبیات فارسی
تاریخ انتشار: ۲۹ مهر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۴۵۱۳۳۰
ایسنا/لرستان عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان مدح و منقبت پیامبر اکرم(ص) را یکی از پُربسامدترین مضامین در ادب فارسی دانست و گفت: یادکرد پیامبر(ص) در پنج مضمون شامل دیباچهها، مضامین مدحی، معراجنامهها، قصائد ستایشی، روایتها و حکایتها قابل بازجست است.
محمدرضا حسنی جلیلیان در گفتوگو با ایسنا در رابطه با جایگاه پیامبر اعظم(ص) در شعر شاعران فارسی زبان، بیان کرد: یکی از پُربسامدترین و البته شیرینترین مضامین ادب فارسی مدح و منقبت، یادکرد و ذکر ویژگیها و اخلاق کریمه پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) است و این موضوع در شعر شاعران عمومیت دارد و کمتر شاعر و نویسندهای را میتوان پیدا کرد که در آثار او دست کم یکبار به این موضوع و مضمون پرداخته نشده باشد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
وی با بیان اینکه اغلب شاعران و نویسندگان بهنوعی ستایش و نعت پیامبر اکرم(ص) را بر خود واجب عینی تلقی کردهاند، چنانکه عطار در شعری میگوید: «آنچه فرض عین نسل آدم است / نعمت صدر و بدر هر دو عالم است»، افزود: همه شعرا خودشان را مکلف میدانستند که دیوان یا منظومه شعر خود را مزین به نام نبی مکرم اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) کنند که در این راستا اولین تجلی ستایش پیامبراکرم(ص) را در دیباچه آثار خود میآوردند.
این مدرس ادبیات فارسی دانشگاه لرستان اضافه کرد: در «تحمیدیه» منظومههای ادب فارسی رسم بود ابتدا حمد و ستایش خداوند متعال میآمد و بلافاصله نعت و ستایش پیامبر اعظم(ص) و پس از آن بسته به اعتقاد شاعر گاهی ذکر ائمه اطهار(ع) و گاهی ستایش خلفا مطرح میشد، که از فردوسی تا جامی و حتی در روزگار ما نیز این سنت جاری و ساری است چنانکه نظامی گنجوی اینگونه آغاز میکند: «بسم الله الرّحمن الرّحیم / هست کلید در گنج حکیم / فاتحهی فکرت و ختم سَخُن / نام خدای است، بدین ختم کن / پیش وجود همه آیندگان / بیش بقای همه پایندگان / سابقه سالار جهان قدم / مرسله پیوند گلوی قلم / پردهگشای فلک پردهدار / پردگی پرده شناسان».
جلیلیان در رابطه با چگونگی یادکرد پیامبر اعظم(ص) در ادبیات فارسی، اظهار کرد: چگونگی یادکرد پیامبر(ص) در ادبیات فارسی در پنج دسته و مضمون قابل بازجست است که اولین دسته و مضمون دیباچههاست که به صورت نظم و یا نثر در اول دیوان یا منظومه آمده است.
وی گفت: دسته دوم یادکردهای پیامبر اکرم(ص) در ادبیات فارسی مربوط به قصیدههای ستایشی است که اختصاصاً در ستایش پیامبر(ص) سروده شده است و در ضمن بیان روایتها و مضامین تاریخی باز هم ستایش و یادکرد پیامبر اکرم(ص) را مشاهده میکنیم که از نمونه قصیدههای ستایشی در شعر شاعران میتوان از عبدالرزاق اصفهانی، مولوی، سنایی، عطار و حافظ نام برد چنانکه سنایی غزنوی در شعری میگوید: «حسنت یا بدرالدجی لبیک یا وجه العرب / ای روی تو خاقان روز وی موی تو سلطان شب / شمس الضحی ایوان تو بدرالظلم دیوان تو / فرمان همه فرمان تو ای مهتر عالی نسب / خه خه بنامیزد مهی هم صدر و بدر درگهی / از درد دلها آگهی ای عنصر جود و ادب / فردوس اعلا روی تو حکم تجلی کوی تو / ای در خم گیسوی تو جانها همه جانان طلب / صدر معین را سر تویی دنیا و دین را فر تویی / بر مهتران مهتر تویی از توست دلها را طرب / رویت چو «طاها» طاهرست «واللیل» مویت ظاهرست / امر «لعمرک» ناظرست دریاک پاک آمد لقب».
معاون آموزش دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان اظهار کرد: نظامی گنجوی نیز قصیدهای با این مضمون «محمد کافرینش هست خاکش / هزاران آفرین بر جان پاکش / چراغ افروز چشم اهل بینش / طراز کارگاه آفرینش / سرو سرهنگ میدان وفا را / سپهسالار و سر خیل انبیا را» دارد که در نعت و ستایش پیامبر اعظم(ص) سروده شده است، گفت: سعدی شیرازی نیز در یک قصیدهای در نعت و ستایش نبی مکرم اسلام گفته است: «ماه فروماند از جمال محمد / سرو نباشد به اعتدال محمد / قدر فلک را کمال و منزلتی نیست / در نظر قدر با کمال محمد / وعدهٔ دیدار هر کسی به قیامت / لیلهٔ اسری شب وصال محمد / آدم و نوح و خلیل و موسی و عیسی / آمده مجموع در ظلال محمد / عرصهٔ گیتی مجال همت او نیست / روز قیامت نگر مجال محمد / و آن همه پیرایه بسته جنت فردوس / بو که قبولش کند بلال محمد / همچو زمین خواهد آسمان که بیفتد / تا بدهد بوسه بر نعال محمد / شمس و قمر در زمین حشر نتابد / نور نتابد مگر جمال محمد» در ستایش پیامبر اکرم(ص) دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان با بیان اینکه برخی از شاعران نیز ضمن طرح روایتها یا حکایتهای مختلف از نبی مکرم اسلام نام بردهاند و او را ستودهاند، افزود: مولانا در هر جایی که یک روایتی ذکر میکند بلافاصله به یاد این میافتد که به نحوی جایگاه پیامبر(ص) را گرامی بدارد و از وی یاد کند چنانکه در شعری گفته است: «از درمها نام شاهان برکنند / نام احمد تا ابد بر میزنند / نام احمد نام جمله انبیاست / چون که صد آمد نود هم پیش ماست» که مولوی در این شعر وجود خاتمالانبیاء(ص) را جامع همه کمالات و افضل از همه انبیای پیشین فرض میکند و از پیامبر اکرم(ص) بهعنوان عدد «صد» یاد میکند که همه اعداد را در دل خود دارد و در این شعر به دوام حکومت اسلامی و نام مبارک پیامبر(ص) اشاره دارد که برخلاف حاکمان و شاهان دیگر که نام آنها فقط مدتی در میان است و در نهایت نام و سکه آنها بیرونق میشود اما نام محمد(ص) تا قیامت در میان است و به قول استاد معلم «تا قیامت سکه به نام محمد(ص) است».
این مدرس ادبیات فارسی دانشگاه لرستان به معراجنامههای شاعران اشاره کرد و ادامه داد: معراج نبی مکرم اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) واقعه بسیار عظیمی است و شعرا و نویسندگان از کنار این واقعه به سادگی عبور نکردهاند و در اغلب موارد این واقعه تاریخی را دستمایه مضمونآفرینی خود کردهاند که در این رابطه ۱۵ معراجنامه به نثر داریم و معراجنامههای منظوم نیز فراوان است چنانکه پروین فاتحی کتابی در رابطه با معراجنامههای شاعران دارد و معراجنامههای شاعران را گردآوری و در این کتاب معرفی کرده است.
جلیلیان با بیان اینکه برخی از شاعران کتاب یا منظومه خود را کامل به موضوع معراج اختصاص دادهاند و برخی شاعران نیز ضمن بیان موضوعات مختلف به بحث و واقعه معراج اشاره داشتهاند، گفت: سنایی غزنوی بهعنوان پدر شعر عرفانی برای اولین بار موضوع معراج پیامبر اسلام(ص) را در آثار خود آورد و بعد از او سلمان ساوجی نیز موضوع معراج پیامبر را مطرح کرده است و سایر شعرای بزرگ نیز در اشعار خود به این موضوع پرداختهاند چنانکه سعدی شیرازی در شعری ضمن پرداختن به نعت و منقبت و سجایای اخلاقی پیامبر میگوید: «شبی بر نشست از فلک برگذشت / به تمکین و جاه از ملک درگذشت / چنان گرم در تیه قربت براند / که برسد ره جبریل از او بازماند».
این مدرس ادبیات فارسی با اشاره به اینکه برخی از شعرا مدح و ستایش پیامبر(ص) را در لفافه بیان کردهاند که حافظ شیرازی ازجمله این شاعران است، اظهار کرد: در شعر حافظ مستقیماً نامی از نبی مکرم اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) برده نشده اما برخی از غزلهایش مشخصاً مدح و ستایش این پیامبر اسلام است چنانکه غزل وی با این مضمون «ستارهای بدرخشید و ماه مجلس شد / دل رمیده ما را رفیق و مونس شد / نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت / به غمزه مسئلهآموز صد مدرس شد» غیر مستقیم به پیامبر(ص) اشاره دارد و یا نظامی در شعری با این مضمون «حُسنت به اتفاق ملاحت جهان گرفت / آری به اتفاق جهان میتوان گرفت» که ظاهراً نامی از پیامبر(ص) نبرده است اما با توجه به حدیثی از پیامبر(ص) پی میبریم که این غزل حافظ در وصف نبی مکرم اسلام است.
عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان در ادامه با بیان اینکه گاهی برخی از شاعران ضمن مدایح موضوعات دیگری را مطرح میکردند که پیامبر(ص) اولین مخلوق و اولین پیامبر است چنانکه خاقانی در شعری گفته است: که پیامبر اکرم اولین پیامبر است و بقیه پیامبران زاییده و فرزندزاده وی هستند، اظهار کرد: برخی از شعرا نیز در اشعارشان چنین گفتهاند که حضرت آدم از پیامبر اکرم(ص) به وجود آمده است و مسیح از حضرت آدم و پیامبر اکرم چه انسان بزرگواری است که خودش بهوجود آورنده پدرش است که این نوعی نگرش عرفانی به جایگاه نبی مکرم اسلام است.
جلیلیان با یادآوری اینکه از لحاظ شریعتی معتقد هستیم حضرت آدم(ع) اولین پیامبر است اما عرفا برای پیامبر دو وجود قائل هستند که یکی «وجود نورانی» است و از او بهعنوان اولین مخلوقی که خدا آفریده است، یاد میکنند و معتقد هستند همه پیامبران فرزندان آن وجود نورانی هستند، گفت: عرفا وجود دومی هم برای پیامبر اکرم(ص) قائل هستند و آن «وجود جسمانی» پیامبر است که عرفا با توجه به حدیثی از پیامبر اکرم(ص) که فرموده است: «من پیامبر بودم و آدم هنوز در آب و گل» برای نبی مکرم اسلام وجود نورانی را مطرح کردهاند.
این مدرس زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان افزود: علاوه بر شعرای متقدم و کلاسیک شعرای معاصر نیز از مدح و ستایش و عشقورزی نسبت به نبی مکرم اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) بیبهره نماندهاند و اشعار مختلفی در این رابطه سرودهاند که از جمله این شاعران میتوان از سیاوش کسرایی، علی موسوی گرمارودی، سیدکریم امیری فیروزکوهی، علی معلم دامغانی یاد کرد چنانکه کسرایی در شعری گفته است: «والا پیامدار محمد / گفتی که یک دیار هرگز به ظلم و جور / نمیماند بر پا و استوار / هرگز! هرگز!» و یا علی معلم دامغانی در شعری گفته است: «باور کنیم رجعت سرخ ستاره را / میعاد دستبرد شگفتی دوباره را / باور کنیم رویش سبز جوانه را / ابهام مردخیز غبار کرانه را / باور کنیم ملک خدا را که سرمد است / باور کنیم سکه به نام محمد(ص) است».
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: استانی علمی و آموزشی ائمه اطهار مجلس شورای اسلامی پیامبر اکرم سلمان ساوجی حافظ علی موسوی گرمارودی دانشگاه لرستان نبی مکرم اسلام حضرت محمد مصطفی ص ادبیات فارسی پیامبر اعظم ص پیامبر اکرم ص معراج نامه ها ستایش پیامبر باور کنیم پیامبر ص
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۴۵۱۳۳۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
زیباترین شعرها از شاعران بزرگ و معاصر درباره معلم به مناسبت روز معلم
شعر درباره معلم در ادبیات فارسی بسیار است. ما ایرانیها از دیرباز تا امروز قدردان معلمان و مربیانمان بودیم. این قدردانی به خوبی در ادبیات نشسته است. بیایید زیباترین اشعار روز معلم را با هم بخوانیم با زیسان همراه باشید.
زیباترین شعرها درباره معلمسعی نابرده در این راه به جایی نرسی
مزد اگر میطلبی طاعت استاد ببر
روز مرگم نفسی وعده دیدار بده
وان گهم تا به لحد فارغ و آزاد ببر
-حافظ-
***
گر کسی را رغبت دانش بود گو دم مزن
زانکه من دم درکشیدم تا به دانایی زدم
-سعدی-
***
همه شوخی و دلبری
جفا و ناز و عتاب و ستمگری آموخت
غلام آن لب ضحاک و چشم فتانم
که کید سحر به ضحاک و سامری آموخت
تو بت چرا به معلم روی که بتگر چین
به چین زلف تو آید به بتگری آموخت
هزار بلبل دستان سرای عاشق را
بباید از تو سخن گفتن دری آموخت
برفت رونق بازار آفتاب و قمر
از آن که ره به دکان تو مشتری آموخت
همه قبیله من عالمان دین بودند
مرا معلم عشق تو شاعری آموخت
مرا به شاعری آموخت روزگار آن گه
که چشم مست تو دیدم که ساحری آموخت
-سعدی-
***
ز بوسیدنیهای
این روزگار
یکیشان بود
دست آموزگار
-شهریار-
***
پادشاهی پسر به مکتب داد
لوح سیمینش بر کنار نهاد
بر سر لوح او نبشته به زر
جور استاد به ز مهر پدر
-سعدی-
بیشتر بخوانید تبریک روز معلم به همکار با ۴۰ متن ادبی، زیبا و رسمی پیام تبریک روز معلم ۱۴۰۳ | زیباترین و بااحساسترین جملات روز معلم، مربی و استاد + عکس تبریک روز معلم
***
گفت استاد: مبر درس از یاد
یاد باد آن چه مرا گفت استاد
یاد باد آن که مرا یاد آموخت
آدمی نان خورد از دولت یاد
هیچ یادم نرود این معنی
که مرا مادر من، نادان زاد
پدرم نیز چو استادم دید
گشت از تربیت من آزاد
پس مرا منت از استاد بود
که به تعلیم من اُستاد اِستاد
هر چه میدانست آموخت مرا
غیر یک اصل که نا گفته نهاد:
قدر استاد نکو دانستن
حیف استاد به من یاد نداد
-ایرج میرزا-
***
حروف درس الفبای ما معلم بود
تمام صحبت ما یک صدا معلم بود
به روی تختهی چوبی همیشه بی پایان
شروع نام خدابود، تا معلم بود
نگاه روشن دنیای کودکی هایم
به خشم و بوسهی مادر ؤ یامعلم بود
خدا به وسعت ایمان به شکل هر واژه
ؤ جمله جملهی ایثار، با معلم بود
قسم به نام پیام آوران آگاهی
تمام درد بشر را دوا معلم بود
شکوه صبر وصلابت چو کوه میبارید
سه تیغ مهر ؤ سنگ بلا معلم بود
به دشتهای پر ازغنچههای پراحساس
گلی شکفته به نام وفا، معلم بود
به هیچ زندگی و پوچ مرگ، معنا داد
تمام بود و نبود شما معلم بود
به وقت گوش نهادن نشسته شاگردیم
در اوج خستگیش هم به پا معلم بود
هنوز پرسش بی پاسخی که میخواند
معلم عشق خدا یا خدا معلم بود؟
***
از تو گفتن کار یک دلداده است
قلب تو قلبی سفید و ساده است
هر چه میدانم تو یادم دادهای
پند هایت پاک و فوق العاده است
از معلم شعر گفتن ساده نیست.
چون معلم آدمی آزاده است
دست پاکش معنی مردانگیست
سر به مهر و بر سر سجاده است
گفته بودم پیش از این یکبار من
قلب تو قلبی سفید و ساده است
محمد شکری فرد
***
صدایت نغمهای ازباغ فردوس معلمای طنین هستی من
تویی سرچشمهی ارامش وعلم معلمای فروغ دیدهی من
وجودت شمع سوزان زمانه معلم اسوهی ازادی من
ببوسم دستهای مهربانت معلم خاک پایت سرمهی من
گرفتی دستهایم صادقانه مرابردی به اوج عاشقانه معلم روشنای تاری من
دعایم تاابد بدرقهی توست معلم رهنمای اکی من
تلاشت رانخواهم برد ازیادمعلم یادتوهمراست بامن
مریم شکیبا
***
دوباره آمده روز معلم
گلی در حیطهی تعلیم خادم
معلم وارث پیغمبران است
مقامش خارج از وصف وبیان است
به امر تربیت کوشاترین است
تعلم خاتم و او، چون نگین است
به از مهر پدر جور معلم
بباید گشت بر دور معلم
بود همچون پدر بر دانش آموز
به فکر اوست همواره شب و روز
معلم، چون ستاره در زمین است
چراغ رهنما، حبل المتین است
معلم، روز تو بر تو مبارک
نگهدارت بود رب تبارک
اسماعیل تقوایی
***
سپاسگزار معلمی هستم که
اندیشیدن را به من آموخت
نه اندیشهها را …
***
آموزش عشقم از همین مکتب توست
اندوختهی سوادم از این لب توست
گفتم که مریضم و بیا بستر من.
چون عامل دردم این غم و این تب توست
***
تبریک روز معلم به همکار را نیز ببینید
tags # شعر سایر اخبار اسرار تکامل آلت جنسی؛ رابطه جنسی انسانهای اولیه مثل گوریلها بود؟ (تصاویر) «زو»؛ گاو عقیم و غولپیکری که توسط انسانها به وجود آمد! (تصاویر) عجیب و باورنکردنی؛ اجساد در این شهر خود به خود مومیایی میشوند (تصاویر) کشف پرنده عجیبی که سمت راست بدنش نر است و سمت چپش ماده!