به نقل از «خبرآنلاین»

قفقاز، روسیه و ترکیه

تاریخ انتشار: ۶ آبان ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۵۱۹۲۵۸

برآیند این تحول بازتعریف سیاست خارجی ترکیه بر اساس دکترین عمق استراتژیک و تغییر نقش ترکیه در تحولات منطقه ای و بین المللی بوده است. نظریه پرداز اصلی این دکترین ،» احمد داوود اغلو« است. در دیدگاه داوود اغلو ترکیه یک کشور خاورمیانه ای، بالکانی، قفقازی، آسیای مرکزی، مدیترانه ای و متعلق به خلیج فارس و دریای سیاه است که می تواند به طور همزمان نفوذ خود را در این مناطق به کار برد و داعیه دار نقش جهانی و استراتژیک در دنیا شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

پرداختن به این دکترین و شخصیت و عملکرد و جایگاه گذشته و فعلی موسس این حزب می تواند خود مقاله ای جدا باشد. آن چه در این مقاله مد نظر است تاثیر سیاست اخیر خارجی ترکیه بخصوص اصرار بر حضور در منطقه قفقاز و واکنش احتمالی متقابل روسیه با این موضوع است.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه اخیرا از سوچی و دیدار با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود بازگشته است. این دیدار در حالی برگزار شد که ترکیه به تلاش خود برای حضور در قفقاز که به باور عده ای حیاط خلوت روسیه است ادامه می دهد. او در گفتگو با خبرنگاران، محورهای مذاکراتش را به این شرح اعلام کرد:

-    پایبندی ترکیه به توافقات با روسیه 
-    پایان دادن به حضور گروه پ ک ک/ی.پ.گ در مناطق مورد بحث و مسکو
-    ادامه روند خرید سامانه‌های اس-400
-    راه‌اندازی دومین و سومین نیروگاه هسته‌ای به غیر از آق قویو
-    همکاری در أمور فضایی و همچنین پیشنهاد پرتاب راکت با ایجاد سکویی در زمین و دریا

ترکیه؛ فراتر از مرزها

نگاهی اجمالی به این سرفصل ها نشان می دهد که ترکیه ضمن اصرار بر سیاست عمق استراتژیک خود در مناطقی که روسیه در آن حضور دارد، آمادگی دارد که منافعی اقتصادی را نیز با روسیه به اشتراک بگذارد. این که آیا شرایط خاص اقتصادی ترکیه در ماهها و سالهای اخیر چقدر این اجازه را به دولتمردان ترکیه می دهد و اصولا این سیاست چه فشاری را بر اقتصاد و در نتیجه بر مردم وارد خواهد کرد موضوع دیگری است اما دولت ترکیه با وجود همین شرایط حاضر است برای اجرای دکترین جدید خود هزینه کند.

به تعبیر بعضی از تحلیلگران سیاسی ، ترکیه دوران جدیدی از حیات سیاسی و نظامی را در منطقه آغاز کرده است. جان آجون پژوهشگر بخش سیاست خارجی در موسسه ستای ترکیه با بیان این ادعا که ترکیه دیگر در مرزهای خود نمی گنجد اشاره کرده است که ترکیه با انجام عملیات نظامی و اطلاعاتی گسترده فرامرزی، در شمال کشورهای سوریه و عراق و همچنین لیبی حضور نظامی دارد. علاوه بر این ترکیه در اقدامی دیگر ضمن تلاش برای تاسیس دولت در سومالی، کمک کرده تا تلاش های تهاجمی علیه قطر نیز با شکست مواجه شود.

او معتقد است که جهان غرب مایل به پذیرش ترکیه جدید نیست و می کوشد تا حزب عدالت و توسعه را در کانون حملات خود قرار دهد در حالی که ترکیه پس از کودتای روز 15 ژوئیه سال 2016 ، به طور بارزی در تعاملات سیاسی جهانی خود از ترکیب غرب خارج شده و با اتخاذ یک رویکرد درون گرا، سیاست خارجه جدیدی را در پیش گرفته است و ضمن تقویت مناسبات با کشورهای روسیه و چین که می توانست رفتارهای کشورهای غربی را متعادل کند و بر روی عناصر قدرت سخت خود سرمایه گذاری زیادی کرده است ، علاوه بر اینکه قدرت نرم خود را نیز گسترش داده ، به یک قدرت مهم نظامی تبدیل شده است و این کشور به ویژه در زمینه پهپادهای شناسایی و پهپادهای مسلح پس از ایالات متحده آمریکا ، چین و اسرائیل به یکی از قدرتمندترین و با نفوذترین کشورهای جهان مبدل شده است. در حالی که دولت آنکارا در سالهای نخست قرن بیست و یکم، حدود هشتاد درصد از سخت افزارهای نظامی مورد نیاز خود را از طریق واردات تامین می کرد، این نسبت امروز تا بیست درصد کاهش یافته است و تبدیل به یکی از بزرگترین صادر کنندگان در بخش صنعت دفاعی در سطح جهان شده است.این ادعاها اگرچه ممکن است بزرگنمایی هایی هم در خود داشته باشد اما واقعیتهایی هم با خود دارد.

به هر حال حضور نظامی ترکیه در خارج از مرزهایش واقعیتی انکار ناپذیر است و این کشور با حضور نظامی در افغانستان و حمایت از آذربایجان در جنگ چهل و چهار روزه با ارمنستان نشان داد که تلاش دارد با چهره ای جدید شناخته شود. 

روسیه؛ ضعف نظامی یا یک بازیگر حرفه ای 

روسیه که با ارمنستان پیمان دفاعی دارد و پیش از این همواره به عنوان حامی ارمنستان شناخته می شد در حمایت از ارمنستان در جنگ چهل و چهار روزه اقدامی جدی نکرد و تنها خواهان راه حلی دیپلماتیک برای مناقشۀ ناگورنو - قره باغ شد و پس از جنگ نیز پذیرفت که با ترکیه مشترکا نیروی حافظ صلح در منطقه داشته باشد. این در حالی بود که ترکیه توانسته بود برای اولین بار در منطقه قفقاز (حیاط خلوت روسیه) حضوری نظامی داشته باشد. 

چرخش های سیاستمدارانه روسیه که پیش از این هم سابقه داشته است از دو منظر قابل ارزیابی است:

۱-ضعف نظامی یا صرفه جویی 

 واقعیت این است که جدای از حادثه سرنگون کردن هواپیمای نظامی روسیه توسط ترکیه در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۵ که نهایتا منجر به عذرخواهی رسمی دولت ترکیه شد، ترکیه و روسیه در سالهای اخیر در سه نقطه در جبهۀ مقابل هم قرار داشته اند و در هر سه رویارویی جبهۀ ترکیه بازنده ی میدان نبوده است. این سه رویارویی در ادلب سوریه، در لیبی و در درگیری جمهوری آذربایجان و ارمنستان اتفاق افتاده اند.بعضی از تحلیلگران معنقدند که «ضعف نظامی روسیه در برابر ترکیه» در قره باغ، ادلب و لیبی خود را نشان داده است و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه «از قدرت نظامی ترکیه و بی پروایی رییس جمهور اردوغان در استفاده از این قدرت نظامی واهمه دارد.»

با این وجود تحولات نظامی در سه نقطه ای که گفته شد لایه ی دیگری نیز می تواند داشته باشد ومطلقاً بدان معنا نیست که روسیه خود را از لحاظ نظامی از ترکیه ضعیف تر می داند. عده ای از تحلیلگران نیز بر این باورند که روسیه توانست به کمک ایران از سقوط دولت بشار اسد جلوگیری کند و حضور نظامی خود را در شرق مدیترانه افزایش دهد .این در حالی بود که ترکیه محور برگزاری جلساتی شده بود که در آن هشتاد کشور مخالف حکومت سوریه حضور داشتند.

این تحلیلگران معتقدند که توانایی پهپادی ترکیه تهدید جدی ای هم نداشته است و اگر خطر جدی تر شود و مثلا جان نظامیان روسی مستقر در سوریه به خطر بیفتد، مسألۀ حضور پهپادهای ترکیه برای روسیه کاملاً قابل مدیریت کردن است. در واقع دلیل اصلی موفقیت هواپیماهای بدون سرنشین ترکیه در سه جنگ یاد شده، توانایی آنها در مقابل سامانۀ دفاع هوایی قدیمی است که متحدان روسیه از آنها استفاده می کنند. این سامانه ها عمدتاً نیمه خودکارند و می توان گفت که در مقایسه با جنگ افزارهای جدید از مد افتاده اند. پهپادهای ترکیه توانسته اند سامانۀ دفاع موشکی روسی PANTSIR-S1 را در لیبی منهدم کنند. اما سامانۀ دفاع موشکی دوربرد S-300 در ناگورنو – قره باغ عمدتاً از پهپادهای انتحاری اسرائیلی آسیب دیده اند، نه از پهپادهای ترکیه. ضمن این که این موضوع نشان ضعف نظامی نیست ، چرا که سرنگون کردن اهداف کوچک و کم اهمیت پروازی که فقط می توانند عملیات محدود انجام دهند با سامانه های گران قیمت ، فاقد توجیه است . بنابر این روسیه نیز مانند ایالات متحده در یک درگیری واقعی که در آن لایه های دفاع هوایی فعال باشند، از پس این پهپادها بر می آید.

هر چه که باشد ارتش ترکیه در عمل با جنگ افزارهای خود و سیستم ها و اپراتورهای مجرب آنها در طرابلس، ادلب و ناگورنو - قره باغ حضور داشته و روسیه تنها نظاره گر بوده است که چگونه متحدانش تلاش می کنند در مقابل «ماشین جنگی  ترکیه» ایستادگی کنند.بنابر این قابل درک است که روسیه تمایلی به رویارویی مستقیم و جدی با ترکیه نداشته باشد.

۲- رفتار سیاستمدارانه یا تحلیل نادرست 

شاید روسیه این واقعیت را پذیرفته است که سی سال پس از پایان اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، دیگر توانایی تصمیم گیری به تنهائی درباره سرنوشت اقمار سابق شوروی را ندارد. از یک سو کشورهائی مانند آذربایجان استقلال و حاکمیت ملی به دست آورده اند و از سوی دیگر بازیکنانی جدید نیز در صحنه ظاهر شده وامتیازاتی کسب کرده اند. حضور ترکیه در قفقاز وآسیای میانه و چین که حداقل به لحاظ اقتصادی معمولاً به روسیه اختصاص داشت و تلاش ترکیه برای توسعه اتحاد کشورهای ترک زبان که روسیه را در برگرفته اند از این دست است. 

به همین دلیل وقتی روسیه در موضوع بحران سال گذشته قره باغ با یک ارمنستان سازش ناپذیر، اما ضعیف و منزوی و آذربایجانی مصمم و تقویت شده روبرو بود چاره ای جز خنثی کردن اولی برای تقویت دومی نداشت. برای درک بهتر سیاست جدید روسیه در مورد منازعه قره باغ باید به تجزیه و تحلیل نگرش ترکیه در این جنگ و حتی ورای آن، با پیکربندی پیچیده روابط دو جانبه روسیه و ترکیه که فراتر از مسئله قره باغ است، پرداخت  .

این نگاه می تواند توجیه کننده رفتار روسیه باشد. شاید بتوان گفت که روسیه برای بازپس‌گیری مناطقی در جنگ به جمهوری آذربایجان به نوعی کمک کرده است اما این جمهوری آذربایجان است که حالا باید تصمیم بگیرد تا چه میزان آمادگی اتحاد با روسیه را دارد.در حقیقت مسکو می‌خواهد از عضویت جمهوری آذربایجان در سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO)  برای وادار کردن ایروان به برقراری روابط دیپلماتیک با جمهوری آذربایجان و در چشم‌اندازی وسیع‌تر امضای یک توافق‌نامه جامع صلح با این کشور استفاده کند، توافق‌نامه‌ای که از زمان پایان جنگ قره‌باغ در دستور کار باکو قرار داشته است.

در حالی که روسیه شاهد فعال شدن ترکیه در قفقاز است، جائی که عثمانی ها یک قرن و نیم پیش توسط نیروهای تزار از آن بیرون رانده شده بودند اما به نظر می رسد دلایل پیچیده ای برای اینکه پوتین حضور ترکیه در قفقاز را بپذیرد، وجود دارد. عده ای می گویند پوتین به آنکارا به عنوان اسب تروایی نگاه می کند که هنوز در میان غربی ها حضور دارد و حتی حاضر شده است با خرید سامانه های پدافندی S-400  از روسیه ، خریدهای جذاب خود از غرب را به مخاطره بیندازد.

این یک روی سکه است و در سمت دیگر سکه می توان این احتمال را نیز در نظر گرفت که اگر قرار باشد ترکیه نقش اسب تراوا را ایفا کند چرا این نقش را برای اروپا و غرب ایفا نکند و حیاط خلوت روسیه را به رقبای روسیه تحویل ندهد، در حالی که حضور در اتحادیه اروپا و بسته های تشویقی احتمالی غربی می تواند بسیار جذاب تر باشد.
 

23302

کد خبر 1566290

منبع: خبرآنلاین

کلیدواژه: قفقاز ترکیه روسیه جمهوری آذربایجان حضور نظامی سامانه ها ضعف نظامی قره باغ

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۵۱۹۲۵۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

۶۰ میلیارد دلاری آمریکا، جنگ اوکراین را به کدام سو می برد؟

پس از گذشت بیش از دو سال از جنگ روسیه و اوکراین و تداوم کمک های نظامی و مالی غربی ها با همکاری همپیمانان غیر آمریکایی و اروپایی مثل ژاپن، کره جنوبی و استرالیا و ... ، همچنان وضعیت جبهه های جنگ به نفع روسیه می باشد. وضعیتی که کشور های غربی از جمله ایالات متحده را بر آن داشت تا کمک های تسلیحاتی و مالی میلیون و میلیارد دلاری را روانه کی‌‎یف پایتخت اوکراین کند.

اخیرا کنگره آمریکا پس از بحث و جدل های چند ماهه ، بسته کمک ۶۱ میلیارد دلاری برای تقویت ارتش اوکراین را تصویب کرد. هچنین کشور های دیگری همچون انگلیس و ژاپن قصد دارند تا کمک ‌های نظامی به اوکراین را نیز افزایش دهند. اما رسانه‌ های غربی گفته اند که بعید است این کمک ‌های میلیارد دلاری، بتواند روند جنگ اوکراین را به نفع کی‌یف تغییر بدهد.

ضمن اینکه گزارش های مختلفی مبنی بر شکست های میدانی متعدد و قطاری ارتش اوکراین در جبهه های خارکیف وجود دارد. علت این موضوع هم وضعیت وخیم ارتش این کشور می‎‌باشد که باعث شده کشورهای غربی برای کمک های تسلیحاتی یا کمک های مالی مستقیم از سوی اوکراین تحت فشار قرار گرفته اند. به اعتقاد آگاهان سیاسی ، اوکراین هم اکنون به نوعی با تنفس مصنوعی غرب زنده است ؛ اگر روسیه بر پیشروی در خارکیف متمرکز شود و بتواند "راه آهن پولتاوا" را قطع کند عملا کار اوکراین را در جبه های جنگ تمام کرده است. هرچند که هدف اصلی روس ها دسترسی به پایتخت و تصرف کی‌یف می ‌باشد ؛ این موضوع به چند دلیل اهمیت دارد:

۱- شهر خارکیف شاه کلید جنوب و شرق اوکراین است، و راه آهن جنوب شرق اوکراین از شهر خارکیف عبور می کند ؛ همچنین، شاهرگ ارتش اوکراین نیز شهر خارکیف می‎ باشد، که با محاصره این شهر از محور شمالی عملا کار ارتش اوکراین در جنوب تمام می شود.

۲-شهر خارکیف قلب صنعتی اوکراین است و بخشی از صنایعی که می توانند برای ساخت و تولید تسلیحات مورد نیاز ارتش استفاده شوند در این شهر به تولید می رسند.

۳-محاصره شهر خارکیف نیازمند شروع نبرد شهر "چرنیهوف" و تهدید کردن شهر کیف به عنوان پایتخت است ؛ روسیه با بردن یک لشکر به حومه شهر کیف می تواند کاری کند که ۱۰ لشکر ارتش اوکراین از جنوب به شمال بروند. ضمن اینکه با محاصره خارکیف می تواند باعث تسلیم مسئولان و مردم این شهر شوند که به روس ها برای روند تصرف شهر های دیگر اوکراین کمک کند.  

ناگفته نماند که، یک منبع رسانه ای تلگرامی اوکراینی به نام "دیپ استیت" گزارش کرد نیروهای نظامی روسیه پیشروی های زیادی را در نقاط مختلف داشته اند ؛ اوچرتینو، نووباخموتوفکا، نووکالینوو، بردیچی، سیمیونفکا و جورجیفکا از جمله مناطقی هستند که ارتش روسیه پیشروی های زیادی داشته است.

آیا ضد حمله مجدد اوکراین امکان پذیر است؟

عده ای معتقدند کمک های مالی و تسلیحاتی غربی ها به ویژه ایالات متحده آمریکا تغییراتی ، ولو حداقلی در میدان نبرد ایجاد خواهد کرد ؛ تغییراتی که با ارسال تسلیحات اعضای اروپایی ناتو همچون "اف ۱۶" های مولتی رول لهستانی یا ارسال احتمالی جنگنده های "یوروفایتر تایفون" انگلیسی به ارتش اوکراین می تواند تا حدودی وضعیت جبهه های جنگ را به نفع اوکراین عوض کند.

هرچند که سایر تسلیحات زمینی-زرهی، انفرادی و یا پهپادی سایر کشور های اروپایی و نقاط دیگر جهان توانست به ارتش اوکراین، برای آسیب زدن به تاسیسات انرژی مثل پالایشگاه ها، انبارها و پایانه های نفتی و یا زیرساخت های اقتصادی دیگری مانند اسکله های بنادر روسیه و یا حتی حمله با اهداف نظامی همچون انهدام سامانه های پدافندی کمک کند ، اما هیچ تغییر مهم و اثر گذاری که بتواند اوکراین را از این وضعیت بسیار بد جنگی بیرون بیاورد و یا ارتش روسیه را به عقب تر ( از مناطق تحت تصرفش ) براند ایجاد نکرد.

حتی تغییر فرماندهان نظامی ارشد ارتش اوکراین مثل عزل زالوژنی و انتصاب سیرسکی به عنوان فرمانده کل نیروهای مسلح اوکراین نیز تاثیر بسیار کمی بر وضعیت میدانی جنگ گذاشت و تاکنون نتوانسته انتظارات مورد نظر شخص رئیس جمهور اوکراین را برآورده کند. پیش تر از این هم زلنسکی بارها از ضد حمله ارتش اوکراین علیه ارتش روسیه صحبت کرده بود ؛ ضد حمله هایی که با کمک های مالی ایالات متحده قرار بود انجام شود ولی یا انجام نشد و یا قبل از شروع عملیات شکست های زیادی را متحمل شدند. با این وضعیت تحلیگران سیاسی معتقدند یا تلاش های اوکراین برای عملیات ها علیه روسیه همانند حملات قبلی خواهد بود و نه چیزی بیشتر از تحولاتی که در حال حاضر رخ می دهد.

هشدار جوبایدن به زلنسکی برای حملات به روسیه

اخیرا نیز روزنامه واشنگتن پست در گزارشی از هشدار جوبایدن رئیس جمهور ایالات متحده به زلنسکی رئیس جمهور اوکراین خبر داده که بایدن گفته است، با حمله با تاسیسات نفتی روسیه احتمال افزایش بهای جهانی نفت بیشتر می‎ شود و به نوعی دستور توقف عملیات ها علیه صنعت نفت و گاز روسیه را صادر کرده است. سابقا ایالات متحده با کمک های چند صد میلیون دلاری سعی کرده بود وضعیت جبهه های جنگ را تا حدودی تغییر دهد.

به طور مثال تصویب بسته کمکی ۳۰۰ میلیون دلاری سه ماه گذشته مجلس سنای آمریکا به اوکراین برای تغییر روند جنگ در مناطقی نظیر بنادر اودسا، خرسون و همچنین مناطق شمالی اوکراین بود اما تاثیر این کمک آنقدر ناچیز بود که کارشناسان سیاسی برای تشریح این موضوع، صرفا به تجزیه تحلیل حملات پهپادی اوکراین به تاسیسات نظامی و غیر نظامی روسیه بسنده کردند.

چرا که معتقدند اوکراین توانایی لازم برای ضربات راهبردی به روسیه را ندارد و اروپا هم توانایی لازم برای ارسال کمک های مالی و تسلیحاتی به اوکراین را ندارد ؛ هر حمله ای هم از سوی اوکراین بدون پشتوانه فنی و عملیاتی نیروهای نظامی غربی عملا شکست خورده است. به همین دلیل اوکراین قبل تر تصمیم گرفته بود که از کمک های اطلاعاتی-فنی نیروهای نظامی فرانسوی استفاده کند.

لازم به ذکر است، به گفته خبرگزاری های مختلف آمریکایی، اروپایی و منطقه ای،کشور روسیه هم برای بازسازی ارتش خود و همچنین تغییر در جبهه های نبرد تا کنون کمک هایی را از کشور های ایران چین وکره شمالی دریافت کرده است ؛ کمک هایی که طبق اعلام گزارش های عمدتا شامل پهپاد های انتحاری و شناسایی-رزمی، موشک های بالستیک و کروز، توپخانه و همچنین شناور های بدون سرنشین و ... بوده است. هرچند که روسیه هم مثل اوکراین آسیب های مادی-معنوی زیادی را در این جنگ متحمل شده، اما به زعم ناظران و کارشناسان مسائل بین الملل، تا الان طرف پیروز نبرد چه در میدان و چه در اقتصاد و سیاست، کشور روسیه می‎ باشد.

خبرنگار: حمید اسدی