چند جرعه آب گوارا در کام تشنه زائر و مجاور
تاریخ انتشار: ۸ آبان ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۵۳۱۹۸۳
بارها برایتان در همین صفحه رواق گفته‌ام که شهر مشهد، در تاریخ هزار و ۲۰۰ ساله‌اش، همیشه از کم‌آبی رنج برده.
واقعیت آن است که این شهر، با وجود قرار گرفتن در دشتی حاصلخیز، بهره چندانی از منابع آب روزمینی ندارد و به همین دلیل، در طول تاریخش، مسئولان شهر و افراد خیّر همیشه برای رفع این معضل تمهیداتی اندیشیده‌اند؛ یکی از این تمهیدات که اتفاقاً اختراع خودِ ما ایرانی‌هاست، حفر قنات یا همان کاریز است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
کاریزهای از یاد رفته
برخی کاریزها در مشهد وجود داشته است که ما الان از محل و تاریخشان اطلاعی نداریم و حتی نام و یاد آن‌ها هم در خاطر مردم مشهد نیست. مثلاً کاریز «رکن‌آباد» که احتمالاً در روزگار سلجوقیان جریان داشت و ما امروزه خبر یا گزارشی از آن نداریم؛ فقط از روی اسناد به جا مانده، می‌دانیم از موقوفات آستان‌قدس بوده است. یا کاریز «دارالشفا» که احتمالاً در مکانی به همین نام جریان داشت و ما نه تاریخ حفرش را می‌دانیم و نه مکان آن را یا مثلاً کاریز دستجرد که از تاریخ حفر آن بی‌خبریم، اما می‌دانیم روزی، روزگاری در محله دستجرد مشهد، جایی در حدود گنبدسبز فعلی جریان داشته و در بیرون باروی شهر، زمین‌های محل کشت سبزیجات و صیفی‌جات – به قول مشهدی‌ها: باخترّه‌ها – را سیراب می‌کرده است. نمونه دیگر از این نوع کاریزها، کاریز «مشهد» است که در دوره غزنوی و توسط ابوالحسن عراقی دبیر احیا شد و گویا پیش از آن خشک شده بود؛ اما ابوالفضل بیهقی که نام این کاریز را در کتاب خود آورده است، هیچ اشاره‌ای به محل و دیگر جزئیات کاریز نمی‌کند. این کاریزها عموماً به دلیل قدمت زیاد، حتی نامشان هم در خاطر مشهدی‌ها نمانده است و فقط محققان درباره آن‌ها اطلاعات محدودی دارند.
کاریزهای نام‌آشنا
برخی از کاریزهای تاریخ مشهد، هرچند خشک شده‌اند، اما نامشان هنوز در ذهن مردم مشهد هست یا اینکه برخی از قدیمی‌ها و مو سفید کرده‌ها، حتی محل جریان داشتن و مکان استفاده از آن‌ها را می‌دانند؛ مثلاً کاریز «ماهی» که مادرم نقل می‌کرد در حوالی میدان بسیج (فلکه برق) جریان داشت و مردم منطقه از آن برای شست‌وشو و نیازهای روزمره استفاده می‌کردند. نمونه دیگر کاریز «میرزا» در بالاخیابان است که هرچند دیگر به صورت عینی وجود ندارد، ولی نام و خاطرش در ذهن مردم منطقه هست و اصلاً اسم یک کوچه را «آب میرزا» گذاشته‌اند. کاریز معروف «سعدآباد» هم نمونه دیگری است؛ از آن قنات‌های خیلی معروف که هرچند نشانی ظاهری از آن باقی نمانده، اما در خاطر مردم مشهد بدجور جا خوش کرده است؛ قناتی با آب بسیار گوارا که سقاهای مشهدی آن را با مَشْک به اطراف حرم می‌آوردند و زائران و مجاوران را سیراب می‌کردند یا مثلاً کاریز «عشرت‌آباد» یا «هشت‌آباد» در جنوب راه‌آهن مشهد که نشانه‌هایش تا همین چند دهه پیش برجا بود. این قنات از حدود حاشیه بولوار راه‌آهن عبور و باغ‌های آن حوالی را سیراب می‌کرد و البته، تفرجگاهی باصفا برای مردم مشهد بود. به غیر از این موارد، بیشتر مکان‌هایی که امروزه به عنوان محله در مشهد شناخته می‌شوند و روزگاری روستایی در حومه شهر یا حتی با فاصله چند فرسخی از مشهد بوده اند، کاریزهایی داشته‌اند که در خاطر برخی از اهالی سن و سالدار آن باقی مانده است. مثلاً کاریز «سمزقند» که روزگاری زمین‌هایش جزو منطقه تبادکان بود و امروزه در وجب به وجب آن زمین‌های زراعی، خانه ساخته‌اند و جزو مناطق شلوغ شهری است. در همین سمزقند، کاریزی پرآب و قدیمی جاری بود که صیفی‌کاری‌های این منطقه را آبیاری می‌کرد. یکی از قدیمی‌های سمزقند که پس از یک قرن زندگی، عمرش را به شما داد، به یاد می‌آورد وقتی همه کاریزهای اطراف این روستا خشک می‌شد، کاریز سمزقند هنوز آب داشت و مورد استفاده اهالی قرار می‌گرفت و حتی درشکه‌هایی که روی آن‌ها منبع آب نصب شده بود، می‌آمدند و برای زائرانی که پای پیاده و از سمت شمال به سوی مشهد در حرکت بودند، از همین کاریز آب می‌بردند. امروزه از سمزقند، فقط یک نام باقی مانده است.
کاریز «درویش‌بک» نمونه دیگری از این کاریزها بود که تا ۸۰ سال پیش جریان داشت؛ از کنار محله نوغان می‌گذشت، از اراضی راه‌آهن امروزی که روزگاری روستای امین‌آباد بود، عبور می‌کرد و خودش را به زمین‌هایی می‌رساند که امروزه به نام منطقه طلاب می‌شناسیم. آب این قنات، آن‌قدر زیاد بود که آستان‌قدس برای تأمین نیازهای شهر مشهد، آن را به شهرداری اجاره می‌داد؛ اما خب، امروز دیگر خشک شده و اثری از مسیر آن هم نیست. موارد دیگری هم وجود دارد که کمبود فضای صفحه اجازه طرح و بررسی آن را نمی‌دهد، کاریزهایی مثل «آصف‌الدوله»، «چهنو»، «الندشت»، «شیخ»، «کود سلوک»، «منبع»، «گناباد» و ... که شاید پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایتان، نام یا حتی موقعیت آن‌ها را به خاطر داشته باشند. خوب است به بهانه پرسیدن این نام‌ها، سری هم به بزرگ‌ترها بزنید؛ باور کنید کار هیچ‌وقت تمامی ندارد، هوای موسفیدهای خانواده را بیشتر داشته باشید.
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: کم آبی دشت مشهد نمونه دیگر مردم مشهد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۵۳۱۹۸۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تن «سنگلج» می‌لرزد!+ تازه‌ترین توضیحات مدیر تئاتر
مدیر کل هنرهای نمایشی با تشریح پیگیری‌هایی که در زمینه ساخت و ساز ساختمان مجاور تماشاخانه سنگلج صورت گرفته، تاکید کرد که هر ساخت و سازی در مجاورت این بنا باید با مجوز وزارت ارشاد و میراث فرهنگی صورت بگیرد.
به گزارش ایسنا، در چند روز اخیر، ساخت و ساز ساختمان مجاور تماشاخانه «سنگلج» که در تملک شهرداری تهران است و از دوره مدیریت محمد باقر قالیباف بحث واگذاری آن به این تماشاخانه مطرح بوده، خبرساز شده است. بعد از ابراز نگرانی پریس مقتدی، مدیر این تماشاخانه درباره آسیب زدن به این بنای قدیمی، مشاهده خبرنگار ایسنا هم حاکی از آن است که به هنگام ساخت و ساز ساختمان مجاور، بنای تماشاخانه سنگلج دچار لرزش می‌شود و از آنجاکه این تماشاخانه روی قنات قرار گرفته و پیش‌تر هم فرونشست داشته، این ساخت و ساز نگرانی جامعه هنری را در پی دارد که مبادا فاجعه‌ای انسانی در پیش باشد. از سوی دیگر از آنجاکه تماشاخانه «سنگلج» در فهرست آثار ملی ثبت شده است، هر گونه ساخت و سازی در مجاورت آن باید با هماهنگی وزارت میراث فرهنگی باشد.
در همین زمینه کاظم نظری، مدیر کل هنرهای نمایشی درباره آخرین وضعیت ساخت و ساز ساختمان مجاور «سنگلج» به ایسنا گفت: از دفتر طرح‌های عمرانی پیگیر این مساله هستیم و کارشناسان این دفتر از ساختمان بازدید کرده‌اند. در حال حاضر چال‌برداری انجام نشده و فعلا ساخت و ساز در مرحله هم‌سطح زمین است ولی اگر بخواهند چال‌برداری کنند، باید از وزارت ارشاد و میراث فرهنگی مجوز بگیرند.
او ادامه داد: فعلا نامه‌نگاری‌های لازم با میراث فرهنگی و دفتر حقوقی وزارت ارشاد انجام شده و اگر قرار باشد ساخت و ساز ساختمان مجاور تماشاخانه سنگلج گسترش پیدا کند یا دخل و تصرفی در آن صورت بگیرد، قطعا باید با هماهنگی وزارت ارشاد و میراث فرهنگی باشد.
نظری اضافه کرد: فعلا دفترهای اداری مالی، حقوقی و طرح‌های عمرانی با میراث فرهنگی در تعامل و تماس هستند. ما هم نامه‌نگاری‌های لازم را با میراث فرهنگی انجام داده‌ایم ولی کارشناسی که مسئول رسیدگی به این موضوع (خانه‌های ثبت شده در فهرست آثار ملی) است، فعلا در ماموریت به سر می‌برد و قرار است هفته آینده این موضوع با پیگیری ایشان دنبال شود.
او در پاسخ به اینکه با توجه به تخریبی که صورت گرفته، به نظر می‌رسد ساخت و ساز ادامه داشته باشد و متوقف نشود، توضیح داد: قطعا اگر قرار باشد ساخت و ساز ادامه پیدا کند، باید مسائل امنیتی و پروتکل‌های اماکن ثبت شده در فهرست آثار ملی را رعایت کنند. ما تا پیش از عید پیگیر بودیم که ساختمان مجاور تماشاخانه سنگلج به این تماشاخانه واگذار شود همچنانکه خیلی از بزرگان هنر کشورمان هم پیگیر این قضیه بودند ولی متاسفانه با رفتن آقای قالیباف از شهرداری، این موضوع مسکوت ماند.
مدیر کل هنرهای نمایشی با تاکید بر ضرورت گسترش نمایش‌های ایرانی یادآوری کرد: اگر قرار به راه‌اندازی بنیاد تئاتر ملی باشد، نیازمند فضایی برای تولید هنر و انجام کارهای پژوهشی هستیم و با این تصور که شهرداری ساختمان مجاور سنگلج را در اختیار ما قرار می‌دهد، منتظر اجرایی شدن این وعده بودیم که مساله ساخت و ساز پیش آمد.
او در پاسخ به اینکه طبق مشاهده ایسنا، بر اثر این ساخت و ساز، تماشاخانه سنگلج دچار لرزش می‌شود، گفت: امیدواریم این ساختمان‌ساز به فاجعه انسانی منتهی نشود. به هر حال ما هم این نگرانی‌ها را داریم و پیگیر حل این وضعیت هستیم. اما فعلا شرایط به گونه‌ای نبوده که اجرای نمایش را متوقف کنیم.
نظری در ادامه درباره آخرین وضعیت ساخت و ساز اداره تئاتر نیز گفت: مجوز اداره تئاتر را از شورای عمرانی گرفته‌ایم و مشغول برآورد هزینه‌ها هستیم تا کار شروع شود. آقای وزیر هم دستور لازم را صادر کرده‌اند . قرار است تا هفته آینده برآورد هزینه نقشه ساختمان از سوی دفتر طرح‌های عمرانی وزارت ارشاد ارایه شود. اگر بتوانیم مجوز یک بنای 5، 6 طبقه را بگیریم، مهمانسرایی هم برای هنرمندان تئاتر استانها خواهیم ساخت تا دیگر نیازی به اقامت در هتل نداشته باشند. ضمن اینکه امیدوارم بتوانیم دفترهایی برای کارگردانان تئاتر تهران در یکی از طبقات اداره تئاتر بنا کنیم.
لازم به یادآوری است که تماشاخانه سنگلج با نام پیشین 25 شهریور، نیمه اول دهه ۴۰ در محله قدیمی سنگلج راه‌اندازی شد که محل کار و فعالیت بزرگانی چون عزت‌الله انتظامی، داود رشیدی،جمشید مشایخی، محمد علی کشاورز، علی نصیریان، جعفر والی، رکن‌الدین خسروی، بهرام بیضایی، اکبر رادی، غلامحسین ساعدی، عباس جوانمرد، خلیل موحد دیلمقانی، محمود دولت آبادی، بیژن مفید و ... بوده است. این تماشاخانه به عنوان تالاری ویژه اجرای نمایشنامههای ایرانی تعریف شد و هرچند در بخشی از تاریخ فعالیت خود، میزبان اجرای نمایشنامههای خارجی هم بوده ولی همچنان به عنوان نماد تئاتر ملی کشورمان به شمار می‌رود. تالاری که به گفته علی نصیریان، خشت خشت آن پر از برای بزرگان تئاتر کشورمان پر از خاطره است.
انتهای پیام
دانشجویان سال سوم دانشگاهها، بورسیه دانشگاه فرهنگیان می‌شوند