افزایش ساخت‌و‌سازهای غیر مجاز در حریم اترک با تداوم خشکسالی
تاریخ انتشار: ۲۷ آبان ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۷۲۰۷۷۴
اترک، پنجمین رودخانه مرزی و سیلابی کشور در طول 669 کیلومتر مسیر خود در سه استان خراسان رضوی، خراسان شمالی و گلستان، مناظر و رود پیچ‌های بی‌نظیر و گونه‌های نایاب گیاهی و جانوری فراوانی را جای داده است.
این رود که سالیان سال نقش بسیار مهمی در حوضه آبریز ایفا کرده، این روزها به دلیل بی‌توجهی‌ها و ساخت‌و‌سازهای غیرمجاز در حاشیه آن، خشکسالی‌های اخیر، ورود فاضلاب‌های شهری و صنعتی و سموم کشاورزی همانند سایر منابع آبی و طبیعی کشور حال چندان خوشی ندارد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
این رودخانه که از کوه‌های بلند هزارمسجد، آلاداغ و بینالود در خراسان رضوی سرچشمه گرفته، بی‌آنکه درصدی از آن حفاظت شده باشد در تمام فصول سال از حجم آبدهی بسیار بالایی برخوردار است. رودخانه اترک در طول مسیر خود ضمن عبور از تالاب‌ها و دریاچه‌های بسیار در قوچان، فاروج، شیروان، بجنورد و... مراتع و زمین‌های کشاورزی ده‌ها شهر و روستا از جمله مزارع گندم در منطقه مراوه تپه که به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین منابع تولید گندم در ایران شناخته می‌شوند را سیراب کرده و پس از گذر از خاک ترکمنستان باری دیگر به دریاچه خزر سرازیر می‌شود.شاید برای شما جالب باشد که این رودخانه در ترکمنستان نیز به‌عنوان بلندترین و طولانی‌ترین رودخانه این کشور به‌حساب می‌آید اما به دلیل تغییرات اقلیمی همانند همتای ایرانی‌اش وضعیت چندان مناسبی ندارد.
به گفته مدیر رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی؛ «طول رودخانه اترک در خراسان رضوی از سرچشمه آن که از کوه‌های هزار مسجد سرچشمه گرفته تا خروجی استان حدود 102 کیلومتر می‌باشد. به عبارتی مساحت کل حوضه آبریز این رودخانه حدود 26 هزار و 590 کیلومتر است که حدود یک هزار و 857 کیلومتر آن، یعنی حدود 7 درصد در خراسان رضوی و قسمت عمده آن نیز در استان‌های خراسان شمالی و گلستان قرار دارد.»
مهندس محمدرضا صادقی فرد؛ در خصوص آخرین اقدام‌های صورت گرفته جهت حفاظت از رودخانه اترک در خراسان رضوی می‌گوید: «از لحاظ فیزیکی حفاظت از حریم و بستر رودخانه‌ها برعهده اداره آب منطقه‌ای هر استان می‌باشد. مسئولان این حوزه ضمن شناسایی افرادی که اقدام به رها‌سازی پساب فاضلاب و سموم کشاورزی به سمت رودخانه‌ها می‌کنند و یا به‌صورت غیر مجاز اراضی را متصرف شده‌اند، موظفند نسبت به صدور اخطاریه برای فرد خاطی اقدام کرده و رونوشت آن را جهت پیگیری و رفع مشکل پیش آمده به سازمان حفاظت از محیط زیست ارائه دهند. کما اینکه در دوسال اخیر 48 کیلومتر از طول بستر رودخانه اترک در خراسان رضوی تحت تصرف قرار گرفته بود که برای 160 مورد اخطار صادر شد و درنهایت به دلیل بی‌توجهی متصرفان با دستور قضایی جهت آزاد‌سازی این مناطق اقدامات لازم صورت گرفت و در حال حاضر نیز 28 هکتار از این اراضی رفع تصرف شده است.»
به گفته وی؛ «یکی از راه‌های جلوگیری از تصرفات در حریم و بستر رودخانه‌ها تهیه کاداستر می‌باشد که در سال گذشته حدود 193 کیلومتر از طول رودخانه‌های خراسان رضوی در سامانه کاداستر جانمایی شده است. همچنین روی 268 کیلومتر رودخانه جهت تعیین حریم حد بستر مطالعه صورت گرفته که حدود 20 درصد آن متعلق به کل آبراه‌ها و مسیرهای حوضه آبریز در خراسان رضوی می‌باشد و تا دو سال آینده نیز مطالعات به اتمام خواهد رسید.»
اما وقتی خشکسالی صورت می‌گیرد ناخودآگاه حفر چاه‌های عمیق غیرمجاز و تصرفات در بستر رودخانه‌ها افزایش می‌یافته و در نتیجه در مدت زمان اندکی همگان را با مشکلی بزرگ‌تر به نام کم‌آبی دست به گریبان خواهد کرد که مطالعات و مدیریت در خصوص میزان بارندگی‌ها و آبدهی رودخانه‌ها می‌تواند مانعی جهت وقوع هر اتفاق ناخوشایندی باشد.
سد تبارک در تبارک‌آباد خراسان رضوی که از سرشاخه‌های رودخانه اترک بوده و از مراکز مهم مطالعاتی در این زمینه می‌باشد از سال 72 که سنگ بنای احداث آن گذاشته شد تاکنون از سوی کارشناسان آب منطقه‌ای خراسان رضوی مرتب مورد پایش قرار گرفته که اطلاعات به‌دست آمده نیز حکایت از کاهش بارندگی‌ها و تأثیر آن بر خشک شدن رودخانه اترک دارد.
مدیر مطالعات پایه منابع آب خراسان رضوی؛ در این خصوص می‌گوید: «آمارهای به‌دست آمده از ایستگاه‌های اندازه‌گیری آب سنجی و اندازه‌گیری باران در روستاهای هی‌هی و پیرانلو در حوضه بالادست سد تبارک حاکی از آن است که در سال آبی 98- 99 مقدار بارندگی در ایستگاه هی‌هی که ایستگاه مبنا می‌باشد حدود 342 میلی متر بوده که این مقدار در سال آبی 1399- 1400 به 25/145 میلی متر رسیده است که بیانگر 57 درصد کاهش بارندگی‌ها می‌باشد. همچنین متوسط 10 ساله اخیر بارندگی در ایستگاه هی‌هی 272 میلی متر بوده است که مقدار کاهش بارندگی امسال با سال آبی که گذشت حدود 46 درصد بوده است.کل بارندگی دراز مدت در ایستگاه هی‌هی حدود 42 درصد و در ایستگاه پیرانلو نیز با حدود 40 درصد کاهش همراه بوده است. همچنین در ایستگاه پیرانلو مقدار بارندگی در سال آبی 1399- 1400 حدود 5/173 میلی متر بوده که نسبت به سال آبی گذشته یعنی 98- 99 حدود 38 درصد کاهش داشته است که مجموع بارندگی‌ها در دو ایستگاه هی‌هی و پیرانلو نسبت به متوسط دراز مدت با 40 درصد کاهش همراه بوده است. همچنین مطالعات و اندازه‌گیری بر میزان آبدهی رودخانه اترک کاهش 21 درصدی بارندگی‌ها در این حوزه را نشان می‌دهد که نسبت به میانگین بلند مدت در سال گذشته حدود 23 درصد می‌باشد.»
دکتر محمود ارجمند شریف؛ با بیان اینکه در فصول سال وقتی بارندگی رخ می‌دهد معمولاً تأثیر آن روی چشمه‌ها و آب‌های زیرزمینی با یک مقدار تأخیر مشاهده می‌شود و درصورت تداوم این روند به قطع تأثیرات خشکسالی‌های سال گذشته و سال‌جاری به مراتب بیشتر از 31 درصد خواهد بود می‌گوید: «در دو سال اخیر از آنجایی که تأثیر کاهش بارندگی و کنترل روان آب‌های فصلی مثل سیلاب نه تنها منجر به بروز مشکلات کم آبی شدید برای ساکنان مردم پایین دست شده بلکه باعث گردیده تا عده بسیاری مبادرت به ساخت و سازهای غیر مجاز و حفر چاه‌های عمیق در حریم رودخانه‌ها کنند. لذا تهیه سند رسمی به نام دولت جمهوری اسلامی ایران و استقرار گروه‌های گشت و بازرسی در منطقه، مدیریت و مشارکت‌های مردمی، ایجاد بوستان‌های جنگلی در دو طرف رودخانه‌ها به‌عنوان تفرجگاه و استفاده همزمان از رودخانه و فضای سبز که نمونه آن در شهر مشهد مقدس انجام شده می‌تواند راهکارهای مناسبی جهت ممانعت از زمین خواری و تجاوز به حریم رودخانه‌ها باشد.»
مدیر مطالعات پایه منابع آب خراسان رضوی؛ با بیان اینکه رودخانه‌ها و سیلاب‌ها به‌عنوان رگ‌های دشت‌ها شناخته می‌شود می‌گوید: «در کل سیلاب‌ها متعلق به کوه‌ها و دشت‌ها می‌باشد و هرچه به سمت پایین دست حرکت می‌کنند در زمین فرو رفته و سفره‌های زیرزمینی را تغذیه می‌کنند. بنابراین اگر بخواهیم در مناطق خشک از جمله خراسان رضوی سیلاب‌ها و روان‌آب‌هایمان را مدیریت کنیم آسیب زیادی به اکوسیستم منطقه خواهیم زد. زیرا تکیه این مناطق بر آب‌های زیرزمینی است. البته در نواحی مرزی و جاهایی را که رودخانه‌ها وارد دریا یا دریاچه‌ها می‌شوند می‌توانیم به گونه‌ای مدیریت کنیم که داخل کشور استفاده شود.»
براساس آمار حدود ۴۰ درصد از مسیر اصلی رودخانه اترک در حوزه استحفاظی خراسان شمالی قرار دارد که طبق گزارش‌های رسمی حقابه آن حدود ۱۱ میلیون مترمکعب در سال است. اما متأسفانه به دلیل کاهش بارندگی‌ها، خشکسالی، عدم تحقق حقابه مصوب برای این منبع بزرگ آب سطحی و برداشت بی‌رویه از آب این رودخانه برای مصارف کشاورزی و صنعتی نه تنها اندک امید برای احیای آن به یأس مبدل شده بلکه زیست آبزیان موجود در آن و گیاهان نادری که به‌صورت خودرو در طول مسیر این رودخانه رشد می‌کنند در مقابل دیدگان مسئولان وقت در معرض خطرنابودی شدید قرار گرفته است.
منبع: ایران آنلاین
کلیدواژه: رودخانه اترک خراسان رضوی کاهش بارندگی بستر رودخانه بارندگی ها رودخانه ها درصد کاهش میلی متر سال آبی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۷۲۰۷۷۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
افزایش ذخایر آبی سدهای مازندران
به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مازندران، معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای مازندران گفت: بارش‌های بهاری ابتدای اردیبهشت طی سه روز اخیر علاوه بر تقویت سفره‌های زیرزمینی و سیراب کردن زمین‌های کشاورزی و باغ‌ها، حدود هفت میلیون متر مکعب آب به مخزن سدهای استان وارد کرد.
سید محمد موسوی با بیان اینکه بارش مستمر و مناسب باران به افزایش آورد رودخانه‌ها و ارتقاءِ ذخیره آب در سدهای استان منجر شد، افزود: میانگین بارندگی‌های سه روز اخیر در مازندران ۳۲.۷ میلیمتر بود.
موسوی خاطرنشان کرد: از ابتدای بارش‌ها تا صبح امروز -چهارشنبه- حدود هفت میلیون متر مکعب آب به مخزن سدهای استان وارد شده که با توجه به جاری شدن سیلاب در سرشاخه‌های سد‌ها ذخیره‌سازی همچنان در حال اجراست و میزان ذخیره آب باز هم افزایش می‌یابد.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای مازندران گفت: در سد شهید رجایی تا کنون حدود ۳.۵ میلیون متر مکعب ذخیره‌سازی صورت گرفته که مجموع حجم آب ذخیره شده در این سد از ۷۵.۵ میلیون متر مکعب فراتر رفته است.
موسوی درباره ذخیره سد آیت‌الله صالحی مازندرانی هم گفت: در این سد نیز از بارش‌های اخیر تا کنون ۳ میلیون متر مکعب به ذخیره اضافه شده و حجم فعلی آب موجود در مخزن به ۱۳۸ میلیون متر مکعب رسید.
به گفته وی در سایر سدهای کوچک استان نیز با وجود تخلیه سد برای مصرف کشاورزی ذخیره‌سازی مجدد صورت گرفته و برخی از این سد‌ها نیز سرریز داشتند.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای مازندران با اشاره به نقش بارندگی‌های به‌هنگام در مدیریت مصرف آب و تأمین آب مورد نیاز کشتزار‌های استان، گفت: خوشبختانه این بارندگی‌ها در دشت هراز اثرگذاری مطلوبی داشت. دبی رودخانه هراز در پی این بارندگی‌ها به بیش از ۳۰ متر مکعب رسید که با مدیریت صورت گرفته برای مصارف کشتزار‌ها تقسیم و توزیع شد.
موسوی با بیان اینکه دبی فعلی رودخانه هراز ۲۴ متر مکعب بر ثانیه است، اظهار کرد: کل حجم آورد هفت رودخانه مهم استان شامل تالار، هراز، چالوس، بابلرود، چشمه‌کیله، تجن و نکارود طی سال آبی جاری -از یکم مهر ۱۴۰۲ تا پنجم اردیبهشت- یک میلیارد و ۲۶۰ میلیون متر مکعب بود که ۲۷ درصد نسبت به درازمدت کمتر است.
وی مجموع بارندگی ثبت شده در مازندران را از ابتدای سال آبی جاری تا کنون ۴۶۶ میلیمتر اعلام کرد و گفت: این میزان نسبت به درازمدت ۳ درصد و نسبت به پارسال که ۳۱۵ میلیمتر بود ۴۸ درصد افزایش دارد.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای مازندران با اشاره به پیش‌بینی بروز تنش آبی در نزدیک به ۳۲ هزار هکتار از کشتزار‌های سراسر استان تصریح کرد: هرچند که در بارش‌ها امسال شرایط بهتری نسبت به سال گذشته داریم، اما با توجه به افزایش میانگین دمای هوا و افت برخی شاخص‌های منابع آبی نسبت به درازمدت، همراهی مردم و به ویژه کشاورزان برای جلوگیری از بروز خسارات ناشی از کم‌آبی ضروری است.
تیم فوتسال افغانستان نیمی از راه جام جهانی را طی کرد