دومینوی بحران آب در ایران: چرا و چگونه؟
تاریخ انتشار: ۱ آذر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۷۴۳۱۸۸
گروه تعاملی الف - مسلم میری، پژوهشگر حکمرانی آب:
وقتی تعادل بین عرضه و مصارف آب به هم زده شود به نحوی که مصرف مدیریت نشده منابع آبی بر عرضه آن پیش بگیرد بحران آب را باید به انتظار بنشینیم. بحرانی که از دهه‌های قبل در ایران آغاز و در سال‌های اخیر شدت یافته است.
اگرچه در ابتدا بحران کم آبی در حوضه‌های آبریز کم آبی مانند سیستان و بلوچستان و کرمان شکل گرفت اما در حال حاضر شاهد آن هستیم که این مسئله با گذر زمان به حوضه‌های آبریز پر آب نیز کشیده شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
نکته جالب و البته متفاوت اعتراضات اخیر آبی در ایران این است که مطالبات آبی قبلاً در قالب تشکل‌ها و انجمن‌های کشاورزی نمایان می‌شد ولی در حال حاضر دامنه این اعتراضات به کف خیابان‌ها کشیده شده است. این امر به تنهایی سیگنال خطرناکی است که به حاکمیت بفهماند که بحران آب به معنای واقعی شدت یافته است. لذا مسئله آب که قبلاً محلی و استانی بود اکنون به مطالبه ملی تبدیل و نهاد حاکمیت را تحت‌الشعاع خود قرار داده است. اما سوال اصلی این است که چرا متولیان امر نتوانسته‌اند برای این دغدغه پاسخ و راه حل مناسبی ارائه دهند؟
باید گفت متاسفانه نسخه‌هایی که توسط تصمیم‌گیران آب ایران در گذشته و حال حاضر تجویز شده و می‌شود مقطعی و به اصلاح موقتاً التیام‌بخش این بحران بوده است. در حالی که اصلاح نظام مدیریت منابع آب به علت شدت بیماری آن نیازمند هزینه‌ها و مراقبت‌های ویژه است. وضعیت امروز آب ایران مشابه بیماری دردمند است. صدای بیماری که سال‌هاست برآمده و فریاد می‌زند که شدت بیماری آن با چسب زخم و تزریق سرم حل نمی‌شود بلکه باید برای درمانش هزینه‌های فوری و متنوعی انجام شود. بیماری که درد می‌کشد ولی حاضر است شیمی‌درمانی شود تا حالش خوب شود. اما اینکه آیا به معنای واقعی اقدام موثری برای درمان آب فراهم شده است یا خیر؛ باید بگوییم که پاسخ منفی است.
نکته مهم دیگر در بحران آب ایران این است که جنس غالب گروه معترضین به وضعیت آب کشاورزان هستند. گروهی که به تنهایی بیش از 90 درصد منابع آبی را می‌مکند. در این طیف نیز اکثریتشان از آب به عنوان ابزار معیشتی بهره می‌برند. در چنین وضعیتی اگر تأمین آب آن‌ها تدارک دیده نشود چیزی را از برای از دست دادن نداشته و طبیعی است که با زن و فرزندانشان به خیابان‌ها کشیده خواهند شد. موضوعی که در حال حاضر توسط حقابه‌داران اصفهان شاهد آن هستیم. اما چالش‌هایی که در حال حاضر و آینده حاکمیت با آن مواجه است از کجا سر برآورده‌اند؟
اصولا کم‌آبی و تغییرات اقلیمی را نباید مؤلفه اصلی بحران آب در ایران دانست. چه بسا وضعیت اقلیمی ایران از دیرباز به همین صورت بوده بلکه عامل اصلی را باید فقدان سیاست‌گذاری و نداشتن برنامه جامع مدیریت آب تحت استقرار هدفمند مدیریت حوضه آبریز دانست. عواملی که بر تشدید این وضعیت موثر بوده‌اند.
فقدان مؤلفه‌های حکمرانی در سیاست‌ها، قوانین و نهادها حکایت از مدیریت بیمارگونه مدیریت آب در ایران می‌نماید. سیاست‌های متناقضی که بدون در نظر گرفتن منابع آبی بر مبنای افزایش جمعیت و خودکفایی در محصولات کشاورزی به تصویب رسیدند. قوانینی که آب را نهادهای رایگان در بخش آب کشاورزی در نظر گرفته و بر طبل تشدید برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی و منابع آب سطحی شدت بخشید.
فقدان آمایش سرزمینی آب و الگوی کشت مناسب با وضعیت آبی هر منطقه، نهادهای موازی و غیر همسو در مدیریت و بهره‌برداری از آب مانند وزارت نیرو و جهاد کشاورزی و در این میان بهره‌بردارانی که در گوشه زمین بازی مدیریت آب فقط بر طبل مطالبه آب می‌کوبند. بهره‌بردارانی که آن‌ها را در بازی مدیریت آب مانند حفاظت و تخصیص مشارکت ندادیم. آن‌ها را از مدیریت آب جدا کردیم و تصمیمات آب را در اتاق‌های سربسته گرفته و بر آن‌ها تحمیل کردیم. اما حال از آن‌ها می‌خواهیم آرام باشند و وعده‌هایی می‌دهیم که خودمان هم می‌دانیم فعلاً نشدنی است. زیرا آب موجود در اکثر حوضه‌های آبریز فقط کفاف شرب می‌دهد. این‌ها و همه و همه عواملی شده‌اند تا بحران آب بهتر قابل لمس باشد و تنها کاری که در این وضعیت از دستمان برمی‌آید این است که فقط به تماشای بازی باخت – باخت آب بنشینیم.
عدم تلاش برای اصلاح سیاست‌های گذشته نظیر لزوم خودکفایی در محصولات کشاورزی و نه امنیت غذایی و عدم توجه به صنعتی کردن کشاورزی جهت افزایش بهره‌وری آب نسل‌هایی را پرورش داده که به غلط به آن‌ها فهمانده‌‌اند که آب است و هرگونه و هر چه می‌خواهید بکارید. چون سیاست مشخصی نداشته‌ایم، به جای سیاست‌ها، مدیران آب تصمیم گرفته‌اند و با تغییر پی در پی دولت‌ها نیز این تفکر ادامه یافته است. اکنون هم که آبی برای کشاورزی نداریم با انبوهی از مشکلات حل نشده مواجه شده‌ایم. چرا که خودمان اسباب این چالش‌ها را فراهم و به اصلاح خود کرده را تدبیر نیست.
اما چه کسی این بیمار بدحال را باید درمان کند؟ اگر بگوییم وزارت نیرو متولی آن است سخت در اشتباهیم. وزارت نیرو نتوانسته و به تنهایی هم نخواهد توانست بر این مشکلات فائق آید. بلکه مجموعه نهاد حاکمیت باید هزینه‌های این درمان را بدهد. درمانی که صرف‌نظر از صرف هزینه آن به اصلاح ساختارهای فعلی مدیریت آب با تکیه مدیریت یکپارچه و مشارکت ذی‌مدخلان در بازی مدیریت آب دارد.
بازساخت شیوه تخصیص منابع آب با هدف ایجاد عدالت بین اقشار مختلف مصرف‌کنندگان موضوع مهم دیگری است که به ما کمک خواهد نمود تا چگونه حداقل منابع آبی را به صورت عادلانه توزیع و تعارضات و اعتراضات ناشی از تخصیص بد آب را کاهش دهیم. موضوع دیگر اطلاع‌رسانی و شفافیت در تخصیص منابع آب به مصارف گوناگون است. ذی‌نفعان باید بدانند که چه مقدار آب و برای چه مصرفی تخصیص داده می‌شود. غلفت از موضوعات بنیادین فوق در مدیریت منابع آب وضعیتی را رقم زده که قابل انکار نیست. بحرانی که وقوع آن یک دفعه به وقوع نپیوسته و بدیهی است اصلاح آن به گذر زمان نیازمند است. شاید در مقطع فعلی باید امیدمان به سخاوت آسمان باشد و طلب باران نماییم!
منبع: الف
کلیدواژه: حوضه های آبریز حال حاضر منابع آبی مدیریت آب بحران آب منابع آب سیاست ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.alef.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «الف» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۷۴۳۱۸۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
رفع مشکلات مدیریت بحران کرمانشاه در گرو ۴ همت اعتبار
استاندار کرمانشاه، گفت: برای رفع مشکلات مدیریت بحران استان کرمانشاه از جمله تکمیل مناطق زلزله‌زده، ساماندهی رودخانه‌هایی همچون آبشوران و قره‌سو و غیره به ۴۰۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. - اخبار استانها -
به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرمانشاه، محمدطیب صحرایی در نشست ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران استان که در استانداری برگزار شد، اظهار داشت: در روزهای اخیر توافقات مفیدی برای استان انجام شد و امید دارم با محقق شدن این توافقات مدیریت و کنترل شرایط مختلف استاد برای جلوگیری از بحران احتمالی به‌روزرسانی بهتری داشته باشد.
وی با بیان اینکه همیشه اقدامات پسینی هزبیه‌های حیاتی و مالی بیشتری خواهد داشت، گفت: استان کرمانشاه به دلیل شرایط اقلیمی که دارد از مجموعه حوادث ممکن با بعضی از آن‌ها مواجه است که باید همیشه برای آن آمادگی داشته باشیم.
صحرایی با اشاره به اینکه استان کرمانشاه زلزله‌خیز است و همواره در معرض سیلاب قرار دارد، افزود: همچنین این استان در معرض حوادث کوهستان قرار دارد و کوهستان برای استان در عین زیبایی نیاز به مراقبت جدی دارد و در شرایط اخیر رتبه دوم حوادث کوهستان را داشته و امید داریم با آگاهی بخشی این آمار به صورت محسوس کاهش یابد.
استاندار کرمانشاه با بیان اینکه با توجه به بارندگی‌ها و شرایط پوشش گیاهی خطر آتش‌سوزی در استان بالا است، گفت: سال گذشته و امسال بارندگی‌های بسیار خوبی رخ داد و با خشک شدن بخشی از این پوشش باید مراقبت جدی داشته باشیم.
وی با اشاره به اینکه با مجموعه این عوامل و وجود ریزگردها باید به استان نگاه جدی‌تری در زمینه مدیریت بحران داشت، افزود: متاسفانه وارث بعضی از اقدامات قبلی هستیم که در یک محدوده زمانی انجام نشده و باید به اتمام برسد.
صحرایی بیان کرد: بعد از زلزله سال 96 باید اقداماتی انجام می‌شد، اما با اعلام زودهنگام جشن پایان بازسازی مناطق زلزله برخی از اماکن عمومی، ساختمان‌های دولتی، مساجد و اماکن مذهبی باقی مانده‌اند و این در حالی است که ردیف بودجه بازسازی از بودجه حذف شده است.
وی با اشاره به اینکه براساس توافقات قبلی امید داریم به‌زودی شاهد راه‌اندازی مرکز تخصصی امداد و نجات کوهستان در استان باشیم، خاطرنشان کرد: چنانچه کرمانشاه به عنوان قطب منطقه‌ای امداد و نجات معرفی شود و سه بالگرد در انبارها مستقر شود کمک خوبی برای منطقه خواهد بود.
صحرایی با بیان اینکه از محل تخصیص‌های استانی سیستم اعلام حریق برای انبارهای مرکز امداد و نجات راه‌اندازی می‌شود، گفت: برآورد این است که ما برای مجموعه نیازهای مدیریت بحران استان حدود چهار همت نیاز داریم.
استاندار کرمانشاه با اشاره به اینکه امهال وام‌های مناطق زلزله‌زده از مطالبات جدی مردم منطقه است، عنوان کرد: چنانچه اعتبار مناسبی برای تکمیل ساختمان‌ها تخصیص یابد ساختمان‌های با پیشرفت 85 درصد در اولویت قرار می‌گیرند.
وی با بیان اینکه ساماندهی آبشوران کرمانشاه نیز یکی از مطالبات جدی مردم استاان است گفت: داشتن یک نردبان برای امدادرسانی به ساختمان‌های بلندمرتبه برای قطب امداد و نجات غرب کشور بسیار کم است و در صورت افزایش آن می‌تواند کمکی برای استان‌های همجوار باشد.
انتهای پیام/
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است