چگونه زایندهرود را از ورشکستگی آبی نجات دهیم؟
تاریخ انتشار: ۱۴ آذر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۸۴۴۳۸۶
آفتابنیوز :
مطابق آمارهای موجود سالانه حدود ۹۶ میلیارد مترمکعب در ایران آب مصرف میشود در حالیکه کل منابع آب تجدیدپذیر کشور حدود ۹۰ میلیارد متر مکعب است که به باور کارشناسان از بحران آب عبور کردهایم و به ورشکستگی آبی رسیدهایم، اگرچه به دلیل کمبود منابع مالی و اعتباری و تخصیص نامناسب بودجه، عملا فعالیت موثری در جهت احیای حوضههای آبریز انجام نشده و منابع آب زیرزمینی کشور در حال نابودی است، اما به نظر می رسد هنوز مردم و به خصوص مسئولان و مدیران کشور به عمق فاجعه ورشکستگی آبی پی نبردهاند!
کاهش شدید بارشها در سال آبی گذشته، خشکسالی و از همه مهمتر سوء مدیریت در حوضه زاینده رود موجب شد تا سهم زاینده رود از حقابهاش تنها جریان ۱۰ روزه در تابستان باشد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
مطابق این صحبت ها قرار بود پایان سال آبی گذشته، ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب پشت سد زاینده رود ذخیره باشد، همچنین سال گذشته ۱۹۰ میلیون مترمکعب حقابه کشاورزان تحویل داده نشد، بنابراین پایان سال آبی گذشته باید حدود ۲۸۰ میلیون مترمکعب آب در سد زاینده رود ذخیره میشد.
به استناد این آمارها، کشاورزان اصفهان طی یک ماه گذشته خواستار تحویل حقابه خود برای سال آبی جاری شدند که بعد از سفر وزیر نیرو به اصفهان و برخی صحبت های کارشناسی مسئولان آبی، مشخص شد که با ذخیره فعلی سد زاینده رود، امکان تحویل آب وجود ندارد.
تنها ذخیره ۱۰۰ روز آب برای اصفهانیها
استاندار اصفهان نیز ۵ آذرماه در جمع خبرنگاران گفته بود که دادههای آماری نشان میدهد آب پشت سد زایندهرود تنها کفاف حدود ۱۰۰ روز را میدهد، اولویت تامین آب شرب است و در صورت مازاد، میتوان آن را برای مصارف کشاورزی رهاسازی کرد.
به گفته سیدرضا مرتضوی، اگر حجم سد از مقداری کمتر شود باعث رشد برخی آلودگیها میشود؛ این عدد حداقل، بین ۴۵ تا ۷۰ میلیون متر مکعب است و اگر این مقدار را از حجم فعلی کم کنیم، حدود ۱۱۳ میلیون مترمکعب آب پشت سد داریم یعنی برای حدود سه ماه آب پشت سد داریم. در روزهای اخیر مردم دنبال این بودند که آب باز شود، نظرات کارشناسان آب، این است که نگرانیهایی مطرح است؛ در حال حاضر ذخیره سد ۱۶۸ میلیون مترمکعب از حدود یک میلیارد ۵۰۰ میلیون مترمکعب است؛ همچنین کارشناسان آب منطقهای و وزارت نیرو بیان کردند ماهانه حدود ۳۰ میلیون مترمکعب آب مصرفی داریم.
بنا بر تاکید استاندار اصفهان، مقداری از آب سد قابل استفاده نیست، در لایههای پایینی رسوبات و لجن وجود دارد، همچنین اگر حجم سد از مقداری کمتر شود باعث رشد برخی آلودگیها میشود؛ این عدد حداقل، بین ۴۵ تا ۷۰ میلیون متر مکعب است و اگر این مقدار را از حجم فعلی کم کنیم، حدود ۱۱۳ میلیون متر مکعب آب پشت سد داریم یعنی برای حدود ۳ ماه آب پشت سد داریم. از حق و حقوق کشاورزان اطلاع دارم و در آن تردید ندارم اما واقعیت این است که در حال بحث کارشناسی هستیم که اگر آب باز شود، چه اتفاقی خواهد افتاد. کشاورزان تقاضای ۸۰ میلیون مترمکعب آب را داشتند و اگر این اتفاق بیفتد تا دی ماه دچار مشکل خواهیم شد.
مشکل زاینده رود یک شبه حل نمی شود
امروزه کارشناسان حوزه آب وقوع چنین شرایطی را مصداق ورشکستگی آبی می دانند و براین باورند که برای نجات یک حوضه بحرانی به طور قطع توجه به موضوع محیط زیست باید در اولویت قرار گیرد و به دلیل اینکه بحران زاینده رود طی سال ها با بارگذاری بیش از اندازه و سوءمدیریت به وجود آمده، نمیتوان این مشکل را یک شبه حل کرد.
ورشکستگی آب به معنای بیلان منفی آب است، یعنی بیش از منابع آبی موجود، برای آن مصارف و بارگذاری تعریف می کنیم و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان امروز حوضه زاینده رود به مرحله ورشکستگی آبی رسیده است.
بابک سپهریان-یک کارشناس زمین شناسی و آب درباره ورشکستگی آب حوضه زاینده رود به ایسنا، می گوید: ورشکستگی آب به معنای بیلان منفی آب است، یعنی بیش از منابع آبی موجود، برای آن مصارف و بارگذاری تعریف می کنیم و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان امروز حوضه زاینده رود به مرحله ورشکستگی آبی رسیده است.
وی با تاکید بر اینکه حیات آبخوان اصفهان به جریان آب در زاینده رود وابسته است و زمانی که آب در این رودخانه جاری نباشد، در این مرحله این زاینده رود نه تنها هیچ ورودی آب ندارد، بلکه با حفر چاهها و برداشت از آبهای زیرزمینی، به سرعت به جریان فرونشست کمک می کنیم، بنابراین اگر بخواهیم با همین رویه پیش رویم روز به روز به ورشکستگی آبی نزدیکتر میشویم، اما اگر در همین شرایط، یک تصمیم اورژانسی گرفته شود، در وهله نخست اصفهان باید از شر فولاد رها شود، در این شرایط حجم آب این بخش آزاد و پساب شهرهای مختلف به سمت آب های زیر زمینی هدایت می شود.
جرات اعلام ورشکستی زاینده رود را نداریم
وی شرایط امروز زاینده رود را به وضعیت کارخانه داری تشبیه می کند که جرات اعلام ورشکستگی خود را ندارد، اما کار به جایی رسیده که نه توان پرداخت حقوق ها را دارد و نه توان فروش اموال و یا نوسازی ماشین آلات خود را. اگرچه ورشکستگی آب در این حوضه رخ داده، اما می توان با حذف مخازنی پمپاژ آب در بالادست و یا تجدید نظر در طرح های انتقال آب به قم، یزد و ....، اجازه حرکت آب در بستر رودخانه زاینده رود را دهیم، از سوی دیگر فولاد باید آماده کوچ اجباری به بنادر جنوبی شود و از همه مهمتر باید به جریان همیشگی تالاب گاوخونی توجه کنیم.
به عقیده این کارشناس، تغییر مدل کشت کشاورزان در بالادست و پایین دست میتواند حوضه بحران زده زاینده رود را از ورشکستگی به دور کند و در گام نخست در شرق اصفهان باید کشاورزی سنتی به طور کامل حذف و در این منطقه کشت گلخانه ای آن هم با روش های نوین توسعه یابد، چراکه ارزش افزوده این مدل کشتها بیشتر از روشهای سنتی کشاورزی است، از سوی دیگر کشاورزان بالادست به جای پمپاژ آب در ارتفاعات برای کشت بادام و هلو باید به سمت کشت گیاهان بومی دارویی روی آورند و البته جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری و اصفهان باید روش کاشت، داشت و برداشت کشت این گیاهان را به صورت صنعتی به این کشاورزان آموزش دهند و در کنار آن در این منطقه اقدام به تولید عسل شود و همزمان با آن صنایع تبدیلی در چهارمحال و بختیاری توسعه یابد.
وی اضافه میکند که در این شرایط، استفاده از آب شرب در اصفهان نیز باید قانونمند شود و به نباید بهانه ساخت و سازها انشعابات آب افزایش یابد، چراکه در خوشبینانه ترین حالت، سالانه دشت اصفهان حدود ۱۲۰ میلمتر بارش دارد که این میزان کفاف جمعیتی معادل یک و نیم میلیون نفر را می دهد، در حالی که اکنون جمعیت اصفهان ۵ میلیون نفر است.
به اعتقاد سپهریان، حوضه آبریز زایندهرود امروز نیازمند مدیریت واحد است که در نخستین گام باید الگوی کشت بالادست را اصلاح کرد و برای تبدیل مزارع بادام و هلو به کشت گیاهان دارویی اقدام کرد و در این شرایط طی دو سال خود به خود لوله های انتقال آب به ارتفاعات در چهارمحال و بختیاری جمع می شود و از همه مهمتر توسعه اشتغال این استان باید از محل گردشگری و اکوتوریسم باشد و اگر این اقدامات در شرایط آرام و نه تنش زا صورت گیرد، طی سه تا پنج سال آرام آرام و با یک گذر سخت از شرایط ورشکستگی آبی حوضه زاینده رود دور می شویم، اما اگر این اقدامات را در سریعترین زمان ممکن انجام ندهیم اصفهان روز به روز به نابودی نزدیک تر خواهد شد.
تعادل منابع و مصارف آب را برهم زدیم
همچنین عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان درباره ورشکستگی آبی در حوضه های آبریز به ایسنا، توضیح می دهد: ورشکستگی آبی اصطلاحی جدید است و برای نخستین بار برای دریاچه ارومیه به کار برده شد و بعد از آن برای حوضه آبریز زاینده رود این اصطلاح مورد استفاده قرار گرفت.
حمیدرضا صفوی می گوید: زمانی که تعادل بین منابع و مصارف آب برهم خورد و به نوعی که مصارف ما بیش منابع آبی موجود باشد، طبیعتا موجب برهم خوردن تعادل و کمبود منابع آب می شود.
وی با بیان اینکه بخشی از این موضوع طبیعی، بخشی مربوط به تغییر اقلیم و بخشی از آن انسان ساز است که در حقیقت کمبود آب را تشدید می کند، اضافه می کند: زمانی که تعادل آب برهم می خورد، انسان نیز شرایط تعادل بخشی آب را بدتر می کند؛ به عنوان مثال زمانی تنها تالاب گاوخونی با کمبود آب مواجه بود و به مرور این خشکی به بخش های دیگر زاینده رود و داخل شهر رسید و امروز این کمبود آب و خشکی خود را در محدوده بالادست نیز کشانده که این ناشی از کمبود منابع آب های سطحی و زیرزمینی است.
عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی عمران دانشگاه صنعتی اصفهان می گوید: زمانی که کمبود منابع آب سطحی رخ می دهد، برداشت بیشتر از منابع آب زیرزمینی انجام می شود که موجب کاهش کیفیت آب و حتی فرونشست زمین می شود.
وی اظهار می کند: متاسفانه در این شرایط به جای ایجاد تعادل، مصارف حوضه زاینده رود را بیشتر کرده ایم و همه به دنبال این هستند که از این سفره محدود، سهم بیشتری آب را از آن خود کنند و این تراژدی آب های مشترک است، چراکه همه تنها به یک منبع آب مشترک فشار می آورند و سعی در برداشت بیشتر آب دارند.
صفوی با بیان اینکه شاید بتوان نام این شرایط را ورشکستگی آبی، بحران شدید آبی و ... بگذاریم، می گوید: برای رهایی از این وضعیت تنها نباید به فکر تامین آب باشیم و باید مدیریت تقاضای آب را هم مد نظرداشته باشیم.
وی می گوید: در حوضه ای همچون زاینده رود که هم در آب های سطحی و هم زیرزمینی با کمبود منابع آب مواجه هستیم باید در مصارف مختلف و طرح های انتقال آب دقت بیشتری کنیم.
شرایط امروز حوضه زاینده رود همانند انسان کم خونی است که با وجود این مشکل، به دنبال گرفتن خون از او هستیم که به طور قطع در این شرایط این بیمار دوام نخواهد آورد.
عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی عمران دانشگاه صنعتی اصفهان توضیح میدهد: شرایط امروز حوضه زاینده رود همانند انسان کم خونی است که با وجود این مشکل، به دنبال گرفتن خون از او هستیم که به طور قطع در این شرایط این بیمار دوام نخواهد آورد.
وی با تاکید بر ضرورت مدیریت آب در حوضه زاینده رود، تصریح می کند: از یک سو بدهیهای حوضه زاینده رود را که طی سال های گذشته قرار بر انتقال آن بود، باید داده شود و سپس آب زاینده رود به استان دیگری منتقل شود که این موضوع بسیار قابل توجه است، همچنین برای نجات این حوضه باید به دنبال مدیریت مصارف آب با استفاده از طرح های بازچرخانی آب، تصفیه پساب فاضلاب و ... باشیم.
زاینده رود را باید نجات دهیم
صفوی با اعتقاد بر اینکه اگر چه حوضه زاینده رود دچار بحران شدید است، اما باید ورشکستگی آن را رفع کرد، می گوید: برای حل این مشکل، ابتدا باید مخارج این حوضه را کم کنیم که این موجب دوری از ورشکستگی آب می شود.
وی درباره اینکه حوضه زاینده رود به ورشکستگی آب رسیده است یا خیر؟ توضیح می دهد: مرز مشخصی در این خصوص وجود ندارد و ممکن است ورشکستگی شدید باشد و یا عادی.
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان می افزاید: بارگذاری های زیاد بر حوضه زاینده رود، برداشت های غیرمجاز و ... موجب مشکلات بسیار این رودخانه شده و از سوی دیگر خشکسالی مزید بر علت شده و بحران بیآبی این حوضه را تشدید کرده است.
بارگذاری های زیاد بر حوضه زاینده رود، برداشت های غیرمجاز و ... موجب مشکلات بسیار این رودخانه شده و از سوی دیگر خشکسالی مزید بر علت شده و بحران بی آبی این حوضه را تشدید کرده است.
وی با بیان اینکه در سال ۹۷ و ۹۸ در حوضه زاینده رود بارندگیهای خوبی داشتیم و این رودخانه پایداری مناسبی داشت، اما کمبود بارش ها در سال آبی گذشته تاکنون موجب تشدید کمبود منابع آبی شد، می گوید: برای رفع این بحران از یک سو باید مشکلات انسان ساز همچون برداشت های بی رویه، بارگذاری های بیش از توان این حوضه را کنترل کرد و از سوی دیگر طرح های انتقال آب برنامه ریزی شده به این حوضه باید پیگیری شود.
صفوی در پاسخ به اینکه طرح های برنامهریزی شده انتقال آب به حوضه زاینده رود به رفع مشکلات آن کمک می کند یا خیر، اظهار می کند: اگر مدیریت همزمان تامین و تقاضای آب وجود داشته باشد می تواند به حل این مشکل کمک کند، اما اگر این آبها به هر طریقی به حوضه زاینده رود منتقل شود و دوباره به فکر توسعه باشیم و مصرف را زیاد کنیم، این طرح ها مشکل زاینده رود را حل نخواهد کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با اعتقاد بر اینکه به نظر می رسد منبع تامین دیگری برای کمبود آب در حوضه زاینده رود نداریم، توضیح می دهد: متاسفانه امروز میزان آب های سطح و زیرزمینی کافی در این حوضه وجود ندارد، اما وقتی انتقال آب وجود دارد و توسعه و بارگذاری در بخش های مختلف افزایش یافته است راه دیگری به غیر از طرح های انتقال آب نداریم.
منبع: خبرگزاری ایسنامنبع: آفتاب
کلیدواژه: زاینده رود خشکسالی اصفهان امروز حوضه زاینده رود دانشگاه صنعتی اصفهان حوضه زاینده رود حوضه زاینده رود میلیون مترمکعب آب طرح های انتقال آب کمبود منابع آب سال آبی گذشته زاینده رود سد زاینده رود عضو هیئت علمی ورشکستگی آبی توضیح می دهد ورشکستگی آب سوی دیگر میلیون متر منابع آبی کمبود آب متر مکعب مکعب آب هم چنین طرح ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت aftabnews.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «آفتاب» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۸۴۴۳۸۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
وضعیت دریاچه ارومیه برخلاف خوشبینیها بحرانی است!
به گزارش تابناک، اعتماد نوشت: هفته اول فروردین، علی سلاجقه، رییس سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد: «به دنبال رهاسازی آب از سدها در زمان مناسب و زمانی که کشاورزان به آب نیاز نداشتند و همچنین با افزایش حدود ۸۰ تا ۸۵ درصدی میانگین بارشها نسبت به سال قبل، میانگین حجم آب دریاچه حدود ۵۵ تا 60 درصد نسبت به پارسال افزایش یافت و حجم آب دریاچه ارومیه تقریبا به حدود ۱۶ میلیارد لیتر افزایش پیدا کرد که نسبت به سال قبل دو برابر شد.»
جدیدترین خبر را هم سخنگوی صنعت آب در نشست خبری هفته قبل خود گفت و اعلام کرد: «تراز آب دریاچه ارومیه نسبت به سال قبل ۱۲ سانت و نسبت به ابتدای سال آبی (مهر 1402) ۶۰ سانت افزایش داشته و حجم آب موجود در دریاچه ۲.۲ میلیارد مترمکعب تخمین زده میشود.»
این اخبار در حالی منتشر شده که آبان پارسال، مرکز تحقیقات سنجش از دور دانشگاه صنعتی شریف در آخرین گزارش خود اعلام کرد که طبق آخرین تصاویر ماهوارهای، در فاصله آبان 1401 تا آبان 1402، از سطح 878 کیلومتر مربعی آب دریاچه ارومیه، حدود 80 درصد خشک شده و فقط 170 کیلومتر مربع و معادل 4 درصد از سطح آب دریاچه باقی مانده که مساوی با مرگ قطعی دریاچه ارومیه است.
این گزارش واکنشی به ادعای سخنگوی صنعت آب بود که شهریور پارسال خشک شدن دریاچه ارومیه را تکذیب و اعلام کرد: « هم اکنون حجم این دریاچه به یک میلیارد و ۳۶۰ میلیون مترمکعب رسیده در حالی که سال ۱۳۹۴ این عدد یک میلیارد مترمکعب بوده و ارتفاع آب حدود ۹ سانت بیشتر از سال ۱۳۹۴ است .در مهرماه سال ۱۳۹۴ تراز دریاچه ارومیه ۱۲۷۰.۰۴ بود، اما اکنون این عدد به ۱۲۷۰.۱۸ رسیده که نشاندهنده افزایش تراز دریاچه ارومیه است. مساحت دریاچه ارومیه هزار کیلومتر است در حالی که این عدد در سال ۱۳۹۴ حدود ۷۰۰ کیلومتر بوده است.»
در مقابل این ادعا در گزارش مرکز تحقیقات سنجش از دور دانشگاه صنعتی شریف و با استفاده از تصاویر ماهوارهای اعلام شد: «... در آبان 1400 حدود 900 کیلومتر مربع از سطح آب دریاچه کاسته شده که این کاهش در سالهای بعد هم ادامه داشته تا که در آبان 1401، سطح آب دریاچه به کمتر از 880 کیلومتر مربع رسیده است. سطح آب موجود در دریاچه ارومیه در ۷ آبان ۱۴۰۲ به عدد ۱۷۰ کیلومتر مربع رسیده که نسبت به سطح متناظر با تراز اکولوژیک این دریاچه ۴۳۳۳ کیلومتر مربعی، تنها ۴ درصد وسعت آن باقی مانده است. این سطح کمتر از یک چهارم آن مقداری است که پیش از این در سال ۱۳۹۴ به عنوان کمترین سطح دریاچه ثبت شده بوده است. برآورد میشود که حجم آب موجود در دریاچه ارومیه به حدود عدد ۴۵ میلیون متر مکعب رسیده است.»
محمد درویش، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در واکنش به اظهارات مسوولان حوزه محیط زیست و صنعت آب و استان آذربایجان غربی درباره بهبود وضع دریاچه ارومیه در فروردین امسال و سرنوشت دریاچه در ماههای آتی سال میگوید: «وضعیت فعلی دریاچه ارومیه، حاصل یک اتفاق طبیعی است.
میزان بارندگی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه تا 31 فروردین ماه امسال در طول 55 سال اخیر بیسابقه بوده و حتی در دوران طلایی و سال 1375 که دریاچه ارومیه 33 میلیارد متر مکعب آب داشت هم، چنین بارشی را حوضه آبریز دریاچه شاهد نبودیم و با یک سال کاملا استثنایی روبهرو هستیم که میزان بارندگیها، حداقل 20 درصد بیش از میانگین 55 ساله بوده و بنابراین، دوستان در این زمینه هیچ هنری به خرج ندادهاند چون دلیل ورود حدود یک و نیم تا دو میلیارد متر مکعب آب به دریاچه، بارشهای مستقیم در سطح دریاچه و سرریز آب سدها به سمت دریاچه است.
مسوولان زمانی میتوانند بگویند که در احیای دریاچه ارومیه موفق بودهاند که در یک سال آبی نرمال و در خشکسالی، اعلام کنند که با پلمب چه تعداد چاه و با تغییر کاربری چند هکتار اراضی و با چه میزان کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی و صنعت و با تصفیه چه میزان پساب، چه میزان آب به دریاچه وارد شده است. اگر این اقدامات انجام شود، در واقع همان 27 بند مصوب ستاد احیای دریاچه ارومیه اجرا شده است؛ مصوباتی که به دریافت اعتبار 1.1 میلیارد دلاری برای احیای دریاچه منجر شد.
بنابراین، آنچه امروز از بالا آمدن سطح آب دریاچه ارومیه شاهدیم، کار مسوولان نبوده بلکه کار خدا و کار آسمان بوده و مسوولان مطلقا در این زمینه هیچ هنری به خرج ندادهاند. مسوولان اگر میتوانستند، باز هم جلوی رهاسازی سدها را میگرفتند چنان که همین حالا، نمایندگان استان آذربایجان غربی اصرار دارند که دو سد جدید در حوضه آبریز دریاچه ارومیه افتتاح شود در حالی که هم اکنون 101 سد در این حوضه در حال بهرهبرداری است و فقط بهرهبرداری از 4 سد را متوقف کردند.
در کدام کشور سراغ دارید که در یک حوضه آبریز، تعداد سدها را از 11 سد به 105 سد افزایش بدهند و تمام شریانهای ورودی دریاچه را قطع کنند؟ حجم ذخیرهسازی این سدها، 4.5 میلیارد متر مکعب اما حقابه دریاچه ارومیه 3.4 میلیارد متر مکعب است و وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی و استانداری آذربایجان غربی و سازمان حفاظت محیط زیست، زمانی میتوانند بگویند که دریاچه را احیا کردهاند که اعلام کنند این حقابه، هر سال تحت هر شرایطی و به هر قیمتی در اختیار دریاچه قرار میگیرد.»
محمد درویش بابت تبعات خشک شدن دریاچه ارومیه و آسیبهای اقتصادی، اجتماعی و امنیتی این فاجعه برای استانهای همجوار و کشورهای همسایه هشدار میدهد و میگوید: «سه استان کردستان، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه قرار گرفتهاند. وسعت حوضه آبریز دریاچه ارومیه 5 برابر کشور لبنان است و اثرات راهبردی فروپاشی حوضه آبریز دریاچه بر 10 استان ایران و همچنین، کشورهای همجوار شامل جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و عراق غیر قابل انکار است.
به دنبال خشک شدن دریاچه، برخاستن ذرات غبار و نمک با قطر کمتر از 10 میکرون، نه تنها باعث شیوع سرطان خون و افزایش فشار آسمُزی در انسان میشود، بلکه کیفیت فتوسنتز را مختل میکند و توان ریسک پذیری را در منطقه کاهش میدهد و افزایش مهاجرت را دامن میزند که همین پدیده به تنهایی یک پدیده امنیتی بسیار خطرناک است. با توجه به اینکه یکی از بالاترین تراکمهای جمعیتی کشور در حوضه آبریز دریاچه ارومیه است، اگر قابلیت سکونتگاهی این حوضه به هر دلیل از بین برود، فشار این تخریب به استانهایی همچون قزوین و زنجان و اردبیل منتقل میشود که همین امروز هم با بحران مواجهند و این بحرانها علاوه بر رشد حاشیه نشینی، تبعات امنیتی جبرانناپذیری به دنبال خواهد داشت.»
پیشبینی این کارشناس محیط زیست، نقطه مقابل خوشبینیهای دولت است. درویش 6 ماه آینده را میبیند؛ روزهای گرم شهریور ماه که تصاویری از بستر خشکیده دریاچه ارومیه منتشر خواهد شد و در تکمیل پیشبینی خود میگوید: «با افزایش گرما و افزایش مصرف آب در بخش کشاورزی، حتما دریاچه تا 6 ماه آینده خشک خواهد شد چون مسوولان هیچ تمهیدی برای پلمب چاهها یا رهاسازی آب از سدها یا کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی در نظر نگرفتهاند. با وجود اخباری که اخیرا درباره افزایش 12 سانتیمتری سطح آب دریاچه ارومیه منتشر شده، مسوولان در برنامه احیای دریاچه با شکست روبهرو شدهاند و متاسفم که در اثنای انتشار این اخبار، به این فکر نیستند که وقتی 6 ماه بعد و با گرم شدن هوا، همین میزان آب از کف دریاچه ناپدید بشود، چه جوابی به مردم و رسانهها خواهند داد؟»
در این سالها به کرات گفته شد که یکی از دلایل خشک شدن دریاچه ارومیه، کشاورزی غیراصولی و پرآببر و برداشت بیرویه آب در بخش کشاورزی بوده و حتی محمد درویش هم در گفتوگوی خود مصداقهایی از افزایش وسعت زمینهای کشاورزی و رشد تعداد چاههای مجاز و غیرمجاز ارائه داد اما اهالی استان آذربایجان غربی و همسایگان دریاچه، جور دیگری به مساله خشک شدن دریاچه ارومیه نگاه میکنند و معتقدند که باید سیستم «مقصریاب» متوقف شود چون اگر قرار به پیدا کردن مقصران واقعی باشد، آن وقت معلوم خواهد شد که برخلاف تصور عمومی، کشاورزان استان آذربایجان غربی هیچ نقشی در خشک شدن دریاچه نداشتهاند.
یوسفیراد هم مثل کارشناسان واقع بین محیط زیست، خوشبینی پایداری نسبت به استمرار اوضاع این روزهای دریاچه ندارد و میگوید: « افزایش تراز دریاچه به دلیل بارشهای خوب و رها سازی سدها بوده اما مطمئن باشید که شهریور ماه، این تراز حتی بحرانیتر از سالهای گذشته هم میشود. به نظر من رهاسازی این حجم آب شیرین به شورهزار دریاچه ارومیه، یک کار پوپولیستی است.
حقابه دریاچه ارومیه باید تامین شود ولی با رهاسازی آب پشت سدها، گاهی حتی فراتر از حقابه هم عمل کردهایم چون میخواستیم شعارهایمان را اجرا کنیم و مثلا مردم بدانند که این دولت بیشتر از دولت قبل برای احیای دریاچه کار کرده یا آن دولت تراز اب را افزایش داد و... شرایط امروز دریاچه، هنر دست خداست به جای آنکه اقدام قاطعانه و مستمری محسوب شود. فرض کنیم که حال خوب دریاچه مرهون اقدامات این دولت است.
آیا این دولت در اردیبهشت ماه دولت نیست؟ آن زمان وقتی دریاچه به طور کامل خشک شد، مربوط به اقدامات چه کسی خواهد بود؟ به نظر من صادقانهترین تراز آب دریاچه را در شهریورماه خواهیم دید؛ زمانی که بارندگیها قطع شده و حجم آب پشت سدها به نقطه بحرانی رسیده چون بیشتر سدهای استان و از جمله سد شهر چای در ارومیه یا سد مهاباد یا سد بوکان، برای تامین آب شرب شهرها ایجاد شده و به همین سبب، سدهای استراتژیک محسوب میشوند اما مسوولان به بهانه آبیاری تراز دریاچه ارومیه، حتی مصرف آب شهروندان را به خطر میاندازند در حالی که در ایران و جهان، تعداد زیادی دریاچه خشک شده و دریاچه ارومیه، اولین دریاچهای نیست که با بحران خشک شدن روبهرو شده بلکه نمونههای زیادی از دریاچههای نمکی خشک شده در سراسر جهان و حتی در کشورهای همسایه مثل ترکمستان و ازبکستان و حتی در شمال شرق ایران داریم.
ستاد احیای دریاچه ارومیه در همه این سالها میتوانست به این فکر بیفتد که بخشی از دریاچه قابل احیا نیست و مثلا شمال دریاچه و از سلماس تا ارومیه به دلیل محدودیت منابع آبی، ممکن بود با اقداماتی قابل کشت شود و در عوض، باقی مناطق دریاچه احیا شود. جالب است که این بار، آب سدها در نقاط قابل عکسبرداری رهاسازی شده در حالی که وضعیت شمال دریاچه ارومیه، فرقی نکرده و حتما با گرمتر شدن هوا، شاهد تبخیر و عقبنشینی و عقبرفت همین میزان آب موجود در دریاچه خواهیم بود و حتما آب در نقاطی مثل بخشهای شمالی که کمتر از دو یا سه متر عمق دارد، حتی خیلی زودتر از مرداد و شهریور تبخیر میشود و این نقطه به شورهزار تبدیل خواهد شد.»