به نقل از «ایرنا»

شب یلدا در آیینه آداب و رسوم گنابادی‌ها

تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۹۴۷۴۶۸

شیوع ویروس کرونا، آیین سنتی یلدا را در یکی دو سال اخیر تحت تاثیر قرار داده است و امسال، علیرغم بهبود نسبی شرایط و رنگ‌بندی کرونایی، همچنان گنابادی ها به دلیل وجود کرونا و با هدف پرهیز از حضور در اجتماعات شلوغ، پرازدحام و پرخطر، با شرایط محدودتر و بیشتر به صورت محافل کوچک خانوادگی، به استقبال این سنت دیرینه و آبا و اجدادی رفته اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

امسال وضعیت برگزاری آیین سنتی شب یلدا، نسبت به سالیان گذشته تفاوت می کند و شهروندان گنابادی تلاش دارند با رعایت موازین پیشگیرانه، سلامت عمومی را حفظ کرده و این ویروس موذی را، که چون مهمان ناخوانده‌ای پشت درها به کمین نشسته، به خانه ها راه ندهند.

آداب و رسوم کهن، به خصوص شب چله آنچنان در باور مردم گناباد ریشه دارد، که با وجود محدودیتها به سبب شیوع کرونا، به فراموشی سپرده نمی شود با این وجود مردم گناباد نمی خواهند شادمانی زودگذر یلدا را به بهای به خطر انداختن سلامت خود و خانواده به خزان تبدیل کنند.

کف‌زنی یلدا 

آیین شب یلدا یا چله، ریشه در باورهای کهن مردم ایران دارد که در آستانه نخستین شب زمستان و طولانی ترین شب سال، ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها کم کم بلندتر شده و تابش نور ایزدی افزایش می یابد، به استقبال آن می‌رفته اند.

در ادبیات خراسان به جای شب یلدا از واژه های شب چله و یا چله نشینی نام برده شده است و مردم گناباد در جنوب استان خراسان رضوی نیز سال های سال با آداب و رسومی خاص و از جمله کف‌زنی در شب چله، به استقبال فصل سرما و زمستان رفته و از پروردگار متعال فصلی پربارش و نعمت طلب می‌ کرده‌اند. 

آیین "کف‌بیخ" یا کف‌زنی یکی از سنت‌های زیبای مردم خونگرم جنوب استان خراسان رضوی است که بیشتر در شب یلدا رواج دارد. کف‌بیخ نوعی دسر یا شیرینی سنتی است که به بستنی زمستانی نیز معروف است.

روستای تاریخی "زیبَد" از توابع شهرستان گناباد از جمله مناطقی است که هنوز هم این رسم زیبا، در بسیاری از دورهمی‌ها و به اصطلاح «چراغونی‌های» زمستانی آن به‌خصوص در شب چله اجرا می‌شود.

کف، از ریشه گیاه چوبک یا در اصطلاح محلی "بیخ" به دست می‌آید و برای درست کردن آن در وهله نخست ریشه‌های گیاه چوبک را در آب خیسانده و به قطعه‌های کوچک تقسیم می‌کنند و بعد از زدودن لایه‌های سفت، بخش نرم و کرِمی رنگ آن را سه بار متوالی در آب می‌جوشانند تا تندی آن برطرف شود و سپس مایع حاصل از آخرین مرحله جوشاندن ریشه چوبک را در ظرف بزرگ سفالی به نام "تغار" می‌ریزند.

مردان و جوانان فامیل با وسیله ای که معمولا از ساقه های نازک درست درخت انار درست شده و آن را "دسته گز" می گویند، مایع مربوطه را آنقدر هم می‌زنند تا به صورت کف درآید. این کار باید در محیطی سرد انجام شود تا مایع کف کند.

کف آماده شده پس از درآمیختن با شیره انگور و یا شکر، با مغز گردو و پسته تزیین شده و برای خوردن و پذیرایی از مهمانان استفاده می‌شود.

یک پژوهشگر در تاریخ محلی گناباد گفت: گنابادی‌ها از عصر آخرین روز پاییز اقدام به تهیه کف می‌کنند و بیش از یک ساعت آن را به هم می‌زنند تا کف غلیظی به دست آید و برای شیرین کردن کف در قدیم از شیره انگور استفاده می‌شد که اکنون عمدتا از شکر به این منظور بهره گرفته می‌شود.
ابوالحسن دلشاد نوغابی گفت: هنگام کف زنی تمام اعضای خانواده به شادی و سرور و شوخی با یکدیگر می‌پردازند و شبی ماندگار را برای خود رقم می‌زنند.

وی اضافه کرد: مردم گناباد در گذشته برای شب یلدا از تولیدات خود شامل هندوانه دیمه، انار، انگور، کشمش، تخم کدو و برگه زردآلو استفاده می‌کردند و هر خانواده با محصول تولیدی خود از مهمانان این شب پذیرایی می‌کرد.

وی اظهار داشت: یکی دیگر از سنتهای مردم گناباد در شب یلدا دیدار خانواده تازه دامادها از خانواده تازه عروس بود و خانواده عروس هم با هدایایی و از جمله محصولات تولیدی خود از خانواده داماد پذیرایی می‌ کردند.

این پژوهشگر فرهنگ عامه گناباد گفت: اکنون نیز مردم گناباد با حضور در منزل بزرگ خاندان، پهن کردن سفره، خواندن شاهنامه فردوسی و دیوان حافظ و گرفتن فال حافظ، دور هم جمع می‌شوند و کانون خانواده را گرم نموده و به آن صفا می‌بخشند. 

وی تصریح کرد: مهمترین رسم مردم گناباد در شب یلدا از دیرباز، صله ارحام بوده است که همچنان رواج دارد و تمامی اعضای خانواده که حتی شاید در طول سال همدیگر را از نزدیک نمی دیدند، در این شب به خانه بزرگ خانواده رفته و شب را با وی سپری می نمودند و خوشبختانه این رسم نیکو در خانواده های کنونی گناباد نیز وجود دارد.

از مجموع ۲۵۰ اثر تاریخی شناسایی شده در گناباد ۱۴۸ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که در این میان قنات قصبه به عنوان تنها اثر ثبت شده خراسان رضوی در فهرست آثار جهانی یونسکو از جایگاه خاصی برخوردار است و از مجموع آثار تاریخی و گردشگری گناباد ۶۰ اثر سابقه چند هزار ساله دارد.

۱۲ آیین سنتی گناباد هم در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است
مرکز شهرستان ۹۳ هزار نفری گناباد در ۲۸۷ کیلومتری جنوب مشهد واقع است.

برچسب‌ها آداب و رسوم گناباد شب یلدا

منبع: ایرنا

کلیدواژه: آداب و رسوم گناباد شب یلدا آداب و رسوم گناباد شب یلدا مردم گناباد شب یلدا شب چله کف زنی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۹۴۷۴۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اجتماع دانشگاهیان گناباد در حمایت از خیزش ضد صهیونیستی

دریافت 39 MB

تصویربردار: هادی شمسی

کد خبر 6093339