به نقل از «تسنیم»

دیدار دوباره با بزرگترین تاریخ‌نگار ایرانی

تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۹۴۸۵۷۶

کتاب «دیبای دیداری»؛ چاپ دیگری از تاریخ بیهقی به کوشش محمدجعفر یاحقی و مهدی سیدی توسط نشر سخن برای چهارمین‌بار بازچاپ شد. - اخبار فرهنگی -

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، تاریخ بیهقی از امهات کتب ادب فارسی و از منابع معتبر تاریخ ایران است که به دوره پادشاهی غزنویان می‌پردازد. این کتاب ارزشمند به قلم خواجه ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی، دبیر و صاحب دیوان رسالت دوره غزنوی،‌ نوشته شده است، اما آنچه امروز از بیهقی به یادگار مانده، بخشی از مجلد پنجم تا دهم تاریخ بیهقی است که مربوط به دوره سلطنت مسعود غزنوی است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

تاریخ بیهقی از چند منظر در حوزه تاریخ و ادبیات فارسی حائز اهمیت است؛ نخست نثر ممتاز و شیوه بدیع بیهقی در روایتگری تاریخ است. استفاده از ظرفیت‌های زبانی در کنار تمثیل و حکایاتی که به اقتضای مقام در متن ذکر شده، از دیگر ویژگی‌هایی است که برای این اثر ارزشمند برشمرده‌اند. گذشته از ارزش ادبی، تاریخ بیهقی به دلیل صحت مواد تاریخی نیز به عنوان یکی از منابع مورد ارجاع در میان پژوهشگران مطرح است.

تاریخ بیهقی به دلیل اعتبار و اهمیتی که دارد تاکنون بارها با تصحیح‌های مختلف منتشر شده است؛ از چاپ مورلی در کلکته در سال 1862 میلادی گرفته تا چاپ ادیب پیشاوری، سعید نفیسی، علی‌اکبر فیاض و قاسم غنی. در این میان معروف‌ترین چاپ تاریخ بیهقی مربوط به علی‌اکبر فیاض است که در سال 1350 انجام شده است؛ اهمیت این چاپ به حدی است که فیاض را احیاکننده تاریخ بیهقی می‌دانند. آخرین چاپ از تاریخ بیهقی نیز به کوشش محمدجعفر یاحقی و مهدی سیدی در سال 1388 انجام شده که در مقایسه با چاپ‌های گذشته، با شرح و تفصیل بیشتری به چاپ رسیده و مصححان کوشیده‌اند از نسخ مختلف بهره برده و متنی نزدیک به متن بیهقی ارائه دهند. ذکر دقیق نسخه‌بدل‌ها، تفکیک تعلیقات متن به سه بخش، ارائه کتاب‌نامه و ... از جمله مزایای این چاپ است. هرچند برخی از پژوهشگران بر این باورند که برخی از ضبط‌های ارائه شده در این چاپ، تاحدودوی نادرست است.

با این حال آنچه از دهه 80 به این سو به عنوان یکی از منابع مورد استفاده علاقه‌مندان به ویژه دانشجویان بوده است، چاپ یاحقی از بیهقی است. شرح مبسوط واژگان، اشاره دقیق و کامل به آداب و رسوم، ذکر نسخه‌بدل‌ها و ... همگی سبب شده تا چاپ یاحقی به عنوان منبعی معتبر در نظر اهل دانش قرار گیرد. با این حال، خرید سه مجلد از این مجموعه برای بسیاری از دانشجویان و علاقه‌مندان عام به تاریخ بیهقی با توجه به افزایش قیمت کاغذ و ملزومات چاپ، سنگین به نظر می‌رسید. به همین جهت، یاحقی مجموعه «دیبای دیداری» را منتشر و از آن با عنوان نسخه‌ای به صرفه یاد کرد؛ نسخه‌ای که سعی شده در آن از حواشی پرهیز و فقط موارد ضروری شرح داده شود. «دیبای دیداری» اخیراً توسط نشر سخن به چاپ چهارم رسیده و با قیمت 330 هزار تومان در 960 صفحه در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.

یاحقی در مقدمه‌ای که مجموعه «دیبای دیداری» نوشته شده، توضیحاتی درباره چرایی انتخاب این عنوان ارائه کرده و نوشته است: نام «دیبای دیداری» را برای این کتاب از متن تاریخ بیهقی برگزیده‌ایم، آنجا که می‌گوید: «هزار غلام ترک بود به دست هر یکی دو جامه ملون از ششتری و سپاهانی و سقلاطونی و ملحم دیباجی و دیبای ترکی و دیداری و دیگر اجناس». و دیبای دیداری را پارچه حریر بسیار ظریف که از شدت ظرافت و نازکی آن سوی آن دیده می‌شود، معنی می‌کنیم؛ صفتی که به گمان ما در نثر و زبان تاریخ بیهقی هست و آن را از غایت نازکی و روانی و لطافت به چنین حریری می‌توان مانند کرد.

این کتاب که متن کامل تاریخ بیهقی است و براساس چاپ فراهم آمده که ما با استفاده از نسخه‌های خطی کهن در سال 1388 در سلسله انتشارات سخن با شرح و تعلیقات مبسوط در دو جلد منتشر کرده‌ایم و با چاپ‌های پیشین تاریخ بیهقی تفاوت‌هایی محسوس و تعیین‌کننده دارد که به شمه‌ای از آن در مقدمه تفصیلی همان چاپ اشاره شده است. در این چاپ متن را بی‌تغییر از همان کتاب برداشته، اما حواشی و ذکر نسخه‌‌بدل‌ها و توضیحات مفصل و تخصصی را کنار گذاشته‌ایم؛ برای آنکه این کتاب برای دانشجویان دوره تخصصی، دبیران و عموم استفاده‌کنندگان فراهم آمده است.

او در بخش دیگری به تفاوت «دیبای دیداری» با چاپ سال 88 اشاره کرده و نوشته است: در چاپ‌های قبلی تاریخ بیهقی اشکالات و ناروشنی‌های فراوانی بود که برخی از آنها در چاپ ما به دلیل وجود نسخه‌های بهتری که مورد استفاده قرار گرفته و روشن شده است. با این حال به جهت آنکه چاپ‌های قبلی براساس نسخه‌های نامضبوط و متأخر و تحریف‌شده فراهم آمده، بسیاری از واژه‌ه و تعبیراتی که برای ناسخان دوره‌های مختلف ناروشن یا ناآشنا بوده به مرور از متن تاریخ بیقهی حذف و کتاب از جهاتی ساده‌تر شده است. اینک بسیاری از آن واژه‌ها و تعبیرات به جای اصلی خود بازگشته و متن را از این جهت برای ذهن‌های آسان‌پسند دشوارتر کرده است. فراموش شدن برخی از سنت‌ها و آداب و رسومی که در این کتاب‌ها بدان‌ها اشاره شده از موارد دیگر دشوارنمایی تاریخ بیهقی است. همه این‌ها در کتاب حاضر با نهایت اختصار روشن شده و متن را تقریباً برای خواننده متوسط این روزگار آسان کرده است.

کوشیده‌ایم برای صرفه‌جویی هر مطلب را تنها یک‌بار توضیح دهیم، اما گاه به ضرورت از این مبنا عدول کرده و به اقتضای مورد دوبار، و به ندرت بیشتر از آن، به توضیح واژه یا موردی مبادرت کرده‌ایم. در این چاپ بنا نبوده که فقط لعت‌ها را معنی کنیم؛ اوللاً معنی واژه‌های ساده‌تر را برعهده خواننده و در موردها آموزشی برعهده کلاس و معلم گذاشته‌ایم. در ثانی، با تهیه یک واژه‌نامه در پایان کتاب برای واژه‌های قابل توضیح تکراری از حجم حواشی و توضیحات پاورقی تا حد قابل ملاحظه‌ای کاسته‌ایم. امیدواریم این صرفه‌جویی‌ها که به پایین آمدن حجم و قیمت کتاب منتهی شده در مجموع به نفع خواننده تمام شده باشد.

یازدهمین همایش ملی بزرگداشت ابوالفضل بیهقی به کار خود پایان داد/ تلاش برای بازگرداندن "تاریخ بیهقی" به دانشگاه‌هاسریال صوتی «تاریخ بیهقی» برای کودکان و نوجوانانبه جای کارهای ترجمه، تاریخ بیهقی بخوانیم

انتهای پیام/

منبع: تسنیم

کلیدواژه: نشر سخن کتاب نشر سخن کتاب تاریخ بیهقی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۹۴۸۵۷۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

خلیجی همیشه فارس برای تنبیه تمام متجاوزان تاریخ

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - علی ستاری: تاریخ کهن سرزمین ایران از دیرباز تاکنون شاهد تلخی‌ها و شیرینی‌های زیادی بوده است اما اهالیِ این سرزمین دست روی زانو گذاشتن و با یک یا علی بلند شدن را خوب یاد گرفته و بعد از هر دوره افول توانسته‌اند شکوه خود را بازیابی کنند.

یکی از این بازسازی‌ها در دوران صفویه است آن جایی که نواده شیخ صفی که در مسلمان‌شدن و سر به راه شدن ایلخانان نقش به سزایی داشت در سال ۱۵۰۱ میلادی موفق می‌شود بار دیگر ایران را زیر یک پرچم جمع کند و با رسمیت بخشیدن به مذهب تشیع نقشه راهی را برای تمام ادوار بعدی ایران ترسیم کند.

رقابت شرق و غرب و فرصت‌طلبی استعمار برای ورود به منطقه خلیج‌فارس

طی قرن مورد اشاره رقابت تاریخی شرق و غرب که همواره در یک سوی آن ایرانی‌ها بودند و در سوی دیگر رومی‌ها، شکل دیگری به خود گرفت و ظهور دولتی مسلمان در همسایگی اروپایی‌ها؛ آن‌ها را به این فکر انداخت که مسلمانان را با هم درگیر کنند؛ بر همین اساس دو قدرت بزرگ جهان اسلام یعنی صفوی‌ها و عثمانی‌ها به جای توجه به دشمنان مشترک به هم مشغول شدند و از آن سوی استعمارگران اروپایی با خیال راحت خود را به جاهای مختلف سرزمین‌های اسلامی رساندند.

در آن دوران بزرگترین استعمار جهان حکومت پرتغال به شمار می‌رفت و رقیب همیشه در تعقیب آن نیز بریتانیا بود که در تعقیب پرتغال به غرب آسیا آمد و تقریباً بعد از فروپاشی امپراطوری پرتغال - اسپانیا جا پای آن گذاشت.

هندوستان که همه ما با استعمارگری‌های بریتانیا آن را می‌شناسیم نخست توسط پرتغالی‌ها به بند کشیده شد و بعدها بریتانیایی‌ها پا به این سرزمین گذاشتند.

ورود استعمار به منطقه غرب آسیا آثار ویران کننده‌ای داشت؛ آثاری که اگر بخواهیم مانند یک جورچین آن را کنار هم بچینیم باید امتدادش را در وجود منحوس رژیم صهیونیستی پیدا کنیم؛ پرتغالی‌ها دقیقاً از همان نقطه‌ای به سرزمین‌های اسلامی ضربه زدند که امروز صهیونیست‌ها در آن نقطه ایستاده‌اند.

هم عصرِ با قدرت گرفتن صفویه در ایران پرتغالی‌ها بعد از دور زدن دماغه امید نیک خود را به اقیانوس هند رساندند و حکومتی شیعی در جنوب هند یعنی عادل‌شاهیان را شکست داده و بندر گوا را تصرف کردند.

بندر گوا در هند به پایگاه اصلی پرتغالی‌ها تبدیل شد و از آنجا عزم خلیج مکران و خلیج فارس کردند، آن‌ها در مسیر خود جزایر و بنادر مختلف از جمله بحرین و قشم را تصرف کردند و بعد از نبردهای خونین در شرایطی که شاه اسماعیل به دلیل جنگ با عثمانی‌ها در مضیقه است و به دنبال امتیاز گرفتن از پرتغالی‌ها مداخله‌ای در نبردهای جنوب ایران ندارد، جزیره هرمز به دست استعمارگران می‌افتد.

حضور پرتغالی‌ها در غرب آسیا هم منافع ایران را تهدید می‌کند و هم تهدیدی جدی برای عثمانی‌ها به شمار می‌رود چرا که امپراطوری عثمانی از طریق عراق و بصره بخشی از خلیج‌فارس را در اختیار دارد و پرتغال مزاحم جدی آن‌ها در تجارت دریایی هستند اما با این وجود هیچ گاه دو قدرت بزرگ جهان اسلام برای زمین زدن این دشمن مشترک متحد نمی‌شوند و همین امر حاشیه امنِ پیرامون پرتغالی‌ها را برای یکه‌تازی در خلیج‌فارس تقویت می‌کند.

اخراج پرتغالی‌ها از خلیج‌فارس معجزه قرن شانزدهم

پرتغالی که حکومت محلی هرمز و جزایر خلیج‌فارس را آن هم بعد از دو مرحله شکست؛ کنار زده است شکست ناپذیر ترین ابرقدرت قرن ۱۵ و ۱۶ میلادی است؛ آن‌ها به غیر از اروپا که پایگاه اصلی‌شان است، شرق آفریقا تا تنگه مالاگا، بخش‌هایی از هند و چین، بخش‌هایی از آمریکای جنوبی به ویژه برزیل و جزایر خلیج‌فارس را به قلمرو خود اضافه کرده‌اند؛ هیچکس، حتی بریتانیای پر مدعا نیز یارای مقابله با این امپراطوری را ندارد بنابراین اینکه روز اخراج پرتغالی‌ها از خلیج‌فارس اینقدر برای ما ایرانی‌ها حائز اهمیت باشد مسئله عجیبی نیست؛ اخراج پرتغالی‌ها از خلیج‌فارس معجزه قرن شانزدهم میلادی است معجزه‌ای که به دست سربازان ایرانی رقم خورده و حساب کار را به همه استعمارگران تاریخ داده است و الّا ممکن بود امروز در کنار ادعای مضحک و خنده‌دارِ عربی خواندن خلیج‌فارس؛ شاهد ادعاهایی از سوی پرتغالی‌ها هم برای مالکیت خلیج‌فارس باشیم.

پرتغال قرنِ ۱۵ از روسیه تزاریِ جنگ‌های ایران و روس از انگلستانِ دست انداز به هرات و حتی از آمریکای قرن بیست و یکم چند سر و گردن بالاتر است اما اراده‌ی ایرانی آن‌ها را به زانو در آورده است.

اراده‌ای که به همت پیر خمین یک بار دیگر در دهه ۵۰ شمسی شکوفا شد و به برکت آن امروز جلوی یکه تازی هر ابرقدرتی در خلیج‌فارس گرفته شده است.

واضح‌ترین نمود استعمارستیزی ملت ایران در خلیج‌فارس خود را نشان داده است

اسمعیل جهانگیری مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، دهم اردیبهشت ماه را روزی مهم در تاریخ خلیج‌فارس و ایران برشمرد و گفت: ملت ایران همواره نشان داده‌اند که ملتی استعمار ستیز هستند اما نمود این استعمارستیزی به واضح‌ترین شکل ممکن در خلیج‌فارس خود را نشان داده است از این رو این وظیفه بر عهده ما است که این تاریخ پر افتخار را برای همگان بشناسانیم.

وی ادامه داد: نباید تصور شود که پرتغالی‌ها بی‌هیچ مانعی توانسته‌اند بر جزایر خلیج‌فارس مسلط شوند؛ چرا که در آن دوران نیز مردان و جوانان زیادی جان خود را فدا کرده و با استعمار زمان جنگیده‌اند.

خلیج‌فارس جایگاه امنی برای استعمارگران نیست

جهانگیری با بیان اینکه خلیج‌فارس جایگاه امنی برای استعمارگران نیست، گفت: توهم اینکه قدرتی فرامنطقه‌ای بتواند جایگاه خود را در منطقه تثبیت کند کاملاً غلط است چرا که جوانان خلیج‌فارس نشین نشان داده‌اند که این پهنه آبی پر افتخار برایشان حکم مادر را دارد و برای دفاع از آن از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کنند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی هرمزگان خاطرنشان‌کرد: تمام تلاش ما این است که ابتدا تاریخ پرافتخار خلیج‌فارس را به ساحل نشینان این خلیج تا ابد فارس معرفی کنیم چرا که متأسفانه گاهی تمدن بزرگ خلیج‌فارس مورد بی‌مهری و کم لطفی قرار می‌گیرد و گام نخست برای جلوگیری از این بی‌مهری‌ها این است که رگه‌های تمدنی را در بین جوامع بومیِ خلیج‌فارس تقویت کنیم.

وی ادامه داد: فرهنگ مانند آب و به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی به منزله هوا است، فقدان و به فراموشی سپرده شدنش، خسران است و اشاعه آن مایه برکت؛ از این رو تلاش داریم با برگزاری نشست‌های تخصصی مردم هرمزگان را با تاریخ رشادت‌های خلیج‌فارس آشنا کنیم تا آن‌ها به عنوان سفیران فرهنگ و تمدن خلیج‌فارس این مهم را به همگان معرفی کنند.

اسمعیل جهانگیری تصریح‌کرد: چنانچه ما نسبت به فرهنگ، تمدن، آداب و رسوم و نام خلیج‌فارس حساسیت نداشته باشیم دشمنان را برای تلاش بیشتر جهت تصاحب آن امیدوارتر می‌کنیم.

حق وتویی ۸۰ میلیون نفری

وی خاطرنشان‌کرد: خلیج‌فارس نه تنها برای جنوب نشینان بلکه برای ملت ایران موضوعی حیاتی است و حتی اگر کل دنیا در موضوع خلیج‌فارس و جزایر سه گانه رأی به ضرر ایران بدهند با بیش از ۸۰ میلیون حق وتو روبرو خواهند شد.

خلیج‌فارس پهنه‌ای آبی برای تنبیه متجاوزان

مصیب نظری رئیس شورای اسلامی شهر بندرعباس نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، ضمن گرامیداشت روز ملی خلیج‌فارس، گفت: ایرانیان باید به خود ببالند که هیچ‌گاه اجازه نداده‌اند خلیج‌فارس اسیر دست بیگانه باشد.

وی افزود: سابقه دریانوردی ایرانی‌ها در خلیج‌فارس سابقه‌ای فراتر از آن چیزی است که تصور می‌شود چرا که برخی منابع از دریانوردی پیش از دوران هخامنشیان نیز در این خلیج پر افتخار خبر داده‌اند.

نظری بیان‌کرد: دریایی که از پارس می‌آید همیشه خلیج‌فارس خواهد ماند و هیچکس اجازه تعدی به این نام مبارک را نخواهد داشت.

رئیس شورای شهر بندرعباس عنوان کرد: روزگاری پرتغالی‌ها ادعای شکست‌ناپذیری در خلیج‌فارس داشتند و با غرور کشتی‌ها و ناوگانشان را در خلیج‌فارس می‌راندند اما از آن‌ها چه ماند؟ توسط ایرانی‌ها به بدترین شکل ممکن اخراج شدند و همین اخراج زمینه فروپاشی بزرگترین استعمار را فراهم آورد.

وی ادامه داد: وقتی جلوتر می‌آییم می‌بینیم در روزگاری انگلیسی‌ها خود را مالک بلافصل خلیج‌فارس می‌دانستند و برای جزایر آن تعیین تکلیف می‌کردند اما به کجا رسیدند؛ آن‌ها هم مجبور شدند دست از پا درازتر این خلیج همیشه فارس را ترک کنند و آن را به صاحبان اصلی خود بسپارند.

نظری تأکید کرد: همین چند سال پیش بود که تفنگداران انگلیسی در آب‌های سرزمینی جمهوری اسلامی ایران تحقیر شده و توسط پاسداران دریا دل دستگیر شدند، ضمن اینکه سال ۹۸ نیروهای ایرانی با توقیف نفت‌کش انگلیسی نشان دادند که دوران امپراطوری بریتانیایی‌ها بر دریاها به پایان رسیده است و دیگر نمی‌توانند بی حساب و کتاب در خلیج‌فارس کشتی‌رانی کنند.

رئیس شورای شهر بندرعباس، عنوان‌کرد: قطعاً مردم شریف حضور آمریکایی‌ها در خلیج‌فارس را نیز به یاد دارند؛ نیروی دریایی آمریکا تاکنون به هیچکس حساب پس نداده است اما امروز وقتی می‌خواهد وارد خلیج‌فارس بشود باید با زبان فارسی اجازه بگیرد و این یعنی خلیج‌فارس و تنگه هرمز تونل وحشت استکبار و استعمار است.

وی خاطرنشان‌کرد: شکوه امروز خلیج‌فارس حاصل خون پاک مدافعان هرمز، فاتحان جزیره و شهیدان والامقامی چون اسدالله رئیسی و اسحاق دارا است که ثمره آن امروز در حاکمیت بی‌چون و چرای جمهوری اسلامی ایران در خلیج‌فارس مشهود است.

کد خبر 6090477