به نقل از «خبرگزاری میزان»

تاریخچه‌ای از عشق و هنر؛ ۴۸۰ سال از ساخت نخستین ضریح مرقد امام رئوف گذشت

تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۹۴۹۳۵۵

نخستین ضریح مرقد نورانی امام رضا (ع) در سال ۹۲۰ خورشیدی و دوره صفویه ساخته و نصب شد که پس از ۴ بار تعویض در دوره‌های مختلف تاریخی، پنجمین ضریح با طراحی منحصر به فرد استاد محمود فرشچیان، جایگزین ضریح‌های پیشین شد.

خبرگزاری میزان _ روزنامه خراسان نوشت: حرم مطهر امام هشتم (ع) طی تاریخ هزار و ۲۰۰ ساله خود، تغییرات متعدد و متفاوتی را از نظر معماری و تزیینات تجربه کرده‌است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

یکی از مهم‌ترین بخش‌های حرم رضوی که در تغییرات ۱۲ قرنه این مکان مقدس، همواره موردتوجه ویژه متولیان، زائران و مجاوران بوده و نهایت ظرافت و هنر را برای تزیین و زیباسازی آن به‌کار می‌بردند، روضه منوره یا همان قدیمی‌ترین بخش ساختمان حرم است که ضریح مطهر امام رضا (ع) در آن قرار گرفته است.

شاید جالب باشد که بدانید سقف این بخش از حرم رضوی، تا نیمه اول دوره قاجار، با نقوش اسلیمی، طراحی و نقاشی شده بود و بعدها، با توجه به دردسر‌های نقاشی روی دیوار و نیاز مداوم به مرمت و البته نیاز مبرم روضه منوره به نور بیشتر، تمام آن را آینه‌کاری کردند. بگذریم؛ در این نوشتار قصد ندارم درباره تزیینات سقف و دیوار‌های روضه منوره که با کاشی‌های سنجری قرن ششم زینت شده‌است، صحبت کنم؛ می‌خواهم برایتان از تاریخ بخشی از این مکان مقدس بگویم که قلب‌های میلیون‌ها زائر و مجاور را به سوی خودش جذب می‌کند و تصویر آن، یادآور مهر امام هشتم (ع) و قطعه‌ای از بهشت است که اطراف مرقدمطهر آن حضرت را فراگرفته؛ موضوع این نوشتار، مرور تاریخ ضریح‌هایی است که طی حدود پنج قرن، بر مرقد مطهر نصب شده‌اند.

یک مقدمه برای ورود به بحث

تا پیش از دوره صفویه، مرقد امام‌رضا (ع) فاقد ضریح بود و روی آن صندوقی از جنس چوب قرار داده‌بودند که روکشی از طلا و نقره داشت. ابن‌بطوطه، جهانگرد مشهور مراکشی که درحدود سال ۷۱۶ ش و عصر ایلخانان مغول از حرم مطهر امام‌رضا (ع) بازدید کرده‌است، گزارش‌هایی را درباره این صندوق و البته فضای داخلی روضه منوره ارائه می‌کند. چنین به نظر می‌رسد که در آن زمان هنوز گذاشتن ضریح بر مرقد امامان (ع) و اولیای الهی مرسوم نبود و این رسم، به احتمال زیاد در دوره‌های بعد رایج شد.

به هر حال، نخستین‌بار شاه اسماعیل یکم، بنیان‌گذار دودمان صفوی در ایران، طی نامه‌ای به شیبک‌خان ازبک، دشمن دیرینه‌اش، در سال ۸۸۸ ش، از قصد خود برای نصب ضریحی جواهر‌نشان بر مرقد مطهر امام رضا (ع) سخن گفت؛ اما هیچ‌وقت فرصت این کار را پیدا نکرد. شاید علی‌رغم پیروزی قاطع بر ازبکان، شکست سنگین شاه اسماعیل در چالدران، از سپاهیان عثمانی و فوت ناگهانی‌اش در ۳۶ سالگی، مانع تحقق این تصمیم شده‌باشد و ساخت و نصب ضریح را تا دوره شاه تهماسب یکم، فرزند وی و سال ۹۲۰ ش عقب انداخت.

ضریح شاه تهماسبی؛ نخستین ضریح

این ضریح در سال ۹۲۰ ش، به فرمان شاه تهماسب یکم و با هزینه او، از جنس چوب و به شکل مشبک ساخته شد. روی آن را با طلا و نقره زینت کرده‌بودند. با این حال، هنرمندان چیره‌دست ایرانی، تا سال ۹۲۸ ش، نتوانستند ضریح را در محل مقرر نصب کنند. دلیل این مسئله، حمله مداوم ازبکان و ناامنی در خراسان بود. ضریح شاه‌تهماسبی، تا سال ۱۳۱۱ ش، یعنی حدود ۳۹۰ سال دوام آورد؛ اما به دلیل پوسیدگی چوب‌ها، جمع‌آوری شد و کتیبه‌های زرین آن را هم به موزه آستان‌قدس منتقل کردند.

ضریح شاه‌عباسی؛ شاهکار فولادی

حدود ۶۰ سال بعد از نصب نخستین ضریح بر مرقد امام رضا (ع)، در سال ۹۸۰ ش، شاه عباس یکم صفوی دستور ساخت ضریحی از جنس فولاد جوهر‌دار را برای حرم امام رضا (ع) صادر کرد. این ضریح، ضریحی بسیار قوی و مستحکم بود؛ هم از نظر جنس فولادی و هم از نظر چگونگی نصب آن در روضه منوره. شاه عباس دستور داد که این ضریح را روی ضریح قبلی نصب کنند و به این ترتیب، ضریح فولادی، روی ضریح چوبی شاه‌تهماسبی قرار گرفت و باعث دوام طولانی‌تر آن شد. بعد‌ها و در سال ۱۱۹۷ ش، فتحعلی‌شاه قاجار دستور داد که دری مرصع و جواهرنشان برای این ضریح بسازند. ضریح شاه‌عباسی دوامی طولانی داشت و تا سال ۱۳۳۸ ش که آن را برای نصب ضریح جدید، برداشتند، به مدت ۳۵۸ سال سالم و پایدار باقی ماند و امروزه در موزه آستان‌قدس نگهداری می‌شود.

ضریح مرصّع نادری

نادرشاه بعد از آن‌که مشهد را در سال ۱۱۱۵ ش به عنوان پایتخت خود برگزید، برای زیباسازی شهر و به‌ویژه حرم مطهر، فعالیت‌های عمرانی گسترده‌ای را سامان داد. او دستور داده‌بود که برایش مقبره در مکان فعلی باغ نادری بسازند و البته، سفارش ساخت ضریحی کوچک و جواهرنشان را برای این مقبره داده‌بود. با این حال، این ضریح تا زمان مرگ وی حاضر نشد و بعدها، جانشین وی، عادلشاه، ظاهراً در سال ۱۱۲۷ ش، این ضریح را به حرم رضوی منتقل کرد و دستور داد آن را روی مرقد مطهر و داخل دو ضریح قبلی نصب کنند. ضریح مرصع تا سال‌ها بعد و زمانی که قصد نصب آخرین ضریح را در سال ۱۳۷۹ ش داشتند، بیش از ۲۵۰ سال، روی مرقد مطهر قرار داشت. اما پس از آن، ضریح مرصع جمع‌آوری شد و به سرداب حرم مطهر انتقال یافت و روی مرقد امام (ع) در این مکان قرار گرفت.

ضریح «شیر و شکر»

سه و نیم قرن بعد از نصب ضریح بزرگ شاه‌عباسی، موضوع تعویض ضریح به دلیل فعالیت‌های عمرانی داخل روضه منوره و البته، تبدیل به احسن کردن آن، مطرح شد. در سال ۱۳۳۶ بالاخره زنده‌یاد سیدابوالحسن حافظیان از رجال مذهبی و اجتماعی بسیار مشهور شهر مشهد، برای ساخت ضریح جدید پیش‌قدم شد و با برعهده گرفتن بخشی از هزینه ساخت آن، فرایند تولید ضریح جدید را آغاز کرد. قرارداد این ضریح در همان سال با مرحوم حافظیان و حاج محمدتقی ذوفن اصفهانی بسته شد.

برای تزیین آن از طلا و نقره خزانه آستان‌قدس و نیز، هدایای مردمی استفاده کردند. ضریح جدید که نامش را «شیر و شکر» گذاشته بودند، به غیر از وزن طلا و نقره مصرفی، با یک تُن مفرغ و دو تُن آهن ساخته شد و ابعاد آن چهارمتر و ۲۵ سانتی‌متر در سه‌متر و شش سانتی‌متر بود؛ به نیت ۱۴ معصوم (ع)، ۱۴ دهانه داشت و به جز استاد ذوفن که آن را طراحی کرده‌بود، باقر جهانبخش، رضا کمیلی و عطاءا... اعظمی، هنرمندان قلمزن اصفهانی، با عشق فراوان کار قلمزنی روی ضریح را به بهترین شکل ممکن انجام دادند. ضریح شیر و شکر در ۲۲ بهمن سال ۱۳۳۸ بر مرقد مطهر نصب شد و البته، داخل آن ضریح مرصع نیز باقی ماند. با این حال، به دلایلی، این ضریح در دهه ۱۳۵۰ نیاز به مرمت پیدا کرد و بعد از پیروزی انقلاب، در سال ۱۳۷۹ جمع‌آوری شد و به موزه آستان‌قدس انتقال یافت.

ضریح «سیمین و زرین»

این ضریح که هم‌اکنون، بر مرقد امام رضا (ع) قرار دارد، از منظر زیبایی، استحکام و چگونگی نصب، بهترین ضریح ساخته‌شده در تاریخ حرم رضوی است. پروژه ساخت ضریح سیمین و زرین در سال ۱۳۷۲ ش کلید خورد و طراحی آن را به استاد محمود فرشچیان، هنرمند نامدار معاصر سپردند و او نیز، با عشق و دقت فراوان، ضریح را طراحی کرد. این ضریح حدود ۱۲ تُن وزن دارد و در آن مقادیر معتنابهی طلا و نقره برای تزیین رویه کار مورد استفاده قرار گرفته‌است. کارگاه محل ساخت ضریح، در صحن جمهوری اسلامی قرار داشت و، چون وزن آن زیاد بود، برای نصب، حدود دوماه زمان برد و افزون بر این مدت، اطراف و پایه‌های آن را هم طی چندماه، با استفاده از بتن، مستحکم‌تر از قبل کردند. ضریح سیمین و زرین، پس از نصب، در ۱۶ اسفند ۱۳۷۹ رونمایی شد.

بیشتر بخوانید: مراسم تعویض گل‌های ضریح مطهر امام رضا (ع) +عکس

انتهای پیام/
خبرگزاری میزان: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه‌های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای منتشر می‌شود.

برچسب ها: ضریح امام رضا ضریح مطهر

منبع: خبرگزاری میزان

کلیدواژه: ضریح امام رضا ضریح مطهر مطهر امام رضا نخستین ضریح روضه منوره طلا و نقره آستان قدس ضریح جدید مرقد امام ساخت ضریح مرقد مطهر حرم مطهر حرم رضوی ضریح شاه نصب ضریح بر مرقد تا سال

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mizan.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری میزان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۹۴۹۳۵۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

برگزاری نخستین جشنواره "فیلم رضوان" نوآوری این دوره از جشنواره امام رضا (ع) است

جلسه دبیران و مدیران بیست‌ویکمین دوره جشنواره امام رضا (ع) پیش از ظهر امروز (۸ اردیبهشت) با حضور محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در محل این وزارتخانه برگزار شد. تبادل نظر درباره رویکرد‌های آتی جشنواره و ارائه گزارشی از فعالیت‌های انجام‌شده از محور‌های این جلسه بود.

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، سیدمحمد هاشمی رئیس هیئت مدیره بنیاد و جانشین وزیر فرهنگ با تشکر از عوامل و برگزار کنندگان این دوره از جشنواره امام رضا (ع) گفت: در دوره جدید می‌خواستیم که در این دوره از جشنواره به سمت تخصصی شدن پیش رویم، نکته دیگر استفاده از چهره‌های تراز اول ملی در این عرصه بود که در رأس این اقدام، حضور آقای قائمیان بود که فراتر از حد تصور اهتمام ویژه به کار نشان دادند.

وی ادامه داد: موضوع افزودن رویکرد آموزشی به این جشنواره هم امسال صورت گرفته و در این دوره به این هدف نزدیک‌تر شدیم.

جانشین وزیر فرهنگ گفت: اولین جشنواره بین‌المللی فیلم دینی رضوان که آبان ماه اختتامیه آن برگزار می‌شود، از اقدامات ویژه این دوره بود که امیدواریم بتوانیم با این بخش ادای دینی داشته باشیم؛ از این بخش جشنواره می‌توان به عنوان نوآوری دوره اخیر یاد کرد.

هاشمی گفت: پیگیری خروجی‌های جشنواره از فراخوان و داوری تا خروجی مورد تاکید بوده تا مردم با موضوعات امام رضا (ع)، سبد محصولات فرهنگی مرتبط در این زمینه را مشاهده کنند.

جانشین وزیر فرهنگ با اشاره به کاهش تعداد جشنواره‌ها گفت: کاهش تعداد جشنواره‌ها باعث کمرنگ شدن بخش‌های استانی و روستایی نشده و پیرنگ این جشنواره در این بخش‌ها به خوبی پیگیری و عملیاتی شده و دامنه‌های کار در روستا‌ها قابل مشاهده است.

لمس واژه مردمی‌سازی جشنواره‌ها در آیین جشنواره روستایی و عشایری رضوی

فرهاد قائمیان مدیر بیست‌ویکمین دوره جشنواره بین‌المللی فرهنگی و هنری امام رضا (ع) با اشاره به حضورش در اختتامیه جشنواره روستایی و عشایری رضوی گفت: اتفاق بی‌نظیری که در جشنواره روستایی و عشایری رضوی رخ داد، همکاری مردم روستا در راستای برگزاری این جشنواره بود و مردم روستا از منازل تا وسایل نقلیه خود را در اختیار گذاشته بودند و واژه مردمی کردن جشنواره‌ها در این اختتامیه به درستی قابل مشاهده بود.

مدیر بیست‌ویکمین دوره جشنواره بین‌المللی امام رضا (ع) در ادامه با تشریح بخش‌های مختلف این دوره از جشنواره گفت: سعی کردیم تمام بخش‌ها بین مردم انجام شود و کلیدواژه مردمی سازی به صورت عملی قابل مشاهده باشد.

وی در پایان با اشاره به بخش فیلم جشنواره نیز گفت: در این بخش، با فیلم رضوان و با مسئولیت محمدحسین لطیفی، سعی کردیم یک فیلم سینمایی با فرهنگ رضوی و با فیلمنامه‌ای با عنوان «از عشق آباد تا عشق آباد» برای سال آینده تهیه شود و در این زمینه تقاضای همکاری و مساعدت از وزارت فرهنگ دارم.

ارتقاء کمی و کیفی آثار در این دوره جشنواره

سعید زمانی مدیرعامل بیست‌ویکمین دوره جشنواره بین‌المللی و فرهنگی امام رضا (ع) نیز در ادامه این جلسه گفت: آغاز به کار جشنواره‌ها از آذر ماه انجام شده و مجموعه اقدامات این دوره جشنواره با ارتقاء کمی و کیفی همراه بوده است.

وی با تشریح بخش‌های مختلف این دوره از جشنواره و معرفی دبیران مربوطه ادامه داد: امسال جشنواره سرود برای اولین بار در حال برگزاری است و در بخش روستایی در قواره ملی این جشنواره شکل جدی و خوبی را به خود گرفته است. این دوره از جشنواره فیلم رضوان، با حضور محمدحسین لطیفی انجام می‌شود.

پیگیری بسط و گسترش آثار تولیدی در این دوره از جشنواره

اتابک نادری دبیر بخش تئاتر جشنواره بین‌المللی امام رضا (ع) نیز در این جلسه گفت: بسط و گسترش خروجی این جشنواره مورد تاکید و پیگیری است.

وی افزود: در این دوره بیش از ۲۳ اثر را به اجرا رساندیم که نمایش آثار در راستای گسترش فرهنگ نمایش در کشور صورت می‌گیرد.

برگزاری اولین کنگره شعر آیینی کودک و نوجوان در مشهد

احمد میرزاده دبیر بخش کودک و نوجوان شعر جشنواره بین‌المللی امام رضا (ع) با توضیحاتی درباره برگزاری چهار جشنواره در همین زمینه گفت: بخش ویژه امسال توصیف شاعرانه از معین الضعفا است.

وی ادامه داد: امسال بیش از ۲ هزار اثر در بخش بزرگسال دریافت و آثاری از کشور‌های مختلف از جمله کشور‌های اروپایی به دبیرخانه ارسال شده است.

میرزاده در پایان به برگزاری محافل شعر کودک و نوجوان در مناطق مختلف اشاره کرد و گفت: اولین کنگره شعر آیینی کودک و نوجوان در مشهد برگزار خواهد شد.

جشنواره امام رضا (ع) سرمایه عظیم است/ توجه به موضوع فلسطین و غزه

مهدی بابایی مجرد به نمایندگی از دبیران بخش هنر‌های تجسمی با اشاره به بخش‌های مختلف هنر‌های تجسمی گفت: جشنواره بین‌المللی امام رضا (ع) یک سرمایه عظیم در عصر انقلاب اسلامی است، در موضوع جشنواره‌های تجسمی ناظر به مسائل روز و موضوعات مرتبط با فلسطین مورد توجه قرار گرفته است.

وی ادامه داد: در بخش خوشنویسی به بخش بانوان در این دوره توجه ویژه شده است.

ترویج آثار تولیدی در راستای اهداف متعالی انسانی

رسول اولیا زاده دبیر بخش عکس جشنواره بین‌المللی فرهنگی و هنری امام رضا (ع) در ادامه جلسه گفت: رویکرد ما در جشنواره‌ها باید هدایت انسان از مقام نباتی به مقام انسانی باشد. آثار ما اگر بتواند باعث پرواز روح مخاطب و زیارت روحانی بشود اثری ارزشمند است.

توجه به خروجی ماندگار و عملی در آثار تولیدی جشنواره

احمد صدری دبیر بخش آوا‌ها و نما‌های جشنواره در ادامه این جلسه گفت: در این دوره با توجه به سیاست گذاری برای گسترش این بخش بین مردم، تصمیم بر این شد تا برگزاری آن در مناطق مختلف اتفاق بیفتد. آوا‌ها و نما‌ها قدمت تاریخی و مذهبی دارند و در همین زمینه در بوشهر و با مشارکت مردم و بدون تشریفات شاهد برگزاری این بخش بودیم.

وی ادامه داد: توجه ویژه به ماندگاری آثار خروجی جشنواره مورد تاکید است که در راستای صحبت جانشین وزیر فرهنگ خروجی جشنواره در بخش‌های مختلف به‌طور عملی مورد استفاده قرار گیرد.

ساخت اثر برای امام رضا (ع) لطف حضرت رضا (ع) است

محمدحسین لطیفی دبیر اولین دوره جشنواره فیلم رضوان حضور در این جشنواره را باعث افتخار خواند و گفت: زیر چتر امام رضا (ع) کسب اعتبار می‌کنم، در جهانی که در راستای دین زدایی تلاش می‌کنند چه مکانی امن‌تر از مأمن امام رضا (ع).

وی ادامه داد: هدف، برگزاری بین‌المللی این جشنواره بود، اما به دلیل کمبود وقت این دوره داخلی برگزار شد و سال آینده این جشنواره در سطح بین‌المللی برگزار خواهد شد.

لطیفی گفت: ساخت اثر پیرامون شخصیت امام رضا (ع) لطف حضرت رضا (ع) است که امیدوارم شامل حال تمام هنرمندان شود.

وی با ارائه گزارشی از کارگاه‌های آموزشی که در بخش جنبی این جشنواره برگزار خواهد شد، گفت: خرج درآمد موقوفات در راه گسترش آثار فیلم سینمایی پیشنهادی است که جا دارد در این جلسه مطرح کنم تا به سمت ترویج اهداف دینی در آثار هنری و سینمایی حرکت کنیم.

در پایان جلسه مرتضی سعیدی زاده مدیر عامل بنیاد امام رضا (ع) هم به ارائه گزارشی پیرامون عملکرد بنیاد و جشنواره بیست و یکم امام رضا (ع) پرداخت.

تبادل نظر درباره رویکرد‌های آتی جشنواره و ارائه گزارشی از فعالیت‌های انجام‌شده از محور‌های مهم ارائه شده در این جلسه بود.