کودتای سوم اسفند رضاشاه ایرانی بود یا انگلیسی؟
تاریخ انتشار: ۳۰ بهمن ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۴۳۹۹۷۱۴
به گزارش خبرگزاری مهر، با گذشت یک قرن از کودتای سیاه سوم اسفند ۱۲۹۹ توسط رضاشاه که با کمک انگلیسیها رخ داد و در ادامه منتهی به سقوط قاجار و برآمدن پهلوی شد برخی فرصت را مناسب دیدهاند که منشا انگلیسی این کودتا را انکار کنند.
این ادعاها که متاسفانه برخی شخصیتهای سیاسی به اصطلاح دانشگاهی نیز اخیراً به آن دامن میزنند در حالی است که در تدارک کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹، مقامهای عالیرتبه نظامی و کارمندان سفارتخانه بریتانیا در ایران نقش تعیینکنندهای داشتند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
هدف انگلستان در ایران، استقرار نظمی بود که موازنه بینالمللی قدرت را برهم نزند و مانع فعالیتهای تجاری انگلستان در ایران هم نشود. اگر این جمعبندی درست باشد، باید گفت انگلیسیها دیکتاتوری پهلوی را نزدیکترین شکل حکومت مورد نظر خویش در ایران میدانستند. [۲]
سفیر انگلستان در ایران مقارن با کودتای ۱۲۹۹ فردی است به نام هرمن کامرون نورمن. او در زمره اشخاصی بود که مخالف اجرای قرارداد ۱۹۱۹ و موافق انجام کودتا بود. او درحالیکه بهدروغ ادعا میکرد هیچ اطلاعی از کودتا ندارد، صبح ۳ اسفند به دیدار احمدشاه رفت و از او خواست به کلیه خواستههای کودتاگران در اسرع وقت تن دهد و در پایان تهدید کرد که شاید فردا دیر باشد. [۳] «نورمن سفیر انگلیس ضمن ملاقات با شاه و دادن خبر کودتا، ضرورت آن را برای برقراری امنیت یادآور شده بود.» [۴] او ضمن گزارشی که در همان روز، برای وزارت خارجه انگلستان ارسال کرد، از اندرز دادن شاه برای پذیرش خواستههای کودتاگران و صدور فرمان رئیسالوزرایی سیدضیاءالدین طباطبائی سخن گفت. [۵]
فرد دیگر از سفارت انگلستان که در کودتا دخالت داشت، والتر الکساندر اسمارت بود. او از دوره مشروطه در ایران بود و در زمان کودتا بهعنوان دبیر دوم سفارت فعالیت میکرد. همکاری او با مشروطهخواهان افراطی مشهور بود. اسمارت در کودتای ۱۲۹۹ با همکاری کلنل هیگ و هنری اسمارت، امور کودتا را هدایت میکرد. ملکالشعرای بهار مدعی است قبل از کودتا، اسمارت نزد او رفته و نظرش را درباره روی کار آمدن یک دولت قوی و دیکتاتور جویا شده بود. [۶] بدین ترتیب سفارت نقش کلیدی خود را برای نشان دادن اهمیت ایجاد یک دولت قوی به نفع انگلستان ایفا کرد. [۷]
انگلستان در جنگ جهانی اول، از حیث نظامی و اقتصادی خسارات فراوانی را متحمل شد. یکی از پیامدهای این وضعیت، کاهش چشمگیر نیروهای نظامی انگلستان در ایران بود. مقامات این کشور در نگهداری نیروهای نظامی در ایران دچار مشکل شده بودند و از سوی دیگر نمیتوانستند تهدید بالقوه انقلابیون تازهبهقدرترسیده بلشویک در روسیه را هم نادیده بگیرند؛ تهدیدی که بهزعم آنها علاوه بر منافع انگلستان در ایران، نیمنگاهی نیز به هندوستان داشت.
در چنین شرایطی بود که هرمن نورمن، وزیرمختار انگلستان در تهران، در گزارش ارسالی خود به وزیر امورخارجه دولت متبوعش متذکر شد اوضاع بیثبات ایران پس از تخلیه قوای انگلیس میتواند به یک انقلاب جمهوریخواهانه منجر شود.
پس از ناامیدی انگلیسیها از تصویب و اجرای قرارداد ۱۹۱۹ م، این بار کودتای نظامی و روی کارآمدن یک دولت مقتدر نظامی در دستور کار سیاست خارجی انگلستان قرار گرفت. بیثباتی سیاسی و اقتصادی باعث شده بود افکار عمومی و نخبگان نیز از استقرار دولتی که بتواند کشور را از ورطه نابودی نجات دهد استقبال کنند.
دولت انگلستان برای اینکه خروج نیروهایش از ایران عوارضی برای منافع این کشور نداشته باشد، به ژنرال ادموند آیرونساید مأموریت داد به ایران برود و با کمترین هزینه و خطر ممکن، آن اوضاع آشفته را مدیریت کند. آیرونساید پس از بررسی اوضاع نیروهای نظامی ایران گزارش کاملی تهیه و در آن عنوان کرد که باید فرد مقتدری با حمایت نامحسوس لندن زمام امور را در دست بگیرد.
فردوست دوست نزدیک «محمدرضا پهلوی» نیز درباره منافع انگلیس از کودتای اسفند ۱۲۹۹ میگوید: انگلیسیها بسیار پیش از صعود رضاشاه به سلطنت، در طبقات بسیار بالای ایران نفوذ عمیق داشتند. روسها قبل از انقلاب کمونیستی به وسیله نیروی قزاق نفوذ خود را اعمال میکردند و پس از کمونیست شدن، راه نفوذ پنهانی و حزبی را پیش گرفتند. انقلاب بلشویکی در روسیه و مشغول شدن روسها به مسائل داخلی خود بهترین موقعیت را برای انگلیسیها فراهم آورد تا یک حکومت مقتدر نظامی در ایران برقرار کنند. بدین ترتیب، ایران سپر بلای هندوستان شد تا منافع استراتژیک انگلستان محفوظ بماند. رضاخان این رل را برای انگلیس بازی کرد. [۸]
[۱] جان فوران، مقاومت شکننده (تاریخ تحولات اجتماعی ایران)، ترجمه احمد تدین، تهران، رسا، ۱۳۸۳، ص ۳۰۲.
[۲] ریچارد کاتم، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه احمد تدین، تهران، کویر، ۱۳۷۸، ص ۲۴۲.
[۳] استفانی کرونین، ارتش و حکومت پهلوی، ترجمه غلامرضا علیبابایی، تهران، خجسته، ۱۳۷۷، صص ۱۵۶ - ۱۵۷.
[۴] سیدجلالالدین مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج ۲، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ هفدهم، ص ۱۷۲.
[۵] احمد آرامش، هفت سال در زندان آریامهر، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۵۸، ص ۲۸.
[۶] حسین مکی، تاریخ بیستساله ایران، ج ۱، تهران، نشر ناشر، چ سوم، ۱۳۶۱، ص ۲۳.
[۷] برای مطالعه بیشتر رک سیدمرتضی حافظی، نقش سفارت انگلستان در کودتایِ ۳ اسفند ۱۲۹۹؛ چگونه رضاشاه به ایران تحمیل شد؟، پژوهشکده تاریخ معاصر
[۸] حسین فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۴، ص ۲۸۷.
کد خبر 5428035منبع: مهر
کلیدواژه: مهر انقلاب کودتا رضاخان پهلوی حسین امیر عبداللهیان جمهوری اسلامی ایران مذاکرات وین ایران مجلس شورای اسلامی برجام حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی روسیه حسین امیرعبداللهیان انقلاب اسلامی ایران کنفرانس امنیتی مونیخ تهران علی باقری انگلستان در ایران انگلیسی ها اسفند ۱۲۹۹
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۳۹۹۷۱۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
عملیات وعده صادق قدرت فرماندهی ایران را نشان داد
به گزارش جام جم آنلاین، حجتالاسلام ابوترابیفرد در خطبههای نمازجمعه تهران با اشاره به انجام عملیات «وعده صادق»، اظهار کرد: در فضای جنگ شناختی این رسانهها هستند که روایت میکنند و باید روایت فتح در عملیات وعده صادق را مورد تاکید قرار داد و به آن پرداخت.
وی یادآور شد: فرمانده مقتدر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تصریح کرده که این عملیات میتوانست بسیار گسترده باشد اما عملیات محدودی در اندازه شرارت دشمن خبیث انجام شد. اما عملیات از نگاه دشمنان بسیار گسترده و آغازگر تحول در منطقه و معادلات آن تعبیر میکنند.
ابوترابیفرد تاکید کرد: ایران در این عملیات محدود، قدرت فرماندهی خود را در گستردهترین و پیشرفتهترین عملیات پهپادی و موشکی نشان داد.
امام جمعه موقت تهران یادآور شد: دنیای غرب این عملیات را آغاز تحولی بنیادین در منطقه و معادلات سیاسی و نظامی تعریف میکند. در این نبرد درخشان رژیم صهیونیستی، آمریکا، انگلیس، فرانسه و کشورهای همسو با آنها از تمام کارتها و ظرفیتهای دفاعی خود استفاده کرده و آن را به کار بردند، اما ایران از تعداد محدودی از کارتهای تهاجمی خود بهره گرفت و این نشاندهنده وضعیت میدان است.
وی ادامه داد: ایران در این عملیات بالاترین سطح از دقت را به نمایش گذاشت. صهیونیستها که با عملیات طوفان الاقصی نخستین شکست اطلاعاتی، امنیتی و نظامی بزرگ را تجربه کرده بودند، با اشتباه محاسباتی در حمله موشکی به کنسولگری جمهوری اسلامی که در حقیقت بخشی از خاک ایران است، با عملیات پیروزمندانه وعده صادق در سوگ فرو ریختن تار و پود افسانه شکست ناپذیری رژیم صهیونیستی نشستند.
ابوترابیفرد افزود: عصر جدیدی در منطقه آغاز شده است که بازیگران اصلی آن پیروان پیامبر اسلام ملل شجاع، معتقد و صبور امت جهان اسلام و ستون فقرات آن محور مقاومت است.
وی با اشاره به برگزاری اجلاس بین المللی ایران و آفریقا، گفت: از رئیس جمهوری و وزیر صمت برای برگزاری این اجلاس تشکر و بر تلاشهای موفق وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در شکلگیری دبیرخانه این اجلاس در وزارت صمت برای پیگیری تصمیمات آن، تاکید میکنم.
خطیب موقت نماز جمعه تهران با اشاره به ظرفیتهای قاره آفریقا، اظهار کرد: قاره آفریقا با حضور بیش از ۵۴ کشور، بیش از ۳۰ درصد از ذخایر طبیعی جهان، ۴۰ درصد از ذخایر طلا و ۹۰ درصد از ذخایر پلاتین جهان را در اختیار دارد و بر اساس گزارش بانک بینالمللی پول در میان ۱۰ کشوری که در سال ۲۰۲۳ بالاترین سرعت و شتاب را در رشد اقتصادی داشتند، ۶ کشور آفریقایی قرار دارد.
وی افزود: تحکیم رابطه با این قاره کهن و ثروتمند و انسانهای آراسته به فضیلت آن که در طول قرون گذشته مورد ستم استکبار جهانی قرار گرفتند، یک ضرورت است.
ابوترابیفرد با برشمردن پیامدهای عملیات «وعده صادق»، گفت: در بعد سیاست داخلی این عملیات، تلاش دشمن در حوزه جنگ شناختی برای اعتمادزدایی و ایجاد شکاف اجتماعی و تحمیل تفکر ناامیدی و ناکارآمدی و نادیدهانگاری پیشرفتهای انقلاب اسلامی و تخریب واقعیتها را با چالشی جدی مواجه ساخته و یک فرصت استثنایی برای ارائه گوشهای از توانمندیهای کشور در زمینه تولید فناوریهای نظامی به ویژه صنایع هوافضا فراهم کرده است که میتواند در حوزه خلق ثروت برای ایران نقش تعیینکنندهای داشته باشد.
وی ادامه داد: از پیامهای این عملیات آن بود که اولاً در راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران توسعه و گسترش جنگ تعریف نشده است و ایران برای ارتقای امنیت بهویژه در منطقه و کشورهای اسلامی و همسایگان اهمیت بسیاری قائل است و در عین حال، ایران ارتقای امنیت را به ارتقای سطح بازدارندگی مربوط میداند.
امام جمعه موقت تهران تاکید کرد: هر قدرتی علیه ایران اقدام کند، با پاسخ سخت مواجه خواهد شد و هیچ مماشاتی در کار نیست. از طرفی آمریکا و متحدان غربی او از شکستهایشان در افغانستان، عراق، سوریه، یمن و جنگ هشتساله و تحریمهای طولانی علیه جمهوری اسلامی ایران درس بیاموزند و با نگاه درس آموز به تغییر معادلات سیاسی در منطقه و شکستهای خفتبار رژیم کودککش و خبیث در راهبرد سیاسی و نظامی خود تجدید نظر کنند و خطاهای محاسباتی گذشته را تکرار نکنند.
ابوترابیفرد با طرح این پرسش که صدها میلیارد دلار هزینه جنایت علیه ملل منطقه از مسلمانان، مسیحیان و یهودیان چه دستاوردی برای غرب داشته است، تصریح کرد: تنها راهبرد برای امنیت منطقه فراخوان مردم شریف فلسطین و تشکیل یک حکومت مستقل فلسطینی و مراجعه به آرای ملت فلسطین، اعم از مسلمانان مسیحیان و یهودیان است.
وی در بخش دیگری از سخنانش خطاب به جوانان و جامعه علمی و دانشگاهی کشور، اظهار کرد: فناوری و تکنولوژی به دست چهرههای فرهیخته علمی و با هدایت مراکز علمی و دانشگاهی و با هدایت رهبر حکیم انقلاب اسلامی در شرایطی به دست آمده است که ملت و نظام به دلیل استقلالطلبی و سردادن شعار «نه غربی و نه شرقی» با شدیدترین تحریمهای بینالمللی مواجه شده است. این دستاوردهای علمی و نظامی صرفاً با بهرهگیری درست از ظرفیت نهادهای علم و توانمندی متخصصان داخلی به دست آمده است که به احساس غرور ملی و تقویت خودباوری، امید و استفاده از ظرفیتهای انباشتهشده و زیرساختها در طول چهار دهه گذشته انجامیده است.
خطیب موقت نماز جمعه تهران با تاکید بر اهمیت وحدت ملی، گفت: با تحکیم وحدت ملی و انسجام اسلامی میتوان بر چالشهای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی غلبه و ایران را در جایگاهی دیگری مشاهده کرد که امیدوارم با نگاه درست به این ظرفیتها و تلاش مدیران ارشد جامعه اسلامی، با ارتقای جایگاه بازدارندگی دفاعی ایران مقتدر، کشور با قدرت از همه چالشها عبور کند.