به نقل از «آفتاب»

روسیه چه جهانی برای خود می‌­سازد

تاریخ انتشار: ۷ اسفند ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۴۴۶۲۷۹۶

آفتاب‌‌نیوز :

حسین سلیمی، استاد و رییس پیشین دانشگاه علامه طباطبایی در یادداشتی تحت عنوان ''روسیه چه جهانی برای خود می‌­سازد'' می‌نویسد: نیکلاس اونوف که برخی او را پایه گذار نگرش سازه­‌انگاری یا برساخت‌­گرایی در روابط بین الملل می‌­دانند عنوان یکی از معروف­‌ترین کتاب­‌های خود را این گونه انتخاب کرده است: ''جهانی که ما می‌­سازیم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

"

منظور او از این عنوان این است که ما با شیوۀ فهم خود از جهان، آن را می­‌سازیم. در این منظر دنیای ما همان طوری می­شود که آن را می­‌فهمیم. کسانی که جهان را پر از جنگ و درگیری­‌های اجتناب­ ناپذیر ببینیم دنیایشان جنگی می­ شود و کسانی که جهان را عرصۀ رشد و تعامل و همسازی ببینند، دنیایشان به همان گونه دگرگون خواهد شد. این قاعده نه فقط برای کلیت کنش­گران بین­ الملل بلکه برای تک تک افراد و دولت ­ها نیز هست. انسان­ هایی که زاویۀ دیدشان به دنیا خشونت و درگیری و تنازع است، تمام زندگی­شان به خشونت و درگیری و منازعه خواهد گذشت و این قاعده­ای است که بر رفتار دولت­ ها و قدرت­ های مختلف در عرصۀ روابط بین ­الملل نیز سازگار است.

چند سال پیش در یک نشست علمی در یکی از دانشگاه­ های روسیه با یکی از استادان روابط بین­ الملل مشهور آنها برخورد کردم که می­ گفتند مورد اعتماد فراوان و وثوق دستگاه تصمیم­ گیری روسیه است. رفت و آمد بسیاری داشت و یکی از نظامیان سابقی بود که به فعالیت آکادمیک روی آورده بود. معلوم بود که آن قدر مورد توجه است که هر چه از اندیشه­ اش بر زمین می ­ریزد دیگران طوطیای چشم می­ کنند. در بحثی که با او داشتم دریافتم که دنیا را دنیای منازعه ­ای دائم آن هم از جنس نظامی ­اش می­ بنید و بسیاری از مفاهیم جاری در روابط بین­ الملل از وابستگی متقابل گرفته تا فرهنگ ­گرایی و جهانی ­شدن را به هیچ می­پندارد و کوچکترین ارزشی برای آنها قائل نیست.

او دانشجویانش را به مانند خروس­ جنگی­ های خوش­خوانی تربیت می­ کرد که آواز جنگ در گوش سیاستمداران می­ خواندند و تنها و تنها غلبۀ نظامی را نشان قدرت و اعتلا در صحنۀ بین ­المللی می ­دانستند. می­ دانستم که تفکر امثال این ژنرال-پروفسور روسی در دستگاه تصمیم ­گیری روسیه مؤثر است. با اقداماتی که روسیه در برخی بحران­ های بین ­المللی مانند گرجستان کرد دریافتم که این اندیشه در حال نفودی بی­ سابقه است و با حمله به اوکراین پی بردم که این تفکر در روسیه غالب شده است.

به نظر می ­رسد که بحران اوکراین مخلوق نگرش سنتی به امنیت و نظامی­‌گری در فهم مقولۀ امنیت است. هم در سازمان ناتو که چنین می­ پنداشتند که با الحاق کشورهایی مانند اوکراین می ­توانند دایرۀ نفوذ و قدرت نظامی روسیه را تنگ کنند و هم در روسیه که حاضر است همه چیز را فدای تسلط نظامی خود بر محیط پیرامونی و عمق استراتژیک خود بنماید. از این رو چند نکته را برای فهم بهتر بحران اوکراین جالب توجه یافتم:

1. اوکراین برای روسیه و اروپا هم اهمیت نظامی-استراتژیک دارد و هم اهمیت اقتصادی. اهمیت اقتصادی آن از این جهت است که خطوط انتقال گاز روسیه از طریق آن می­گذرد و منطقه ­ای استراتژیک برای ترانزیت کالا است. اهمیت نظامی آن نیز هم­جواری با دومین قدرت هسته ­ای جهان یعنی روسیه و نزدیکی به قلب اروپا یعنی آلمان است. ترجیح موقعیت استراتژیک اوکراین و صرف­نظر کردن از جایگاه اقتصادی آن به منزلۀ ترجیح نظامی‌­گری و اولویت دادن راهبرد نظامی بر اقتصادی است. ممکن است گفته شود روسیه با تسلط بر اوکراین بعدها می­‌تواند از فواید اقتصادی آن نیز بهره­‌مند شود. اما این تسلط منجر به انسداد بلندمدت بسیاری از کانال­ های اقتصادی روسیه فراتر از بحران اوکراین شده و امکان مبادلات اقتصادی و بهره­ مندی از مزایای اقتصادی اوکراین را از میان خواهد برد. در واقع اقتصاد نیمه ­بیمار روسیه که بیشتر اقتصادی نفتی و مبتنی بر صادرات گاز است، بدین طریق با مشکلاتی ساختاری و اساسی مواجه خواهد شد که می­تواند بنیاد زیست اقتصادی این جامعه را متزلزل کند. اما دستگاه تصمیم ­گیری روسیه تسلط نظامی را بر گشایش مجاری اقتصادی ترجیح داد. این چیزی است که نتیجۀ آن امروز معین نمی­‌شود بلکه چند سال دیگر که روسیه بیش از پیش به اقتصادی حاشیه­‌ای در نظام اقتصاد جهانی بدل شود روشن خواهد شد.

2. امروز مؤلفه­ های قدرت یک کشور فقط مؤلفه ­های نظامی نیست. از این رو نظامی­گری به تنهایی نمی‌­تواند امنیت آفرین باشد. قدرت یک کشور علاوه بر ابزارهای نظامی نیازمند توان اقتصادی و جایگاه مناسب در اقتصاد جهانی است. مثلا چین که اکثر نظریه­ پردازان روابط بین­ الملل آن را نمونه­ ای از قدرت­ های جهان آینده می­ دانند قدرت خود را نه فقط از ارتش توانمند خود بلکه از اقتصاد پویایی برگرفته که توانسته تمامی بازارهای بزرگ جهان را تسخیر کند و بسیاری از کمپانی­ های بزرگ را اسیر خود سازد. چین هم امکان آن را داشت با یک لشکرکشی برق­ آسا تایوان را که تا سال 1949 بخشی از خاک آن بود و تا سال 1973 کرسی­ های چین در مجامع بین ­المللی را در اختیار داشته، اشغال کند. بسیار بعید بود که غرب دست به کار جنگ نظامی با چین شود. اما این امر توسعۀ چین و نفوذ چین در زیرساخت‌­های اقتصاد جهانی را مختل می­کرد و این کشور را دچار بازی نظامی­-استراتژیکی می­ کرد که ممکن بود فرایند رشد آن را به طور جدی مختل کند. اما روسیه راهی متفاوت با چین را انتخاب کرد و با وارد شدن به کشاکش نظامی استراتژیک اقتصاد خود را در چنان فشاری خواهد یافت که به سدی برابر قدرت­ یابی آن بدل خواهد شد.

3. اوکراین نمونه­ ای از کشورهایی است که در اثر فروپاشی یک دولت بزرگ مصنوعی و مبتنی بر زور و قدرت نظامی به وجود آمده است. تاریخ سی سالۀ گذشته نشان داده کشورهایی مانند یوگسلاوی و شوروی که تنها بر اساس قدرت نظامی سیاسی متمرکز به وجود آمدند و بدون داشتن پیوندهای تاریخی و فرهنگی و بدون پیوندهای اقتصادی با منفعت فراوان، شکل گرفتند پس از فروپاشی به کانون بحران­های سیاسی و بین ­المللی بدل شدند. یوگسلاوی سابق پس از فروپاشی به صحنۀ خونین ­ترین زد و خوردهای نظامی و نسل­ کشی پس از جنگ جهانی دوم بدل شد. همین اتفاق نیز در برخی از جمهوری­ های شوروی سابق از جمله اوکراین رخ داد. البته روسیه کوشیده بود که با حفظ کردن این کشورهای جدید در اتحاد اوراسیایی آنها را گرد خود و با محوریت خود در محیطی تحت سلطۀ خود نگهدارد. اما بدیهی است که این مدل در فرایند جهانی­ شدن اقتصاد و شبکه ­ای شدن جهان امروز دیری نخواهد پایید. در واقع بحران اوکراین از جمله بحران­ هایی است که در اثر فروپاشی حاکمیت ­های متمرکز سوسیالیستی به وجود آمده است. البته اوکراین از همان ابتدای شکل گیری اتحاد شوروی داعیۀ نوعی استقلال داشت و این داعیه توسط روس­ها علی‌­الظاهر پذیرفته شده بود. بر همین اساس بود که در مذاکرات یالتا اوکراین در کنار شوروی به عنوان یکی از اعضای سازمان ملل متحد درآمد. اما این هویت مستقل از نظر روس­ها باید در بند و در کنترل روس­ها باقی می ­ماند. از همین جهت نیز از دو سال پیش و پس از کنار رفتن رئیس ­جمهور طرفدار روسیه در اوکراین بحران کنونی در ذهن تحلیل­گران استراتژیک روسیه برنامه­ ریزی شد.

4. گفته می ­شود که اوکراین سومین قدرت اتمی جهان بوده که با اعتماد به غرب آن را واگذار کرده است. این گزارۀ صحیحی نیست. اوکراین پایگاه نظامی و اتمی اتحاد جماهیر شوروی بود. پس از فروپاشی شوروی، روسیه جایگزین حقوقی شوروی شد و از این رو دارایی­ های نظامی استراتژیک اوکراین هم به شوروی می ­رسید. به خصوص که کلید فناوری و کنترل این تسلیحات در اختیار روسیه بود. از این رو اوکراین چاره ­ای جز بازگرداندن این امکانات به روسیه نداشت. و غرب و روسیه با هم امنیت او را در قبال این واگذاری تضمین کردند. البته حتی اگر اوکراین آن تجهیزات را نگاه هم داشته بود امکان استفادۀ آن در مقابل روسیه را نداشت. از این رو نمی ­توان بحران کنونی را محصول واگذاری تسلیحات هسته ­ای به روسیه دانست.

5. به نظر می­‌رسد در کوتاه مدت روسیه برندۀ این منازعۀ نظامی استراتژیک خواهد بود و تسلط خود را بر منطقۀ اطراف خود تثبیت خواهد کرد. اما آیا این امر بیشترین امنیت و منفعت ملی را برای آنها تأمین می‌­کند؟ پاسخ این سوال بستگی به تعریف و فهم ما از امنیت و منفعت دارد. اگر منظور از امنیت عدم حمله نظامی و تسلط نظامی بر محیط پیرامونی یک کشور باشد پاسخ مثبت است. اما اگر امنیت اموری چون امنیت اقتصادی، و منفعت اموری چون توسعۀ شتابان اقتصادی را در بر بگیرد پاسخ منفی است. اگر امنیت و منفعت هر کشور بستگی به تصویری داشته باشد که از آن کشور در ذهن جهانیان شکل می­ گیرد باز هم پاسخ منفی است. به این صورت غلبه و افتخاری در ذهن روس­‌ها بروز خواهد کرد که معلوم نیست در آیندۀ نظام بین‌­الملل به افزایش جایگاه روسیه در نظام بین­ الملل انجامیده و بتواند این کشور را به یک قدرت جهانی ارتقاء دهد.

بدین ترتیب روسیه جهانی متفاوت برای خود می­‌سازد. جهانی که در آن کسی به مرزهای روسیه نزدیک نخواهد شد و فکر تغییر سیاسی در متحدان سیاسی روسیه را به ذهن خود راه نخواهد داد. اما همین تصویر ترسناک امکان سرمایه‌­گذاری اقتصادی و گسترش مبادلات اقتصادی و یافتن جایگاهی مناسب در ذهنیت کنش­گران متعدد جهان آینده را به حداقل رسانده و روسیه را در جهان آینده به حاشیه خواهد برد. حاشیه‌­ای که به سرزمین وسیع آن و همسایگان تابعش محدود خواهد ماند.

منبع: خبرگزاری ایسنا

منبع: آفتاب

کلیدواژه: روسیه بحران اوکراین جنگ نظامی استراتژیک بحران اوکراین روابط بین خواهد شد

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت aftabnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آفتاب» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۴۶۲۷۹۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

افشاگری دی‌ولت از سند محرمانه‌ای که می‌توانست به جنگ اوکراین پایان دهد

نشریه آلمانی دی ولت شرح مفصلی از پیش‌نویس یک پیمان صلح برای پایان دادن به جنگ بین اوکراین و روسیه بر اساس توافق‌نامه استانبول منتشر کرده که هرگز در بهار ۲۰۲۲ امضا نشد. این نشریه می‌نویسد: حتی با اینکه دو سال گذشته، این معامله همچنان سودآور به نظر می‌رسد.

به گزارش ایسنا، در مقاله دی‌ولت از این سند آمده است: هر دو طرف متخاصم تا ۱۵ آوریل ۲۰۲۲ تقریباً روی همه نکات توافق داشتند، بجز چند مورد که باید شخصاً توسط ولادیمیر پوتین و ولودیمیر زلنسکی، رئیسان جمهور روسیه و اوکراین در نشست سران مورد بحث قرار می‌گرفت، اما این اتفاق هرگز نیفتاد.

براساس این گزارش، طبق ماده یک پیش نویس معاهده، اوکراین متعهد به «بی‌طرفی دائمی» می‌شد. بنابراین، کی‌یف از هرگونه عضویت در ائتلاف‌های نظامی از جمله ناتو، خودداری می‌کرد؛ همچنین هرگز به دنبال «دریافت، تولید یا دستیابی» سلاح‌هسته‌ای نمی‌رفت، به نیروهای خارجی اجازه ورود به کشورش را نمی‌داد و زیرساخت‌های نظامی خود از جمله فرودگاه‌ها و بنادر دریایی را در اختیار کشور دیگری قرار نمی‌داد. علاوه بر این، کی‌یف از برگزاری مانورهای نظامی با مشارکت خارجی و از شرکت در هرگونه درگیری نظامی خودداری می‌کرد. طبق ماده سه این سند، هیچ چیز مستقیماً مانع از عضویت کی‌یف در اتحادیه اروپا نمی‌شد و در مقابل، روسیه قول می‌داد که دیگر به اوکراین حمله نکند.

در این توافقنامه تاکید شده بود: برای اینکه کی‌یف بتواند از این موضوع مطمئن شود، مسکو موافقت می‌کرد که پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد - ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، چین و خود روسیه - تضمین‌های امنیتی جامعی را به اوکراین ارائه دهند. در ماده پنج پیش نویس معاهده، کی‌یف و مسکو بر روی مکانیزمی به توافق می‌رسیدند که یادآور مقررات کمک ناتو است. در صورت «حمله مسلحانه به اوکراین»، کشورهای ضامن متعهد می‌شوند که از کی‌یف در حق دفاع از خود، که در منشور سازمان ملل آمده است، حداکثر به مدت سه روز حمایت کنند. این کمک می‌توانست با «اقدام مشترک» تمام یا یکی از قدرت‌های ضامن انجام شود.

براساس این گزارش، طبق ماده ۱۵، این معاهده باید توسط هر یک از کشورهای امضا کننده به تصویب می‌رسید تا از قدرت الزام آور تحت قوانین بین‌المللی اطمینان حاصل شود. با این حال، ضمانت‌های امنیتی روی میز در بهار ۲۰۲۲ نیاز به تایید ایالات متحده، چین، بریتانیا و فرانسه داشت.

در بخش دیگری از این توافقنامه، ماده ۸ می‌گوید که کریمه و بندر سواستوپل از ضمانت‌های امنیتی مستثنی هستند. بنابراین، کی‌یف در واقع کنترل شبه جزیره را به روسیه می‌داد. در این سند مشخص نیست که کدام بخش از شرق اوکراین باید از وعده‌های کشورهای ضامن در مورد حفاظت حذف شود و بر این اساس تحت کنترل روسیه باقی بماند. اما بیانیه استانبول نشان می‌دهد که کی‌یف موافقت کرده است که بخش‌هایی از مناطق دونتسک و لوهانسک را که روسیه پیش از شروع جنگ کنترل می‌کرد، تحت اختیار داشته باشد. در حالی که روسیه خواستار تعیین مرزهای دقیق در نشست پوتین و زلنسکی بود، کی‌یف با تاکید بر این که این مرزها بر اساس تفسیر اوکراینی باشد، امتناع کرد.

دی ولت نوشته است: در جریان مذاکرات، روسیه به صراحت اعلام کرد که آماده خروج از اوکراین است، اما نه از کریمه و آن بخش از دونباس که باید از ضمانت‌های امنیتی مستثنی شود. یعنی روسیه باید در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ نیروها را اساساً از اوکراین خارج می‌کرد. سران کشورها باید جزئیات خروج نیروها را مستقیماً بررسی می‌کردند. مسکو درخواست اوکراین مبنی بر اینکه کشورهای ضامن می‌توانند در صورت حمله، منطقه پرواز ممنوع بر فراز اوکراین ایجاد کنند، رد کرد.

به نوشته این روزنامه، اندازه آینده ارتش اوکراین نیز حل نشده باقی ماند. کی‌یف تا حدی به درخواست‌های روسیه برای غیرنظامی‌سازی پاسخ می‌داد. بر اساس ضمیمه یک، مسکو از کی‌یف می‌خواست ارتش خود را به ۸۵ هزار سرباز کاهش دهد و اوکراین یک گروه ۲۵۰۰۰۰ سرباز را پیشنهاد کرد. در مورد میزان تجهیزات نظامی نیز نظرات متفاوت بود. روسیه خواستار کاهش تعداد تانک‌ها به ۳۴۲ تانک شد، در حالی که کی‌یف می‌خواست آن را به ۸۰۰ دستگاه برساند. اوکراین فقط می‌خواست تعداد خودروهای زرهی را به ۲۴۰۰ دستگاه کاهش دهد. در حالی که روسیه خواستار باقی ماندن تنها ۱۰۲۹ دستگاه بود. تفاوت در مورد توپخانه نیز بسیار زیاد بود. مسکو ۵۱۹ توپ را برنامه‌ریزی کرده بود، کی‌یف - ۱۹۰۰. کی‌یف می‌خواست ۶۰۰ سامانه موشک پرتاب چندگانه با برد تا ۲۸۰ کیلومتر را حفظ کند. طبق برنامه روسیه، باید ۹۶ عدد از آنها با حداکثر برد ۴۰ کیلومتر وجود داشته باشد. به درخواست روسیه، تعداد خمپاره‌ها باید به ۱۴۷ و موشک‌های ضد تانک - به ۳۳۳، به درخواست کی‌یف - به ترتیب به ۱۰۸۰ و ۲۰۰۰ کاهش یابد. علاوه بر این، قرار بود نیروی هوایی اوکراین کاهش یابد. مسکو خواستار ترک ۱۰۲ جنگنده و ۳۵ هلیکوپتر بود، کی‌یف بر ۱۶۰ هواپیما و ۱۴۴ هلیکوپتر اصرار داشت. بر اساس پیشنهاد روسیه، نیروی دریایی اوکراین باید دو ناو جنگی می‌داشت، طرف اوکراینی - هشت فروند می‌خواست.

در این گزارش آمده است: اوکراین با بخشی از خواسته‌های فدراسیون روسیه موافقت نکرد - تبدیل زبان روسی به عنوان دومین زبان رسمی در اوکراین، لغو تحریم‌های متقابل و انصراف از دعاوی در دادگاه‌های بین‌المللی. اما حتی با در نظر گرفتن این واقعیت که برخی از نکات بحث برانگیز باقی مانده بود، پیش نویس توافق نشان می‌دهد که طرفین چقدر به توافق صلح احتمالی در آوریل ۲۰۲۲ نزدیک بودند. قرار بود پوتین و زلنسکی در یک گفتگوی شخصی اختلافات باقی مانده را حل کنند.

به نوشته دی‌ولت، حتی پس از گذشت بیش از دو سال از جنگ، این توافق همچنان یک معامله خوب به نظر می‌رسد. یکی از اعضای هیئت مذاکره کننده اوکراینی به دی ولت گفت: «این بهترین معامله‌ای بود که می‌توانستیم انجام دهیم. اوکراین چندین ماه است که در حالت تدافعی قرار گرفته و متحمل خسارات سنگینی شده است. با نگاهی به گذشته، اوکراین در آن زمان در موقعیت مذاکره قوی‌تری نسبت به اکنون قرار داشت.

این نشریه می‌نویسد: مذاکره کنندگان در آن زمان تصور می‌کردند که زلنسکی و پوتین این سند را در آوریل ۲۰۲۲ امضا می‌کنند. دیوید آراخامیا، مذاکره کننده اوکراینی در نوامبر ۲۰۲۳ در یک مصاحبه تلویزیونی گفت که چرا پوتین و زلنسکی هرگز در نشست نهایی صلح مورد انتظار ملاقات نکردند. او گفت بوریس جانسون، نخست وزیر وقت انگلیس در ۹ آوریل به کی‌یف آمد و گفت لندن هیچ چیزی با پوتین امضا نخواهد کرد و اوکراین باید به جنگ ادامه دهد. جانسون بعداً این ادعا را رد کرد. با این حال، دلایلی برای شک وجود دارد که پیشنهاد ارائه تضمین‌های امنیتی به اوکراین در توافق با روسیه در این مرحله شکست خورد.

انتهای پیام