به نقل از «فارس»

چرا باید پدیده «سینمای تجاری» را نقد کرد؟

تاریخ انتشار: ۱۴ اسفند ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۴۵۲۰۳۳۳

دهه نود در تاریخ جمهوری اسلامی ایران دهه عجیبی است. دهه‌ای که تمام توان دولت معطوف به سیاست خارجی بود و وضعیت فرهنگی کشور به طور کامل رها شده بود. دهه‌ای که در آن بودجه‌های میلیاردی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با استفاده از رانت، بی‌آنکه وارد میدان فرهنگ و هنر کشور شود به اسم مطالعه و پژوهش سر از جیب مدیران نالایق و کارچاق‌کن‌ها در می‌آورد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این دهه، دهه تناقض‌ها نیز بود. در این دوران جامعه هنری وضعیت معیشتی سختی را سپری می‌کرد و هم زمان «حراج تهران» رکورد میلیاری جابه جا می‌کرد. در این دهه مردم درگیر تحریم‌های سخت در فقر و تنگدستی به سر می‌بردند و همزمان در سریال‌های خانگی، «لاکچری‌سازی» ظهور پیدا می‌کرد. پدیده «سینمای تجاری» منوچهر هادی نیز محصول سیاست‌های همین دهه است.

در این دهه مردم درگیر تحریم‌های سخت در فقر و تنگدستی به سر می‌بردند و همزمان در سریال‌های خانگی، «لاکچری‌سازی» ظهور پیدا می‌کرد. پدیده «سینمای تجاری» منوچهر هادی نیز محصول سیاست‌های همین دهه است.

پرکارترین کارگردان سینمای دهه نود

منوچهر هادی در دهه نود پرکارترین کارگردان سینمای ایران بوده است. حدود 16 فیلم سینمایی، سریال و تله فیلم را در این سال‌ها ساخته و منتشر کرده است. با آثاری چون «یکی می‌خواد باهات حرف بزنه»، «زندگی جای دیگری‌ست» و «کارگر ساده نیازمندیم» گرایشی اجتماعی را پیش کشید و در نیمه دوم دهه نود با «من سالوادور نیستم»، «آینه بغل»، «عاشقانه»، «رحمان1400»، «دل»، «گیسو»، «نیسان آبی» و... مسیر طنز را پیمود.

 آثار ابتدایی هادی، ظهور فیلم‌ساز مسئله‌مندی را نوید می‌داد اما این کارگردان در نیمه‌های راه به آرامی مسیرش را عوض کرد و به آغوش بازار غلتید. بازاری که غایت‌اش فروش بیشتر بود و در همان قدم اول «سینما» و «هنر» را قربانی می‌کرد. منوچهر هادی، فیلم به فیلم دایره طنزش را گسترش داد و سیاست و موضوعاتی جنسی را در هم آمیخت و برای خنداندن به هیچ چیزی رحم نکرد. از این رو آثارش به ساخت موقعیت‌های کلیشه‌ای، تیکه پرانی‌های تکراری و شوخی‌های عموما جنسی «فضای مجازی» تقلیل پیدا کرد. آثار آخر او مجموعه‌ای‌ست از کلیپ‌های اینستاگرامی که برای وایرال شدن تولید شده‌اند، سرهم‌بندی این کلیپ‌ها به اسم سریال در سینمای خانگی به خورد مخاطب داده می شود و البته همچنان به نسبت دیگر آثار رقیب خوب می‌فروشد.

وقتی نگاهی به نوع فیلم‌سازی کارگردان‌های مطرح دنیا می‌اندازیم خواهیم دید که رسم بر این است؛ کارگردان‌های خوب و کار بلد نهایتا در خوش‌‌بینانه‌ترین حالت سالی یک فیلم سینمایی می‌سازند، چرا که ساخت هر اثر هنری نیاز به مطالعه پژوهش و تفکر مداوم دارد. اما هادی سریال‌های طولانی‌ می‌سازد و این اثر تمام نشده، سراغ اثر بعدی رفته و همین رویکرد سری‌سازی روز به رو آثارش را بی‌کیفیت‌ و نازل‌ و از معنا تهی می‌کند. 

کالایی‌سازی هنر و ظهور صنعت فرهنگ

در آثار متاخر منوچهر هادی روند ضدیت با زیبایی‌شناسی و تهی ساختن آثارش از وجوه زیباشناسیک چنان پیش می‌رود که سریال‌هایش به صورت اشیا و کالاهایی در میان سایر کالاها و اشیا در می‌آیند. در همین کلایی شدن است که«صنعت فرهنگ» وارد می‌شود و این مکانیسم را به کار انداخته و مورد بهره برداری قرار می‌دهد. این رویکرد را می توان باعنوان«بت وارگی کالایی»یاد کرد. خصلت بت وارانه‌ کالا حرمت و تقدیس چیزی است که شخص خودش تولید کرده است، اما در مقام ارزش مبادله‌ای، از تولیدکننده و مصرف کننده هر دو بیگانه شده است. این راز، راز حقیقی شهرت و موفقیت است.

تجاری‌سازی آنچنان بر آثار هادی سایه انداخته است که دیگر او را ذیل سینمای بدنه هم نمی‌توان گنجاند. آثار متاخرش ترکیبی است از فیلم‌فارسی و سریال‌های ترکیه‌ای، این آن ملغمه‌ای است که منوچهر هادی به اسم اثر هنری ارائه می‌کند. 

پذیرفتن قوانین بازار به آثار منوچهر هادی، خصلت کالایی می‌بخشد و موجب پیدایش «صنعت فرهنگ» می‌شود. مخاطبان این گونه صنعت، همواره مصرف‌کننده باقی خواهند ماند و هیچ فعلیتی از خود نشان نخواهند داد.

 

او صاحب سبکی از «هنرنازل» شده که مبتنی بر پول و سرمایه‌داری شکل می‌گیرد و بیش از آنکه در مسیر سریال‌سازی باشد به سری سازی گرایش دارد. به نظر می‌رسد سرعت در ساختن و میل به «کسب درآمد بیشتر» باعث شده او در این موقعیت قرار گیرد. بازار و تجاری‌سازی هنر به طور کامل این فیلم‌ساز را بلعیده و از آثار او جز قبرستانی بر جا نمانده است.

چرا باید این نوع از هنر را نقد کرد؟

حال این پرسش پیش می‌آید که چرا باید با اینگونه از هنر (سینما و سریال‌سازی)مخالف بود و آن را به بوته نقد کشاند؟ همان‌گونه که در سطرهای پیش گفته شد آثار هادی «صنعت فرهنگ» هستند. هنر توده‌ای و محصولات صنعت فرهنگ، کارکرد ذهن مخاطب را «نیم خودکار» می‌کنند. آن‌ها ذهن را در اختیار خود می‌گیرند و عنصر رهایی‌بخش هنر، یعنی خیال‌پردازی را به شدت محدود می‌کنند. بدین سان معناهای ضمنی محدود می‌گردند و همه چیز قابل پیش‌بینی می‌شود.

 در این گونه آثار مخاطب فقط مصرف کننده صرف می‌شود و امکان تفکر مستقل را از کف می‌دهد، فرصت اندیشیدن و تعقل را از مخاطب می‌گیرد.

 در این نوع آثار، ابداع، تازگی و هرچیز خلاف عادت، رد می‌شود و مخاطب در این دنیای رام، یکنواخت و شناخته شده، به آسانی تسلیم ایدئولوژی سازندگان اثر می‌شود. در آثار سینماگرانی چون منوچهر هادی افکار مخاطب به طور سیستماتیک دستکاری می‌شود و مخاطبان به طور فزاینده‌ای قدرت نقادی موثر جامعه‌شان را از دست می‌دهند. در واقع صنعت فرهنگ عامل اصلی این اتفاق است.

در تحلیل نهایی آثار هادی مخاطب منفعل تولید می‌کنند و سطحی نگری وجهه غالب آنهاست. برخی از منتقدان معتقدند «پرکاری»  باعث کم شدن کیفیت کارهای هادی شده است، اما به نظر می‌رسد سرمایه داری،  بازار و تجاری‌سازی دلیل اصلی این ماجرا است.

در آخر اینکه هادی در پی همگانی کردن هنر است از این رو تابع قانون بازار شده است، با آرمانی‌کردنِ فرهنگ قشر خاصی از توده‌ها، تسلیم عقب‌مانده‌گی آن‌ها شده، و با این کار موقعیت واپس‌ماندۀ آن‌ها را پذیرفته و حتی تقدیس می‌کند. تسلیم فرهنگ توده‌ها شدن، یعنی پذیرش ایدیولوژی سرمایه‌داری که وارونه حقیقت و قبول موقعیت از خود بیگانه آن‌هاست.

انتهای پیام/

منبع: فارس

کلیدواژه: منوچهر هادی صنعت فرهنگ کالایی سازی تجاری سازی هنر سینما سینمای خانگی هنر نازل منوچهر هادی صنعت فرهنگ دهه نود

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۵۲۰۳۳۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نهضت پلاتوسازی در دستور کار است/ برگزاری المپیاد هنر

معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از برنامه‌ریزی برای تحقق رشد تولید در آموزش، تئاتر، موسیقی و هنر‌های تجسمی در کشور با حمایت از هنرمندان خبر داد و گفت: امسال نهضت پلاتوسازی در دستور کار قرار دارد تا در تمام شهر‌ها و استان‌ها بتوانیم پلاتو‌های قدیمی را احیا و پلاتو‌های جدیدی دایر کنیم.

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، محمود سالاری، معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص عدالت فرهنگی و نگاه به استان‌ها در اقدام‌های عملیاتی معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در چارچوب شعار امسال (جهش تولید با مشارکت مردم) اظهار داشت: در انتهای سال قبل، وزارت فرهنگ مبالغی را برای انجمن‌های هنری در استان‌ها تخصیص داد که ارسال شده و امید است به تولید آثار در استان‌ها منتهی شود.

وی افزود: استان‌ها و انجمن‌های مختلف اعداد و ارقام متفاوتی از این بودجه دارند؛ نسبت به این که در استانی تولیدات تئاتری که داشته بیشتر یا کمتر بوده مبالغ تا حدودی کم یا زیاد شده است.

محدودیت‌های منابع برطرف می‌شود

سالاری گفت: امسال امیدواریم منابعی که سال گذشته محدود بود مقداری افزایش پیدا کند و اتفاق بهتری بیفتد، اما همه منابع به استان‌ها تخصیص می‌یابد و انجمن‌های استانی از آن بهره‌مند می‌شوند.

معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خاطرنشان کرد: امسال، از آنجایی که از سوی رهبر معظم انقلاب، سال جهش تولید و مشارکت مردم در حوزه‌های مختلف نام‌گذاری شده، تلاش کردیم در تمام بخش‌های ادارات‌کل زیر مجموعه معاونت هنری از جمله آموزش که عمدتا آموزشگاه‌ها در ذیل مردم تعریف می‌شوند و مردم و هنرمندان هستند که آن‌ها را اداره می‌کنند، صدور مجوز‌ها و دریافت امکانات مالی از بانک‌ها را تسهیل کنیم، البته باید کمک کنیم فرآیند‌های جذب و تولید آثار هنری بهتر شود.

المپیاد آموزش هنر به صورت المپیکی و تیمی برگزار می‌شود

سالاری گفت: المپیاد آموزش هنر مهمترین اتفاق حوزه آموزش است، که به صورت المپیکی و تیمی امسال برگزار می‌شود، این رویداد در سراسر کشور برگزار می‌شود؛ تیم‌ها در سه بخش با هم رقابت می‌کنند و نهایتا تیم یا همان آموزشگاه قهرمان معرفی می‌شود.

وی تصریح کرد: این رویداد کمک می‌کند این آموزشگاه‌ها فعال‌تر شوند و تولیدات بهتر و تیم‌ها و گروه‌های هنری خوبی شکل بگیرد و تصورمان این است که المپیاد این کار را خواهد کرد.

معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خاطرنشان کرد: طرح المپیاد آموزش هنر آماده و کار‌های آن انجام شده و امسال عملیاتی می‌شود.

سالاری گفت: در حوزه تئاتر تلاش کردیم با جذب بودجه‌های تولیدی با حمایت وزیر و بخش‌های بودجه‌ای مجموعه، بتوانیم آثار خوبی را از هنرمندان برجسته تئاتر به تولید برسانیم، زیرا برخی از این هنرمندان اکنون به دلیل این‌که منابع مالی ندارند از میدان کنار رفته‌اند. اگر این منابع تامین شود به عرصه برگشته و کار‌های خوبی تولید می‌کنند.

وی افزود: حوزه موسیقی هم مانند تئاتر است، با هماهنگی خوبی که با بنیاد رودکی انجام شده، قرار است یک سری آثار فاخر را با هزینه و کمک بنیاد رودکی عملیاتی کنیم که بتوانیم تولید این آثار را بالا ببریم.

سفارش آثار تجسمی با تامین اعتبارات لازم

سالاری اظهار داشت: در حوزه تجسمی هم به دلیل این‌که تشکل‌ها و انجمن‌های تجسمی تکثر دارند، تلاش می‌کنیم هم تولید آثار و هم سفارش خرید برای آثار را با تامین اعتبارات انجام دهیم.

معاون وزیر فرهنگ: نهضت پلاتوسازی در دستور کار است/ برگزاری المپیاد هنر

خرید آثار هنرمندان برای موزه

معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: اگر اتفاق خوبی در حوزه بودجه و تامین اعتبارات بیفتد، امسال می‌توانیم شاهد باشیم که یک سری آثار هنرمندان برای موزه‌ها خریداری و یک سری از این آثار نیز برای موضوعات خاص تولید شود و از جمله، حضور در جشنواره‌های خارج از کشور را بیشتر کنیم که هنرمندان دیده شوند.

وی تصریح کرد: یکی از معضلاتی که هنرمندان دارند این است که هزینه سفر بالاست و از این طرف، هنرمندان اگر کمک مجموعه‌های دولتی و نهاد‌های مختلف حکومتی نباشد، نمی‌توانند آثار خود را در خارج از کشور عرضه کنند، باید این اتفاق را تسهیل کنیم.