به نقل از «ایسنا»

لایروبی، راهکار علاج‌بخشی خلیج گرگان نیست/زمان طلایی که از دریاچه ارومیه گرفته شد

تاریخ انتشار: ۱۶ اسفند ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۴۵۳۷۳۳۷

رییس پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی با اشاره به ارائه راهکار برای نجات بخشی خلیج گرگان، گفت: بر اساس مطالعات ما لایروبی راه نجات بخشی این حوضه نیست؛ چرا که با این اقدام تنها نرخ رسوبگذاری در این خلیج افزایش می یابد که این وضعیت به خشکتر شدن آن می انجامد.

به گزارش ایسنا دکتر راضیه لک امروز در جشنواره آب با طرح این سوال که علل کمبود آب به دلیل تغییر مکانیسم بارش و تغییر اقلیم است یا فعالیت های انسانی؟، افزود: سوال مطرح دیگر آن است که مدیریت های ناکارآمد حیطه آب سبب شده که امروزه به بحران های مرتبط با آب همچون خشکسالی ها و فرونشست و سیل و گرمایش های ناگهانی و تغییرات آب و هوایی شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بی شک بخشی از علل این پدیده های ناشی از فعالیت های انسانی و گرمایش زمین سبب شده که وضعیتی که هزاران سال کره زمین خودش تجربه می کرد و ما به عنوان تغییرات اقلیم از آن یاد می کردیم، امروز زمین با شرایطی مواجه شده است که طی یک تا دو دهه به یک باره تغییرات دمایی و بارش را شاهدیم.

وی اضافه کرد: این تغییرات ناگهانی چیزی نیست جز فعالیت های انسانی و گرمایش زمین که سبب تغییرات در مدت زمان کم طول چند دهه به جای چند هزار ساله شده است و از سوی دیگر کره زمین نیز نمی تواند خود را با این شرایط ایجاد شده، وفق دهد؛ از این رو با یکسری واکنش هایی مواجه شده که لازم است ما رفتارهای مناسبی به این واکنش زمین در ارتباط با گرمایش زمین، داشته باشیم.

لک با اشاره به اخبار متعدد منتشر شده از سوی رسانه ها در زمینه تغییر اقلیم در یک دهه اخیر، نمونه آن را دریاچه ارومیه عنوان کرد و یادآور شد: نمونه دیگر آن دریاچه مهارلو در نزدیکی شهر شیراز و یکی از ۱۱ تالاب دریاچه فارس است که خشکسالی و کم بارانی باعث خشکی و افزایش گرد و غبار سطح آن شده است.

به گفته وی، مهارلو در حالی امروز خشک شده که روزگاری با قایق از روی آن رفت و آمد می شد، ولی امروز با ماشین از آن عبور می کنند که این شرایط در دو دهه اخیر رخ  داده است و این امر برای کره زمین امری غیرعادی به شمار می رود.

رییس پژوهشکده زمین شناسی سازمان زمین شناسی، تالاب بختگان را نمونه دیگری از بحران محیط زیست نام برد و ادامه داد: این وضعیت حتی درباره تالاب های استان پرباران حاکم است که نمونه آن تالاب انزلی است.

وی ایران را کشور پر آبی ندانست و گفت: ما برای آنکه تشخیص دهیم که چه مقدار از این تغییرات در اکوسیستم، ناشی از شرایط طبیعی و تغییر اقلیم است و چه مقدار از آن ناشی از سوءمدیریت و رفتار نامناسب با اکوسیستم های مختلف است، لازم است درباره گذشته اکوسیستم های مختلف را بازسازی کنیم تا اثرات آنتروپوژنیک و ژئوژنیک را از یکدیگر تفکیک کنیم. در این راستا سازمان زمین شناسی و پژوهشکده علوم زمین مطالعاتی را در زمینه پیش بینی وضعیت اقلیم آینده و دوره های کم بارش و پربارش آغاز کردند و در طی آن شرایط گذشته را بازسازی کردیم.

به گفته وی این مطالعات در محیط های دریایی چون خلیج فارس، جنوب ایران در دریای عمان، چابهار، اطراف کنارک، دریای کاسپین و همچنین در تالاب هایی چون مهارلو، ارژن، گاوخونی، شادگان و بختگان و در دریاچه های ارومیه، مهارلو و زریوار اجرایی شده است.

لک، ابزار این مطالعات را برداشت مغزه هایی دانست که از محیط های دریاچه ای، تالابی و خلیج برداشت شده است تا دوره های پربارش و کم بارش را مشخص کنیم، افزود: در دنیا برای به دست آوردن داده های حاصل از مطالعات دیرینه اقلیم از روش های ایزوتوپ اکسیژن و کربن، حلقه های درختی، گرده های گیاهی، فون جانوری، حشرات، استالاگمیت و استالاگتیت و مغزه های یخ استفاده می شود که در این مطالعات تمرکز ما بر مطالعات رسوب شناسی و ژئوشیمیایی بوده است.

رییس پژوهشکده علوم زمین، خاطر نشان کرد: در دنیا در زمینه مطالعات دیرینه اقلیم مطالعات وسیعی انجام شده است تا از داده های آن برای پیش بینی اقلیم آینده استفاده کنند و این مطالعات در ایران تنها محدود به چند نقطه می شود که شامل دریاچه زریوار، ارومیه و شمال غرب ایران می شود و این در حالی است که در ایران باید کارهای بیشتری انجام شود؛ از سوی سازمان زمین شناسی در سال ۱۳۸۰ بر روی دریاچه مهارلو مطالعاتی صورت گرفته است و با مغزه هایی که از این دریاچه دریافت کردیم دانش این مطالعات وارد کشور شده است و بعد از آن دریاچه ارومیه در سال ۸۶ در دست مطالعه قرار گرفت.

لک، تشک، بندر عباس و بوشهر و سواحل کنارک و چابهار و پلایای جازموریان و سواحل گمیشان را از دیگر مطالعات دیرینه اقلیم شناسی این سازمان نام برد و یادآور شد: در مطالعات دیگری که سازمان زمین شناسی مجری آن بود، بانک اطلاعات دیرینه اقلیم ایران را تهیه کردیم. در این بانک کلیه مطالعات انجام شده استخراج و در آن بارگذاری شده است. ولی باید گفته شود که در ایران با این وسعت، این میزان مطالعات کم است و برای آنکه بتوانیم اولویت های مطالعاتی در زمینه تغییر اقلیم را استخراج کنیم، مطالعات دیگری را اجرایی کردیم.

وی به بیان ۳ فاز مورد تایید دانشمندان در خصوص شرایط آب و هوایی هولوسن که برای تفسیر داده های دیرینه اقلیمی ایران مبنا قرار گرفت، پرداخت و در این باره توضیح داد: قبل از هولوسن، یانگر دریاس از ۱۲۸۰۰ تا ۱۱ هزار و ۵۰۰ سال قبل یعنی عصری شبیه عصر یخبندان بوده که در این دوره ۳ فاز تعریف شده است. فاز اول از ۱۱ هزار و ۵۰۰ تا ۹ هزار سال قبل، فاز دوم از ۹ هزار سال قبل تا ۶ هزار سال قبل و فاز سوم از ۶ هزار سال قبل تا انقلاب صنعتی را شامل می شود و باید همه این فازها در مطالعات دیرینه اقلیم مورد بررسی قرار گیرند.

لک اضافه کرد: مورد دیگری که در بانک اطلاعات دیرینه اقلیم ایران تهیه شد، از پالئوستوسن، ارلی هولوسن و زمان حال را برای مناطق مختلف ایران از زاگراس شمال غرب، نئور و زریوار، زاگرس میانی (هشیلان)، میرآباد، جنوب و جنوب غرب ایران و مهارلو، مدل سازی کردیم که بدانیم در چه دوره هایی خشک بوده و در چه زمان هایی بارش داشته و منابع رطوبتی از چه مناطقی وارد ایران می شده است.

وی با بیان اینکه اطلاعات این مدل سازی بر اساس مقالات منتشر شده، استخراج شد، اضافه کرد: بر اساس داده های این بررسی، اولویتی تهیه شد که اگر محقق خواست در زمینه دیرینه اقلیم مطالعه کند، بداند که اولویت این مطالعات در کدام مناطق است.

به گفته این محقق زمین شناس، در شمال شرق ایران اطلاعات بسیار کمی وجود دارد و اولویت بعدی بخش های کویری و میانی ایران است.

مطالعه بر روی خلیج گرگان

رییس پژوهشکده زمین شناسی به وضعیت خلیج گرگان اشاره کرد و گفت: نوسانات دریای کاسپین را همه می دانند. هر بار که دریای خزر به طرف ساحل حرکت می کند، همه نگران هستند که یکسری از تاسیسات ساحلی زیر آب برود و هر زمان که آب عقب گرد دارد، نگران هستیم که بنادر از آب خارج و یا تالاب ها خشک می شوند.

وی اضافه کرد: واقعیت آن است که کاسپین یک دریاچه است و نمی دانیم که این دریاچه چه بازی هایی را در قبل تغییر اقلیم دارد. این موردی است که باید بر روی آن مطالعه شود.

لک ادامه داد: مساحت خلیج گرگان ۲۰۷ کیلومتر مربع کاهش یافته و به ۳۲۵ کیلومتر مربع می رسد و در این شرایط کانال "خوزینی" به طور کامل بسته می شود و کانال اصلی خلیج گرگان به دریای خزر تقریبا بسته می شود و تنها مسیر بسیار باریکی از ارتباط را با دریای خزر برقرار خواهد کرد.

این محقق یکی از چالش های این خلیج را مسدود شدن یکی از کانال های ارتباطی آن با خزر عنوان و خاطر نشان کرد: این خلیج و شبه جزیره میانکاله دو راه ارتباطی با دریای خزر دارند که شامل کانال "چپقلی" و "آشوراده" است که اخیرا درگیر مشکلاتی شده اند.

وی با اشاره به مشکلات اخیر خلیج گرگان، گفت: عمق این خلیج بسیار کم شده، ضمن آنکه کانال های ارتباط آن با خزر کوچک شده و امکان تبادل آب از طریق یک کانال بسیار کوچکی صورت می گیرد.

لک، افزایش نرخ رسوبگذاری، کاهش دبی آب ورودی به رودها به دلیل احداث سد در بالادست رودها و افزایش جمعیت را از دیگر چالش های این خلیج نام برد و یادآور شد: علاوه بر آن سواحل جنوب و جنوب شرقی کاسپین تا حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ متر از دیگر چالش های این خلیج است  و سواحل خاوری دریای کاسپین در حال پسروی است و این موضوع باعث پیشروی ساحل و اسکله بندر ترکمن به سمت دریا شده است.

رییس پژوهشکده زمین شناسی با اشاره به ارائه پیشنهادی برای لایروبی خلیج گرگان برای غلبه بر چالش های آن، توضیح داد: در این پیشنهاد آمده که با لایروبی کانال "خوزینی و آشوراده"، ارتباط خلیج و دریای کاسپین را افزاش دهیم. ولی از نظر ما تصور می شود که این راهکار می تواند مشکلات جدیدتری را برای این منطقه ایجاد کند؛ چرا که در حال حاضر تبادل میان آب دریای کاسپین و خلیج گرگان از آبراهه بسیار باریکی که باقیمانده است، صورت می گیرد.

وی با تاکید بر اینکه امکان ندارد که آب کاسپین افزایش یابد و آب خلیج گرگان افزایش نیابد، اضافه کرد: از این رو مشکل این خلیج با لایروبی برطرف نخواهد شد و این گونه نیست که با لایروبی آب خلیج گرگان افزایش یابد، ولی ممکن است وضعیت دیگری حاکم شود که کمتر به آن توجه شده است.

وی ادامه داد: عمده جریانات کاسپین به سمت خلیج گرگان است و این جریانات، رسوب را از کانال ها وارد خلیج گرگان می کند، ولی جریان از سمت خلیج به سمت خزر، بسیار کم و کم انرژی است، چون خلیج گرگان یک محیط آبی آرام است؛ از این اگر این جریانات بخواهد رسوبات را از خلیج خارج کند، تقریبا جزو محالات است و افزایش دهانه کانال های ارتباطی میان این دو حوضه آبی از طریق لایروبی موجب خواهد شد که رسوبات بیشتری از طریق جریانات آبی وارد خلیج شود و به همین دلیل سرعت خشکی و رسوب گذاری در این خلیج افزایش می یابد.

لک، مشکل اصلی این خلیج را در سرعت رسوب گذاری آن دانست و یادآور شد: سرعت رسوبگذاری در این خلیج ۱۰ برابر کاسپین است و دریای کاسپین نیز جزو دریاهایی با نرخ رسوبگذاری بالا نسبت به دریاهای آزاد است و بر این اساس احتمال می رود که با لایروبی خلیج گرگان، سرعت رسوب زایی بالاتر برود.

چالش های ارومیه که نادیده گرفته شد

رییس پژوهشکده زمین شناسی با اشاره به مطالعات انجام شده بر روی دریاچه ارومیه، گفت: در سالهای ۸۶ و ۸۷ ما اعلام کردیم تغییر اقلیم نمی تواند تا این اندازه در کاهش سطح آب دریاچه ارومیه موثر باشد، ولی این نظریه با مخالفت شدید مواجه شد و زمان های طلایی را به دلیل همین مقاومت ها از دست دادیم، چون همه شرایط دریاچه ارومیه به تغییر اقلیم نسبت داده شد؛ ولی ما از طریق مغزه گیری هایی، یکسری داده های علمی را تهیه کردیم.

لک یادآور شد: ما با این مطالعات سند علمی درباره دریاچه ارومیه تهیه کردیم که تقریبا مورد پذیرش همگان قرار گرفت، چون این مطالعات، بررسی رسوبات دریاچه تا حدود ۱۳ هزار سال قبل را در بر می گرفت و نشان داد که این دریاچه حتی در زمان هایی که اقلیم گرمتر از شرایط فعلی داشتیم، وضعیت دریاچه ای داشته است.

وی با بیان اینکه در آن زمان این دریاچه ۴ درجه گرمتر از شرایط فعلی را تحمل کرده است، اظهار کرد: زمان خشک شدن دریاچه ارومیه مربوط به هولوسن آغازین می شود و بسیار از دریاچه های جهان خشک شدند. این سند علمی موجب شد که ما در مجامع علمی اثبات کنیم که به داد دریاچه ارومیه برسیم و این ناکارآمدی مدیریت منابع آب است که موجب شده که وضعیت این دریاچه به این وضعیت برسد.

وی پیشنهاد کرد: با توجه به اهمیت مطالعات دیرینه اقلیم در کشور برای مدیریت و برنامه ریزی اکوسیستم های مختلف در آینده، پیشنهاد می شود پروپوزال های کلان و مالتی دیسیپلین برای تعیین روند خشکسالی ها و ترسالی تدوین و با هم افزایی داخلی و خارج کشور، یک بانک اطلاعات کامل و جامعی تهیه شود و ملاک عمل قرار گیرد.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: خلیج گرگان سازمان زمین شناسی جشنواره ملی آب سازمان زمین شناسی دریاچه ارومیه دریای کاسپین هزار سال قبل تغییر اقلیم یادآور شد خلیج گرگان دریای خزر کانال ها بر روی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۵۳۷۳۳۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سیل جلوی قطار را گرفت؛ انتقال مسافران با اتوبوس

معاون اداره کل مدیریت بحران گلستان از توقف قطار تهران - گرگان بین راه بر اثر آبگرفتگی شدید بخشی از خط ریلی خبر داد.

به گزارش ایسنا، وی تعداد مسافران این قطار را ۲۷۰ نفر اعلام کرد و افزود: بخشی از آنان با مینی‌بوس از بندرگز در حال جابه‌جایی به سمت گرگان هستند و با هماهنگی شهرداری گرگان تعدادی اتوبوس هم برای انتقال سایر مسافران به سمت بندرگز حرکت کردند.

معاون اداره کل مدیریت بحران گلستان گفت: به محض فروکش کردن آب، حرکت قطار تهران - گرگان برقرار می‌شود.