موزه جلالالدین گرمه، قلعهای بر بلندای تاریخ
تاریخ انتشار: ۹ فروردین ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۴۶۶۷۶۱۱
قلعه جلالالدین گرمه با مصالح سنگ و ساروج بهصورت یک ششضلعی منظم روی سطح ناهموار و صخرهای تپهای بلند احداث شده است. موقعیت جغرافیایی قلعه بر سر راه ارتباطی شهرها و مراکز مهم شمال شرق فلات ایران همچون نیشابور، جرجان، مرو و خوارزم اهمیت راهبردی قلعه را دوچندان میکرد.
نظریات مختلفی در خصوص اینکه این قلعه متعلق به کدام جلال الدین تاریخ می باشد، وجود دارد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
نظریه ای که در حال حاضر مطمئن تر و محتمل تر از بقیه به نظر می رسد این است که قلعه جلال الدین یک قلعه نظامی است که مربوط به قرن هفتم هجری قمری می باشد و آن را به سلطان جلال الدین خوارزمشاه نسبت می دهند.
بر این اساس به نظر می رسد که این قلعه به دستور سلطان جلال الدین و در هنگام حمله مغول به ایران و در جریان جنگ و گریزهای سلطان جلال الدین و در زمانی که وی پس از مرگ پدرش در جزیره آبسکون (آشوراده کنونی) از جانب مازندران به سمت شرق ایران حرکت کرد تا خود را برای مقابله با سپاهیان مغول آماده سازد، ساخته شده باشد.
جلال الدین در جنگ با مغولان به غزنه رفت و بعد از چند پیروزی، در نبرد با چنگیزخان در سواحل رود سند مغلوب شد و تا پنجاب و سند هندوستان فرار کرد و امپراتوری کم دوامی در آنجا بنا نهاد اما فرار وی منجر به اولین حمله مغول به هند شد.
جلال الدین پس از دو سال توقف در هند به امید تجدید بنای امپراتوری به ایران بازگشت و بعد از یک دهه پرتلاطم حمله به عراق و قفقاز در سال ۶۲۸ قمری در حال فرار از دست مغولان در کردستان کشته شد.
در پایین و ضلع جنوب غربی قلعه چشمه آب شیرینی وجود دارد که آن نیز موسوم به جلال الدین می باشد و آب آن به طرف جنوب شرق و به طرف جاجرم جریان دارد.
چاهی به قطر حدود ۳ متر در گوشه غربی حیاط قلعه حفر شده است که شاید دسترسی قلعه نشینان به منبع آب دایمی را فراهم می کرده است.
با توجه به بستر صخره ای قلعه، بی تردید حفر این چاه در دل سنگ از شاهکارهای مهندسی در زمان خود بوده است. این چاه حالا تقریباً بیست ذرع عمق دارد و پیداست که پر شده است.
آنچه معلوم می شود چون چشمه بزرگی است دامنه تپه ای که قلعه بالای آن ساخته شده منفجر است، این چاه پایابی بوده که آب از آن با مشک بالا می آوردهاند. در دهنه چاه صناعت و بنایی نشده همان حفره است و در اطراف چاه آثار کلنگ دیده نمی شود؛ مثل این که این دهنه طبیعی است.
قلعهای به وسعت تاریخ
در سال ۱۳۸۶ مرمت بنای این قلعه آغار شد. پس از چهار سال در سال ۱۳۹۰ خورشیدی موزه مردمشناسی قلعه جلالالدین در گرمه بازگشایی شد.
شهرها و آبادیهای شمال خراسان در تمام دورههای تاریخی، پیوسته مورد تهاجم اقوام بیابانگرد و چادرنشین آسیای مرکزی و شمالی بودهاند.
از همین رو ساخت قلعهها، دژها و بازوبندی شهرها اهمیت مییافته است. شهرهای جاجرم و گرمه نیز با موقعیت ویژه راهبردی خود بر سر راههای مواصلاتی و تجاری از این قاعده مستثنی نبوده و قلعه جلالالدین در مجاورت آن باتوجهبه گنجایش محدودش بدون تردید نقش یک مقر دیدهبانی و دژ نظامی را ایفا می کرده است.
باتوجهبه ویژگیهای معماری و بررسیهای باستانشناختی انجام شده تاکنون، کارشناسان قدمت این اثر تاریخی را در حدود سدههای ۶ و ۷ هجری قمری مقارن با حکومت خوارزمشاهی و هجوم مغولان به ایران دانستهاند.
قلعه جلالالدین ازنظر ابعاد معماری در نوع خود کمنظیر است و باروی آن در تراز پایین و تا ارتفاع ۵ متری نزدیک به ۳ متر ضخامت دارد. رویهمرفته بلندای بارو در ضلع شرقی حدود ۱۵ است.
این قلعه بهصورت یک ششضلعی تقریباً منتظم روی سطح ناهموار و صخرهای تپهای احداث شده است. موقعیت جغرافیایی قلعه بر سر راه ارتباطی شهرها و مراکز مهم شمال شرق فلات ایران همچون نیشابور، جرجان، مرو و خوارزم اهمیت راهبردی قلعه را دوچندان میکرد.
فضاهای درون برجهای استوانهای بدون هیچ روزنه به بیرون فقط از طریق یک ورودی با حیاط قلعه مرتبط میشوند. کشیدگی و بلندای این ورودیها شکل معماری ویژهای را ایجاد کرده است.
در تراز فوقانی برجها، به جز برج ورودی که قسمت بالایی آن تخریب شده، اتاقهایی با طرح چلیپا وجود دارد که هرکدام سه روزن تیرکش به سمت بیرون قلعه دارند. کف فضاها در این تراز با ملاط سفیدرنگ و ضخیمیاندود شده است.
در کف برجها و راهروهای تراز فوقانی باروی قلعه خمرههایی به بلندی حدود ۱ متر و قطر داخلی ۶۵ سانتیمتر در کف برجها و راهروها تراز فوقانی کار گذاشته شده که در مواقع نیاز آب یا آذوقه موردنیاز را تأمین میکرده است.
هر یک از این خمرهها نزدیک به ۱۵۰ لیتر حجم دارند و با درنظرگرفتن مجموع ۱۲۸ خمره موجود در فضاهای مختلف برآورد میشود در این ظروف حدود ۱۹۰۰۰ لیتر یا ۲۰ تن مایع یا غله ذخیره میشده است. باتوجهبه رسوب گرفتگی بدنهی خمرهها احتمال نگهداری مایعات در این خمرهها بیشتر است.
بهعلاوه چاهی به قطر حدود ۳ متر در گوشهی غربی حیاط قلعه حفر شده است که امروزه تا حد زیادی با نخاله و خاشاک پر شده و عمق اولیه آن قابل تشخیص نیست، ولی به استناد متون تاریخی عمق زیاد داشته و شاید دسترسی ساکنان قلعه به منبع آب دایمی را فراهم میکرده است. باتوجهبه بستر صخرهای قلعه، بیتردید حفر این چاه در دل سنگ از شاهکارهای مهندسی در زمان خود بوده است.
معرفی جلالالدینهای شهیر تاریخ ایران
بنای قلعه جلالالدین پس از اقدامات مرمتی و احیا توسط اداره کل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی خراسان شمالی در خرداد سال ۱۳۹۰ با عنوان موزه شخصیتهای جلالالدین تاریخ ایران افتتاح شد.
باتوجهبه اینکه با قطعیت نمیتوان نام قلعه را به هیچکدام از شخصیتهای معروف جلالالدین منسوب کرد در ضلع شرقی قلعه موزه در طبقه اول به معرفی شخصیتهای معروف قلعه جلالالدین پرداخته شده که در آن نام آثار و احوال این شخصیتها بهصورت جداگانه معرفی شده است.
یکی از ویژگیهای منحصربهفرد این موزه - قلعه که آنها ازنظر محتوایی از نمونههای مشابه خود متمایز ساخته شیوه پردهخوانی و نقالی در آن است که نوعی نمایشِ مذهبی و ملی ایرانی است.
در این نمایش، داستان تصویری نقش شده بر پردههای درون هر برج به شیوه نقالی روایت میشود که طی آن وقایع تاریخی دوران مغول و معایب اولیای دین با کلام آهنگین بازگو میشود.
برجهای موجود در موزه به این نوع روایتگری اختصاصدادهشده است از ویژگیهای منحصربهفرد این موزه استفاده از سیستم دیجیتال برای پخش این نوع روایتگری در هرکدام از برجها بهصورت جداگانه است.
در این نمایش کسی با عنوان «پردهخوان» از روی تصویرهایِ منقوش بر پرده، وقایع تاریخی، مصائب اولیای دین – بهویژه اولیای مذهب شیعه – را با کلام آهنگین روایت میکند.
سایر قسمتهای نمایشی موزه در مسیرهای بازدید قرار گرفته که این امکان را به بازدیدکننده میدهد که ضمن حرکت در مسیر و مرتفعترین قسمتهای قلعه، با ویژگیهای معماری، مصالح بهکاررفته، خمرههای تاریخی بجا مانده از دوران اولیه موجود در میان راهروها و برجها در طبقه فوقانی از نزدیک آشنا شود.
این بنا به دلیل ویژگیهای شاخص فرهنگی و تاریخی در سال ۱۳۵۶ به شماره ۱۵۷۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
نویسنده گزارش الهه دهستانی
باشگاه خبرنگاران جوان خراسان شمالی بجنوردمنبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: میراث فرهنگی میراث فرهنگی و گردشگری
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۶۶۷۶۱۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
سید جمالالدین اسدآبادی مبارز و قهرمان ملی در برابر استعمار، اما ناشناخته برای نسل جوان
شهرام ساری اصلانی، دارنده دکتری تخصصی زبان و ادبیات، و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان در گفتگو با خبرنگار استانی ایسکانیوز از همدان، به مناسبت ۱۸ اسفند ماه، روز بزرگداشت سید جمال الدین اسدآبادی در تقویم، بیان داشت: سید جمال الدین اسدآبادی در آبان ماه سال ۱۲۱۷ شمسی در کوی سیّدانِ اسدآباد متولد شده و در محله ای به نام ( با سابقه امام زاده احمد ) زندگی کرده. در آن زمان حال و هوای معنوی و عطر و بوی خاصِ عرفانی در دیار سید جمال الدین حاکم بوده. از ایام کودکی، گفتار و رفتار سید جمال الدین بسیار بالاتر از سطح سن شناسنامهای او بوده و به همین واسطه، مردم از سنین پایین، متوجه هوش سرشار او شده بودند. او دروس مقدماتی حوزه را تا ده سالگی نزد پدر و دوره های خارج از فقه را نزد شیخ مرتضی انصاری و ملا حسین همدانی آموخت.
شهرام ساری اصلانی ادامه داد: اما به دلیل اختلافات و مشکلاتی که میان عُلما در اسدآباد وجود داشته، توسط پدرش ( سید صفدر ) از اسدآباد مهاجرت کرده و به قزوین می روند و چهار سال در آنجا زندگی می کنند. او طی این سال ها در حوزه علمیه قزوین به فراگیری علوم و فنون مختلف من جمله فقه، اصول و ادبیات عرب و منطق می پردازد. و در تمام این موارد، سرآمد میشود. لازم به ذکر است که او در زمان تصیل، به تدریس هم میپرداخته.
وی گفت: او در سال ۱۲۷۰ از شیخ انصاری حکم اجتهاد میگیرد و به هندوستان می رود. او در دوران زندگی خود در کلکتهِ هندوستان، شاهد غارت این کشور توسط استعار انگلستان بوده است.
ساری اصلانی تاکید کرد: او به دلیل تفکرات سیاسی خود به ویژه افشای غارتگری انگلیس و بیداد گری در کشور هندوستان، از این کشور اخراج میشود و به ایران باز میگردد. اما به دلیل تفکرات سیاسی که داشته، به دنبال مدینه فاضله می گشته، در نتیجه این بار از ایران اخراج میشود. به همین دلیل مدام به کشور هایی مثل ترکیه و فرانسه و روسیه و عراق مهاجرت می کرده.
استاد دانشگاه ادامه داد: او در سال ۱۲۷۵ در استانبول فوت می کند و با احترام هر چه تمام تر به خاک سپرده می شود. اما در سال ۱۳۲۳ جسد او از ترکیه به کابل منتقل شده و در محوطه فعلی دانشگاه کابل دفن می شود.
در ادامه گفتوگو تفصیلی خبرنگار ایسکانیوز درباره جمال الدین اسدابادی را میخوانید:
ایسکانیوز: بر سر اصالت اسدآبادی اختلاف نظر هایی وجود دارد. طبق مطالب موجود در کتب مختلف، او اصالتا ایرانی است یا افغانستانی؟
او خود را گاهی سید جمال الدین افغانی می خوانده اما به گواه شیخ محمد عبده که از شاگردان معروف او در مصر بوده، ایشان ایرانی و شیعه مذهب و زاده اسدآباد همدان بوده. در واقع شیخ عبده در مقدمه رساله نیجریه به زبان عربی توضیح می دهد که سید جمال الدین به دو دلیل خود را افغانی معرفی می کرده. اول اینکه بتواند در کشور های عربی خود را سنی معرفی کند و به مقاصد خود دست یابد و دلیل دوم اینکه خود را از مقررات سختی که ایران برای اتباع خود در خارج از کشور تعیین کرده بود، رها کند.
آرامگاه شیخ جمال الدین اسد آبادی در افغانستان
ایسکانیوز: شاخص ترین تفکرات اسدآبادی چه بوده است؟
شاخص ترین تفکرات وی استبداد ستیزی و همگرایی و پیوستگی اسلامی و مبارزه با جرم گرایی و تلاش برای آگاه سازی مردم و اصلاح تفکرات دینی و همچنین مبارزه با استعمار و استبداد انگلیس بود. که خاستگاه بسیاری از عالمان و اندیشمندان جهان محسوب میشود.
ایسکانیوز: مهم ترین تالیفات و خدمات سید جمال الدین اسدآبادی به مردم چه بوده است؟
انتشار روزنامه شمس النهار
تألیف و انتشار کتاب تتمعُ البیان
تألیف و انتشار کتاب فی تاریخ افغان
تاسیس شفا خانه
ایجاد کاروان سرا
تشکیل کابینه وزرا
تشکیل مکتب های کشوری و لشکری برای تربیت جوانان و نظم دادن به سپاه و آگاهی بخشی به مردم در راستای ارتقای زبان ملی.
ایسکانیوز: مهم ترین آثار مکتوب اسدآبادی چه بوده؟
العوره الوثقی
رسائل و مقالات
ضیا الخافقین
الرسائل و المقالات
تاریخ ایران و تاریخ افغان
ایسکانیوز: ایشان در طول حیات خود در چه زمینه هایی فعالیت کرده است؟
زمینه های فعالیت او را می توان در دو حوزه سیاسی و علمی متمایز کرد. که در هر دو حوزه تاثیرات فراوانی بر علما و مردم داشته است.
ایسکانیوز: فعالیت های اسدآبادی تا چه اندازه بر فرهنگ ایران الخصوص جوانان تاثیرگذار بوده است؟
متاسفانه این شخصیت بزرگ در میان ایرانیان و دانشجویان غریب است که این به دلیل کم کاری در حوزه های علمی و سیاسی به جهت شناساندن این شخصیت ماندگار به مردم، میباشد.
اما باید توجه داشته باشیم که شایسته است که دانشجویان اهل علم و دانش و محققان ادبی از طُرُق مختلف من جمله تولید مقالات گوناگون با آثار سید جمال الدین آشنا شوند. چرا که تفکرات او تأثیر بسزایی در اندیشه جوانان ایرانی خواهد داشت.
دانشگاه سید جمال الدین اسدآبادی در شهریورماه سال ۱۳۹۰ در شهرستان اسداباد استان همدان به جهت زنده نگهداشتن یاد این عالم و دانشمند فرزانه نام گزاری و افتتاح شد و اکنون با ظرفیت ۱۲۰۰ دانشجو در حال فعالیت است.
در تصویر دوم وزیر محترم علوم تحقیقات و فناوری را در جمع دانشگاهیان این مرکز میبینید.
ایسکانیوز: شاخص ترین فعالیتی که سید جمال الدین اسدآبادی انجام داده، چه بوده که باعث شده روزی را در تقویم به نام او ثبت کنند؟
در این مورد، نظرات مختلفی وجود دارد. ممکن است سیاسیون مهم ترین دلیل را مبارزه وی با استبداد و استکبار بریتانیا و مبارزه با فساد و همچنین تاکید او بر آزادی، برابری و مساوات قلمداد کنند. چرا که او همواره به دنبال مدینه فاضله ای بود تا مسلمانان در سایه آن به سعادت برسند. و تاکید داشته که دین از سیاست جدا نیست. اما پژوهشگران حوزه ادبی و علمی شاخصه نام گذاری این روز را سرآمد بودن او در خدمات علمی میدانند.
ایسکانیوز: شهرت اسدآبادی تا چه اندازه فراگیر بوده است؟
سید جمال الدین اسدآبادی مانند بسیاری از دانشمندان شاخص و نویسندگان و شاعران ایرانی شهرت جهانی و فرامرزی پیدا کرده بود. مهمترین عاملی که به شهرت جهانی اسدآبادی منجر شد، تلاشهای فراوان او برای لغو قرارداد تنباکو بود. در واقع این امتیاز به فردی به نام تالبوف از کشور انگلستان داده شده بود که برای ایران سراسر ننگ بود و در نهایت تلاشهای او نتیجه داد و این قرارداد ملقا شد.
ایسکانیوز: عمده آثار و تألیفات اسدآبادی در چه زمینهای میباشد؟
عمده و اغلب آثار او در زمینه تاریخ و فلسفه و عرفان است.
ایسکانیوز: اسد آبادی در طول حیات خود چه افتخاراتی کسب کرده است؟
وی افتخارات بسیاری در زمینه های سیاسی و علمی کسب کرده اما مهمترینِ آنها، لغو امتیاز ننگین تنباکو میباشد.
ایسکانیوز: به عقیده شما، جوانان و دانشجویان ایرانی در سطح دانشگاه، با چنین فرد برجستهای آشنایی مناسبی پیدا میکنند؟
به نظر من جای بسیاری از بزرگان عرفان و دین و سیاست من جمله سید جمال الدین در بین واحد ها و دروس دانشگاهی خالی است. و او در کشور خود و حتی در زادگاه خود یعنی استان همدان و شهرستان اسدآباد، غریب است.
که چنین برخوردی با فیلسوف بزرگی مثل سید جمال الدین، شایسته نیست.
خبرنگار: حسام رضایی
انتهای پیام/
کد خبر: 1223587 برچسبها ترکیه ایران