بحران آب حرف امروز نیست | روزگاری که آب در تهران جیرهبندی بود
تاریخ انتشار: ۱۶ فروردین ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۴۷۱۳۳۸۲
همشهری آنلاین - بهاره خسروی : با روی کارآمدن سلسله قاجار ورق زندگی برای اهالی این قریه خوش آب و هوا حسابی تغییر کرد. افزایش مهاجرت و روانه جمعیت به پایتخت و استفاده بیرویه از منابع آبی برای مردم تهران دستاوردی جز کمآبی و خشکسالی بهویژه در فصل تابستان نداشت. بحران آب آنقدر برای مردم تهران جدی شد که در همان چند ماه نخست تاجگذاری آقا محمدخان قاجار، گروهی از کشاورزان تهرانی شکایت به دربار بردند که آبی برای زراعت ندارند و با مشکل بیآبی دست و پنجه نرم میکنند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
قناتهای تهران
تهران شهرگرم و خشک و به قولی بیآب و علف بود. مرحوم «جعفر شهری» در جلد سوم کتاب «طهران قدیم» درباره قناتهای معروف تهران که آب آشامیدنی اهالی را تأمین میکرد نوشته است: «مردم تهران قدیم به آبی که برای آشامیدن و پخت وپز در آبانبار ذخیره میشد، آب مشروب میگفتند. در تهران چیزی در حدود ۱۰ قنات حتی مهم و اصلی وجود داشت که آب مشروب اهالی را تأمین میکرد. ۱) قنات یا آب حاج علیرضا در سرچشمهخانههای شرق و غرب و جنوب خود، ۲)قنات سردار ابتدای خیابان عینالدوله و کوچه قجرها و حوالی کوچه آبشار، ۳)قنات سپهسالار، مسجد سپهسالار و مجلس شورا و خیابان نظامیه بهارستان و کوچههای پشت مجلس، ۴)قنات فرمانفرما که حدود شمالی وباغهای غربی خارج از شهر و آسیاب و باغ و خانه فرمانفرما کاخ مرمر و کاخهای اطراف مجلس سنا و خیابان امیریه و شرق و غرب آن، ۵)قنات باغ شاه و قنات اکبرآباد باغ شاه از آبهای آنها باغشاه و جنوب آن و دارالمجانین (تیمارستان)، ۶)قنات وزیر که آب آن خیابان سرآب وزیر و گذر مهدی موش یا مهدیخان و خیابان امیریه و شاهپور سابق در دروازه قزوین و خیابان بلورسازی و خیابان مشیر السطنه و خانههای اطراف آن، ۷)آب سنگلج که محله و کوچههای سنگلج پارکشهر و محدوده آن، ۹)قناتهای سفارت روس و انگلیس و علاءالدوله که حدود شمال مرکزی شهر و سفارتهای مورد بحث خیابان فردوسی و باغ علاءالدوله، ۱۰) قناتهای شاه که به نام آب شاه و آب مهرگرد که کاخ گلستان و ارک و خیابانها و کوچههای اطراف و مرکز شهر و بازار قسمت جنوبی را تأمین میکرد از مهمترین قناتهای شهر تهران بودند. البته قناتهای دیگر مانند یوسفآباد، امیرآباد، بهجتآباد، جمشیدآباد، عشرتآباد، فرحآباد از دیگر قناتهای اطراف تهران محسوب میشدند.»
جیرهبندی آب قنات
با وجود این تعداد قنات و قناتهای دیگری که مردم برحسب نیاز در شهر و محل زندگیشان حفر میکردند همچنان بحران کمآبی برای پایتختنشینان به قوت خود باقی بود. آب قناتها باید میان مردم بهصورت عادلانه تقسیم میشد تا همه بتوانند از آن به خوبی استفاده کنند. «احسان بهرام غفاری» در کتاب «صدای پای آب» از برنامه جیرهبندی استفاده از آب قناتها مینویسد: «برنامه آب برداشتن از قنات به دیوار نصب میشد. قنات مهرگرد که مظهر آن در اندرونی عمارت سلطنتی کاخ گلستان بود دارای مجرایی موقوفه بود و تقسیمبندی آن بر اساس برنامهای از پیش تعیینشده بود. در این برنامه هرکسی میدانست چه زمانی از این آب استفاده کند.»
برنامه آب برداشتن از قنات مهرگرد اینطور بود: روز شنبه: خانه مستوفی الممالک؛ شب شنبه: محله عودلاجان؛ روز یکشنبه: خانه معتمدالدوله و گذر هفت تن؛ شب یکشنبه: کوچه باغ ایلچی؛ روز دوشنبه: محله عودلاجان؛ شب دوشنبه: محله عودلاجان؛ روز سهشنبه: عباسآباد در کوچههای حمام چال و خانه زنبورکچیباشی؛ شب سهشنبه: محله عودلاجان؛ روز چهارشنبه: محله عودلاجان؛ شب چهارشنبه: محله عودلاجان؛ روز پنجشنبه: محله عباسآباد؛ شب پنجشنبه: محله عودلاجان؛ روز جمعه: خانه حسامالسطنه و گذر نوروزخان؛ شب جمعه: کوچه غریبان.
میرابها و تقسیم آب
تقسیم نوبتی آب و انتخاب شخصی بهعنوان میراب برای نظارت بر کار قدمتی چند هزار ساله دارد. اجرای طرح تقسیم آب بهصورت همگانی در بیشتر محلههای تهران بازخورد خوبی میان پایتختنشینان داشت و به بسیاری از بینظمیها خاتمه داد. تهرانیها با روش تقسیم نوبتی آب زیر نظر میراب خیلی زود کنار آمدند. آن زمان ۲نوع آب وجود داشت؛ آب روز و آب شب. جای تعجب هم نیست. آب روز اصطلاحاً به آبی گفته میشد که پر از آلودگی و لجن و گل و لای بود و متعلق به فقرا. آب آخر شب به آبی میگفتند که نسبتاً پاکیزهتر بود. دلیلش این بود که شبها کسی از داخل جویها رد نمیشد و مردم ظرف و لباس در آن نمیشستند. آن وقتها کسانی که پولدارتر و گردنکلفتتر بودند از این آب یعنی آب شب استفاده میکردند. اما آب دیگری هم بود که به آب اول شب معروف بود. این آب مخصوص افرادی بود که با میراب دائماً چانه میزدند.
یخهای بلوری
تنها خوراک رفع عطش در تابستان یخ است. ماجرای تهیه یخ در روزگاری که خبری از یخچالهای عظیمالجثه برای منجمد کردن آب نبود و مردم یخ را بهصورت طبیعی از دل کوهستان تهیه میکردند حکایت جالبی بود. «اسماعیل عباسی» در کتاب آبنامه تهران در اینباره مینویسید: «در تابستان در کاهگلی یخچالها را خراب میکردند. یخشکنها یخها را با الاغ میآوردند و صاحبخانهای با یک شاهی تمام یخ مورد نیاز خانه را میخرید و آب روزانهاش را خنک میکرد. خانوادههای اشرافی یخشان بیشتر میگرفت و خرشان تا توچال و کوهستانهای شمالی تهران میرفت.» یخچالها که تمام میشد الاغبانها به کوه میرفتند تا برف بیاورند. در شهرها برای خنک کردن آب، یخ در آن میانداختند. از قرار معلوم یخ گران بود و همه توانایی خریدآن را نداشتند.
آب در بشکه
در میان قناتهای معروف تهران آب قنات شاه موسوم به آب شاه در تهران کیفیت خوبی داشت و مردم شهر حاضر بودند برای آب این قنات پول بیشتری پرداخت کنند. به همین دلیل گاهی در تابستان آب قنات شاه که توسط بشکه و گاری حمل میشد بازار سیاه پیدا میکرد و شهرداری تهران هم برای جلوگیری از افزایش بهای آب مداخله میکرد. در آن دوره قنات شاه، سازمان منسجمی شامل هشت میراب و یک تحصیلدار داشت و توزیع آب با بشکه در بسته انجام میگرفت. با توجه به استقبال وسیع مردم پایتخت از آب این قنات بعضی از فروشندگان، آب نهرها را هم داخل بشکه بهعنوان آب قنات شاه میان مردم میفروختند. همین موضوع باعث شیوع بیماری میان مصرفکنندگان شد. شهرداری تهران برای نخستین بار با پلمب کردن بشکههای آب نوعی استاندارد محلی برای توزیع آب آشامیدنی رایج کرد.
آب حوضی
آب انبار و آب حوض از نخستین شبکههای به هم پیوسته، ذخیره آب و شستوشو در شهر تهران بود. پس از آنکه میرابها آبهای سطحی شهر یا آب قناتها را از طریق شبکه سراسری نهرها به حیاط خانهها میرساندند صاحبان خانهها با گشودن مجرای راه آب، جریان آب را به داخل آبانبار هدایت میکردند و سپس با استفاده از تلمبه در نوبتهای گوناگون، آب از آبانبار به حوض خانه منتقل میشد. البته این کار هم یکسری مشکلاتی مثل تهنشین شدن سریع لجن در حوض را همراه داشت. اگر صاحبخانه به موقع لجنها را تخلیه نمیکرد حوض از رسوبات و لجن لبریز میشد و دیگر برای ذخیره آب فضایی نداشت. به همین دلیل بعضی از تهرانیها شخصاً با استفاده از حلبی و سطل، لجن حوض را میکشیدند.
تلمبه فشاری
با انتقال بخشی از آب رودخانه کرج به تهران و با استفاده از آب قناتها امکان دسترسی مردم به آب و از طریق تلمبهای مخصوص موسوم به فشاری که در بعضی از محلههای تهران نصب شد بود، فراهم شد. این تلمبهها با استفاده از یک لولهکشی محدود نصب شد.
آب سفارت
آب موجود در لولههای تهران با انتقال بخشی از آب رودخانه کرج به تهران از یک مخزن در شمال شهر تأمین و در مقایسه با آب قناتها و آبهای سطحی که از طریق نهرهای آلوده به آبانبارها سرازیر میشد مزیتش این بود که پاکیزهتر بود و مردم با رغبت بیشتری از آن استفاده میکردند. اما از دیدگاه خارجیان هنوز آب شهر تهران قابل اطمینان نبود و به همین دلیل سفارتخانههای خارجی با نصب دستگاههای کوچکی در داخل سفارت آب لوله را تصفیه و ضدعفونی میکردند. سفارت انگلیس در تهران حتی پیش از لولهکشی آب شهر با استفاده از آب قنات سفارت و مخزن آب نهر کرج، آبی را که از طریق یک نهر وارد سفارت میشد پس از تصفیه برای آشامیدن مورد استفاد قرار میداد. این آب گاهی توسط خدمه سفارت یا باغبانان ایرانی بیرون آورده میشد که در میان افراد تحصیلکرده و خانوادههای پولدار طرفدار زیادی داشت و بازار سیاه پیدا کرده بود. البته به علت وجود مواد تصفیهکننده که در سفارت انگلیس به آن اضافه میشد، آشامیدن این آب را مکروه میدانستند.
کد خبر 667624منبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: محله عودلاجان آب قنات ها آب انبار قنات شاه خانه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۷۱۳۳۸۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اهمیت مدیریت استرس در جهان امروز
کارشناسان آمریکایی میگویند میلیونها نفر در این کشور هر ساله علائم بیماری روانی را تجربه میکنند و تعداد افرادی که به دلیل تشدید استرس به دنبال مراقبتهای سلامت روان هستند رو به افزایش است.
به گزارش ایسنا، بخشی از مطالعات آماری در ایالات مختلف نشان داده است همچنین موارد ابتلا به یک «وضعیت حاد سلامت روان» که اغلب به عنوان یک اختلال روان پریشی، اختلال دوقطبی یا یک اضطراب شدید یا اختلال خوردن تعریف میشود و به طور قابل توجهی عملکرد و زندگی روزمره افراد را مختل میکند، در بین آمریکاییها رو به افزایش است.
از سوی دیگر بررسیهای اخیر سازمان جهانی بهداشت (WHO) نیز تایید میکند با گذر زمان و افزایش مشکلات و بحرانها در زندگی بشر امروزی، شمار افرادی که به نوعی از اختلالات روان دچار هستند، بیشتر و بیشتر میشود و همچنین با در نظر گرفتن این موضوع که بنابر آمارهای قبلی از هر هفت نوجوان یک نفر به این اختلالات دچار است این آمار میتواند نگران کنندهتر باشد.
این سازمان اعلام کرد در سال نخست همه گیری کووید-۱۹ میزان ابتلا به اختلالات شایع روان از قبیل افسردگی و اضطراب بیش از ۲۵ درصد افزایش داشته است.
تدروس آدهانوم، دبیرکل سازمان جهانی بهداشت پیشتر خاطر نشان کرد تمامی افراد به گونه ای با بیماران مبتلا به اختلالات روان مواجه هستند. برخورداری از سلامت روان به مفهوم سلامت جسم است و تغییر سیاست و عملکرد در سلامت روان می تواند مزایای واقعی و اساسی برای افراد، جوامع و کشورها به همراه داشته باشد. سرمایه گذاری روی سلامت روان، سرمایه گذاری برای برخورداری از زندگی و آینده بهتر برای همه است.
آدهانوم با اشاره به اینکه هنوز در اغلب کشورها اهمیت سلامت روان در اولویت قرار نگرفته است یادآور شد حتی پیش از آغاز همه گیری کووید-۱۹ تنها تعداد محدودی از افراد که به کمک نیاز داشتند به درمانهای موثر و با کیفیت دسترسی داشتند. به طور مثال بیش از ۷۰ درصد از افراد مبتلا به روانپریشی در جهان از دریافت کمک محروم بودهاند.
اما آنچه انسان امروزی بیش از هر اختلال یا بیماری مشخص روانی دیگری با آن دست به گریبان است شرایط یا شنیدههای استرسزا هستند و بسیاری از ما حتی گاهی بیش از حد خود را در معرض این استرسها قرار میدهیم مانند پیگیری و دنبال کردن بیش از اندازه اخبار و وقایع ناخوشایند غافل از اینکه در این مورد یا بسیاری از رفتارها و اقدامات روزمره دیگر، نیازمند مدیریت فردی هستیم به گونهای که سلامت روان و زندگی روزمره خودمان را مختل نکنیم.
کارشناسان سلامت نیز توصیه میکنند هرچند به واسطه دسترسی به اطلاعات میتوانیم هر لحظه در جریان رویدادهای جهانی باشیم اما برای استفاده بهینه از این امکانات باید حد و مرزهایی را برای خود تعیین کنیم تا دچار آسیبهای جدی جسمی و روانی نشویم و حتی در شرایط و موقعیتهای سخت زندگی که برای بسیاری از مردم دنیا اجتنابناپذیر هستند نیز بتوانیم تعادل عصبی - روانی خود را به شیوهای مناسب حفظ کنیم.
یکی از هشدارهای متخصصان در اینگونه مواقع در مورد افرادی است که کنترل استرس و اضطراب خود را از دست میدهند و مدیریت احساسی آنها دچار مشکل میشود. در این خصوص اصطلاحی وجود دارد که دوره ای از استرس شدید ذهنی یا عاطفی را توصیف می کند و روانپزشکان در گذشته آن را «بحران یا فروپاشی عصبی» مینامیدند. در این وضعیت روحی، استرس آنقدر زیاد است که فرد قادر به انجام فعالیتهای عادی و روزمره نیست.
اصطلاح بحران عصبی یک اصطلاح بالینی نیست. این یک اختلال مرتبط با سلامت روان نیز نیست بلکه در گذشته از آن برای توصیف بسیاری از شرایط مختلف مرتبط با سلامت روان استفاده میشد اما امروزه دیگر توسط متخصصان استفاده نمیشود. با این حال، این بدان معنا نیست که وضعیت بحران عصبی یک پاسخ سالم به استرس است. در واقع، کاملا برعکس است و گاهی اوقات می تواند نشان دهنده یک مشکل اساسی مانند افسردگی یا اضطراب باشد.
به علاوه هیچ دلیل مشخصی برای بحران عصبی وجود ندارد. هر چیزی که منجر به استرس بیش از حد شود می تواند آن را تحریک کند. به طور کلی، احساس استرس و ناتوانی در کنار آمدن با این وضعیت ممکن است منجر به احساس خستگی شدید شود که نتوانید وظایف عادی روزانه خود را انجام دهید. برخی از اتفاقات یا شرایطی که ممکن است باعث بحران عصبی شوند، شامل یک تراژدی ناگهانی در زندگی، یک تغییر اساسی در زندگی، استرس مداوم در محل کار (گاهی اوقات به عنوان «فرسودگی شغلی» شناخته می شود)، اضطراب، افسردگی، بد خوابی، مورد سوء استفاده قرار گرفتن و مشکلات اقتصادی هستند.
تجربه مقداری استرس بخشی طبیعی از زندگی است. هنگامی که احساسات بیش از حد طاقت فرسا میشوند، میتوانند به یک بحران ذهنی کمک کنند. در حالی که تجربه این بحران میتواند ناتوان کننده باشد اما اقدامات و توصیههایی وجود دارد که می توانید انجام دهید و تا حدی زیادی راهگشا هستند. شناخت علائم، انجام اقدامات پیشگیرانه و درمان می تواند کمک کننده باشد.
در واقع یک مرحله از بحران عصبی منجر به ناتوانی در عملکرد طبیعی، حداقل به طور موقت می شود. با این حال، چندین علامت می تواند نشان دهد که شما یا کسی که می شناسید، ممکن است در مسیر تجربه استرس طاقت فرسا باشید.
علایمی که باید جدی گرفته شونددر ادامه به نقل از «وب ام دی»، برخی از علائم و نشانه هایی که باید مراقب آنها باشید را معرفی میکنیم:
احساس علائم اضطراب یا افسردگی
احساسات و اعمال مرتبط با اضطراب یا افسردگی پاسخ های رایج به استرس هستند از جمله:
- عزت نفس پایین
- ترس
- تحریک پذیری
- نگرانی
- احساس درماندگی
- به راحتی عصبانی شدن
- کناره گیری از خانواده و دوستان
- از دست دادن علاقه به فعالیت های مورد علاقهتان
- دشواری در تنفس
- گریه کردن غیرقابل کنترل
- افکار خودآزاری یا خودکشی
متخصصان تاکید دارند وقتی استرس مدیریت نشده و غیرقابل تحمل میشود، می تواند منجر به بحران عصبی شود.
مشکل در تمرکز
مطالعات نشان داده است که استرس هم بر ذهن و هم بر بدن شما تأثیر می گذارد. استرس طولانی مدت می تواند منجر به تغییرات ساختاری در مغز شود که می تواند بر حافظه شما تأثیر بگذارد و منجر به مشکل در تمرکز شود. در موارد شدید، کورتیزول بیش از حد حتی می تواند منجر به از دست دادن حافظه شود.
بیخوابی
برای برخی افراد، استرس بیش از حد ممکن است باعث بی خوابی شود و به خواب رفتن و در خواب ماندن سخت شود. وقتی نمی توانید بخوابید، مغز و بدن شما نمی توانند ریکاوری شوند که به نوبه خود می تواند منجر به بدتر شدن استرس و اضطراب شود. کمبود خواب همچنین می تواند بر سلامت جسمی شما و همچنین عملکرد ذهنی شما تأثیر بگذارد. برخی دیگر ممکن است با پرخوابی به استرس پاسخ دهند که ممکن است به مشکلات روحی و جسمی نیز منجر شود.
خستگی مفرط
استرس بیش از حد ممکن است باعث ایجاد احساس خستگی شدید شود. ممکن است به دلیل اینکه به اندازه کافی نمی خوابید احساس خستگی کنید یا حتی ممکن است به دلیل خواب زیاد احساس خستگی کنید. با گذشت زمان، خستگی مزمن همراه با استرس می تواند منجر به فروپاشی روانی شود.
تغییرات در اشتها
استرس می تواند تغییراتی در اشتهای شما ایجاد کند. برخی افراد با پرخوری با استرس مقابله می کنند که می تواند منجر به افزایش وزن ناخواسته شود. برای برخی دیگر، استرس می تواند منجر به کاهش اشتها شود.
مشکلات گوارشی
استرس و اضطراب می تواند منجر به مشکلات معده مانند گرفتگی عضلات، نفخ، یبوست و اسهال شود. اگر مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر هستید، استرس ممکن است باعث تشدید و عود بیماری شود که می تواند باعث ناراحتی گوارشی شود. اگر استرس دارید و شروع به مشاهده هر یک از این علائم کرده اید، می تواند نشانه ای از این باشد که شما در راه یک فروپاشی عصبی هستید.
توهمات
در برخی موارد، استرس شدید حتی میتواند باعث توهم شود. ممکن است چیزهایی را بشنوید یا ببینید که واقعاً وجود ندارند.
استرس غیرعادی نیست و درمان داردغیرعادی نیست که در زندگی تحت فشار قرار بگیرید. اگر احساس می کنید استرس شما بیش از حد شده است، با پزشک خود صحبت کنید. آنها ممکن است شما را به یک روانشناس یا روانپزشک ارجاع دهند. پزشک شما همچنین ممکن است بتواند درمان علائم فیزیکی را ارائه دهد.
درمان مناسب برای بحران عصبی عمدتا به علت آن و شرایط بیمار بستگی دارد. برخی از راهکارهای مفید و درمانهای رایج آن عبارتند از:
تغییرات در سبک زندگی
خستگی ذهنی یکی از ویژگی های رایج برای یک بحران ذهنی است. برای برخی، استراحت و کاهش استرس می تواند یک درمان خانگی موثر باشد. این تغییرات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش تعداد تعهدات روزانه
- پیاده روی یا اضافه کردن نوعی ورزش به روتین روزانه
- داشتن یک رژیم غذایی سالم
- استراحت کردن در زمان نیاز
- مدیتیشن
- گذراندن زمان در طبیعت
دارو درمانی تحت نظر متخصص
پزشک متخصص نیز ممکن است داروهای افسردگی یا داروهای ضد اضطراب را برای کمک به علائم بحران عصبی تجویز کند. اگر استرس شما باعث بی خوابی می شود، ممکن است یک داروی خواب برای شما تجویز شود. اختلال در خواب می تواند استرس و اضطراب را بدتر کند.
روان درمانی
رواندرمانی که به عنوان «گفتار درمانی» نیز شناخته میشود، به شما کمک میکند تا علائم فروپاشی عصبی و خطر ابتلا به یک فروپاشی عصبی دیگر را کاهش دهید. صحبت کردن با یک متخصص می تواند به شما کمک کند تا افکار خود را پردازش کنید و راه حل هایی ایجاد کنید که استرس و اضطراب شما را کاهش دهد.
انتهای پیام