معماری مفهومی حرم رضوی جلوه‌ای از جهان آفرینش
تاریخ انتشار: ۲۴ فروردین ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۴۷۸۰۳۳۴
در طول صدها سال هنرمندان حکیم و فرهیخته به پشتوانه مهارت، حکمت و بهره‌گیری از همه علوم از جمله معماری، اسطوره‌شناسی، روان‌شناسی، تاریخ هنر و نگارگری تمام فضاها و حجم‌ها از قبیل صحن‌ها، رواق‌ها، گنبدها و ایوان‌ها را نمادین و مفهومی برآورده و آراسته‌اند تا حرم را همچون جهان آفرینش جلوه‌گر سازند.
به گزارش ایمنا، رجبعلی لباف خانیکی، پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی، در خصوص تاریخچه و معماری حرم رضوی، اظهار کرد: فضل‌الله ابن روزبهان خنجی که در سال ۹۱۵ هجری قمری در التزام محمد خان شیبانی به قصد زیارت حرم مطهر رضوی به مشهد آمده، در کتاب «مهمان‌نامه بخارا» ضمن بیان ویرانی طوس و اراده شیبک‌خان بر عمارت آن شهر چگونگی در امان ماندن مشهد از یورش مغول‌ها سروده است «شهر طوس از ظهور چنگیزخان / گشت چون مرو با زمین یکسان / در خراسان چو لشکرش زد کوس / قتل عامی نمود اندر طوس / لشکرش کرد همدمی آنجا / زنده نگذاشت آدمی آنجا…».
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی اضافه کرد: به این ترتیب بود که مشهد نجات یافت و آنگاه که شهرهای هرات، نیشابور و طوس ویران و مردم‌شان قتل عام یا آواره شده بودند، تنها شهر قابل سکونت در خراسان مشهد بود و حرم رضوی که موجب نجات مشهد شده بود، پس از غائله مغول ملجا و پناه بی نوایان و آوارگان شد. البته مشهد به واسطه این اتفاقات توسعه و رونق یافت و حرم مطهر نیز از آن عنایات بی‌نصیب نماند.
این پژوهشگر خراسانی ادامه داد: نخستین حاکم مسلمان شده مغول، محمود یا غازان خان دستور ترمیم و ساماندهی حرم را صادر کرد و سلطان محمد الجایتو ملقب به خدابنده که شیعه شده بود نیز اقدامات عمرانی غازان خان را در حرم مطهر دنبال کرد. آن زمان مجموعه حرم مشتمل بر چند بنای کوچک در شمال بقعه و مسجد بالاسر بود که به مقتضای زمان به شیوه رازی ساخته شده بود.
لباف خانیکی خاطرنشان کرد: در سال ۷۳۴ هجری قمری در یکی از گزارش‌های ابن بطوطه، سفرنامه‌نگار بزرگ قرن هشتم هجری، آمده در حرم رضوی دارای گنبدی بزرگ، مسجد و مدرسه‌ای در کنار آن با دیورارهایی کاشی‌کاری شده بود و ضریح چوبی روی قبر امام رضا (ع) که سطح آن با نقره پوشیده شده بود را شامل می‌شد. همچنین بر ورودی بقعه در نقره‌کوب استقرار داشت. روی در پرده ابریشم زردوزی شده آویخته و کف حرم با فرش‌های گوناگون مفروش بود.
وی افزود: اما تحولات و دگرگونی‌های بزرگ از دوران تیموریان و مشخصاً از عصر شاهرخ تیموری در مجموعه حرم رضوی رخ داد و آن دگرگونی به حدی بود که شیوه معماری حرم رضوی را که رازی بود، به آذری تغییر داد.
این باستان‌شناس و پژوهشگر خراسانی اظهار کرد: سپس گوهرشاد، همسر شاهرخ تیموری، بانی مسجدی عظیم در جنوب حرم مطهر و به فاصله ۳۱ متری آن شد و معماری آن را به معمار بزرگ و مشهور شیرازی معروف به مولانا قوام‌الدین شیرازی سپرد و او در عرصه‌ای به وسعت بیش از ۹ هزار متر مربع آن را به شیوه مسجد مدرسه‌های عصر تیموری مشتمل بر یک میان‌سرای وسیع، چهار ایوان و گنبد، مناره‌ها، غرفه‌ها، حجره‌ها و شبستان‌ها در سال ۸۲۱ هجری قمری بر آورد و معماران، هنرمندان، نگارگران و خوش‌نویسان چیره‌دستی چون بایسنقر میرزا، پسر گوهرشاد خاتون، آن را آراستند.
لباف خانیکی ادامه داد: علاوه بر مسجد گوهرشاد دو رواق دارالحفاظ و دارالسیاده نیز ساخته شد تا حرم مطهر را به مسجد گوهرشاد ارتباط دهد. آن ابنیه را قوام‌الدین شیرازی به شیوه آذری ساخت زیرا به تبعیت از اصول حاکم بر آن شیوه در نظر داشت فضاهای لازم را در آن بگنجاند. به عنوان مثال قوام‌الدین بر فراز ایوان قبله گنبد و گلدسته‌های بلندی را بنا کرد که رویه دیوارها با کاشی معرق رنگارنگ و کتیبه‌های کاشی ثلث و معقلی آراسته شد اما متأسفانه در ارتفاع دادن به گنبد و مناره‌ها ناکام ماند زیرا اگر به شیوه آذری گنبد را با ساقه بلند می‌ساخت و گلدسته‌ها را نیز بلند بر می‌آورد، ارتفاع آن از ۵۰ متر بیشتر می‌شد و از گنبد اولیه حرم مطهر که حدود ۱۷ متر بلندا داشت، پیشی می‌گرفت.
وی خاطرنشان کرد: بنابراین از ایجاد ساقه‌ای بلند برای گنبد و گلدسته‌های ایوان قبله صرف نظر کرد و به احداث گلدسته‌های کوتاه و گنبدی به ارتفاع ۳۷ متر اکتفا کرد. البته به این نیز قانع نشد چرا که ایوان و گنبد مسجد گوهرشاد که به یمن حرم مطهر در جوار آن ساخته شده بود، همچنان بیش از گنبد حرم مطهر خود را به رخ می‌کشید.
این باستان‌شناس خراسانی گفت: تنها راهی که به نظر استاد قوام‌الدین رسید تا میان گنبد حرم و گنبد ایوان مقصوره مسجد گوهرشاد تعادل بر قرار کند، آن بود که شیوه معماری رازی حرم مطهر را به شیوه آذری تغییر دهد تا بتواند بر ارتفاع و شکوه آن بیفزاید.
لباف خانیکی اضافه کرد: به همین دلیل برای رسیدن به هدف نخست بدنه‌های حرم تقویت شد و آنگاه بدون اینکه گنبد اولیه برداشته شود، بر فراز بازوهای تقویت شده و پیرامون گنبد اولیه شالوده ساقه استوانه‌ای ریخته شد و متکی به دیوارک‌های عمود بر گنبد اولیه معروف به خاشخاشی ساقه استوانه‌ای به بلندای ۱۲ متر ساخته و بر فراز ساقه گنبد پیازی موزونی استقرار یافت و به این ترتیب مثل هر بنای دیگر سبک آذری زمینه نصب هر نوع تزئین اعم از کاشی، سنگ و طلا برای بنا فراهم شد.
منبع: ایسنا
کد خبر 568110منبع: ایمنا
کلیدواژه: آستان قدس رضوی هنر معماری سلطان محمد دوران تیموریان مغول مسجد گوهرشاد شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق مسجد گوهرشاد لباف خانیکی قوام الدین گنبد اولیه گلدسته ها حرم رضوی حرم مطهر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۷۸۰۳۳۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اسب‌های خراسان شمالی در کورس گنبد کاووس خوش درخشیدند
محمد تقی ولیان در گفتگو با مهر با اشاره به درخشش اسب‌های خراسان شمالی در کورس گنبد کاووس اظهار کرد: در هفته دوم دور اول نژاد ترکمن گروه هندیکاپ کلاس ۶ اسب کارن حسین‌پور به مالکیت مونا نجفی معصوم با مربیگری محسن نجفی معصوم و چابکسواری رامین قهرمانی موفق شد عنوان در مسافت ۱۲۰۰ نایب قهرمانی را کسب کند و در دور دوم نژاد ترکمن هندیکاپ کلاس ۶ اسب سایرا به مالکیت یحیی زنوزاده موفق شد در مسافت ۱۲۰۰ متر مقام دومی را کسب کند.
وی در ادامه افزود: در روز دوم هفته دوم نژاد ترکمن گروه میدن آزاد اسب گل کوئین الهامی به مالکیت رضا الهامی موفق شد مقام سوم را بدست آورد و در روز سوم هفته دوم نژاد ترکمن گروه مبتدی و نبرده اسب شاه نور به مالکیت برادران محمدی موفق شد مقام سوم را کسب کند.
رییس هیات سوارکاری خراسان شمالی بیان کرد: همچنین در دور سوم نژاد ترکمن گروه هندیکاپ کلاس ۴ اسب آتاشیر به مالکیت فاطمه عفیف موفق شد مقام نایب قهرمانی را کسب کند.
ولیان گفت: در هفته سوم این رقابت‌ها روز پنج شنبه نژاد ترکمن گروه هندیکاپ کلاس ۱ در مسافت ۱۲۰۰ متر اسب پهلوان گز به مالکیت حجی خان رحمتی موفق شد عنوان سومی را از آن خود کند.
وی بیان کرد: در هفته سوم کورس گنبد در نژاد ترکمن گروه هندیکاپ کلاس ۵ اسب خرداد وحدانی به مالکیت و مربیگری مجتبی وحدانی با چابکسواری محمدرضا نوری توانست قهرمان شود و همچنین اسب کارن حسین پور به مالکیت مونا نجفی معصوم با مربی گری محسن نجفی معصوم موفق شد نایب قهرمان شود و اسب تایلاربیک به مالکیت محمد مرادی با مربی گری یوسف دهش و چابکسواری رضا فهیمی موفق شد مقام سوم را کسب کند.
رییس هیات سوارکاری خراسان شمالی افزود: در روز آخر از هفته سوم در نژاد ترکمن کلاس۷ اسب حیران ساجدی به مالکیت حجت ساجدی با مربی گری علی انفاس و چابکسواری رضا فهیمی موفق شد عنوان قهرمانی را کسب کند.
کد خبر 6092668
حمله به نمازگزاران در گذره هرات افغانستان/ ۶ نفر شهید شدند