به نام امیرکبیر به کام تزار
تاریخ انتشار: ۲۴ فروردین ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۴۷۸۰۴۵۸
میرزاتقی‌خان چگونه با گسیل‌کردن دیپلماتی کارکشته به آن سوی اَترَک اطلاعات مورد نیاز برای حفظ تمامیت ارضی ایران را به دست آورد؟
به گزارش ایران اکونومیست، روزنامه خراسان نوشت: «سرزمین ماورای رود اَترَک تا کرانه‌های رود سیحون در طول تاریخ بخشی از خراسان بزرگ و قسمتی از سرزمین پهناور ایران بوده و هنوز هم فرهنگ ایرانی در میان مردمان این خطه، ساری و جاری است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
مأموریت دوگانه رضاقلی‌خان
نخستین هدف مأموریت که باید آن را هدف اصلی آن بدانیم، آزادکردن اُسرای ایرانی بود. امیر روی اتباع کشورش تعصب خاصی داشت و حاضر نبود اسارت یا گرفتاری آنها را در جایی تحمل کند. افزون بر این، حمایت از اتباع دولت علیّه ایران را وظیفه اصلی و قطعی حاکمیت می‌دانست. با این حال امیر می‌خواست از این فرصت برای شناسایی دقیق منطقه و به‌ویژه ساختارهای فرهنگی و سیاسی آن که می‌توانست در موفقیت اقدامات بعدی دولت ایران مؤثر باشد، استفاده کند. به این ترتیب بخشی از مأموریت رضاقلی‌خان هدایت به عنوان بخش سری و اطلاعاتی آن، در قالب یک دستورالعمل به وی تفهیم شد. رمز عملیات اطلاعاتی امیرکبیر که مجری آن رضاقلی‌خان بود، یک مصرع از شاهنامه فردوسی انتخاب شد؛ مصرعی که نشان‌دهنده هوش سرشار میرزاتقی‌خان و تسلط وی بر ادبیات فارسی و به‌ویژه، متون حماسی است: «فرستاد باید فرستاده‌ای». این مصرع بخشی از سروده حکیم ابوالقاسم فردوسی و مربوط به داستان «بیژن و منیژه» در شاهنامه است:
«فرستاد باید فرستاده‌ای
درون پُر زِ مَکر و برون ساده‌ای
فرستاده باید که دانا بُود
به گفتن توانا و بینا بود»
در واقع امیرکبیر با توجه به حساسیت مأموریت رضاقلی‌خان، برای او که فردی ادیب و نویسنده بوده، چنین شعری را برگزیده است تا حساسیت و ضرورت مأموریت را به وی یادآوری کند.
دستورالعمل بی‌نقص میرزاتقی‌خان
استاد جمشید کیان‌فر در مقدمه مبسوط و عالمانه خود بر «سفارت‌نامه خوارزم» که در واقع گزارش دقیق و کامل رضاقلی‌خان از این مأموریت سیاسی و اطلاعاتی است، بخش‌هایی از دستورالعمل امیرکبیر را آورده است که فرازهایی از آن را می‌خوانیم:
«منظور و مضمون از مأموریت آن عالیجاه برای اطلاق (آزادکردن) اُسرای مسلمان ایرانی و منع آنها (منظور غارتگران است) از بیع و شرای بندگان خداست که می‌باید کمال جد و جهد را در این باب به عمل آورد ... و نیز آن عالیجاه می‌باید زیاده از یک ماه در خیوق (خوارزم) معطل نشود و مراتب مسطوره را حالی نموده، خدمات خود را انجام داده، اسرا را مطلق‌العنان ساخته، با خود بیاورد و نیز، مأمور است که روزنامجات (گزارش‌های روزانه) از روز [شروع] مأموریت الی معاودت (بازگشت) و شرفیابی را مفصلاً نوشته، با شرح و بسط تمام از وقایع اتفاقیه و اسامی منازل و تعیین فراسخ (فرسخ‌ها) و اسامی ایلات و سرکردگان و ریش‌سفیدان آنها را کاملاً نوشته، با خود بیاورد که آن عالیجاه از عموم آن با اطلاع باشد و هر چه سوال شود، از روی بصیرت و آگاهی معروض دارد.»
این دستورالعمل در بهار سال ۱۲۳۰ در آخرین ماه‌های صدارت امیرکبیر نوشته شده است. او می‌دانست بخش مهمی از قتل و غارت‌های شکل گرفته بر مبنای اختلافات مذهبی است که از دوران هجمه ازبکان و پیدایش حکومت صفویه به وجود آمد و عملاً شیرازه امور را در این منطقه به هم ریخت و باب اسیرگرفتن و فروختن اسرای ایرانی را در ماوراءالنهر باز کرد. او در متن دستورالعمل به رضاقلی‌خان آموزش‌هایی می‌دهد که ای‌بسا بتوان آنها را به نوعی توجه به دیپلماسی وحدت نامید:
«صراحتاً به خان جلالت نشان خیوق اظهار دارید که از آن‌جا که به مقتضای جهت جامعه اسلامیه و مقتضای آیه شریفه وَ جَعَلَ بَینَکُم مَوَدَّةً سلم و اسلام و امن و ایمان را ملحوظ خواستیم به طور خوشی ماده بُغض و معاندت (دشمنی) فی‌مابین مسلمین مرتدع (برداشته) شود.»
فرجام تلخ مأموریت سرّی
رضاقلی‌خان هدایت، چنان که خودش در گزارش مشروح «سفارت‌نامه خوارزم» می‌نویسد، روز شنبه ۹ جمادی‌الثانی ۱۲۶۷ / ۲۳ فروردین ۱۲۳۰، تهران را به مقصد خوارزم ترک کرد. او در این سفر، تقریباً تمام دستورالعمل امیرکبیر را به مرحله اجرا درآورد و می‌توان گفت که با دستی پُر و در زمان تعیین‌شده که نباید از سه ماه بیشتر می‌شد، به پایتخت بازگشت. با این حال از بخت بد، رضاقلی‌خان زمانی به تهران رسید که شاه جوان و هوسباز قاجار، با دسیسه‌چینی اطرافیان، امیرکبیر را از صدارت خلع کرده و به جایش میرزاآقاخان نوری را گماشته بود. به همین دلیل مأموریت مهم و امنیتی رضاقلی‌خان به هیچ گرفته شد و صدراعظم جدید آن را اقدامی بی‌حاصل و بی‌خود معرفی کرد.
رضاقلی‌خان که چندان اهل خطرپذیری نبود، برای آن که کارش بی‌اجر نماند، شرح و متنی در وصف و مدح میرزاآقاخان نوشت و ضمیمه گزارش کرد تا بلکه آن را مد نظر قرار دهند اما چنان که نوه‌اش، مهدیقلی‌خان هدایت، ملقب به «مخبرالسلطنه» می‌نویسد: «با عزل امیر، کسی از [رضاقلی‌خان هدایت] نپرسید کجا رفتی؟ چه کردی؟ کِی آمدی؟!» این سفارت‌نامه که با آموزش‌های امیرکبیر، یک گنج ارزشمند و بیرون از قیمت‌گذاری بود، توجه هیچکدام از رجال فاسد دربار ناصرالدین‌شاه را جلب نکرد. شکست سنگین ارتش نسبتاً مجهز قاجار از نیروهای خانِ خوارزم، در جنگ مهم و سرنوشت‌ساز مرو که در سال ۱۲۳۹، حدود ۹ سال بعد از مأموریت سیاسی و امنیتی رضاقلی‌خان به وقوع پیوست و عملاً مقدمه‌ای برای جدایی زمین‌های شمال اترک از ایران شد، نشان داد که سفارت‌نامه خوارزم، نه‌تنها مورد توجه قرار نگرفته، بلکه شاه نادان قاجار حتی زحمت تورّق آن را هم به خود نداده است؛ چرا که اگر چنین می‌کرد، لشکر ۴۰ هزار نفری او آن طور مفتضحانه از هفت هزار سوار بیابانگرد شکست نمی‌خورد و با دادن تلفات سنگین به مشهد بازنمی‌گشت. نیروهایی که بازگشتند، تنها هشت هزار نفر بودند! مصیبت اصلی اینجاست که این سفارت‌نامه بسیار مهم، بعدها مورد توجه شارل شفر فرانسوی قرار گرفت؛ آن را به راحتی آب خوردن از ایران خارج و در پاریس اصل و ترجمه آن را در سال ۱۸۷۵م / ۱۲۵۴ش منتشر کرد. مندرجات این ترجمه نقش مهمی در سازمان‌دهی سربازان تزار روس برای تسلط بر نواحی شمال اترک داشت. آنها با همین اطلاعات که قرار بود برای یکپارچگی ایران به خدمت گرفته شود، همه سرزمین‌های مذکور را یکی بعد از دیگری اشغال کردند و در نهایت با انعقاد قرارداد آخال در سال ۱۸۸۱م/ ۱۲۶۰ش، این سرزمین‌های وسیع را برای همیشه از آن جدا کردند.»
منبع: خبرگزاری ایسنا برچسب ها: میرزا تقی‌خان امیرکبیر ، شاهنامه
منبع: ایران اکونومیست
کلیدواژه: میرزا تقی خان امیرکبیر شاهنامه سفارت نامه
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۷۸۰۴۵۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مأموریت دشوار بلینکن
رویکردهای آمریکا از گذشته تاکنون همواره نشان داده که آنها به‌هیچ‌وجه خواهان آن نیستند که پایان جنگ همراه با پیروزی حماس و مردم فلسطین باشد.
به گزارش ایسنا، محسن پاک‌آیین، کارشناس حوزه روابط بین‌الملل در یادداشتی در جام جم نوشت: این روزها رژیم‌صهیونیستی و آمریکا شرایط سختی را تجربه می‌کنند. آمریکا به‌واسطه اقدامات نابخردانه اسرائیل فشارهای زیادی را متحمل شده و تلاش می‌کند با فرستادن آنتونی بلینکن، وزیر خارجه این کشور به سرزمین‌های اشغالی بتواند اوضاع را تا حدودی مدیریت کند.از سویی دیگر وضعیت داخلی رژیم‌صهیونیستی هم کاملا به‌هم ریخته است.
تقریبا در تمامی سرزمین‌های اشغالی تظاهرات اعتراضی علیه بنیامین نتانیاهو به‌راه افتاده و بحث استیضاح و برکناری او از سوی کنیست به‌عنوان یک احتمال جدی مطرح است. اگر این اتفاق بیفتد، تردیدی نیست که نخست‌وزیر رژیم‌صهیونیستی محاکمه خواهد شد و سرنوشت بدی در انتظار اوست. در چنین اوضاعی آمریکا به‌عنوان حامی و هدایت‌کننده اصلی رژیم‌صهیونیستی دست به تحرکات بیشتری زده تا به‌زعم خود، شرایط را در اراضی اشغالی تعدیل و موضوع را به نفع بنیامین نتانیاهو تقویت کند.
این تلاش البته درحالی صورت می‌گیرد که در سراسر آمریکا اعتراض‌های دانشجویی فراگیر شده و دانشجویان به حمایت از مردم غزه و ابراز تنفر از رژیم‌صهیونیستی پرداختند. طبعا مقامات کاخ سفید تلاش دارند با فرستادن وزیر خارجه به سرزمین‌های اشغالی نشان دهند که می‌خواهند برای کاهش بحران در داخل آمریکا به سران رژیم‌صهیونیستی بقبولانند که حمله به رفح در شرایط فعلی گزینه مناسبی برای اسرائیل نیست. البته این نکته را هم نباید از نظر دور داشت که به‌طور معمول و براساس تجارب گذشته، همواره ازجمله پیامدهای سفر مقامات آمریکایی به سرزمین‌های اشغالی، انجام یک اقدام نظامی شدید از صورت رژیم‌صهیونیستی علیه مردم مظلوم فلسطین است و آمریکایی‌ها گرچه مدعی تلاش برای تعدیل اوضاع هستند اما درنهایت هدف اصلی‌شان حمایت از رژیم اشغالگر قدس و بنیامین نتانیاهو است.
رویکردهای آمریکا از گذشته تاکنون همواره نشان داده که آنها به‌هیچ‌وجه خواهان آن نیستند که پایان جنگ همراه با پیروزی حماس و مردم فلسطین باشد. شواهد حاکی از آن است که رژیم‌صهیونیستی برای حمله به رفح کاملا آرایش نظامی به خود گرفته و قصد دارد بار دیگر مردم بی‌دفاع فلسطین را تحت شدیدترین حملات زمینی و هوایی قرار دهد. در شرایطی اسرائیل مهیای این عملیات است که تمام کشورها و همچنین سازمان ملل متحد مخالفت شدید خود را با این اقدام اعلام کردند. از سویی دیگر تلاش‌های دیپلماتیک هم به‌واسطه ریاض به‌عنوان واسطه میان رژیم‌صهیونیستی و حماس در حال انجام است. این درحالی است که این نیروی مقاومت اکنون دست بالا را دارد و مثل گذشته بر آزادی زندانیان فلسطینی و ترک مخاصمه به صورت دائم و همچنین بازگشت آوارگان به سرزمین‌های خود تاکید می‌کند.
انتهای پیام
تداوم بارندگیها در کشور / دمای هوا در بعضی مناطق کاهش مییابد