آیا بزرگترین قرآن خطی جهان با دست بریده کتابت شد +عکس

قرآن بایسنغری بیش از ۶ قرن پیش خطاطی شد و درباره خلق آن، چندین احتمال وجود دارد. حتی شایعه‌ای وجود دارد که این قرآن را یک خوشنویس پس از قطع دست راستش توسط تیمور گورکانی، با دست چپ کتابت کرده است.

به گزارش مشرق، شاهزاده بایسنغر میرزا ( ۸۰۲ تا  ۸۳۷ هجری) فرزند شاهرخ تیموری و گوهرشاد بیگم، از خوشنویسان و هنرمندان عصر خودش بود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در کتاب «اطلس خط» پیرامون نوه امیر تیمور گورکانی آمده است: بایسنغر میرزا اهل هنر را تشویق بسیار می‌کرد. در کتابخانه او پیوسته ۴۰ تن از خوشنویسان و مُذهبان و مصوران مشغول کتابت و تذهیب و تصویر بودند و سرپرستی جمله هنرمندان با «میرزا جعفر» بود که بایسنغر به وی علاقه و محبت فراوان داشت. بایسنغر میرزا در خطوط اصول (شش قلم) شاگرد شمس‌الدین است و در خط محقق و ثلث از استادان برجسته است. کتیبه پیش طاق مسجد گوهرشاد در مشهد به خط ثلث اوست که در سن ۲۰ سالگی نوشته و از قدرت و قوت قلم سحر و معجزه‌ای به یادگار گذاشته است.

کتابت بزرگترین قرآن موجود به خط محقق نیز اثر ارزنده اوست که هم اکنون بعضی صفحات آن در موزه آستان قدس رضوی، کاخ گلستان، کتابخانه ملّی، موزه ملّی ایران، کتابخانه و موزه ملک و بعضی مجموعه‌های خصوصی موجود است و منسوب به وی می‌دانند. از ۸۰۰ و اندی صفحه‌ای که قرآن بایسنغری داشته، فقط حدود ۱۶۰ صفحه آن در ایران موجود است.

این مصحف که به قرآن بایسنغری شهرت دارد، در حالت باز ۱۰۵ در ۱۸۷ سانتی‌متر اندازه داشته و روی کاغذ سمرقندی کتابت شده است. البته در طول تاریخ، حواشی تمام برگه‌ها بریده یا افزوده شده است، بنابراین برگه‌های برجای مانده از این قرآن، هم‌اندازه نیستند.

به عنوان نمونه، ۲ برگه از این قرآن که در موزه ملی ایران نگهداری می‌شوند، هر یک ۱۰۶.۵ ×  ۸۶ سانتی‌متر اندازه دارند.

در سه سطر، قسمتی از سوره غافر یا سوره مؤمن (سوره ۴۰) شامل بخشی از آیه ۵۵ و آیات ۵۶-۵۷ و قسمتی از آیه ۵۸ این سوره، در انتهای آیات تذهیب به صورت دایره با رنگ طلایی کار شده است

اما نمونه‌هایی که در کتابخانه ملک نگهداری می‌شوند، دوسطری هستند و ۹۵.۹ سانتی‌متر طول و ۴۴ سانتی‌متر عرض دارند:

قرآن بایسنغری به خط محقَق کتابت شده است. زنده‌یاد حبیب‌الله فضائلی پیرامون این خط می‌نویسد: «محقق» خطی شکوهمند، وزین و درشت اندام با فواصل منظم و بدون تداخل و تو در تو، یکدست و خالص و یکنواخت، با کمال وضوح و روشنی، از خطوط اصلی و اصیل ایرانی ـ اسلامی است، که در قدیم مقیاسی برای دیگر خطوط و منشاء پیدایش اقلام دیگری بوده است. خطی است در نهایت سادگی و بساطت که یک و نیم آن دور و چهار و نیم آن سطح است.

از خوشنویسانی که نمونه‌هایی از خط محقق از آن‌ها به جای مانده می‌توان: یاقوت مستعصمی، نصرالله طبیب، احمدبن سهروردی، عبدالله صیرفی، بایسنغر بن شاهزخ بن تیمور، سلطان ابراهیم بن شاهرخ، جعفر بایسنغری، علاء الدین محمد تبریزی، میرعبدالقادر حسینی شیرازی و... را نام برد.

* ۷ احتمال درباره نگارش قرآن بایسنغری

درباره نگارش این قرآن، چندین احتمال وجود دارد:

۱ـ ​قرآن بایسنغری توسط «عمر اقطع» نوشته شده است که به دلیل قطع دست راستش، ممارست کرد و قلم به دست چپ گرفت و این نسخه نفیس را کتابت کرد.

۲ـ ​قرآن بایسنغری توسط «ابن مُقله» وزیر هنرمند دربار عباسیان نوشته شده است اما او از مقامش عزل شد و ابتدا دست راست، سپس دست چپ قطع شد. با این حال، او قلم به دست بریده بست و نوشت، اما هنرش قدردانی نشد و در عوض، زبانش را بریدند.

۳ـ بایسنغر میرزا، پسر شاهرخ و نوه تیمور، خوشنویسی زبردست بود که فقط ۳۸ سال عمر کرد اما کتیبه مسجد مادرش (گوهرشاد) در جوار حرم رضوی را به خط خوش خود نوشت. بنابراین قرآن را هم خودش نوشته است. البته که او در خط ثلث استاد بوده، نه محقق. 

۴ـ «اُلُغ بیگ» دیگر پسر شاهرخ و برادر بایسنغر، به فرمان پدرش حاکم سمرقند بود. او که حافظ قرآن بود، با برادرانش در حوزه‌های شعر و هنر رقابت داشت، بنابراین دستور داد بزرگ‌ترین قرآن خطی جهان را بنویسند.

۵ـ نادرشاه افشار این قرآن را به غنیمت با خود به ایران آورد و در جنگ‌ها، پیشاپیش لشکرش حرکت می‌داد و به آن پناه می‌برد. پس از کشته‌شدن او، این مصحف توسط سربازانش تکه‌تکه شد و به غارت رفت.

۶ـ در سفر دوم ناصرالدین شاه قاجار به خراسان، این قرآن در امامزاده ابراهیم قوچان قرار داشت. شاه دستور داد دو برگ از آن به کاخ سلطنتی گلستان منتقل شود و از روی آن نسخه‌های دیگری کپی‌برداری شود.

۷ـ حسین‌آقا خزاعی، فرمانده لشکر شرق به مرکزیت مشهد که فردی متشرع بود، حین بازدید امامزاده ابراهیم قوچان ۵۲ برگ از قرآن بایسنغری را در جعبه‌ای خاک گرفته یافت و مسحور آن خط زیبا شد. او پس از یافتن این اوراق که بسیار صدمه‌دیده، ناقص و شکسته بود، نامه‌ای به سردار سپه نوشت و درخواست کرد این گنج گرانبها را برای مرمت به آستان قدس رضوی منتقل کند و به دست استادان صحاف و مرمت‌گر آنجا بسپارد. اوراق به مشهد منتقل و مرمت شد و قاب‌هایی دورو برای نمایش برخی از این اوراق تهیه شد. برخی از این اوراق در دوره‌های بعد به دست مُذّهبان تذهیب شد؛ تذهیبی که از نظر سبک نسبت بایسته به دوره تاریخی اثر نداشت.

نوشاد رکنی، کارشناس نسخ خطی معتقد است که قرآن بایسنغری توسط یک نفر نوشته نشده و دست‌کم بر اساس شیوه نگارش و حرکت قلم و فرم گرافیکی کار سه خط مختلف را می‌توانیم تشخیص دهیم.

او معتقد است خوشنویس این مصحف، چپ‌دست است. همچنین از کشیدگی‌های حروف «و» و «ز» می‌توان تشخیص داد که خوشنویس آن کسی بوده که به خط ثلث عادت داشته است.

 بنابراین با توجه به این نکات، انتساب آن به «عمر اقطع» قطعاً مردود است.

نسخه‌ای بازآفرینی‌شده از قرآن بایسنغری توسط آستان قدس رضوی چاپ شده است

منبع: فارس

منبع: مشرق

کلیدواژه: بازار خودرو تحولات اوکراین ماه رمضان قیمت موزه ملی ایران آستان قدس رضوی مشرق کتابت قرآن قرآن خطی خودرو قیمت های روز در یک نگاه حوادث سلامت سانتی متر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mashreghnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مشرق» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۷۸۶۹۰۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آمریکا بزرگترین حامی رژیم صهیونیستی است

کیومرث یزدان پناه کارشناس بین‌الملل در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان در ارتباط با اعتراضات دانشجویی در آمریکا اظهار کرد: حداقل انتظاری که می‌شود از افکار آزادی خواه جهان و اندیشه محور جهانی به ویژه از دانشگاه‌های مستقل و دانشگاه‌هایی که هیچ‌گونه وابستگی سیاسی به سیستم‌های غربی ندارند داشته باشیم همین باشد که در مواقع لازم و به موقع از ظلمی که بر مظلومی در هر نقطه از جهان می‌شود دفاع کنند.

وی ادامه داد: این خیزشی که به عنوان خیزش سازگار با افکار ضد بشری صهیونیست‌ها در سرزمین‌های اشغالی در آمریکا شاهدش هستیم مصداق بارزی در جنبش آزادی خواهی دانشجویی در جهان است؛  آن هم در جایی که اسرائیل را فرزند کوچک خود در نقطه‌ای دیگر از جهان می‌دانند. آن هم در جایی که خود باعث و بانی بسیاری از جنایات بشری در اقصی نقاط جهان است و سیستم بی رحمی دارد و پلیسش به خشونت و بی رحمی مشهور است و معمولا چنین حرکات و گردهمایی‌ها را از جنس مردمی و همدردی با مظلومان سرزمین‌های اشغالی  را بر نمی‌تابد.

این کارشناس مسائل بین الملل اظهار کرد: به نظر من این اتفاق می‌تواند نقطه و سرآغازی برای رستاخیز جهانی در افکار عمومی جهان برای جنایات رژیم صهیونیستی و امیال آن‌ها باشد. به هر حال آن چیزی که در دانشگاه‌های آمریکا شاهد آن هستیم. هر مقدار دامنه این اعتراضات گسترده‌تر و وسیع‌تر شود و هر چه قدر شرایط را برای مبارزه واقعی با ستمکاران صهیونیست فراهم کند حتما می‌تواند آثار بسیار درخشانی را  برای دفاع از مردم مظلوم فلسطین داشته باشد و برای  تثبیت موقعیت آن‌ها، به رسمیت شناختن حقوق مشروع و از همه مهم‌تر به رسمیت شناختن کشور فلسطین اهمیت داشته باشد.

وی افزود: موضوع مهم آن است که به نظر می‌رسد آمریکا بزرگترین بازدارنده تشکیل کشور فلسطین و بزرگترین حامی رژیم صهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی است.

وی ادامه داد: این افکار عمومی آمریکایی‌ها آن هم در دانشگاه و میان نخبگان و اساتید با چنین خیزشی رو به رو می‌شود باید آن را ارج نهاد و به نظر من وظیفه تمام رسانه‌های آزادی خواه جهان و آن‌هایی که مدعی هستند تریبون شان در اختیار مظلومان جهان است موظف هستند آن را پوشش دهند و زنده نگهدارند تا دامنه آن از مرز‌های آمریکا و دیگر مناطق جهان فراتر برود و بستر‌ها را برای توقف جنایات رژیم صهیونیستی در وهله اول و در وهله د وم زمینه را برای تشکیل کشور مستقل فلسطین در همه زمینه‌ها فراهم کند.

یزدان پناه گفت:کشور‌های مستبد اروپایی و کشور مستبد آمریکا به اینگونه اعتراضات معمولا بی اعتنا هستند . اما قدر مسلم این اعتراضات بی تاثیر نیست و هر چه قدر دامنه این اعتراض‌ها وسیع‌تر شود و اعتراضات بنیادی‌تر شود و مقاومت‌های مدنی علیه دولت آمریکا و صهیونیست‌ها شکل گیرد حتما می‌توان دولت‌های این کشور‌ها مانند فرانسه و انگلیس و آلمان را تحت فشار بگذارد تا در سیاست‌های خود در حمایت از اسرائیل و  جنایات آن‌ها در سرزمی‌های اشغالی تغییر نظر دهند.

وی در انتها گفت: ادامه این تظاهرات خیزش دانشجویان علیه صهیونیست در آمریکا و اروپا که احتمال دارد دامنه اش به کشور‌های دیکر هم کشیده شود می‌تواند دولت‌های این کشور‌ها را وادار کند  که  حمایت هایشان را  از صهیونیست‌ها به حداقل برسانند وصهیونیست‌ها را تحت فشار بگذارد که در واقع دست از این استمرار نسل کشی و جنایات گسترده در سرزمین‌های اشغالی دست بردارند و به طور کل ادامه این تظاهرات حتما در تغییر سیاست‌های دولت‌های غربی تاثیر گذار است.

باشگاه خبرنگاران جوان سیاسی سیاست خارجی