به نقل از «خبرگزاری آریا»

بزرگترین قرآن خطی جهان که یک خوشنویس پس از قطع دست راستش، با دست چپ آن را کتابت کرد

تاریخ انتشار: ۲۶ فروردین ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۴۷۹۵۴۸۲

خبرگزاری آریا- قرآن بایسنغری بیش از 6 قرن پیش خطاطی شد و گفته می‌شود که یک خوشنویس پس از قطع دست راستش توسط تیمور گورکانی، با دست چپ آن را کتابت کرده است.

به گزارش خبرگزاری آریا، شاهزاده بایسنغر میرزا (802 تا 837 هجری) فرزند شاهرخ تیموری و گوهرشاد بیگم، از خوشنویسان و هنرمندان عصر خودش بود.
بایسنغر میرزا در خطوط اصول (شش قلم) شاگرد شمس‌الدین است و در خط محقق و ثلث از استادان برجسته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

کتیبه پیش طاق مسجد گوهرشاد در مشهد به خط ثلث اوست که در سن 20 سالگی نوشته و از قدرت و قوت قلم سحر و معجزه‌ای به یادگار گذاشته است.

کتابت بزرگترین قرآن موجود به خط محقق نیز اثر ارزنده اوست که هم اکنون بعضی صفحات آن در موزه آستان قدس رضوی، کاخ گلستان، کتابخانه ملّی، موزه ملّی ایران، کتابخانه و موزه ملک و بعضی مجموعه‌های خصوصی موجود است و منسوب به وی می‌دانند. از 800 و اندی صفحه‌ای که قرآن بایسنغری داشته، فقط حدود 160 صفحه آن در ایران موجود است.

این مصحف که به قرآن بایسنغری شهرت دارد، در حالت باز 105 در 187 سانتی‌متر اندازه داشته و روی کاغذ سمرقندی کتابت شده است. البته در طول تاریخ، حواشی تمام برگه‌ها بریده یا افزوده شده است، بنابراین برگه‌های برجای مانده از این قرآن، هم‌اندازه نیستند.

در سه سطر، قسمتی از سوره غافر یا سوره مؤمن (سوره 40) شامل بخشی از آیه 55 و آیات 56-57 و قسمتی از آیه 58 این سوره، در انتهای آیات تذهیب به صورت دایره با رنگ طلایی کار شده است.

به عنوان نمونه، 2 برگه از این قرآن که در موزه ملی ایران نگهداری می‌شوند، هر یک 106.5 × 86 سانتی‌متر اندازه دارند و نمونه‌هایی که در کتابخانه ملک نگهداری می‌شوند، دوسطری هستند و 95.9 سانتی‌متر طول و 44 سانتی‌متر عرض دارند. قرآن بایسنغری به خط محقَق کتابت شده است.

اما درباره نگارش این قرآن، چندین احتمال وجود دارد:

1ـ قرآن بایسنغری توسط «عمر اقطع» نوشته شده است که به دلیل قطع دست راستش، ممارست کرد و قلم به دست چپ گرفت و این نسخه نفیس را کتابت کرد.

2ـ قرآن بایسنغری توسط «ابن مُقله» وزیر هنرمند دربار عباسیان نوشته شده است، اما او از مقامش عزل شد و ابتدا دست راست، سپس دست چپ قطع شد. با این حال، او قلم به دست بریده بست و نوشت، اما هنرش قدردانی نشد و در عوض، زبانش را بریدند.

3ـ بایسنغر میرزا، پسر شاهرخ و نوه تیمور، خوشنویسی زبردست بود که فقط 38 سال عمر کرد، اما کتیبه مسجد مادرش (گوهرشاد) در جوار حرم رضوی را به خط خوش خود نوشت؛ بنابراین قرآن را هم خودش نوشته است. البته که او در خط ثلث استاد بوده، نه محقق.

4ـ «اُلُغ بیگ» دیگر پسر شاهرخ و برادر بایسنغر، به فرمان پدرش حاکم سمرقند بود. او که حافظ قرآن بود، با برادرانش در حوزه‌های شعر و هنر رقابت داشت، بنابراین دستور داد بزرگ‌ترین قرآن خطی جهان را بنویسند.

5ـ نادرشاه افشار این قرآن را به غنیمت با خود به ایران آورد و در جنگ‌ها، پیشاپیش لشکرش حرکت می‌داد و به آن پناه می‌برد. پس از کشته‌شدن او، این مصحف توسط سربازانش تکه‌تکه شد و به غارت رفت.

6ـ در سفر دوم ناصرالدین شاه قاجار به خراسان، این قرآن در امامزاده ابراهیم قوچان قرار داشت. شاه دستور داد دو برگ از آن به کاخ سلطنتی گلستان منتقل شود و از روی آن نسخه‌های دیگری کپی‌برداری شود.

7ـ حسین‌آقا خزاعی، فرمانده لشکر شرق به مرکزیت مشهد که فردی متشرع بود، حین بازدید امامزاده ابراهیم قوچان 52 برگ از قرآن بایسنغری را در جعبه‌ای خاک گرفته یافت و مسحور آن خط زیبا شد. او پس از یافتن این اوراق که بسیار صدمه‌دیده، ناقص و شکسته بود، نامه‌ای به سردار سپه نوشت و درخواست کرد این گنج گرانبها را برای مرمت به آستان قدس رضوی منتقل کند و به دست استادان صحاف و مرمت‌گر آنجا بسپارد. اوراق به مشهد منتقل و مرمت شد و قاب‌هایی دورو برای نمایش برخی از این اوراق تهیه شد. برخی از این اوراق در دوره‌های بعد به دست مُذّهبان تذهیب شد؛ تذهیبی که از نظر سبک نسبت بایسته به دوره تاریخی اثر نداشت.

در این بین اما نوشاد رکنی، کارشناس نسخ خطی معتقد است که قرآن بایسنغری توسط یک نفر نوشته نشده و دست‌کم بر اساس شیوه نگارش و حرکت قلم و فرم گرافیکی کار ، سه خط مختلف را می‌توانیم تشخیص دهیم. او نیز معتقد است خوشنویس این مصحف، چپ‌دست است و از کشیدگی‌های حروف «و» و «ز» می‌توان تشخیص داد که خوشنویس آن کسی بوده که به خط ثلث عادت داشته است؛ بنابراین با توجه به این نکات، انتساب آن به «عمر اقطع» قطعاً مردود است.

نسخه‌ای بازآفرینی‌شده از قرآن بایسنغری توسط آستان قدس رضوی چاپ شده است

منبع: خبرگزاری آریا

کلیدواژه: قرآن سانتی متر دست چپ

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۷۹۵۴۸۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آمریکا بزرگترین طاغوت جهان است

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای استان آذربایجان غربی،  حجت‌الاسلام‌ حسن‌زاده در خطبه‌های نمازجمعه این هفته میاندوآب با اشاره به جنایات استکبار جهانی، اظهار کرد: انسانیت و اخلاق گمشده قرن اخیر بوده و شاهد بدترین جنایت‌ها علیه مردم مظلوم فلسطین و غزه هستیم.

امام‌جمعه میاندوآب به تأکید بر ایستادگی و مقابله با طاغوت، افزود: طاغوت اعظم در دنیا، آمریکای جنایت‌کار است که باید در مقابلش ایستادگی کرد.

وی گفت: در دنیا دو مکتب ولایت و مکتب طاغوت وجود دارد که در مقابل هم قرار دارند و انسان باید مشخص کرد که در زیر سلطه ولایت یعنی حق  یا زیر سلطه طاغوت و باطل قرار دارد.

حسن‌زاده با اشاره به اینکه طاغوت با تمام قدرت به میدان آمده و در مقابل مکتب ولایت صف‌آرایی کرده است، تصریح کرد: اگر از ولایت جدا شوی؛ ناخودآگاه در زیر سلطه شیطان و طاغوت قرار می‌گیری.

امام‌جمعه میاندوآب با بیان اینکه قرآن کریم ویژگی‌های طاغوت را بیان کرده است، اظهار کرد: هر قدرتی که منشأ آن غیر الهی باشد؛ طاغوت بوده و هر قدرتی که ریشه و منشأ الهی داشته باشد؛ آن ولایت خدا است.

وی با اشاره به ایام شهادت امام صادق (ع) و با بیان اینکه برخی می‌گویند امام صادق (ع) سیاسی نبود، افزود: مرزبندی با طاغوت یک اصل اساسی در سیره سیاسی امام صادق (ع) بود.

امام‌جمعه میاندوآب اظهار کرد: قرآن کریم؛ رسالت تمام انبیای الهی را بندگی خدا، دورکردن مردم از طاغوت و ایستادگی در برابر طاغوت عنوان کرده است.

حسن‌زاده با بیان اینکه اهمیت نهضت امام صادق (ع) کمتر از نهضت اباعبدالله الحسین (ع) نبود، تصریح کرد: امام حسین (ع) با شمشیر در مقابل طاغوت ایستاد و امام صادق (ع) نیز باقدرت کلام، سخن و بیان در مقابل طاغوت ایستاد و راه و مسیر را روشن کرد.

امام‌جمعه میاندوآب اظهار کرد: مکتب امام صادق (ع) یعنی اینکه در مقابل طاغوت بایستی و راه و مسیر خود را مشخص کنی.

وی با بیان اینکه منافقین، طاغوت و شیاطین همه در یک صف در مقابل صف الهی، انبیا قرار دارند، افزود: باید صف خود را از آنها جدا کرده و باقدرت در صف ولایت ایستاد.

حسن‌زاده با اشاره به اینکه دشمن در نیت باطل، اراده و دستیابی به هدف خود جدی است، گفت: ما نیز نباید در راه حق و درست به خود تردید راه داده و باید با اتحاد، همدلی و حمایت از جبهه حق به‌پیش رفته و در دفاع از جبهه حق و ولایت و ایستادگی در مقابل طاغوت استوار باشیم.