به نقل از «ایران اکونومیست»

مصرف آب‌های‌سطحی و استخراج آب‌های زیرزمینی

تاریخ انتشار: ۲۷ فروردین ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۴۷۹۸۳۲۳

نتایج مطالعات ۱۷ساله محقق ایرانی دانشگاه "اشتوتگارت" نشان می‌دهد که در این بازه زمانی، کشور ۲۱۱ میلیارد متر مکعب آب از دست داده و به اعتقاد وی در راس همه عوامل موثر بر این رخداد، "عدم مدیریت منابع آبی" قرار دارد. این محقق همچنین اعلام کرد دنیا با افزایش پوشش‌های گیاهی این آب‌ها را به منابع زیر زمینی وارد می‌کند ولی در ایران جنگل‌ها و مراتع از بین می‌رود و ساختمان سازی می‌شود، در نتیجه آبی که در طی یک تا دو روز وارد سیستم می‌شود به سادگی تبدیل به سیل می‌شود و یا با ورود به دریا، تبدیل به آب شور می‌شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

دکتر محمد جواد طوریان عضو هیات علمی دانشگاه اشتوتگارت آلمان در گفت‌وگو با ایران اکونومیست با اشاره به وضعیت منابع آبی ایران در ۲۰ سال اخیر گفت: به طور کلی بر همگان واضح و مشخص است که ایران در سال‌های اخیر حجم زیادی از منابع آبی خود را از دست داده است و اثبات این موضوع نیاز به شواهد و داده‌های ماهواره‌ای ندارد؛ چرا که هر ساله شاهد خشک شدن برخی از رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و از دست رفتن بخشی زیادی از دریاچه‌ها هستیم. از این میان می‌توان به دریاچه ارومیه اشاره کرد که در سال‌های اخیر حتی در معرض خشکی کامل قرار داشته است.

وی ادامه داد: ولی اینکه ایران چه میزان منابع آبی را از داده است، همواره سوالی است که پاسخ دادن به آن ساده نیست؛ چرا که معمولا مشاهدات مطالعات هیدرولوژیکی، مبتنی بر میزان بارش سالانه، میزان سطح آب رودخانه‌ها و دریاچه‌ها، دبی رودخانه‌ها و سایر پارامترها است ولی اینکه چه میزان آب در منطقه‌ای وجود دارد و یا چه میزان آب در منطقه‌ای در سال‌های اخیر از دست رفته است را نمی‌توان از طریق مشاهدات میدانی تخمین زد.

طوریان، تنها راهکار پاسخ به این سوال را استفاده از داده‌های ماهواره ثقل سنجی گریس (GRACE) دانست و خاطرنشان کرد: کار این ماهواره، مشاهده میدان ثقل زمین است. توضیح اینکه میدان ثقل، میدانی دینامیک است و در طول زمان تغییر می‌کند. با تغییر دانسیته، میدان ثقل و به تبع آن شتاب جاذبه تغییر خواهند کرد.

عضو هیات علمی دانشگاه اشتوتگارت آلمان، اضافه کرد: وقتی آب وارد یک حوضه آبریز می‌شود، دانسیته خاک تغییر کرده بنابراین به صورت غیر مستقیم با اندازه گیری جاذبه می‌توان پی برد که چه میزان آب در آن حوضه آبریز وارد شده است.

وی ادامه داد: ما برای اجرای مطالعات از داده‌های این ماهواره که از سال ۲۰۰۳ به فضا پرتاب شد، بهره بردیم و از داده‌های این ماهواره از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۲۰ استفاده کردیم تا به این سوال که ایران چه میزان آب را از دست داده است، پاسخ دهیم.

طوریان با بیان اینکه داده‌های این ماهواره با عدم قطعیت برای مقیاس‌های کوچک همراه است، توضیح داد: بر این اساس نمی‌توان با استفاده از داده‌های این ماهواره بسنجیم که به عنوان مثال شهرها یا روستاها چه میزان آب از دست داده‌اند ولی زمانی که مقیاس مطالعه کشور ایران با مساحت ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربع باشد، داده‌های این ماهواره بسیار دقیق است.

این محقق حوزه هیدرولوژی و ژئودزی یادآور شد: بر اساس داده‌هایی که از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۹ به دست آوردیم، نشان داد که کل ایران در این مدت  ۳۴+_۲۱۱ میلیارد متر مکعب آب از دست داده است و این عدد نشان می‌دهد که ایران سالیانه به طور متوسط ۱۲ میلیارد متر مکعب آب از دست داده است.

وی با تاکید بر اینکه این عدد سالیانه، معادل آب موجود در دریاچه ارومیه در پرترین وضع ممکن  است، با بیان اینکه این گفته به این معنی است که در ۲۰ ساله اخیر ما به طور تقریبی ۲۰ دریاچه ارومیه آب از دست داده‌ایم. ادامه داد: پذیرش این اعداد از سوی کارشناسان داخلی کار سهل و آسانی نیست ولی اعداد به دست آمده در این پروژه تحقیقاتی دقیق است؛ چرا که این خطای ماهواره گریس در مقیاسی به اندازه کشور ایران بسیار ناچیز است.

به گفته این محقق، داده های این تحقیقات طی مقاله ای تا یک ماه آینده در یکی از ژورنال‌های معتبر به چاپ می‌رسد. عنوان و نویسندگان مقاله

Saemian, P., Tourian, M.J., Aghakouchak, A., Madani, K., Sneeuw, N., (۲۰۲۲) How much water did Iran lose over the last two decades? Journal of Hydrology: regional studies

دومین سوال مهم درباره از دست رفتن آب در ایران

عضو هیات علمی دانشگاه اشتوتگارت آلمان افزود: در ادامه این تحقیقات این سوال مطرح شد که منشا از دست رفتن آب در ایران چیست؟ اولین علت به طور معمول میزان بارش است، ولی نکته جالب این است که با توجه به بارش‌های سال ۲۰۱۹  و میزان حجم آب اضافه شده، به طور متوسط در یک بازه زمانی متناظر، کشور ایران در بیست ساله اخیر به طور متوسط شاهد افزایش بارش بوده است.

وی میزان افزایش بارش در کشور را سالیانه به طور متوسط ۵ میلیارد متر مکعب عنوان و خاطر نشان کرد: ایران سالی ۱۲ میلیارد متر مکعب آب از دست می‌دهد در حالی که سالی حدود ۵ میلیارد متر مکعب آب بیشتری نسبت به حد نرمال دریافت کرده است. وجود چنین وضعیتی، تحلیل‌ها را پیچیده‌تر می‌کند؛ چرا که این شرایط به این معنی است که ایران بخش عظیمی از آب‌های زیر زمینی خود را از دست می‌دهد.

این محقق خاطرنشان کرد که سری زمانی که ماهواره گریس نشان می‌دهد تطابق بسیار زیادی دارد با سری زمانی داده‌های آب‌های زیرزمینی ایران که در چاه‌های "پیزیومتریک" اندازه گیری شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه اشتوتگارت آلمان بر اساس داده‌هایی که به دست آورده است اعلام کرد سالیانه به طور متوسط ۲۸ سانتی‌متر آب‌های زیر زمینی کشور را از دست می‌دهیم. و ادامه داد: تا قبل از سال ۲۰۰۸ ایران سالی ۸ سانتی‌متر آب‌های زیر زمینی خود را از دست می‌داد ولی این میزان از سال ۲۰۰۸، شتاب پیدا کرد و به عدد ۲۸ سانتی‌متر رسید.

طوریان با بیان اینکه دو تیم تحقیقاتی دیگر مقاله‌هایی در سال ۲۰۲۱ در زمینه از دست رفتن آب‌های زیر زمینی در ایران منتشر کردند، خاطر نشان کرد: این محققان اعلام کردند ایران در حد فاصل ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۵ در حدود ۷۵ میلیارد متر مکعب از آب‌های زیر زمینی خود را از دست داده است. داده‌های ماهواره گریس به ما می‌گوید در حد فاصل ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۵، ۲۴۰ میلیارد متر مکعب از دست داده‌ایم.

به گفته وی ماهواره گریس کلیه لایه‌های زمینی اعم از آب‌های زیرزمینی، آب‌های سطحی، رطوبت خاک و غیره را مشاهده و وقتی ایران در حد فاصل ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۵،  ۲۴۰ میلیارد متر مکعب از دست داده است، در ۲ مطالعه نیز اعلام شد که میزان از دست دادن آب‌های زیرزمینی ۷۵ میلیارد متر مکعب است، به این معنی است که در حد فاصل سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۵ ایران ۱۶۵ میلیارد متر مکعب از آب‌های سطحی و رطوبت خاک را از دست داده که عدد بسیار بزرگی است.

پاسخ محققان به سومین سوال  آبی ایران

این محقق در پاسخ به این سوال که در این مطالعات مشخص شده است کدام عامل در از دست رفتن آب در ایران نقش دارد، اظهار کرد: در دنیای علم نمی‌توان به صورت صفر و یک صحبت کرد و بهتر است گفته شود عوامل مختلفی در از دست رفتن آب در ایران نقش دارد که از آن جمله می‌توان به استفاده بی رویه از آب‌های زیرزمینی و سطحی، عدم توسعه کشاورزی مکانیزه و عدم کنترل و مدیریت آب در واحدهای صنعتی اشاره کرد. ولی در راس این عوامل عدم "مدیریت منابع آبی" قرار دارد. اگر مدیریت منابع آبی به درستی عملیاتی می‌شد، ممکن بود آب از دست رفته به جای ۲۱۱ میلیارد متر مکعب عددی به مراتب عدد کمتری می‌بود.

وی با اشاره به عامل تبخیر گفت: درست است که افزایش دما موجب افزایش تبخیر می‌شود ولی بخش زیادی از افزایش هدر رفت آب ناشی استخراج آب‌های زیرزمینی و استفاده بی رویه آب‌های سطحی است.

طوریان آب‌های سطحی را منبع اصلی تامین کننده آب‌های زیرزمینی معرفی کرد و ادامه داد: آبی که قرار است آب‌های زیر زمینی را تامین کند، از رودخانه‌ها و نهرها به زمین‌های کشاورزی پمپاژ می‌شود و زمانی که این آب در اراضی رها می‌شود از طریق درختان و گیاهان جذب و تبخیر و تعرق رخ می‌دهد. در واقع با این اقدام و با مصرف بی رویه بدون مدیریت منابع آبی،  میزان تبخیر و تعرق آب افزایش یافته است.

وی ادامه داد: در برخی از مناطق چاه‌هایی به عمق ۲۰۰ متر حفر می‌شود تا به آب‌های زیرزمینی برسند و این آب به سطح برای مصرف کشاورزی هدایت و در نهایت تبخیر می‌شود. این مثال‌ها نیز نشان دهنده آن است که اشتباه در مصرف آب موجب افزایش تبخیر آب شده است وگرنه تبخیر یک پدیده طبیعی است.

رویکرد غیر مهندسی برای برداشت آب‌های کارستی

طوریان با اشاره به اقدام کشور برای برداشت آب‌های کارستی، اضافه کرد: مسائلی مانند مدیریت مصرف آب نیازمند فرهنگ سازی است و برای این منظور به طور معمول برنامه‌های بلندمدت ارائه می‌شود، ولی گاها کارشناسان به دنبال راه حل‌های کوتاه مدت هستند .

این عضو هیات علمی دانشگاه اشتوتگارت آلمان تاکید کرد: به طور معمول در این حوزه حداقل ۳۰ سال زمان نیاز است تا به نتایج مورد انتظار برسیم.

وی با اشاره به ادعای مسوولان کشور در زمینه تزریق سالیانه ۱۵ میلیارد متر مکعب آب به منابع آب‌های زیرزمینی، اظهار کرد: اینکه این منابع از کجا تامین می‌شود جای سوال دارد ولی با تزریق این میزان آب با یک محاسبه بسیار ساده، به این نتیجه خواهیم رسید که برای رسیدن به وضعیت سال ۲۰۰۳، با فرض اینکه بتوانیم روند کاهشی فعلی را متوقف کنیم، به ۱۵ سال زمان نیاز داریم و در صورت از بین نبردن روند کاهشی فعلی و با تزریق سالیانه ۱۵ میلیارد متر مکعب، نیاز به  ۷۰ سال زمان داریم تا به شرایط سال ۲۰۰۳ بازگردیم.

این گفته به این معنا است که اگر برنامه داریم که ۱۵ میلیارد متر مکعب آب به آب‌های زیرزمینی تزریق شود، نتیجه آن را بین ۱۵ تا ۷۰ سال آینده خواهیم دید نه ۵ سال آینده.

طوریان استفاده از آب‌های کارستی را ناشی از رویکردهای کوتاه مدت در حوزه مدیریت منابع آب ذکر کرد و افزود: این رویکرد با توجه به تاثیرات مخرب آن از جمله فرونشست زمین اشتباه است.

این محقق دانشگاه اشتوتگارت با تاکید بر اینکه هر اقدامی هر چند کوچک در راستای مدیریت منابع آب، درست است،گفت: در زمینه فرونشست، بر فرض آنکه میزان بارش به همین وضعیت باشد، هر اقدامی هر چند کوچک در راستای منابع آبی مفید است و منجر خواهد شد که در ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال آینده، آیندگان زندگی بهتری خواهند داشت. 

وی با بیان اینکه یکی از راه حل‌ها در این زمینه آن است که آب‌هایی که در سطح زمین  تبدیل به سیلاب می‌شود به سمت آب‌های زیرزمینی هدایت شوند، ادامه داد: زمانی که جنگل‌ها و مراتع از بین می‌بریم و ساختمان سازی می‌شود، آبی که در طی یک تا دو روز وارد سیستم می‌شود به سادگی تبدیل به سیل می‌شود واز دست می‌رود.

به گفته این محقق، از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۹ ایران به میزان ۱۱۵ میلیارد متر مکعب آب از دست داده است و تنها بارش‌های سال ۲۰۱۹، به میزان ۱۱۵ میلیارد متر مکعب آب وارد سیستم آبی شد ولی ما به سال ۲۰۰۷ بازنگشتیم چون ما نتوانستیم همه این میزان آب را نگهداریم.

طوریان ادامه داد: انتظار این نیست که همه آب‌های بارندگی که وارد سیستم شده را نگهداری کرد. به طور حتم  بخشی از آب  به صورت طبیعی به چرخه هیدرولوژیکی بازمی‌گردد ولی دنیا به این سمت رفته است که با افزایش پوشش‌های گیاهی، ایجاد سیل بندها و غیره از سیلاب جلوگیری و  این آب‌ها را به منابع زیر زمینی وارد کند ولی متاسفانه در ایران همیشه مقداری زیادی از این آب‌ها به دریاها تخلیه می‌شوند و با تبدیل شدن آن به آب شور، از دست می‌رود.

 

منبع: خبرگزاری ایسنا برچسب ها: محقق ایرانی دانشگاه اشتوتگارت آلمان ، هدررفت آب ، داده ماهواره ای

منبع: ایران اکونومیست

کلیدواژه: هدررفت آب داده ماهواره ای ۱۵ میلیارد متر مکعب آب میلیارد متر مکعب مدیریت منابع آبی آب های زیر زمینی آب های زیرزمینی مدیریت منابع آب دست داده دست داده خود را از دست آب های زیر طور متوسط رودخانه ها چه میزان آب آب های سطحی وارد سیستم حد فاصل سال ۲۰۰۳

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۷۹۸۳۲۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سند بسیار مهم درباره سفره‌های آب زیرزمینی؛ چرا همه سکوت کرده‌اند؟!

فرارو- خطر فرونشست زمین در برخی از نقاط کشور، مدت‌هاست مورد توجه کارشناسان حوزه محیط زیست قرار گرفته؛ خطری که هر چند وقت یکبار و با شنیدن اخبار فرونشست زمین در نقاط مختلف کشور، منجر به افزایش نگرانی‌ها می‌شود. علی بیت اللهی رئیس مرکز زمین‌شناسی مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی اخیرا در این باره گفته است: «با توجه به توسعه پهنه‌های فرونشستی زمین در کشور و فروافتادن خودرو‌ها به درون شکاف‌ها و فیشر‌های فرونشستی (در چند مورد)، نصب علائم هشدار دهنده، در زون‌های پرخطر فرونشست زمین، ضروری است.»

به گزارش فرارو، بیت اللهی در اظهار نظر دیگری نیز گفته است: «یک مطالعه جهانی درخصوص نرخ فرونشست زمین در کشور‌های مختلف انجام شده و نشان می‌دهد حدود ٣ تا ۵ درصد پهنه‌های فرونشستی زمین در کل دنیا دارای نرخ فرونشست بین ١٠ تا ١۵ سانتیمتر است. یعنی فرونشست و پهنه فرونشستی که نرخ بالای ١٠ تا ١۵ سانتیمتر داشته باشند، در دنیا به ندرت دیده می‌شود و نرخ فرونشست عمده پهنه‌ها زیر ١٠ سانتیمتر است. اما در ایران نرخ فرونشست در این پهنه‌ها به بالای ١۵ سانتیمتر می‌رسد.»

بر اساس آمار‌های رسمی کشور، نرخ فرونشست در برخی از نواحی استان کرمان به ۴٠ سانتیمتر می‌رسد و در جنوب استان البرز و در نزدیکی پایتخت نرخ فرونشست بالای ٣٠ سانتیمتر در سال است. همچنین در برخی از نواحی استان اصفهان نرخ فرونشست به بیش از ١۵ سانتیمتر در سال می‌رسد. در جنوب تهران نرخ فرونشست بالای ٢٠ سانتیمتر در سال ثبت شده و برخی از نواحی ورامین نرخ فرونشست بالای ٢٠ سانتیمتر در سال دارد. اغلب کارشناسان معتقدند خشکسالی و برداشت بی رویه منابع آبی زیرزمینی در تشدید بحران فرونشست زمین در کشور، بی تاثیر نیست.

نگاهی به آمار‌های جهانی نشان می‌دهد که هند و برخی از ایالات آمریکا و چین بالاترین نرخ‌های فرونشست جهان را دارند. اما مسئله این است که بین ایران و این کشور‌ها تفاوت‌هایی وجود دارد. متاسفانه، پهنه‌های فرونشستی ایران محدود به مناطق خاصی نیست و در بسیاری از استان‌های کشور توسعه یافته است. با توجه به این شرایط پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که دولت برای مبارزه با بحران فرونشست زمین و کاهش آب‌های زیرزمینی چه برنامه‌ای دارد و آیا می‌توان با برنامه ریزی، مانع از تشدید این بحران در کشور شد؟ محمد درویش پژوهشگر و فعال محیط زیست در گفتگو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داده است:

هیچ آبی در سفره‌های آب زیرزمینی کشور باقی نمانده

محمد درویش به فرارو گفت: «بحران فرونشست زمین از ابتدای دهه ۱۳۸۰ در کشور جدی شد و نخستین هشدار‌ها نیز در همین دوره توسط صاحب‌نظران مطرح شد. آن‌ها هشدار می‌دادند که با این روند برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی، دیر یا زود با بحران فرونشست زمین و ایجاد فروچاله‌ها و شکاف‌ها رو به رو خواهیم شد. اما متاسفانه هیچ توجهی به این هشدار‌ها نشد واین وضعیت ادامه پیدا کرد تا رسیدیم به زمان فعلی. در گزارش سال ۲۰۰۵ سازمان زمین شناسی اعلام شد که در بخش‌هایی از تهران و در جنوب غربی پایتخت در دشت شهریار، تا ۳۶ سانتی متر در سال به شکل نقطه‌ای شاهد فرونشست زمین هستیم، در معین‌آباد ورامین تا ۲۰ سانتی متر و در ابردژ ۲۵ سانتی متر، فرونشست داریم. همچنین در مناطق جنوب غربی استان البرز و در پایاب رودخانه فررود (مرز بین استان‌های قزوین و البرز) و در بویین زهرا نیز شاهد شکاف‌هایی بودیم. اکنون، از این گزارش نزدیک به ۲۰ سال گذشته است و پس از این گزارش، در سال ۲۰۱۰، سازمان زمین شناسی اعلام کرد که بخش‌هایی از استان فارس بین دشت جهرم و فسا به شکل نقطه‌ای با میزان فرونشستی مواجه شده که حتی از ۳۰ سانتی متر هم گذشته و به ۵۴ سانتی متر در سال رسیده که بالاترین رکوردی است که در جهان ثبت شده بود.»

وی افزود: «اکنون، چنین فرونشست‌هایی در کشور ما رخ نمی‌دهد. یعنی رکورد‌ها در حد ۵۴ سانتی متر و ۳۶ سانتی متر نیست. رکورد‌ها کمتر شده، اما این خبر خوب و مثبتی نیست. دلیل این که رکورد‌ها کمتر شده این است که اکنون آبی باقی نمانده که از زیر زمین کشیده شود و در اثر این حرکت، سطح زمین فرو برود. در حال حاضر کفگیر بسیاری از آبخوان‌ها (سفره‌های آب زیرزمینی) به ته دیگ خورده یا به زودی به ته دیگ می‌خورد. گزارشی که کمیته مقابله با خشکسالی در وزارت کشور منتشر کرده و ریاست آن بر عهده خانم بنفشه زهرایی است نشان می‌دهد که تا کمتر از ۱۰ سال دیگر بیش از ۲۰ درصد از آبخوان‌های ما کاملا از آب تهی می‌شود و با بحران مهاجرت‌های گسترده رو به رو خواهیم بود.»

صدای منتقدان در «سند امنیت غذایی کشور»

این فعال محیط زیست در ادامه گفت: «به دلیل همین هشدار‌های جدی، بیش از ۱۵۰ کارشناس، عالی رتبه کشور از سازمان‌های مختلف از وزارت جهاد کشاورزی تا وزرات نیرو و سازمان‌های مختلف دیگر گرد هم نشستند و سندی را تنظیم کردند که سال گذشته در اردیبهشت ماه توسط رئیس جمهور تصویب شد و در تیرماه طی مراسمی در ساختمان مشروطه و در حضور رئیس مجلس و بسیاری از مقامات دیگر ابلاغ شد. در سند «امنیت غذایی ایران» برای نخستین بار صدای منتقدان شنیده شده یعنی در این سند گفته شده که میزان مصرف آب در بخش کشاورزی باید تا افق ۱۴۱۱ دست کم ۳۰ میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کند و از ۸۱ میلیارد متر مکعب به ۵۱ میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کند. این بزرگترین دستاورد و پیام امیدبخشی است که از حاکمیت شنیدیم که این مسئله را بالاخره جدی گرفت. تا پیش از این و در قالب اتهام‌های مختلف می‌گفتند که شما به دنبال این هستید که ما به کشور‌های دیگر وابسته شویم و به عبارتی متوجه اهمیت امنیت غذایی و نابودی منابع آب شیرین نبودند.»

وی افزود: «در این سند تاکید شده است که تا سال ۱۴۱۱ ناترازی آبخوان‌ها باید به ۱۰۵ میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کند. در حال حاضر با ۱۵۰ میلیارد متر مکعب ناترازی رو به رو هستیم و یعنی مطابق سند امنیت غذایی باید ۴۵ میلیارد متر مکعب کاهش ناترازی داشته باشیم و نرخ فرسایش خاک نیز باید دست کم ۲۰ درصد کاهش داشته باشد. این‌ها علامت‌هایی است که نشان می‌دهد بالاخره این خطر به رسمیت شناخته شده است. در حال حاضر در آستانه نخستین سال اجرای سند هستیم و به حدی فشار آورده ایم که سرانجام دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی که مسئولیت اجرای این سند را به عهده دارد و ریاست این دبیرخانه سند را ابلاغ کرده به دکتر پیام نکویی، معاون وزیرجهاد کشاورزی، حکمی داد تا براساس آن، گزارش عملکرد سال اول اجرای سند را مطالبه کند. مطالبه رسانه ها، فعالان و دانشگاهیان باید دقیقا همین اجرای سند امنیت غذایی باشد. باید امسال حداقل ۳ میلیارد متر مکعب در بخش کشاورزی و ۵ میلیارد متر مکعب در ناترازی‌ها کاهش را تجربه کنیم. به همین دلیل منتظریم تا ببینیم آیا سند به اهداف خود رسیده و دستگاه‌های اجرایی کشور موفق شده اند در راستای اهداف سند حرکت کنند یا خیر و اگر یکی از نهاد‌ها در این زمینه ناموفق بوده دولت، مجلس و دستگاه‌های دیگر چه واکنشی نشان می‌دهند؟»

سند مهمی که گمنام و مهجور ماند

این کارشناس حوزه محیط زیست گفت: «نباید اجازه دهیم سند امنیت غذایی نیز به خاطره‌ها بپیوندد و سرنوشتی مثل «سند چشم انداز ۲۰ ساله کشور» پیدا کند. ما قرار بود در ۱۴۰۴ کشور اول منطقه باشیم. اما اکنون اگر افغانستان نبود، کشور آخر منطقه می‌شدیم. هیچکس خود را به اجرای سند ملزم ندانست. حتی رئیس جمهور وقت (آقای احمدی نژاد) که قرار بود هر سال گزارش پیشرفت سند را ارائه دهد، اعلام کرد ما اصلا این سند را قبول نداریم و با امکانات ما همخوانی ندارد و می‌توانیم بسیار بیشتر از این سند رشد کنیم. ایشان می‌گفت ما چرا باید تا سال ۱۴۰۴ برای رشد کردن صبر کنیم؟ ما همین حالا هم قدرت اول منطقه هستیم. این طرز فکر جاری و ساری بود تا به وضعیت فعلی رسیده ایم. به همین دلیل است که نگرانم و تاکید دارم که امیدوارم سند غذایی کشور نیز از دست نرود و مغفول نماند.»

وی افزود: «سازمان حفاظت از محیط زیست، وزارت کشور، وزارت نیرو، سازمان برنامه و بودجه و وزارت جهاد کشاورزی از مهمترین سازمان‌هایی هستند که در حوزه پیشگیری و کنترل شرایطی مثل فرونشست زمین مسئولیت دارند و باید به عنوان زیرمجموعه‌های دولت، تلاش کنند. از سال ۱۳۹۹ پیش نویس سند تنظیم شد و بار‌ها چکش کاری شد و رفت و برگشت تا بالاخره سال ۱۴۰۲ تصویب شد. در حال حاضر همه دستگاه‌های اجرایی، موظف به اجرای این سند هستند. اگر خوش بین باشیم و بگوییم سند به شکل کامل اجرا شود و هر سال ۳ میلیارد متر مکعب در حوزه آب بخش کشاورزی و ۵ میلیارد متر مکعب در ناترازی آبخوان‌ها صرفه جویی کنیم، امید زیادی در افزایش تاب آوری زمین ایجاد می‌شود، اما همه این‌ها در گرو اجرای سند است. رئیس جمهور از روزی که این سند را امضا کرده حتی یکبار در هیچ سخنرانی درباره اهمیت این امضا و این سند صحبت نکرده اند. چطور ممکن است چنین سند مهمی مورد توجه ایشان قرار نگیرد. چطور ممکن است آقای قالیباف که پای این سند را امضا کرده و در مراسم ابلاغ آن حضور داشته در هیچ گفتگویی یا در صحن مجلس به این سند اشاره نکند؟ متاسفانه حتی رسانه‌ها نیز به این سند و اهمیت آن نمی‌پردازند. گویی برخی مسئولین بدشان نمی‌آید که موضوعات اساسی را پشت گوش بیندازند و بگویند مسئولان بعدی که سر کار بیایند فکری به حال مشکلات کشور خواهند کرد. این روش مدیریتی در کشور باب شده که امروز را بگذرانیم و فردا هر چه شد به ما مربوط نیست.»