Web Analytics Made Easy - Statcounter
به نقل از «جام جم آنلاین»
2024-05-07@03:47:42 GMT

معمای «مرگ» از نگاه دانشمندان

تاریخ انتشار: ۱ اردیبهشت ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۴۸۴۴۵۷۶

معمای «مرگ» از نگاه دانشمندان

به گزارش جام جم آنلاین، این روز‌ها در ماه مبارک رمضان، پخش برنامه «زندگی پس از زندگی» از شبکه ۴ سیما همچون سال‌های گذشته بینندگان فراوانی دارد. با این حال از نظر علمی مفهوم تجربه نزدیک به مرگ یا ان‌دی‌ای (NDE سرواژه Near-death Experience) به‌خوبی تعریف نشده است. برای مثال اگر از یک متخصص مغز و اعصاب یا یک پزشک مراقبت‌های ویژه بپرسید که تجربه نزدیک به مرگ چیست یا به چه معناست، این پرسش آن‌ها را اندکی دستپاچه می‌کند یا به‌دلیل اختلاف‌نظر‌های بسیار، این موضوع را بحثی پرمناقشه عنوان می‌کنند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

آن‌ها معمولا فقط می‌گویند که به تحقیقات بیشتری نیاز است. با این حال اخیرا گروهی از دانشمندان با تخصص‌های مختلف و از رشته‌های گوناگون، بیانیه مشترک جدیدی را در‌خصوص «مطالعه مرگ» منتشر کرده‌اند.

این‭ ‬مقاله‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬سالنامه‭ ‬آکادمی‭ ‬علوم‭ ‬نیویورک‭ ‬منتشر‭ ‬شده، ‭ ‬اولین‭ ‬بیانیه‭ ‬بررسی‭ ‬شده‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬مطالعه‭ ‬علمی‭ ‬مرگ‭ ‬است‭. ‬این‭ ‬تحقیق‭ ‬با‭ ‬هدف‭ ‬ارائه‭ ‬بینشی‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬مکانیسم‌های‭ ‬بالقوه، ‭ ‬پیامدهای‭ ‬اخلاقی، ‭ ‬ملاحظات‭ ‬روش‌شناختی‭ ‬برای‭ ‬تحقیقات‭ ‬سیستماتیک‭ ‬و‭ ‬شناسایی‭ ‬مسائل‭ ‬و‭ ‬مناقشات‭ ‬در‭ ‬حوزه‭ ‬مرگ‭ ‬طراحی‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬

این‭ ‬بیانیه‭ ‬در‭ ‬برهه‌ای‭ ‬حساس‭ ‬ارائهتمی‌شود؛ تزیرا‭ ‬امرگب‭ ‬در‭ ‬قرن‭ ‬بیست‭ ‬و‭ ‬یکم‭ ‬با‭ ‬مرگ‭ ‬۱۰۰‭ ‬سال‭ ‬پیش‭ ‬یکسان‭ ‬نیست‭. ‬تآندرس‭ ‬سندبرگ، ‭ ‬پژوهشگر‭ ‬موسسه‭ ‬آینده‭ ‬بشریت‭ ‬دانشگاه‭ ‬آکسفورد، ‭ ‬می‌نویسد‭: ‬امرگ‭ ‬غیرقابل‭ ‬برگشت‭ ‬به‭ ‬فناوری‭ ‬وابسته‭ ‬است‭. ‬برای‭ ‬مدت‭ ‬طولانی، ‭ ‬کمبود‭ ‬تنفس‭ ‬و‭ ‬نبض‭ ‬به‌عنوان‭ ‬نشانه‌های‭ ‬مرگ‭ ‬در‌نظر‭ ‬گرفته‭ ‬می‌شدند‭ ‬تا‭ ‬این‌که‭ ‬روش‌های‭ ‬احیا‭ ‬بهبود‭ ‬یافت‭. ‬امروزه‭ ‬غرق‌شدگانی‭ ‬را‭ ‬که‭ ‬دچار‭ ‬هایپوترمی‭ ‬شدید، ‭ ‬کمبود‭ ‬اکسیژن‭ ‬و‭ ‬کمبود‭ ‬نبض‭ ‬و‭ ‬تنفس‭ ‬برای‭ ‬چند‭ ‬ساعت‭ ‬هستند، ‭ ‬می‌توان‭ ‬با‭ ‬برخی‭ ‬مداخلات‭ ‬پزشکی‭ ‬سنگین‭ ‬و‭ ‬تا‭ ‬حدودی‭ ‬شانس‭ ‬و‭ ‬اقبال‭ ‬زنده‭ ‬کرد‭. ‬اگر‭ ‬روی‭ ‬میز‭ ‬جراح‭ ‬پیوند‭ ‬اعضا‭ ‬باشید، ‭ ‬حتی‭ ‬نداشتن‭ ‬قلب‭ ‬هم‭ ‬دیگر‭ ‬عامل‭ ‬مرگ‭ ‬نیست‭. ‬

گرچه‭ ‬سندبرگ‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬مطالعه‭ ‬شرکت‭ ‬نداشته‭ ‬اما‭ ‬او‭ ‬به‭ ‬اصل‭ ‬موضوع‭ ‬اشاره‭ ‬می‌کند‭ ‬و‭ ‬می‌نویسد‭: ‬اپزشکی‭ ‬مدرن‭ ‬اساسا‭ ‬نحوه‭ ‬تفکر‭ ‬ما‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬مرگ‭ ‬تغییر‭ ‬داده‭ ‬است‭. ‬ما‭ ‬به‭ ‬ناگهان‭ ‬دریافته‌ایم‭ ‬که‭ ‬چقدر‭ ‬کم‌و‌اندک‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬این‭ ‬همگانی‌ترین‭ ‬بخش‭ ‬زندگی‭ ‬می‌دانیم‭. ‬
نقاط‭ ‬مشترک‭ ‬این‭ ‬تجربیات

به‌طور‭ ‬کلی، ‭ ‬میانگین‭ ‬ماجرای‭ ‬تجربه‭ ‬نزدیک‭ ‬به‭ ‬مرگ‭ ‬ابتدا‭ ‬شامل‭ ‬احساس‭ ‬جدایی‭ ‬از‭ ‬بدن‭ ‬و‭ ‬داشتن‭ ‬حس‌هوشیاری‭ ‬و‭ ‬تشخیص‭ ‬مرگ‭ ‬است، ‭ ‬سپس‭ ‬احساس‭ ‬سفر‭ ‬به‭ ‬مقصدی‭ ‬و‭ ‬به‌دنبال‭ ‬آن‭ ‬تحلیلی‭ ‬معنادار‭ ‬و‭ ‬هدفمند‭ ‬از‭ ‬اعمال، ‭ ‬اهداف‭ ‬و‭ ‬افکار‭ ‬فرد‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬دیگران‭ ‬در‭ ‬طول‭ ‬زندگی‌اش‭ ‬روی‭ ‬می‌دهد‭. ‬پس‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬و‭ ‬قبل‭ ‬از‭ ‬بازگشت‭ ‬به‭ ‬دنیای‭ ‬واقعی، ‭ ‬فرد‭ ‬احساس‭ ‬می‌کند‭ ‬در‭ ‬جایی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬حس‭ ‬در‭ ‬خانه‭ ‬بودن‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬او‭ ‬می‌دهد‭. ‬

ممکن‭ ‬است‭ ‬چنین‭ ‬تجربیاتی‭ ‬بسیار‭ ‬متوهمانه‭ ‬به‌نظر‭ ‬برسد‭ ‬اما‭ ‬می‌دانیم‭ ‬تجربیات‭ ‬نزدیک‭ ‬به‭ ‬مرگ‭ ‬با‭ ‬توهمات‭ ‬یا‭ ‬تجربیات‭ ‬ناشی‭ ‬از‭ ‬مصرف‭ ‬مواد‭ ‬روانگردان‭ ‬شباهت‭ ‬زیادی‭ ‬ندارد‭. ‬دکتر‭ ‬سام‭ ‬پرنیا‭ ‬که‭ ‬سال‌ها‭ ‬درباره‭ ‬تجربیات‭ ‬نزدیک‭ ‬به‭ ‬مرگ‭ ‬مطالعه‭ ‬کرده‭ ‬است، ‭ ‬توضیح‭ ‬می‌دهد‭: ‬اآنچه‭ ‬مطالعه‭ ‬علمی‭ ‬مرگ‭ ‬را‭ ‬ممکن‭ ‬کرده‭ ‬این‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬سلول‌های‭ ‬مغز‭ ‬در‭ ‬عرض‭ ‬چند‭ ‬دقیقه‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬کمبود‭ ‬اکسیژن، ‭ ‬هنگامی‭ ‬که‭ ‬قلب‭ ‬متوقف‭ ‬می‌شود، ‭ ‬به‌طور‭ ‬غیرقابل‭ ‬برگشتی‭ ‬آسیب‭ ‬نمی‌بینند‭. ‬در‭ ‬عوض، ‭ ‬آنها‭ ‬طی‭ ‬چند‭ ‬ساعت‭ ‬می‌میرند‭. ‬این‭ ‬به‭ ‬دانشمندان‭ ‬اجازه‭ ‬می‌دهد‭ ‬تا‭ ‬رویدادهای‭ ‬فیزیولوژیکی‭ ‬و‭ ‬ذهنی‭ ‬را‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬رابطه‭ ‬با‭ ‬مرگ‭ ‬اتفاق‭ ‬می‌افتد، ‭ ‬به‌طور‭ ‬عینی‭ ‬مطالعه‭ ‬کنند‭. ‬

علم‭ ‬مدرن‭ ‬قبلا‭ ‬به‭ ‬ما‭ ‬بینشی‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬برخی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬تجربه‌ها‭ ‬داده‭ ‬است‭:‬تمطالعات‭ ‬الکتروانسفالوگرافی، ‭ ‬به‌عنوان‭ ‬مثال، ‭ ‬ظهور‭ ‬فعالیت‭ ‬گاما‭ ‬و‭ ‬میخ‌های‭ ‬الکتریکی‭ (‬electrical‭ ‬spikes‭) ‬در‭ ‬رابطه‭ ‬با‭ ‬مرگ‭ ‬را‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد؛ ‭ ‬پدیده‌ای‭ ‬که‭ ‬معمولا‭ ‬با‭ ‬افزایش‭ ‬آگاهی‭ ‬همراه‭ ‬است‭. ‬آیا‭ ‬این‭ ‬می‌تواند‭ ‬علت‭ ‬تشدید‭ ‬آگاهی‭ ‬و‭ ‬تشخیص‭ ‬مرگ‭ ‬در‭ ‬افراد‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬احتضار‭ ‬باشد؟ تدکتر‭ ‬پرنیا‭ ‬و‭ ‬همکارانش‭ ‬امیدوارند‭ ‬با‭ ‬پژوهش‌های‭ ‬آتی، ‭ ‬روزی‭ ‬پاسخ‭ ‬را‭ ‬به‌طور‭ ‬قطع‭ ‬دریابیم‭. ‬

وی‭ ‬گفت‭: ‬امطالعات‭ ‬کمی‭ ‬به‭ ‬بررسی‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬پرداخته‌اند‭ ‬که‭ ‬وقتی‭ ‬ما‭ ‬می‌میریم‭ ‬به‭ ‬روشی‭ ‬عینی‭ ‬و‭ ‬علمی‭ ‬چه‭ ‬اتفاقی‭ ‬می‌افتد‭. ‬مقاله‭ ‬ما‭ ‬بینش‌های‭ ‬جالبی‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬چگونگی‭ ‬وجود‭ ‬آگاهی‭ ‬در‭ ‬انسان‭ ‬را‭ ‬ارائه‭ ‬می‌کند‭ ‬و‭ ‬ممکن‭ ‬است‭ ‬راه‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬تحقیقات‭ ‬بیشتر‭ ‬هموار‭ ‬کند‭. ‬

گفتنی‭ ‬است‭ ‬دکتر‭ ‬سام‭ ‬پرنیا‭ ‬هنگام‭ ‬کار‭ ‬در‭ ‬بخش‭ ‬مراقبت‌های‭ ‬ویژه‭ ‬به‭ ‬جمع‌آوری‭ ‬شواهد‭ ‬بعضی‭ ‬از‭ ‬بیماران‭ ‬از‭ ‬تجربه‭ ‬نزدیک‭ ‬به‭ ‬مرگ‭ ‬هنگام‭ ‬مرگ‭ ‬بالینی‭ ‬پرداخت‭ ‬و‭ ‬سپس‭ ‬خود‭ ‬تحقیقاتی‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬زمینه‭ ‬انجام‭ ‬داد‭ ‬و‭ ‬نتیجه‭ ‬تحقیقاتش‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬کتابی‭ ‬به‭ ‬نام‭ ‬
What Happens When we‭ ‬Die‭ ‬منتشر‭ ‬کرد‭. ‬این‭ ‬کتاب‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬۱۳۸۴‭ ‬با‭ ‬نام‭ ‬اوقتی‭ ‬می‌میریم‭ ‬چه‭ ‬می‌شود؟  ‬ترجمه‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬
حاصل‭ ‬مطالعات‭ ‬گسترده‭ ‬دکتر‭ ‬پرنیا

دکتر‭ ‬سام‭ ‬پرنیا، ‭ ‬پزشک‭ ‬بریتانیایی‭ ‬و‭ ‬مدیر‭ ‬تحقیقات‭ ‬مراقبت‌های‭ ‬ویژه‭ ‬و‭ ‬احیا‭ ‬در‭ ‬دانشکده‭ ‬پزشکی‭ ‬دانشگاه‭ ‬گروسمن‭ ‬نیویورک‭ ‬و‭ ‬نویسنده‭ ‬اصلی‭ ‬مقاله‌ای‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬نتایج‭ ‬پژوهش‭ ‬در‌خصوص‭ ‬تجربه‌های‭ ‬نزدیک‭ ‬به‭ ‬مرگ‭ ‬است‭. ‬وی‭ ‬معتقد‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬بعد‭ ‬از‭ ‬ایست‭ ‬مغز‭ ‬و‭ ‬مرگ‭ ‬بالینی، ‭ ‬آگاهی‭ ‬ادامه‭ ‬می‭ ‬یابد‭. ‬او‭ ‬و‭ ‬همکارانش‭ ‬با‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬۳۵۰۰‭ ‬مورد‭ ‬مواجه‭ ‬شده‌اند‭ ‬که‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد‭ ‬بعد‭ ‬از‭ ‬مرگ‭ ‬بالینی، ‭ ‬آگاهی‌شان‭ ‬واضح‭ ‬بوده‭ ‬است‭. ‬برخی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬افراد‭ ‬از‭ ‬ترس‭ ‬مسخره‭ ‬کردن‭ ‬دیگران‭ ‬مایل‭ ‬نیستند‭ ‬درباره‭ ‬تجربیات‭ ‬خود‭ ‬صحبت‭ ‬کنند‭. ‬

دکتر‭ ‬پرنیا‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬بیانیه‭ ‬توضیح‭ ‬داد‭: ‬اایست‭ ‬قلبی‭ ‬یک‭ ‬حمله‭ ‬قلبی‭ ‬نیست‭. ‬در‭ ‬عوض، ‭ ‬نشان‌دهنده‭ ‬مرحله‭ ‬نهایی‭ ‬یک‭ ‬بیماری‭ ‬یا‭ ‬رویدادی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬باعث‭ ‬مرگ‭ ‬فرد‭ ‬می‌شود‭. ‬پیدایش‭ ‬روش‭ ‬احیای‭ ‬قلبی‭ ‬ریوی‭ (‬CPR‭) ‬به‭ ‬ما‭ ‬نشان‭ ‬داد‭ ‬که‭ ‬مرگ‭ ‬یک‭ ‬حالت‭ ‬مطلق‭ ‬نیست، ‭ ‬بلکه‭ ‬فرآیندی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬به‌طور‭ ‬بالقوه‭ ‬می‌تواند‭ ‬در‭ ‬برخی‭ ‬افراد‭ ‬حتی‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬شروع‭ ‬آن‭ ‬معکوس‭ ‬شود‭. ‬

پژوهشگران‭ ‬خاطرنشان‭ ‬می‌کنند‭ ‬شواهد‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد‭ ‬در‭ ‬واقع‭ ‬نهتفرآیندهای‭ ‬فیزیولوژیکی‭ ‬و‭ ‬نه‭ ‬فرآیندهای‭ ‬شناختی‭ ‬به‭ ‬انقطه‭ ‬مرگب‭ ‬ختم‭ ‬نمی‌شود‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬وجود‭ ‬آن‌که‭ ‬مطالعات‭ ‬علمی‭ ‬تاکنون‭ ‬قادر‭ ‬به‭ ‬اثبات‭ ‬واقعیت‭ ‬تجربه‌های‭ ‬نزدیک‭ ‬به‭ ‬مرگ‭ ‬نبوده‌اند، ‭ ‬دانشمندان‭ ‬نمی‌توانند‭ ‬این‭ ‬تجارب‭ ‬را‭ ‬رد‭ ‬یا‭ ‬تکذیب‭ ‬کنند‭. ‬این‭ ‬تجربیات‭ ‬که‭ ‬صدها‭ ‬هزار‭ ‬نفر‭ ‬از‭ ‬فرهنگ‌های‭ ‬مختلف‭ ‬در‭ ‬سراسر‭ ‬جهان‭ ‬ثبت‭ ‬کرده‌اند‭ ‬به‌طور‭ ‬مداوم‭ ‬از‭ ‬مضامین‭ ‬و‭ ‬قوس‌های‭ ‬روایی‭ ‬یکسان‭ ‬پیروی‭ ‬می‌کنند‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬بسیار‭ ‬قابل‌توجهی‭ ‬است‭. ‬   منبع: روزنامه جام جم 

منبع: جام جم آنلاین

کلیدواژه: مرگ دانشمندان زندگی پس از زندگی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۸۴۴۵۷۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بررسی و مطالعه تقسیم استان‌های غربی و شرقی تهران

استاندار تهران با اشاره به نام شهرستانهای غربی و جنوب شرقی استان تهران، جزئیات و ملاک‌های مورد مطالعه برای تقسیم استان‌های غربی و شرقی تهران را تشریح کرد.

به گزارش ایسنا، علیرضا فخاری، در تشریح موضوع تشکیل دو استان غربی و شرقی تهران گفت: دو منطقه در این طرح وجود دارد که در غرب شهریار، ملارد، بهارستان و پرند شهرهای این بخش و در حوزه جنوب شرقی نیز ورامین، پاکدشت، پیشوا و قرچک جزو محدوده‌هایی است که این ۴ شهرستان مشمول طرح جداسازی می‌شوند.

تطبیق طرح تقسیم استانهای غربی و شرقی تهران با شرایط امروز جمعیتی

وی افزود: مطالعات این طرح مدت زیادی است آغاز شده و باید با شرایط امروز جمعیتی طرح را منطبق کنیم. براساس سرشماری هوایی که از گذشته داریم در غرب استان تهران نزدیک به ۳ میلیون نفر ج​​​​​معیت داریم و در جنوب شرقی استان هم یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت داریم، لذا به لحاظ گسترش جمعیت باید ملاحظاتی را در نظر بگیریم.

تقسیم و تفکیک زیرساخت‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد

استاندار تهران ادامه داد: ملاحظات سرزمینی، جمعیتی و جغرافیایی هر دو منطقه و چگونگی تأمین زیرساخت‌ها بسیار مهم است. بی‌تردید تقسیم و تفکیک زیرساخت‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد و قطعا باید مطالعات میزان خدماتی که مردم باید در هر دو استان بگیرند، کامل شود. باید مباحث اقلیمی و جمعیتی هم به لحاظ ترکیب دارای منطق باشد.

فخاری تأکید کرد: ترکیب‌بندی جمعیتی در بخش غربی استان تقریبا باعدم تجانس همراه است و در بخش جنوب شرقی دارای تجانس است و به لحاظ گویش و سایر مولفه‌هایی که تاثیرگذار است همانند مولفه‌های اجتماعی، ممکن است در نقاطی ناهمگونی و در جاهایی همگونی داشته باشیم.

وی با بیان اینکه باید همه مولفه‌ها در مطالعات به خوبی دیده شود، اظهار کرد: نکته مهم این موضوع است که باید تصمیمات موجب آسایش و آرامش مردم باشد و تقسیمات باید به گونه‌ای باشد که در نتیجه مردم در رفاه نسبی با ایجاد تعادل در تأمین نیازمندی‌ها و رفع مطالبات قرار بگیرند.

استاندار تهران افزود: بنابراین تقسیم مدیریتی که هدف اجرای این طرح است و از این طریق نظام مدیریت را مقداری کوچک‌تر می‌کند، باید قابلیت دسترسی داشته باشد، همچنین باید به لحاظ ماهیتی و یک امر الزامی محقق شود و اگر این موارد محقق شد در امر تقسیمات موفق هستیم.

دیگر خبرها

  • دانشمندان معمای حفره غول پیکر قطب جنوب را حل کردند
  • اگر با صورت آرایش‌کرده ورزش کنیم چه خواهد شد؟
  • صدایی که از ایران شنیده می‌شود/آیا معمای طالبان حل خواهد شد؟ / فاصله خاورمیانه تا توافق
  • قبل از مصرف قهوه ژن‌های خود را بررسی کنید!
  • معمای مشکل غیرفوتبالی گل‌محمدی و تراکتور؛ پای تعهدنامه‌ نهاد خاص مخالف او وسط است؟
  • راز معمای جسد بی‌سر مرد افغانستانی در اتوبان همت تهران فاش شد
  • راز معمای جسد بی‌سر مرد افغانستانی در اتوبان همت تهران فاش شد ؛ کشف سر مقتول در یک باغ!
  • اعتماد‌ به‌ نفس بیشتر با استفاده کمتر از شبکه‌های اجتماعی
  • ویدیو/ مغز انسان بزرگ‌تر می‌شود!
  • بررسی و مطالعه تقسیم استان‌های غربی و شرقی تهران