به نقل از «فارس»

بررسی دلایل تشییع و تدفین پنهانی پیکر مطهر امیرالمؤمنین (ع)

تاریخ انتشار: ۳ اردیبهشت ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۴۸۵۳۳۶۸

به گزارش خبرنگار قرآن و فعالیت‌های دینی خبرگزاری فارس مرقد مطهر امام علی (ع)  در نجف اشرف میعاد‌گاه عاشقان مولا علی (ع) است. اما در طول تاریخ برخی نسبت به موضوع تدفین امام علی (ع) در مکان فعلی تشکیک کرده‌اند کهه در این گزارش با حجت‌الاسلام محمدامین غروی کارشناس مذهبی و پژوهشگر اهل بیت (ع) به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه تقدیم می‌شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی در ابتدا با اشاره به دیدگاه‌های وهابیت درباره محل تدفین امام علی (ع) گفت: بی‌تردید، معیار سنجش و راستی‌آزمایی در هر موضوع علمی یکسان نبوده و به کار بستن راه‌حل مشابه در حل مسائل، روشی نادرست است اما، فرقه وهابیت در مواجهه با تمام تعالیم دینی و تاریخی اسلام، معیار راستی‌آزمایی سند را در دستور کار خود قرار داده است. این وضعیت سبب شده تا نخستین پرسش آنها در بررسی موضوعات فقهی، تاریخی و کلامی، بررسی سلسله اسناد در آن مسأله باشد. حال آنکه این روش به ظاهر منطقی، پیامدی جز تنفر و انزجار و نابودی تعالیم دینی را نخواهد داشت. متأسفانه وهابیت، برای تعیین محل قبر امیرالمؤمنین (ع) از همین روش نادرست بهره گرفته‌اند.

دیدگاه ابن تیمیه درباره مدفن امیرالمؤمنین (ع)

وی ادامه داد: ابن تیمیه حرّانی که تعالیم فرقه وهابیت وامدار باورهای باطل اوست، نسبت به محل قبر امیرالمؤمنین (ع)‌ در نجف تشکیک کرده و گفته: «اهل علم بر این امر اتفاق نظر دارند که قبر امام (ع) در زیارتگاه مشهور نجف نیست، بلکه طبق دیدگاه برخی، مغیرة بن شعبه در آنجا مدفون است و هیچ عالمی نگفته که قبر امام علی (ع)‌ در نجف است. جالب اینجاست بیش از سیصد سال از شهادت امام (ع) گذشته بود و هنوز کسی برای زیارت، به زیارتگاه نجف نرفته بود در حالی که مسلمانان زیادی از اهل بیت، شیعه و سایرین در نجف زندگی می‌کردند. حقیقت این است که قبر موجود در نجف، پس از سیصد سال یعنی در زمان حکومت آل‌بویه، به عنوان زیارتگاه انتخاب شد و به قبر امام على (ع) نامگذاری شد. داستان‌هایی نیز در رابطه با آمدن هارون الرشید به آن قبر روایت شده که قابل اعتماد نیستند.»

میزان اهمیت سلسله سند در گزارش‌های تاریخی

وی ب اشاره به اینکه این باور وهابیت که قضایای تاریخی فقط با سند صحیح و به روش حدیث‌شناسان در مسائل فقهی، ثابت می‌شود، نادرست است، گفت: این باور کاملاً نادرست و ناشی از بی‌خبری از اصول و مبانی تحقیق و پژوهش تاریخی است. همان گونه که عالمان اهل تسنن تصریح کرده‌اند، رویکرد اثبات قضایای تاریخی، شهرت و قرائن متعددی است که درباره یک مساله خاص وجود دارد و می‌توان بر آنها اعتماد کرد. شیعیان نیز بر همین اساس مکان دفن پیکر مطهر امیرالمؤمنین (ع) را از منابع حدیثی و تاریخی استخراج کرده و با ضمیمه ساختن آن به قرائن متقن و منطقی، به اثبات می‌رسانند.

دلیل دفن پنهانی امیرالمومنین (ع)

این کارشناس مذهبی درباره دلایل تدفین پنهانی پیکر مطهر امام علی (ع) گفت: گروهی از لشکریان امیرالمومنین (ع) که «خوارج» نام گرفتند، باعث جریان حکمیت در جنگ صفین شده و امیرالمؤمنین (ع)‌ را به صلح تحمیلی وادار کردند. این افراد نتوانستند روش و سیره حکمرانی امام (ع) را بپذیرند و پس از آنکه جنگ نهروان را به راه انداخته و مفتضحانه شکست خوردند، امیرالمومنین (ع) را به عنوان امام المسلمین، مستحق مرگ دانسته و برای ترور ایشان،‌ پیمان بستند. گرچه آنها نقشه خود را عملی ساخته و در ۱۹ رمضان، امام (ع) را به شهادت رساندند، ولی همچنان طرفداران این گروه انحرافی در جامعه مسلمانان حضور داشته و احتمال جسارت به پیکر مطهر امام (ع) وجود داشت. از این رو، مراسم تدفین امیرالمومنین (ع) بر اساس وصیت خود آن حضرت، پنهانی صورت گرفت.

وارثان امیرالمومنین (ع) آگاهان به قبر ایشان

نجف اشرف شهری است که به عنوان مکان قبر مطهر امیرالمومنین (ع) دارای شهرت تاریخی است و می‌توان این شهرت را تا عصر و زمان فرزندان آن حضرت یعنی امامان معصوم (ع) دنبال کرد. شیعیان و دوستداران اهل بیت (ع) از دیرباز نجف اشرف را به عنوان مکان زیارتی امیرالمومنین (ع) انتخاب کرده‌اند و این رفتار شیعیان توسط معصومان مشاهده می‌شده و بی‌شک اگر مکان زیارت امیرالمومنین (ع) غیر از مکان کنونی بود، حتما ائمه (ع) آن را به دوستان خود تذکر می‌دادند و لااقل یک حدیث و روایت هر چند ضعیف از ناحیه ایشان در مورد این موضوع مهم، ثبت و ضبط می‌شد.

اعلان مکان قبر امیرالمومنین (ع)‌ توسط فرزندان ایشان

این درحالی است که اهل بیت (ع) به آنچه که در منزلگاه فرشتگان واقع می‌شود، بیش از دیگران آگاهی دارند. پس از آنکه مراسم دفن پیکر مطهر امیرالمومنین (ع) توسط فرزندان و بازماندگان انجام شد، محل قبر از عموم مردم پوشیده ماند اما این به معنای مخفی بودن آن از خود اهل بیت (ع) نیست. از این روست که در احادیث متعدد، فرزندان معصوم امیرالمومنین (ع)، نخست به صورتی مبهم، مکان دفن پدر خویش را در حوالی شهر کوفه و در منطقه «الغَری» یا «الغَریَین» معرفی کردند.[6] سپس در زمان حکومت عباسیان که خطر حکومت بنی امیه به طور کامل دفع شده بود، امام صادق (ع)‌ مکان فعلی قبر امیرالمومنین (ع)‌ را به صورت آشکار برای همگان مشخص کردند.

نجف اشرف به عنوان مکان دفن پیکر مطهر امیرالمومنین (ع)‌ از دیرباز مورد توجه اهل بیت (ع) و شیعیان آن حضرت قرار گرفته است. شبهات و پندارهای موجود از سوی وهابیت در این زمینه، فاقد هر گونه اعتبار علمی و اعتقادی است و نمی‌تواند در این قضیه مشهور تاریخی خلل ایجاد کند.

انتهای پیام/

منبع: فارس

کلیدواژه: امام علی نجف اشرف پیکر مطهر نجف اشرف امام علی اهل بیت امام ع

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۸۵۳۳۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

دلایل توصیه ائمه(ع) به زیارت حضرت عبدالعظیم(ع)

شاید بسیاری از زائران آستان حضرت عبدالعظیم (ع) ندانند که در روایات از ائمه(ع) آمده که ثواب زیارت آن حضرت برابر با زیارت امام حسین(ع) است اما چرا حضرت عبدالعظیم (ع) راهی شهر ری شدند و چه نقشی در ترویج معارف دین در این منطقه داشته و چگونه به جایگاهی رسیدند که چنین مورد عنایت و لطف ائمه(ع) قرار گرفتند؟

حجت‌الاسلام ابوالفضل حافظیان، نویسنده «مأخذشناسی حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) و شهر ری» که فهرست‌نویسی نسخه‌های خطی کتابخانه حضرت عبدالعظیم را برعهده داشته است به معرفی تعدادی از کتاب‌هایی پرداخت که در خصوص حضرت عبدالعظیم (ع) نوشته شده است و گفت: شیخ عزیزالله عطاردی کتابی با عنوان «عبدالعظیم حسنی حیاته و مسنده» (زندگانی حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) و روایات او) نوشته است که کتاب ارزشمندی است. همچنین کتاب احوال حضرت عبدالعظیم حسنی نوشته شده توسط علی قلی‌میرزا اعتماد السلطنه قاجار که اخیراً به چاپ رسیده و کتاب «جنات النعیم فی احوال سیدالشریف عبدالعظیم»، نوشته مولامحمد اسماعیل کزازی اراکی نیز از دیگر کتاب‌های خوب در خصوص حضرت عبدالعظیم(ع) است. این کتاب قبلاً به صورت چاپ سنگی چاپ شده بود اما بعدها در کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی با تصحیح و شکل جدید به چاپ رسید که در این کتاب به صورت مفصل به شخصیت آن حضرت پرداخته شده است.
 

پیدا شدن نسخه کهن روایات حضرت عبدالعظیم

وی با اشاره به اینکه در خصوص حدیث عرض دین نیز مرحوم آیت‌الله صافی گلپایگانی  در کتابی به شرح این حدیث پرداخته‌ گفت: اخیراً در کتابخانه‌ای در خارج از ایران نسخه خطی کهنی پیدا شده که روایاتی که حضرت عبدالعظیم(ع) روایت کرده‌اند در آن آمده بود. این جزوه نیز تصحیح و به چاپ رسیده است.

این متخصص کتاب‌شناسی و نسخه‌شناسی در پاسخ به این سؤال که آیا احتمال دارد منابع کهنی در خصوص حضرت عبدالعظیم(ع) وجود داشته باشد که هنوز شناسایی نشده است؟ گفت: بله؛ حتماً منابعی در تاریخ اهل بیت(ع) وجود دارد که هنوز شناسایی نشده‌اند یا نسخه‌ای از آن به دست نیامده است. کتاب‌هایی وجود دارد که به صورت مستقل به شخصیت ایشان پرداخته و کتاب‌هایی نیز داریم که در خصوص اصحاب و روایات ائمه(ع) نوشته شده است که در این کتاب‌ها نیز از حضرت عبدالعظیم(ع) یاد شده و روایاتی که ایشان نقل کرده‌اند را بیان کرده‌اند. در کتاب‌هایی که برای شرح حال رُوات نوشته شده است نیز نام عبدالعظیم(ع) آمده و از مراتب علمی و معنوی ایشان نیز سخن گفته شده است.

حجت‌الاسلام حافظیان در پاسخ به این سؤال که چرا حضرت عبدالعظیم(ع) ری را به عنوان مقصد هجرت خود انتخاب کرده بود؟ گفت: آن حضرت از سوی ائمه(ع) به شهرها و سرزمین‌های مختلف رفته و به تبلیغ دین می‌پرداخت. به همین جهت خلیفه عباسی قصد کشتن ایشان را داشت و حضرت عبدالعظیم در حال خوف و ترس از سامرا خارج شدند و تصمیم گرفت به سمت ایران بیاید.

وی ادامه داد: یکی از دلایلی که بزرگانی از اهل بیت(ع) و اصحاب ائمه(ع) ایران را برای هجرت انتخاب می‌کردند این بود که دوست داشتند به دیدار و زیارت امام رضا(ع) بروند و لذا امامزادگان فراوانی در شهرهای مختلف ایران وجود دارد که به قصد زیارت امام رضا(ع) وارد ایران شدند اما در بین راه در اثر بیماری وفات یافته‌اند و یا به شهادت رسیدند.
چرا حضرت عبدالعظیم به ری مهاجرت کرد

این پژوهشگر و مؤلف یکی از دلایل انتخاب ری توسط حضرت عبدالعظیم(ع) را ارتباطات خوب مردم ری با ائمه(ع) عنوان کرد و گفت: مردم ری با امام جواد(ع) در ارتباط بودند و سؤالات خود را برای ائمه اطهار(ع) ارسال می‌کردند. رسول جعفریان کتابی به نام مکتب و میراث شیعیان ری نوشته است که در این کتاب به علت مهاجرت حضرت عبدالعظیم(ع) به ری و ارتباط اهالی آن با ائمه اطهار اشاره کرده است. بنابراین شهر ری می‌توانست محل مناسبی برای ورود حضرت عبدالعظیم(ع) باشد و ایشان از دست حکومت عباسی در امنیت باشد.

وی ادامه داد: طبق روایاتی نیز امام رضا(ع) دستور دادند که حضرت عبدالعظیم(ع) به ری بروند و معارف دینی را در آنجا تبلیغ کنند. البته ممکن است این دستور از سوی امام هادی(ع) صادر شده باشد. شهر ری بعد از این تاریخ نیز مرکز شیعه بوده و مدارس شیعی در آنجا وجود داشته و بزرگان زیادی از آنج برخاسته‌اند مثل مرحوم کلینی و شیخ صدوق که این نشان می‌دهد شهر ری مرکزی برای تشیع در جهان اسلام بوده است.

حجت‌الاسلام حافظیان در پاسخ به این سؤال که چند سال حضرت عبدالعظیم در ری حضور داشتند؟ گفت: بر اساس آنچه در کتاب‌های تاریخی آمده حدس زده می‌شود که ایشان در حدود سال‌ 250 قمری به ایران آمده است. وفات ایشان را برخی از بزرگان در سال 252 قمری ذکر کرده‌اند. بنابراین حدود یک سال یا کمی بیشتر در ری بودند؛ البته مدتی نیز به صورت مخفیانه در منزل یکی از شیعیان زندگی می‌کردند و گاهی به صورت پنهانی از منزل خارج می‌شدند و به زیارت حضرت حمزه می‌رفتند و می‌فرمودند ایشان از اولاد امام کاظم(ع) است.

وی افزود: یکی از دلایلی که ایشان به ری آمد این است که مرقد امامزادگان در آنجا بوده و این مسئله نشان‌دهنده ارادت مردم ری به اهل بیت(ع) است. بعد از مدتی زندگی مخفیانه، مردم با حضرت عبدالعظیم(ع) آشنا می‌شوند و برای دریافت معارف دینی نزد ایشان می‌روند.

نویسنده کتاب «رسائل فی درایة الحدیث» ادامه داد: روایاتی که ایشان از اهل بیت(ع) نقل کرده‌اند به خصوص حدیث عرض دین که در آن معارف اسلامی درج شده است جنبه آموزشی مهمی برای شیعیان در طول تاریخ و به خصوص برای شیعیان آن عصر داشته است.
نسبی که به امام حسن مجتبی می‌رسد

وی به نسب حضرت عبدالعظیم (ع) نیز اشاره کرد و گفت: نسب ایشان با چهار واسطه به امام حسن مجتبی(ع) می‌رسد و ایشان ارتباط بسیار زیادی با امام جواد(ع) و امام هادی(ع) داشتند و بیشتر وقتشان را در همراهی با ائمه اطهار(ع) می‌گذرانده و معارف دینی را از حضرات کسب و به مردم منتقل می‌کرده است؛ بنابراین وقتی چنین شخصیتی وارد شهری شود که مردم آن شهر نیز علاقه‌مند به معارف شیعه هستند، خیلی می‌تواند مؤثر واقع شوند.

این مؤلف و پژوهشگر دینی عنوان کرد: شخصی نزد امام هادی(ع) رفت و سؤالاتی در خصوص معارف دینی پرسید؛ امام هادی(ع) وی را به حضرت عبدالعظیم(ع) ارجاع داد و فرمود شما که در شهر ری شخصیتی مثل عبدالعظیم دارید، سؤالاتتان را می‌توانید از وی بپرسید. این مسئله نشان می‌دهد که حضرت عبدالعظیم(ع) این موقعیت را داشته که به ترویج احکام دینی بپردازد.

حجت‌الاسلام حافظیان خاطرنشان کرد: اطلاعات تاریخی گسترده‌ای در خصوص فعالیت‌های آن حضرت در آن دوران در شهر ری نداریم اما وجود چنین شخصیتی در شهر ری می‌تواند واسطه مستقیمی با اهل بیت(ع) برای مردم باشد.

وی در پاسخ به این سؤال که چرا ائمه(ع) بعد از وفات حضرت عبدالعظیم(ع) تلاش می‌کردند که ایشان را به مردم بشناسانند؟ گفت: در روایات است که زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) در ثواب با زیارت امام حسین(ع) برابری می‌کند. همچنین نقل شده است که کسی که به زیارت ایشان برود بهشت بر او واجب می‌شود؛ این روایات نشان می‌دهد حتی پس از وفات حضرت عبدالعظیم(ع) ائمه(ع) تلاش می‌کردند ایشان را به مردم بشناسانند.
حرم حضرت عبدالعظیم (ع) محل استجابت دعا

این پژوهشگر ادامه داد: بیشتر علمای شیعه و رجالیون در کتاب‌هایشان به مقامات حضرت عبدالعظیم(ع) اشاره کرده‌اند و بزرگانی مثل مرحوم میرداماد فرموده‌اند که حرم حضرت عبدالعظیم (ع) محل استجابت دعا است. اینکه ائمه(ع) به زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) را توصیه می‌کردند نشان‌دهنده عظمت شخصیت ایشان است و این ظرفیت وجود داشت که مرقد ایشان محوریتی برای اجتماعات شیعیان پیدا کند.

وی در خصوص اینکه چرا در حدیث آمده است که زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) در ثواب، شباهت به زیارت امام حسین(ع) دارد، گفت: علمای بزرگ در این خصوص دلایل مختلفی را بیان کرده‌اند. جناب شیخ صدوق این روایت را در ثواب‌الاعمال آورده است. در کامل‌الزیارات نیز این حدیث آمده است. در لئالی الاخبار از امام رضا(ع) نقل شده است که «هر کسی بعد از وفاتم مرا زیارت کند من برای او بهشت را ضمانت می‌کنم و کسی که قادر بر زیارت من نیست پس به زیارت برادرم عبدالعظیم حسنی در ری برود» که نشان‌دهنده عظمت شأن و مقام ایشان است. همچنین در همین کتاب آمده است که امام رضا(ع) فرموده است اگر عاجز شدید از زیارت جدم حسین(ع) سید زاهد عابد جناب عبدالعظیم را در ری زیارت کنید که این کفایت می‌کند تو را از زیارت سیدالهشداء (ع).

حجت‌الاسلام حافظیان ادامه داد: یکی از ادله‌ای که برای مشابهت زیارت حضرت عبدالعظیم با زیارت سیدالشهداء(ع) نقل شده این است که در زمان امام هادی(ع) حکومت عباسی برای زیارت امام حسین(ع) شرایط بسیار سختی در نظر گرفته بودند و چه بسا شیعیانی که در راه زیارت سیدالشهداء به شهادت می‌رسیدند. به دلیل اینکه زیارت حضرت سیدالشهداء از بلاد مختلف بسیار سخت و تهدید آمیز و برای شیعیان خطرناک بود، ائمه(ع) شیعیان علاقه‌مند به زیارت سیدالشهداء را ترغیب می‌کردند که به زیارت حضرت عبدالعظیم بروند که وی هم از بزرگان منسوب به اهل بیت(ع) است.

وی افزود: البته احادیث مشابه این حدیث نیز در منابع شیعی آمده است. مثلاً از امام رضا(ع) نقل شده است که هر کس خواهرم حضرت معصومه(س) را در قم زیارت کند مانند این است که مرا زیارت کرده است. پس زیارت منسوبان به اهل بیت(ع) همانند زیارت خود اهل بیت(ع) ثواب دارد و چون به خاطر محبت به اهل بیت(ع) به زیارت بستگان اهل بیت(ع) می‌روند این ثواب زیارت اهل بیت(ع) را درک می‌کنند.

حجت‌الاسلام حافظیان تصریح کرد: البته این حدیث دلالت بر این نمی‌کند که شأن حضرت عبدالعظیم دقیقا برابر با امام حسین(ع) باشد. بلکه این معنا را می‌رساند که چون زیارت امام حسین(ع) در آن زمان مشکل بوده به جهت اینکه شیعیان علاقه‌مند به اهل بیت(ع) محل اجتماعی با هم داشته و به یاد اهل بیت(ع) باشند به آنها توصیه می‌شد که به زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) بروند.

وی در پایان تصریح کرد: در هر محلی وقتی امامزاده‌ای به خاک سپرده شده در طی قرون آنجا محل اجتماع شیعیان بوده و تأثیر ژرفی بر بقای شیعه داشته است.
 

منبع: ایکنا (خبرگزاری بین‌المللی قرآن)