"قرارداد اجتماعی" ؛ توافق مهمی که یک ملت باید داشته باشد
تاریخ انتشار: ۴ خرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۰۸۱۸۱۱
عصر ایران - "قرارداد اجتماعی" (Social Contract) نظریهای در فلسفۀ سیاسی است که میکوشد مبنای شکلگیری دولت و مشروعیت حکومت (یا حکمرانی) را در جوامع بشری توضیح دهد.
اینکه در یک اجتماع انسانی، حاکم یا حاکمانی وجود داشته باشند و حکمشان نافذ باشد و بر افراد آن جامعه تسلط داشته باشند و این سلطه مشروعیت هم داشته باشد، نیازمند تبیین و توجیه است و نظریۀ قرارداد اجتماعی در پی تبیین و توجیه همین واقعیت رخداده در زندگی بشر است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
چنانکه در توضیح مفهوم "وضع طبیعی" گفتیم، توماس هابز و جان لاک و ژان ژاک روسو شکلگیری دولت در زندگی انسانها را محصول توافق آنها برای عبور از وضع طبیعی به یک اجتماع سیاسی میدانستند.
مطابق این نگرش، انسانها به دلایل گوناگون تصمیم گرفتند با چشمپوشی از آزادیهای وضع طبیعی، قدرت حاکمهای در زندگی خودشان پدید آورند که وجودش موجب تحقق امنیت و آسایش میشد. بدین ترتیب دولت شکل گرفت و حکومت پدید آمد.
حکومت می کوشد مردم را وادار به اطاعت کند. کسانی که مخالف حق الهی پاپ یا پادشاه برای حکمرانی بودند، قرارداد اجتماعی را مبنای زمینیِ معقولی برای برخورداری حکومت از حقِ وادار کردن مردم به اطاعت از احکامش میدانستند.
برخی از نویسندگان قرارداد اجتماعی را یک واقعیت تاریخی میدانستند اما برخی آن را امری مفروض و ایدهای نظری قلمداد میکردند. روسو معتقد بود رضایت مردم در اعطای حق حکمرانی به حاکمان، ممکن است صریح یا ضمنی بوده باشد.
مدافعان قرارداد اجتماعی، این دلیل را هم اقامه کردهاند که قرارداد اجتماعی منطقی دارد که میتواند پس از تاسیس دولت پذیرفته شود. یعنی لازم نیست حتما در عالم واقع عدهای گرد هم آمده باشند و چنین قراردادی را پذیرفته باشند و سپس دولت تشکیل داده باشند.
با این حال به نظر میرسد که نمونههایی از قرارداد اجتماعی را در عالم واقع نیز میتوان یافت. پیمان میفلاور (Mayflower Compact) نمونۀ چنین قراردادی است.
امضای پیمان میفلاور
در سال 1620 گروهی از مهاجرین بریتانیایی با کشتی میفلاور راهی آمریکا شدند و به منطقهای کشفنشده رسیدند که امروزه ماساچوست نام دارد. آنها قبل از قدم نهادن بر خاک آمریکا، پیمانی را میان خود امضا کردند که مصداقی از یک قرارداد اجتماعی است.
متن پیمان میفلاور چنین بود:
«ما امضاکنندگان زیر که برای تجلیل از پروردگار و بسط عقاید عیسویت و تحصیل افتخار برای وطن، اولین کوچنشین را در این سواحل دور افتاده تشکیل میدهیم، بر طبق این قرارداد با موافقت کامل، رسماً تعهد مینماییم که به منظور اداره و تنظیم روابط و اقدام و مجاهدت برای نیل به مقاصدی که داریم، جامعۀ سیاسی واحدی تشکیل دهیم.
همچنین به موجب این قرارداد متعهد میشویم که قوانین و مقررات و احکامی عادلانه وضع نموده و در صورت لزوم به تأمین محاکمی همت گماریم که بهتر در این هدف بکوشند و از هماکنون اطاعت و انقیاد خود را در مقابل آرایی که این محاکم صادر مینمایند، اعلام میداریم.»
*معنی علمی واژه های زیر را هم بخوانید:
"فمینیسم" ؛ از ارتقاء جایگاه زنان تا دشمنی با مردان "دولت" ؛ مفهومی فراتر از حکومت"اقتدار" ؛ مبنای دولتِ باثبات
"مشروعیت" ؛ از حکمرانی خوب تا اطاعت مردم
"اصلاحات"؛ پروژهای حکومتی در واکنش به مطالبات جامعه
"وضع طبیعی" ؛ عرصۀ خشونت یا آزادی؟
________________________
در "واژهخانۀ عصر ایران" ، کلمات و اصطلاحات سیاسی را به زبانی ساده و علمی توضیح می دهیم.
اگر می خواهید معنای واژه ای را توضیح دهیم، زیر همین مطلب برایمان بنویسید.
منبع: عصر ایران
کلیدواژه: قرارداد اجتماعی دولت حکومت جان لاک قرارداد اجتماعی وضع طبیعی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۰۸۱۸۱۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
معامله ریاض – واشنگتن به مویی بند است
سایت خبری – تحلیلی المانیتور در تازهترین گزارش درباره معامله بزرگ جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده بین عربستان سعودی و اسرائیل نوشت: پس از جلوگیری از درگیری منطقهای با جمهوری اسلامی ایران، دولت بایدن اکنون خود را وابسته به توافق آتش بس بین حماس و اسرائیل برای نجات استراتژی خود در خاورمیانه میبیند.
به گزارش جماران، اجزای لازم برای یک پیمان دفاعی تاریخی ایالات متحده با عربستان سعودی تقریبا فراهم شده است؛ توافقی که به عادی سازی روابط ریاض با دولت یهود کمک میکند و بنابراین، امکان جریان متقابل سرمایه و همکاری نظامی را فراهم میکند که میتواند ایران را بیشتر منزوی کند.
فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی روز دوشنبه در نشست مجمع جهانی اقتصاد در ریاض گفت: «در مورد توافقات دوجانبه بین پادشاهی سعودی و ایالات متحده، ما بسیار بسیار به پایان نزدیک هستیم و بیشتر کارها قبلا انجام شده است.» آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده نیز آن را تکرار کرد.
جزییات پیمان مورد نظر آمریکا و عربستان سعودی علنی نشده است. آنچه که از طریق منابع دیپلماتیک به رسانهها درز داده شده نشان میدهد که این توافق چیزی شبیه ماده ۵ معاهده ۱۹۶۰ ایالات متحده با ژاپن که ایالات متحده را متعهد میکند در صورت حمله به ژاپن از این کشور دفاع کند را در دل خود ندارد. اما احتمالاً فراتر از متن توافقهای موجود میان واشنگتن و کشورهای عربی خلیج فارس است که برخی از آنها متحد اصلی غیرناتو واشنگتن محسوب میشوند است. در توافقهای فعلی صرفا بندی درباره ضرورت مشورت در مورد گامهای دفاعی به چشم میخورد.
با این حال، سنگ بنای مورد نیاز برای دستیابی به موافقت کنگره برای توافق پیشنهادی، عادی سازی عربستان با اسرائیل است که همچنان مبهم باقی مانده است. یکی از خواستههای کلیدی محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، تعهد رهبران اسرائیل به برداشتن گامهای برگشت ناپذیر به سوی تشکیل کشور فلسطین – است که هنوز برآورده نشده است. مقامات آمریکایی میگویند رسیدن به این هدف، مستلزم پایان جنگ در غزه است.
بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، که با فشار داخلی شدید مواجه است، بیش از آنکه به فلسطینیها امتیاز بزرگی بدهد، به دنبال پایان دادن به حیات حماس است. نتانیاهو این هفته وعده خود را برای اعزام ارتش اسرائیل به رفح "با یا بدون" توافق آتش بس تکرار کرد.
دولت بایدن همه راهها را برای جلوگیری از آن انجام میدهد، در حالی که فشار بر حماس برای پذیرش فوری آخرین پیشنهاد آتشبس را مضاعف میکند.
جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید روز سه شنبه در پاسخ به این سوال که آیا دولت برنامه B دارد یا خیر، به خبرنگاران گفت: «فقط باید یک توافق وجود داشته باشد. اگر بتوانیم آتشبس به دست آوریم، میتوانیم چیزی پایدارتر به دست آوریم، سپس شاید به درگیری پایان دهیم و با پروژه عادیسازی پیش برویم. اما همه این پروسه باید با یک معامله شروع شود.»
به نظر میرسد که دولت بایدن برای به نتیجه رساندن مذاکرات جاری و رسیدن به سنگ بنای معامله مدنظر، از هر گونه اقدام تنش آفرین و تحریک کننده اسرائیل خودداری میکند. اوایل این هفته، وزارت امور خارجه از تحریم چهار واحد امنیتی اسرائیل که به نظر میرسید قوانین بشردوستانه بینالمللی را به شدت نقض کردهاند، خودداری کرد، چیزی که برخی آن را آخرین ژست آشتیجویانه در قبال دولت نتانیاهو تعبیر کردند.
بلینکن روز سهشنبه برای نزدیک به سه ساعت با نتانیاهو دیدار کرد تا برای ارسال کمکهای بشردوستانه بیشتر به غزه و پرهیز از تهاجم ره رفح که رئیس پنتاگون میگوید اسرائیل به اندازه کافی برای آن آماده نیست به او هشدار داده باشد. یک منبع مطلع در مورد این دیدار گفت که این دیدار برای طرف آمریکایی خوب پیش نرفت، اما جزئیاتی ارائه نکرد.
اکنون همه چیز به دستیابی حماس و اسراییل به یک توافق آتش بس بستگی دارد تا فشار بر دولت اسرائیل را به امید سازش در آینده کاهش دهند.
مقامات پیشین امنیت ملی آمریکا به المانیتور گفتند که به نظر میرسد پیشنهاد بلینکن در اوایل این هفته مبنی بر اینکه ایالات متحده و عربستان سعودی در حال آماده کردن توافقنامه دفاعی دوجانبه خود هستند، با هدف جلب نظر رهبران اسرائیلی بوده است، نه نشاندهنده هرگونه پیروزی قریبالوقوع برای واشنگتن.
عربستان سعودی مدتهاست که به دنبال دسترسی بیشتر به تسلیحات پیشرفته ایالات متحده، از جمله دفاع هوایی و موشکی، و کاهش کنترل صادرات ایالات متحده بر روی تراشههای پیشرفته مورد استفاده برای توسعه سیستمهای هوش مصنوعی بوده است. ممکن است یک توافق دوجانبه موقت به عنوان یکی از راههای محدود کردن نفوذ استراتژیک چین بر ریاض تا زمانی که دولت آینده اسرائیل آماده ارائه امتیازاتی به فلسطینیان باشد، تلقی شود.
یکی از مقامات ارشد سابق آمریکایی میگوید که راههایی وجود دارد که میتوان چنین توافقی را بدون نیاز به تصویب سنا پیش برد. دولت بایدن در سال ۲۰۲۱ به قطر موقعیت متحد اصلی غیر ناتو اعطا کرد و سال گذشته یک توافق راهبردی گسترده با بحرین امضا کرد که به منامه اجازه دسترسی ممتاز به اشتراک اطلاعات، دفاع موشکی و همکاری در زمینه هوش مصنوعی را داد. یکی از مقامات ارشد کاخ سفید در آن زمان از توافق اخیر به عنوان «الگو» یی برای منطقه یاد کرد.
اما دیگر مقامات سابق امنیت ملی در مورد این گزینه تردید دارند. هر پیمانی که متضمن تضمینهای دفاعی ایالات متحده و انتقال تسلیحات عمده برای عربستان سعودی باشد، مستلزم کسب مجوز از جانب کنگره است. از سوی دیگر تحقق درخواست محمد بن سلمان برای برخورداری عربستان از پروسه غنیسازی کامل هستهای، نگرانیهای آمریکا در مورد اشاعه تسلیحات هستهای را به همره دارد. در غیاب عادی سازی رابطه عربستان با اسرائیل، جمهوری خواهان سنا احتمالاً این توافق را برای ایالات متحده ناکافی میدانند.
جاناتان لرد، مدیر برنامه امنیتی خاورمیانه در مرکز امنیت جدید آمریکا در واشنگتن میگوید: بخش بزرگی از این توافق میان عربستان و آمریکا از لحاظ سیاسی و استراتژیک مربوط به عادی سازی رابطه ریاض با اسرائیل بود. بدون آن، دولت بایدن احتمالاً باید عربستان سعودی را متقاعد کند که با واگذاری امتیازات اضافی موافقت کند تا شاید بایدن بتواند با دست پرتر اعضای کنگره را با خود همراه سازد. یکی از این امتیازها میتواند محدودیتهای گستردهتر بر همکاری امنیتی عربستان و چین و تعهد عمیق مقامات سعودی برای ادغام نظامی با دیگر شرکای آمریکایی در منطقه باشد.
مقامات سعودی حداقل به طور علنی هیچ نشانهای مبنی بر اینکه ولیعهد مایل است به چیزی کمتر از تضمینهای کامل دفاعی ایالات متحده و راهی برای تشکیل کشور مستقل برای فلسطینیان رضایت دهد، بروز نداده اند. یک مقام منطقهای آشنا به مذاکرات به المانیتور گفت که پذیرش هر چیزی جز این «برای ریاض بسیار دشوار خواهد بود».