به نقل از «ایران اکونومیست»

تجربه 2 بار سقوط نرخ دلار در اوج تحریم‌ها

تاریخ انتشار: ۱۸ خرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۱۸۳۶۴۵

بررسی‌ها نشان می‌دهد شوک ناشی از انتظارات تورمی به تدریج در روند قطعی تغییرات نرخ ارز هضم شده و از مهر 99 تاکنون چیزی جز زیان و بازدهی منفی، نصیب سرمایه‌گذاران ارزی نشده است.

‌به گزارش ایران اکونومیست، افزایش قیمت دلار در بازار آزاد تا محدوده 31 هزار تومانی، تغییرات قیمت ارز و طلا را به یکی از اخبار مهم مبدل کرده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

هر چند میانگین قیمت دلار حواله‌ای (در سامانه نیما) و اسکناس آمریکایی در صرافی‌های مجاز (سنا) به ترتیب در محدوده 24.619 و 26.684 تومان در حال نوسان است و تقریباً همه نیازهای ارزی کشور از این دو محل تأمین می‌شود، اما در هفته‌های اخیر نرخ ارز در بازار آزاد با سرکشی تا قله تاریخی خود پیشروی کرده است.

تاریخچه تغییر نرخ‌ها در بازار ارز نشان می‌دهد‌ رکورد قیمت‌ها به مهر 99 برمی‌گردد که از آن زمان تاکنون چیزی جز زیان و بازدهی منفی نصیب سرمایه‌گذاران حوزه ارز نشده است.

بر این اساس، نمودار شماره 1، احتمال ماندگاری در حاشیه زیان را به سرمایه‌گذاران هیجانی بازار ارز گوشزد می‌کند.

 

نمودار شماره 1- تغییرات قیمت دلار در سال 1399 (بر حسب تومان)

همان‌طور که در نمودار فوق مشاهده می‌شود، آخرین بار قیمت دلار در مهرماه 99 به حدود 31850 تومان رسید و پس از آن تاکنون همواره زیر نرخ مذکور مورد معامله قرار گرفته است. البته، چنین ریزش و تعدیل شوک قیمتی در بازار ارز باز هم سابقه دارد.

جایی که در مهرماه 97، به محض نزدیک شدن قیمت دلار به محدوده 20 هزار تومانی و پس از مصوبه سران قوا مبنی بر مداخله بانک مرکزی در بازار و تأکید بر بازگشت ارزهای صادراتی، قیمت‌ انواع ارزهای خارجی با ریزش سنگین مواجه شد و از مهر 97 تا اواسط سال 99، هرچه نصیب سرمایه‌گذاران کرد، زیان بود.

 

نمودار شماره 1- تغییرات قیمت دلار در سال 1397 (بر حسب ریال)

* تجربه ریزش نرخ‌‌ها در اوج تحریم و فشار اقتصادی

بر اساس مستندات فوق، روند تغییرات نرخ ارز، به ویژه پس از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت 1397 (که تحریم‌های اقتصادی، تشدید شد و آمریکا هر ابزاری در توان داشت، برای محاصره اقتصادی ایران به کار گرفت) نشان می‌دهد، دستکم در دو مقطع زمانی، نرخ ارز سقوط قابل ملاحظه‌ای داشته است.

سقوط‌هایی که هیچ‌کدام به واسطه کاهش فشار تحریمی و موتورهای محرک نرخ ارز در اقتصاد ایران نبود و ماه‌ها بازار را از بازگشت به قله قیمت‌ها دور نگه داشت. تحولاتی که بیش از هرچیز دیگری هیجانی، امنیت پایین سرمایه‌گذاری و ناپایدار بودن معادلات این بازار را نشان می‌دهد.

تجربه سقوط قیمت ارز در مهرماه 97 و مهرماه 99، گواه ادعای فوق است. مقاطعی که سوداگران و فعالان بازار انتظار نرخ‌های به مراتب بالاتر می‌کشیدند و تا مدت‌ها نتوانستند از حاشیه زیان خارج شوند.

* بازارساز تا چه میزان توانمند است؟‌

بررسی‌ها نشان می‌دهد، در کنار افزایش ارزش صادرات ایران از 34 میلیارد و 256 میلیون دلار در سال 99 به بیش از 48 میلیارد دلار در سال 1400، حجم تجارت خارجی ایران در سال 1400 نسبت به سال قبل نیز 38 درصد افزایش داشته است.

همچنین، به گزارش گمرک ایران، تراز تجاری کشور طی دو ماهه ابتدایی سال جاری، مثبت 401 میلیون دلار بوده و شاخص‌های اثرگذاری همچون نفت 120 دلاری، افزایش صادرات نفت، صرفه‌جویی از محل مرگ دلار 4200 تومانی و نیز دسترسی تدریجی به منابع مسدود شده ارزی، نشان از ابزار توانمند بانک مرکزی برای مقابله با التهاب در بازار ارز است.

شواهد حاکی است، بانک مرکزی در یک سال گذشته، بدون اتخاذ هرگونه سیاست مداخله‌ای و سرکوب‌گرایانه در بازار ارز، سناریوی جهش نرخ ارز و نیز اتلاف منابع مورد نیاز برای مدیریت بازار را منتفی کرده است.

* مصوبه الزام‌آور سران قوا برای بانک مرکزی

به گزارش ایران اکونومیست، در جلسه اخیر شورای عالی هماهنگی سران قوا که به ریاست رئیس‌جمهور تشکیل شد، اختیارات جدید و ویژه‌ای (همچون مصوبه مهرماه 97 سران قوا) به بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز داده شد.

براساس مصوبات این جلسه، اختیار مداخله موثر به بانک مرکزی در بازار آزاد عطا شده و همچنین «معاملات فردایی طلا» همانند معاملات فردایی ارز، ممنوع و غیرقانونی شناخته شد و فعالان این بازار صوری که کالایی در آن‌ها رد و بدل نمی‌شود، به جرم اخلال اقتصادی، تحت پیگرد قرار خواهند گرفت.

چند روز پس از اعطای اختیارات مذکور، علی صالح‌آبادی در گفت‌وگویی درباره نوسان بازار ارز با اشاره به این‌که عرضه ارز را نسبت به گذشته بیشتر خواهیم کرد، گفت: «بانک مرکزی برنامه مفصلی در حوزه مدیریت بازار ارز دارد. بیشترین ذخیره ارزی اسکناسی را در تاریخ کشور داریم؛ بنابراین از نظر برقراری تعادل عرضه و تقاضا در بازار ارز مشکلی نداریم و از همه ظرفیت‌های بانک مرکزی برای برقراری آرامش در بازار ارز استفاده می‌کنیم.»

* چرا کنترل نرخ‌ ارز در بازار آزاد اهمیت دارد؟

همان‌طور که پیشتر مطرح شد، بخش عمده‌ای از نیاز ارزی کشور از دو مسیر سامانه‌های نیما و سنا تأمین می‌شود و مهم‌ترین ملاک بابت تعیین قیمت مواد اولیه و محصولات وارداتی به کشور محسوب می‌شوند، اما تجربه سال‌های اخیر، اشتیاق سودجویان به صعود قیمت ارز در بازار آزاد را نشان می‌دهد.

شاخصی که بهانه‌ای برای القای هیجان و تلاطم به بازار انواع کالاها و خدمات بوده و اهمیت کنترل تغییرات در این بازار کم عمق و هیجانی را اثبات می‌کند.

بررسی دلایل بروز و ظهور نرخ‌های بالا در بازار ارز نشان می‌دهد، با وجود تراز تجاری مثبت 401 میلیون دلاری کشور طی 2 ماه اخیر و تسهیل در نقل و انتقالات ارزی، بار دیگر موج انتظارات بر بازار آزاد سایه گسترانده و ورود هیجانی و غیرضروری به این بازار را سبب شده است.

بر اساس آنچه مطرح شد، انتظارات تورمی و رفتارهای هیجانی عامل مهم و اثرگذاری در تحولات بازار ارز است که متأثر از هرگونه خبر مثبت یا منفی بوده و سابقه نشان داده شوک ناشی از این انتظارات به تدریج در روند مانای تغییرات نرخ ارز هضم می‌شود.

از طرفی، شدیدترین وضعیت تحریمی و محدودیت‌های مالی بر اقتصاد ایران اعمال شده و هیچ‌گونه فشار سیاسی و بین‌المللی بر فشارهای اقتصادی حاکم بر کشور، تفاوت معناداری ایجاد نمی‌کند.

انتهای پیام/

منبع: خبرگزاری فارس

منبع: ایران اکونومیست

کلیدواژه: سرمایه گذاران بازار آزاد قیمت دلار بازار ارز دلار در سال نشان می دهد بانک مرکزی سران قوا نرخ ارز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۱۸۳۶۴۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

جنگ جهانی نفت؛ بایدن در تنگنای تحریم‌ها، قیمت‌ها و انتخابات

تدابیر تحریمی جدید مجلس آمریکا علیه ایران، ونزوئلا و روسیه می‌تواند با افزایش قیمت نفت خام، به شانس پیروزی مجدد بایدن در انتخابات امسال آسیب بزند.

به گزارش اکوایران، دولت بایدن از به کار گرفتن تحریم‌های نفتی برای تسلیم‌کردن کشورهای متخاصم بیزار بوده و از بالارفتن قیمت نفت در سال انتخاباتی آمریکا هراس دارد. اما ممکن است جو بایدن مجبور به این کار شود؛ چرا که قانون‌گذاران کنگره دور تحریم‌های جدیدی را علیه کشورهایی مانند ایران اعمال کرده‌اند که می‌تواند بخش بزرگی از نفت موجود در بازارهای جهانی را خارج ساخته و تعادل را به هم بزند.

به نوشته کیث جانسون برای وبگاه فارن پالیسی، سؤال این است که آیا تحریم‌های جدید بر تولیدکنندگان بزرگ نفت، منجر به افزایش قیمت نفت در اواخر سال جاری می‌شود یا اینکه جریان نفت از قاره آمریکا به واشنگتن این امکان را می‌دهد که قیمت نفت و رفتار کشورهای متخاصم را کنترل کند؟

وسواس کنگره به تحریم ایران

آخرین تلاش‌های کنگره شامل لایحه تحریمی جدیدی بود که صادرات نفت ایران (و خریداران چینی آن‌ها) را به عنوان بخشی از یک برنامه جامع هدف قرار می‌داد. این لایحه بخشی از بسته‌ای بزرگ‌تر است که شامل کمک‌های دفاعی به اوکراین، اسرائیل و آسیا-اقیانوسیه نیز می‌شود. در صورت تصویب، تأیید رئیس‌جمهور و اجرای کامل، این تحریم‌ها می‌توانند بیش از ۷۰۰ هزار بشکه در روز نفت ایران را از بازار حذف کند که تقریباً نیمی از صادرات فعلی ایران را تشکیل می‌دهد.

اما این همه ماجرا نیست. لایحه تحریم‌ها تنها چند روز پس از آن ارائه شد که دولت بایدن، تحت فشار دوحزبی کنگره، به دلیل نقض مکرر وعده‌های کاراکاس در مورد برگزاری انتخابات آزاد، امتیاز لغو تحریم‌ها علیه ونزوئلا را پس گرفت. این موضوع می‌تواند در آینده برای نفت خام سنگین که پالایشگاه‌های نفتی ساحل خلیج آمریکا به آن علاقه‌مند هستند، به مشکل تبدیل شود. در همین حال، برخلاف میل واشنگتن، کی‌یف به استفاده از پهپادهای دوربرد برای هدف قرار دادن زیرساخت‌های ضعیف صنعت نفت روسیه و آسیب‌زدن به توانایی صادرات محصولات نفتی این کشور ادامه می‌دهد.

مهار ناموفق اوپک

در مجموع، این اقدامات جدید بازار نفت که در حال حاضر با کمبود مواجه بوده را بیش از پیش تحت فشار قرار می‌دهد. شاخص نفت خام در لندن همچنان در حدود ۸۶ دلار در هر بشکه باقی مانده و اوپک و شرکای آن اعلام کرده‌اند که به طور داوطلبانه تا ژوئن برای حفظ قیمت‌ها، تولید نفت خود را محدود نگه می‌دارند و همچنین تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه نیز بازارهای نفت را نگران نگه داشته است.

روری جانستون، بنیانگذار شرکت مشاوره تحقیقات بازار نفت «کامودیتی کانتکست» گفت: «اوپک مقدار زیادی نفت را نگه داشته و ما در ابتدای امسال با رشد تقاضای قوی مواجه بودیم». او ادامه داد: «میزان افزایش تقاضا در سال جاری یا تسریع رشد نفت شِیل ایالات متحده دو عاملی هستند که تعادل بازارهای نفت را تعیین خواهند کرد».

از نظر عرضه جهانی نفت، در حالی که اوپک و شرکای آن همچنان به کاهش تولید خود (به جز برای عراق و ایران) ادامه می‌دهند، ایالات متحده، کانادا، برزیل وگویان در حال جبران این کمبود هستند.

ایالات متحده با تولید بیش از ۱۳.۱ میلیون بشکه در روز، دوباره به بزرگترین تولیدکننده نفت جهان تبدیل شده، اما بعید است در سال جاری، شاهد رشد قابل توجهی در این زمینه باشد. کانادا می‌تواند در سال جاری نیم میلیون بشکه در روز به تولید جدید خود اضافه کند که آخرین تلاش برای بهره‌برداری از شن‌های نفتی جنجالی آن خواهد بود. گویان به عنوان بازیگری غیرمنتظره در قاره آمریکا، حدود ۲۵۰ هزار بشکه در روز به تولید خود نسبت به سال گذشته افزوده است. همه این‌ها با هم برای جبران هرگونه کاهش تولید از سوی اوپک کافی خواهد بود، مگر اینکه تقاضای جهانی برای نفت بسیار بیشتر از حد انتظار باشد.

در گذشته، اغلب می‌شد روی عربستان سعودی، به عنوان بزرگترین تولیدکننده اوپک برای بازکردن افزایش تولید و صادرات به منظور حفظ قیمت‌ها در محدوده معقول حساب کرد و به طور تئوری می‌توان انتظار داشت که در صورت لزوم، برای ضربه‌زدن به ایران این کار را انجام دهد. مشکل اینجاست که هدف‌گذاری عربستان سعودی و اوپک تغییر کرده است.

آن‌ها قبلاً بر حفظ قیمت نفت در محدوده ۶۰ تا ۷۵ دلار در هر بشکه تمرکز داشتند. با این حال، جانستون می‌گوید: «در حال حاضر، آن‌ها کف و سقف بسیار بالاتری دارند». او افزود که قیمت نفت باید به نزدیکی یا بالاتر از ۱۰۰ دلار در هر بشکه برسد تا تأمین‌کننده اصلی بازار جهانی نفت، رویکرد خود را به طور کلی تغییر دهد.

به همین دلیل است که هرگونه نفتی که به دلیل تحریم‌های جدید از بازار خارج گردد، می‌تواند برای عرضه و تقاضای جهانی، قیمت نفت و از نظر سیاسی برای دولت بایدن، به مشکلی تبدیل شود.

چالش تحریم‌های جدید

با وجود افزایش صادرات نفت ایران به بالاترین سطح خود از سال ۲۰۱۸، چند دلیل وجود دارد که نشان می‌دهد قوانین جدید علیه این صادرات، دولت بایدن را فلج نخواهد کرد.

اول، به گفته بن کاهیل، کارشناس انرژی در مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی، تحریم‌ها تا اکتبر اجرایی نمی‌شوند. دوم، آن‌ها آمریکا را ملزم می‌کنند تا بخش بسیار پیچیده‌ای از بازار صادرات نفت را هدف قرار دهد؛ یعنی پالایشگاه‌های مستقل چین که ارتباط کمی با مؤسسات مالی آمریکا دارند. این مؤسسات همان‌هایی هستند که معمولاً ابزار اصلی اعمال تحریم‌هایند.

کاهیل خاطرنشان کرد: «متوقف‌ساختن تجارت نفت ایران کار سختی است. این تجارت با پالایشگاه‌های کوچک چینی (معروف به «قوری») انجام می‌شود که اصلاً با سیستم مالی آمریکا در ارتباط نیستند. اگر می‌خواهید با این پالایشگاه‌ها مقابله کنید، باید با دولت چین تعامل برقرار داشته و من فکر نمی‌کنم بحث واردات نفت ایران مهم‌ترین مسئله در روابط دوجانبه پکن-واشنگتن باشد».

دلیل اینکه دولت بایدن نسبت به اعمال تحریم‌های جهانی بر صادرات نفت چه ایران، چه ونزوئلا و چه روسیه محتاط بوده، قابل درک است. در شرایطی که اقتصاد آمریکا رونق دارد، تورم همچنان بالاست و قیمت بنزین هم بیشتر از همه به چشم می‌آید. مشاور اقتصادی بایدن در هفته گذشته قول داد که هر کاری برای پایین نگه داشتن قیمت بنزین در طول تابستان انجام دهد و حتی به آزادسازی احتمالی ذخایر استراتژیک نفت آمریکا اشاره کرد.

کاهیل گفت: «هزینه‌های انرژی برای این دولت، از ابتدا، یک دغدغه جدی بوده است. بنابراین، آن‌ها در اعمال شدید تحریم‌هایی که می‌تواند بازار جهانی نفت را بر هم بزند، انگار روی لبه تیغ راه می‌روند».

سلاح مخفی آمریکا

شاید برای کنگره فعلی بیش از کاخ سفید، تحریم‌های نفتی همچنان آوازی خوش برای گوش مقامات است. طی یک دهه گذشته، ایالات متحده به لطف انفجار تولید نفت شیل، به تولیدکننده‌ای بزرگ، سپس صادرکننده و در نهایت به بزرگترین تولیدکننده نفت جهان تبدیل شد.

در طول این مسیر، از نفوذ تازه به دست آمده خود برای اعمال تحریم بر کشورهایی مانند ایران، ونزوئلا و روسیه استفاده کرد، با این اطمینان که چاه‌های فوران‌کننده نفت آمریکا، هر کمبودی را از سوی تحریم‌شدگان جبران کند. قانون‌گذاران فکر می‌کنند اگر آمریکا یک سلاح نفتی دارد، پس چرا از آن استفاده نکند؟

کاهیل گفت: «این واقعیت که ایالات متحده در دهه گذشته چنین منبعی برای رشد تولید بوده است، به آن امکان داده تا بر تعداد بیشتری از کشورها تحریم اعمال کند. و واشنگتن عاشق تحریم‌های انرژی شده است. وقتی می‌خواهید فشار وارد کنید، این همیشه راه‌حل ساده‌ای است؛ هرچند همیشه هم مؤثر نیست».

از دیدگاه کاخ سفید بایدن، صرف اینکه آمریکا بزرگترین بازیگر عرصه نفت است، به این معنا نیست که درست چند ماه مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری، می‌تواند از پویایی بازار جهانی نفت که بر قیمت‌ها در همه‌جا، حتی در شهرهای کوچک آمریکا تأثیر می‌گذارد، چشم‌پوشی کند.

کاهیل گفت: «نفت شیل به آمریکا آزادی عمل برای اعمال تحریم بر کشورهای بیشتری می‌دهد، اما این مجوزی بی‌قیدوشرط نیست».