فرضیۀ تازه دربارۀ درگذشت شریعتی در مستند تلویزیونی

   عصر ایران؛ مهرداد خدیر- شبکه‌های مستند و چهار تلویزیون دیشب و در آستانۀ چهلمین سالگرد خاموشی دکتر علی شریعتی که در ماه‌های پرشور انقلاب 57 به «معلم شهید» شهرت داشت و نام او بر سر زبان‌ها بود و جای خالی او احساس می‌شد مستندی با عنوان «جست ‌و ‌جوگر» را در زمانی 35 دقیقه‌ای پخش کردند.

   تکلیف اصول‌گرایی ایرانی - که صدا و سیما تریبون آن است- البته با شریعتی روشن نیست.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

چون از یک سو نه می‌توانند مانند مصباح یزدی فقید او را نقد یا این سخن مجتهد تهرانی را نقل کنند که آرزو داشت نام دکتر علی شریعتی را از خیابان مهم وبزرگ تهران بردارند چرا که علاقۀ آیت‌الله خامنه‌ای و دوستی ایشان با شریعتی را همه می‌دانند و از جانب دیگر نمی‌توانند به تبلیغ و تأیید کامل او بپردازند چون به ارایۀ نظریۀ «اسلام منهای روحانیت» اشتهار دارد هر چند با توصیف قبلی روشن است با روحانیت غیر انقلابی و سنتی و به تعبیر خود او تشیع صفوی مشکل داشته نه با حاملان اندیشه‌ای که ذیل تشیع علوی تبیین می‌کرد.

  مهم‌تر این که برخی از چهره‌‌هایی که طی 40 سال گذشته مُبلّغ و معرف اندیشه‌های علی شریعتی بودند چندان مورد بغض قرار گرفتند که بعضاً مانند حسن یوسفی اشکوری یا هاشم آقاجری حکم اعدام هم دریافت کردند که البته هر دو مورد نقض شد و اکنون هر دو زنده و سالم و فعال اند؛ یکی در خارج از کشور و دیگری در داخل مشغول کار تحقیقاتی‌.

   مستند در واقع چندان به اندیشه‌های شریعتی کاری ندارد هر چند اتهام مارکسیست بودن او را رد می‌کند و به عکس معتقد است شریعتی بود که کمونیسم را در ایران از رونق انداخت اما تعبیر سوسیالیست به مفهوم عدالت‌خواه را دربارۀ او به کار می‌برند و عماد افروغ هم به نهج‌البلاغه مستند می‌کند و همین نشان می دهد دست بالا در صدا وسیما با نواصول‌گرایان است نه محافظه کاران سنتی که با سوسیالیسم میانه‌ای نداشتند و با ماتریالیسم برابر می‌شمردند.   فیلم اما جدای اینها و برای این که کار را جذاب و مهیج کند با اشارات غیر مستقیم در پی آن است که از فرضیۀ مرگ مشکوک دکتر شریعتی دفاع کند منتها نه به دست ساواک که احتمالا به دست مجاهدین خلق یا مارکسیست شده ها و اصطلاحا پیکاری‌های آنان و همان گونه که درون سازمان پس از تغییر ایدیولوژی دست به تصفیه زدند؛ کسانی چون تقی شهرام و وحید افراخته هرچند از دو برادر  خاموشی نام نمی‌برد که در قتل‌های درون سازمانی مجید شریف واقفی و دکتر مرتضی صمدیه لباف دست داشتند. (شاید به خاطر موقعیت کنونی حجت الاسلام سید مهدی خاموشی رییس سازمان اوقاف که برادرزادۀ آن دو نفر است).

  به همین خاطر مستند از ابتدا به خاطرۀ محمد علی نجفی کارگردان سریال «سربداران» و از نزدیکان شریعتی تکیه می‌کند که صبح 29 خرداد 1356 در حالی از مرگ شریعتی با خبر شده که در تهران نبوده و به اصفهان رفته بود و به کسی هم نگفته بود و چرا باید همزمان با مرگ دکتر در لندن به او اطلاع دهند؟

  او البته نتیجۀ خاصی نمی‌گیرد وتنها شگفتی خود را ابراز می کند ولی با توجه به اشارات او به این که شبی تا صبح همراه حسن آلاد‌پوش در خانۀ دکتر شریعتی بوده‌اند (‌همین خانۀ حالا موزه شده در خیابان فرعیِ نادر در خیابان جمال‌زادۀ تهران) و در حال مباحثه و این که آنها روش شریعتی را موجب دوری توده‌ها از قیام مسلحانه می‌دانسته‌اند.

   آقای نجفی آدم اهل فهم و فکری است و حرف بی ربط نمی‌زند و فرضیه خاصی را هم مطرح نمی‌کند اما در ذهن بیننده این انگاره شکل می‌گیرد که مرگ شریعتی طبیعی نبوده اما نه چون سال‌های اول انقلاب کار ساواک که کار سازمان های مسلح ضد رژیم و همۀ اینها به صراحت مطرح نمی‌شود و در حد حدس و گمان است و غیر مستقیم.

  در فیلم به جای تصاویری که انبوه جمعیت در راه پیمایی‌های مهم سال 57 را با تصویر شریعتی ببینیم یا به انتقادات و اختلافات رو به تزاید مرحوم مطهری اشاره شود یا سراغ فرزندان او خصوصا احسان و سوسن و سارا بروند پای سخنان داریوش ارجمند بازیگر نشسته‌اند که در مقطعی دانشجوی دانشگاه فردوسی بوده و شریعتی استاد آنها اما در مقام نزدیک‌ترین فرد به او از شخصیت شریعتی رمز گشایی می‌کند.

  یک جا مستند به نمرۀ پایین پایان نامه اشاره می‌کند و جای دیگر آقای ارجمند شهادت می‌دهد شریعتی باسواد بوده چون قادر به کشف روابط پدیده ها بوده است.

  همین که فیلم سراغ حمید زیارتی مشهور به روحانی نرفته که شریعتی را به رابطه با ساواک متهم کرده بود و یک بار با عتاب رهبری رو به رو شد قابل توجه است هر چند اگر سراغ مردم می‌رفت و می‌پرسید شریعتی که بوده می‌شد حدس زد جدیدی‌ها نشناسند و تنها به نام خیابان اشاره کنند و نسل قبل‌تر در عین علاقه طعنه بزنند و تقصیرها را گردن او بیندازند که اوتصویر دیگری ترسیم و ما را جذب کرد و گرنه ما که نگاه ایدیولوژیک نداشتیم و قضاوت‌های دیگر.

  اهمیت شریعتی اما در این نبود که متفکر بود که متفکرتر از او با سن و اعتبر بیشتر مطرح بودند یا سخنرانی بود با نطق‌های هیجانی یا تصویر تازه‌ای از اسلام ترسیم کرد که در دل طبقۀ متوسط نشست.

  اینها وجوه مهم او بود اما اهمیت منحصر به فرد او در این بود که موتور انقلاب را در دهۀ 50 روشن کرد.

  از اشتباهات مهلک شاه یکی همین بود که شریعتی را که آدمی مدرن و نیرویی ضد مارکسیست و منتقد روحانیت سنتی و با فاصله از مجاهدین خلق بود به ضد رژیم تبدیل کرد. در حالی که گفتمان او با گفتمان اسلام سنتی و چپ مارکسیستی و حتی گفتمان ناسیونالیستی به رغم تعلق خاطر شدید به دکتر مصدق و نیز مجاهدین خلق که شاه به آنها مارکسیست اسلامی می گفت زاویه داشت.

   شاه به جای آن که مانند اوایل او را تحمل کند تا گفتمان‌های اسلام سنتی، چپ مارکسیستی، ملی گرایی و اسلام التقاطی را به حاشیه راند استاد دانشگاه را به زندان انفرادی انداخت و حاصل این شد که گفتمان شریعتی به مهم‌ترین سوخت ماشین انقلاب بدل شد و هنر استثنایی امام خمینی هم این بود که به رغم حملات شریعتی به بافتار سنتی مانند برخی مراجع یک کلمه هم در نفی شریعتی نگفت چون می‌دید چه روح تازه‌ای دمیده و موتور جنبش را روشن کرده است.

   مستند البته سراغ رییس جمهوری کنونی و رییس فعلی مجلس هم نرفت با این که هردو مشهدی‌اند و شریعتی از مشهد شروع کرد تا بگویند چه حد تحت تأثیر اندیشه‌های او بوده‌اند چرا که اگر بگویند نخوانده اند پرچم داری جریان انقلابی چه می‌شود. اگر به سود شریعتی سخن بگویند لایه‌های سنتی می‌رنجند و اگر علیه او بگویند با سخنان صریح آیت‌الله خامنه ای در ستایش دکتر سازگار نیست یا شاید نوع پاسخ نشان می‌داد در صدر انقلاب در کانون تحولات نبوده اند و به مرور به کانون نزدیک شده‌اند. کما این که مهم ترین خاطرۀ آقای قالیباف از انقلاب 57 فعالیت های او در دبیرستان محل تحصیل‌شان بوده است.

  به هر رو همین که به یک چهرۀ تأثیرگذار از زاویه ای متفاوت پرداخته و یادکرده و اگر نبود از این زاویه نمی نوشتیم درخور توجه است و نباید عیب جویی کرد هر چند صدای آشنای دوبلوری چون ناصر طهماسب روی این دست برنامه ها و پخش از چند شبکه این گمانه را تقویت می‌کند که با نگاه خاص تهیه شده است و بعید هم نیست کسانی چون احسان شریعتی گفت‌و‌گو با آن را به دلیل احتمال سانسور و تقطیع نپذیرفته باشند.

   کاش اما حداقل این خاطرۀ دکتر احسان شریعتی را نقل می‌کردند که روزی در خیابان شریعتی سوار تاکسی وقتی متوجه می‌شود کیف پول یا کارت خود را جا گذاشته از راننده می‌خواهد توقف کند و هنگامی که توضیح می‌دهد راننده می گوید اشکال ندارد و داریم با هم گپ می زنیم و به مسیر ادامه می‌دهد.

  در میانه راه راننده می گوید آقا! معلوم است که شما ایران نبودید. اسم این خیابان کورش کبیر بود ولی بعد از انقلاب شد دکتر شریعتی. می‌دانید که بود؟ این را از پسر شریعتی می‌پرسد! دکتر احسان لبخند می‌زند و راننده می‌گوید: خوب، معلوم است. او حالا مشهور است. ولی در واقع یک معلم بود که خیلی‌ها مثل مرا جذب کرد. اما اسم کورش بهتر از شریعتی بود!

  احسان شریعتی واکنشی نشان نمی‌دهد و به مقصد می‌رسند و از راننده عذر می‌خواهد که نمی‌تواند کرایه را بپردازد و راننده می‌گوید: اشکالی ندارد. به جای آن یک صلوات برای روح همان اقای معلم بفرستید. دکتر شریعتی را می‌گویم که نیت او خیر بود و مرد خوبی بود و شاید اگر بود اتفاقات دیگری می‌افتاد.

  * این یادداشت بر اساس تماشای یک قسمت نوشته شده و چه ببسا اگر قسمت‌های دیگر در کار باشد به برخی ابهامات و سؤالات پاسخ دهد.

تماشاخانه ببینید| جدال دو مرغ بهشتی قرمز نر برای جلب توجه یک ماده؛ آن‌ها حسابی می‌رقصند اما داستان شکل دیگری تمام می‌شود فشار به سازمان محیط زیست برای پتروشیمی میانکاله تازگی ندارد/ «مخالفت می‌‌کردیم اما از مسیر دیگری می‌رفتند و فشار سیاسی می‌آوردند/ همین رفتارها باعث شد از سازمان محیط زیست بروم» (فیلم) فیلم های دیگر

منبع: عصر ایران

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۲۷۲۸۹۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نجم‌الدین شریعتی:ضرورت آماده سازی زیرساخت‌های فرزندآوری در کشور

نجم الدین شریعتی مجری کارشناس رسانه ملی درباره رویداد ملی جوانی جمعیت با اشاره به اهمیت بحث فرزندآوری بنا به مصلحت‌های جمعیت شناختی کشور گفت: ما این روزها بیش از هر چیزی نیاز به فراهم آوری زیرساخت‌های فرزندآوری در کشور داریم تا جوانان هم با احساس بهتر و امنیت خاطر بیشتری به بحث ازدواج و فرزندآوری توجه کنند.

وی با اشاره به مناسب بودن چنین طرح‌هایی در عرصه تشویق جوانان گفت: در کنار همه مسائل اقتصادی ما نیاز داریم که ابعاد فرهنگی و دیدگاه‌های مردم نسبت به فرزندآوری مثبت باشد.

البته من خیلی قائل به این نیستم که بگویم تهاجم فرهنگی و نگاه‌های ضدفرهنگی عامل کم شدن فرزندآوری در کشور شده، اما بی تاثیر هم نیست. شریعتی با تأکید بر اهمیت تبلیغات مثبت و ایجاد شعارهای مناسب در عرصه فرزندآوری گفت: جوانان ما علاقه‌مند ازدواج و سپس فرزندآوری هستند در صورتی که امنیت خاطر داشته باشند، این امنیت خاطر از بالا به پایین به جامعه تزریق می‌شود بنابراین نیاز به سیاست‌های صحیح در عرصه فرزندآوری داریم. وی در پایان یادآوری کرد که کارشناسان زیادی در این عرصه می‌توانند نظر دهند و شرایط جامعه را بررسی کنند.

دومین جایزه ملی جوانی جمعیت به همت ستاد ملی جمعیت در بخش‌های خانواده، رسانه، سازمان‌های مردم نهاد، دستگاهای اجرایی، شرکت‌ها و موسسات خصوصی، مدیران و نخبگان اردیبهشت سال جاری با شعار سهم من از جوانی ایران برگزار خواهد شد.

منبع: آنا