چرا عدالتخواهی برگرفته از شریعتی به انحراف کشیده می‌شود؟
تاریخ انتشار: ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۲۸۹۶۲۰
گروه ویژه فارس: مرحوم دکتر علی شریعتی از جمله متفکرانی بود که در دوران مبارزات انقلاب اسلامی در عرصه اجتماعی نام خود را مطرح و با ایراد سخنرانی‌های پرشور و طرح اندیشه‌های علمی، مذهبی، سیاسی و فرهنگی، توجه قشر متوسط و تحصیل‌کرده پیش از انقلاب را به سمت خود معطوف کرد.
به باور برخی از کارشناسان، اندیشه‌های شریعتی رفته رفته به چنان نظم و نسخی دست یافت که به یک مکتب فکری و چارچوب نظری نزدیک شده بود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اخلاق معلمانه مرحوم شریعتی، صداقت و خضوع و خشوع در کلام و عمل از او چهره ای ساخته بود که بی‌تکلف از احتمال اشکال در اندیشه‌های خود سخن می گفت.
بازخوانی سیر زندگی و تحلیل اندیشه‌های مرحوم شریعتی در این سطور مد نظر نیست بلکه مقصود آن است که بدانیم پس از مرگ شریعتی، چه بر سر شخصیت و تفکرات او آمد؟
به عنوان مقدمه می توان نوشت که مرحوم شریعتی تحت تأثیر اندیشه‌های چپ در مدل تحلیل جامعه‌شناختی خود، صورتی از تبیین مسائل را عرضه می کرد که محل نزاع و اختلاف فراوان در بین قشر دانشگاهی و روحانی شد به گواه آثار، شاگردان و برخی از تحلیل‌گران، دال مرکزی و گرانیکاه فکری او مسئله عدالت بود. عدالت در اندیشه مرحوم شریعتی دارای شأن و جایگاهی فرعی و حاشیه‌ای نبود. بلکه دغدغه ذهنی اصلی او مسائلی مانند عدالت، سیاست یا حکومت بر حق بود.
«....وقتی می‌گوییم «عدالت» یکی از صفات خداوند است، به این معنی است که عدالت یکی از اصول اساسی هستی و یکی از اصول اساسی زندگی بشری است. بنابراین، باید یکی از اصول جامعهٔ ما باشد. اگر به معنای درست عدالتی که شیعه می‌گوید در اسلام مطرح است، راه یابیم و معتقد باشیم که یکی از صفات خداست، باید تجلی آن را در همهٔ کائنات و مِن جمله در جامعهٔ انسانی بیابیم....» [1]
مرحوم شریعتی در اوج دوران انقلابی‌گری و مبارزات با رژیم ستمشاهی پهلوی، ابوذر - یکی از اصحاب پیامبر (ص) و یار امیرالمؤمنین (ع) - را الگوی عدالتخواهی معرفی کرد. مرحوم شریعتی الگویی مانند ابوذر را در مقابل چهره‌هایی مانند سلمان و ابن‌سینا قرار می‌داد و او را بر این‌ها، به عنوان تیپ و نمونه‌ای که مسلمان امروزی باید او را الگوی ایمان خود قرار دهد ترجیح می‌داد، در واقع نشان وابستگی به عدالت و شأن والای این مفهوم در اندیشه مرحوم شریعتی است.[2]
نقاط ضعف در مدل عدالتخواهی شریعتی چه بود؟
در تبیین این مسئله باید یادآور شد که مرحوم شریعتی، متفکر دوران نهضت و مبارزه است. از این رو عدالتخواهی او نیز متناسب با آن سال‌ها برای دعوت مردم به مبارزه و اعتراض تنظیم شده بود. ابوذر می‌تواند نارضایتی ایجاد کند و مطالبه عدالت اجتماعی داشته باشد اما ابوذری مهم است که راهکار هم ارائه کند.
اما در عصر حکومت اسلامی، نگاه سلبی چنین عدالتخواهی کارایی ندارد. بلکه مهمتر از آن، جامعه اسلامی نیاز به نسخه‌های ایجابی دارد. به عبارتی در دوران نظام‌سازی اجتماعی پس از انقلاب، عدالت‌سازی مسئله است. الگوی عدالتی که جمیع شئون زندگی مردم را در بر گیرد.
ضعف کلیدی دیگر مدل عدالت خواهی مرحوم شریعتی عمیق‌تر و نظری‌تر به نظر می رسد. عدالت در منظر مرحوم شریعتی به شدت تحت تأثیر آموزه‌های سوسیالیستی است به طوری که مفهوم عدالت، با برابری اجتماعی و حذف طبقات اجتماعی مفهوم‌پردازی می‌شود. او می‌نویسد:
«....عدالت به معنای برابری طبقاتی، نفی استثمار فرد از فرد و طبقه از طبقه، نفی تضاد و تبعیض اقتصادی، حقوقی و اجتماعی ... نیاز بزرگ کشورهای اسلامی در دنیا و جهان سوم است...»[3]
در جای دیگری با تصریح و تأکید بیشتری می‌نویسد:
«....عدالت عبارتست از: تکیه بر روی اصل برابری طبقاتی، برابری حقوق انسانی براساس نظامی که زیربنایش توحید است و روبنایش عدل جهانی....»[4]
محل چالش این است که با وجود تنوع و اختلاف در استعدادها و ظرفیتهای انسانی چطور انتظار داریم همه برابر باشند و آیا این خود در تعارض با عدالت نیست؟ منظور آن نیست که جامعه طبقاتی اصالت دارد بلکه جامعه بدون طبقه اساساً یک آرمان غیرواقعی است. شاید نزدیک‌ترین تبیین به واقعیت آن باشد که استاد حکیمی در کتاب «منهای فقر» در جهت ساخت جامعه بدون فقر ارائه کرده است. جامعه‌ای که نمونه‌ای از آن در زمان حکومت امام علی (ع) در کوفه پیاده شد.
چرا دوباره شریعتی چالش برانگیز شد؟
مرحوم شریعتی سال‌ها است که تنها محدود به برگزاری سالگرد و مراسمات تشریفاتی شده است. اما چرا اندیشه‌های چالشی او نیز طی گذر زمان از یاد رفت ولی مجدداً رگه‌هایی از آن در حال تجدید حیات است؟
به نظر می رسد برخی از طرفداران شریعتی در دوران انقلاب کسانی بودند که داعیه نواندیشی دینی و مبارزه انقلابی و ضدامپریالیستی داشتند. اما همین افراد به تدریج مشی روشنفکری و تحول‌خواهی را کنار گذاشته و ذوب در چارچوب لیبرالیسم شده‌اند. برای آنان شریعتی تاریخ مصرفی داشته که اکنون منقضی شده است.
افکار شریعتی در دهه پنجاه، در دوران پس از انقلاب نیاز به نظام‌سازی و نظام‌داری داشت. اساساً شریعتی در تفکرات خود به این مرحله نیندیشیده بود و ایده‌ای نداشت.
حال طی چند سال اخیر مجدداً گروهی در عرصه اجتماعی و سیاسی کشور شکل گرفته‌اند که از شریعتی سخن می‌گویند و او را محل بحث خود قرار داده‌اند. اما چرا؟ دو دلیل برای این امر می‌توان برشمرد:
اول این که شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور به سمت‌وسویی حرکت کرده که شعار عدالت زینت هر محفل و انتخاباتی شده است. فارغ از تأکیدات مقام معظم رهبری بر نظریه‌پردازی در خصوص عدالت، ظهور دولت‌های نهم و دهم با شعار عدالت نیز در گفتمان‌سازی از موضوع عدالت نقش به سزایی داشت. به همین دلیل به سبب فقر نظریه در باب عدالت، شریعتی به عنوان کسی که حول این موضوع اندیشه‌ورزی کرده است، مجدداً محل بحث شد.
دلیل دوم آن است که شماری از جوانان و کنشگران سیاسی نسل جدید، شریعتی را ابزاری برای طرح نام خود قرار داده‌اند.آنان بدون این که شریعتی و اقتضای کنش‌ورزی سیاسی امروز را شناخته باشند صرفاً بازخوانی شریعتی را برای توجیه عملگرایی خود استفاده می‌کنند. این افراد سودای سلبریتی‌شدن در عرصهٔ سیاست و میل به دیده‌شدن و شهرت در سایهٔ دکتر شریعتی دارند. گواه این مدعا جلسات یک‌سویه آنان است.
این که چرا دکتر شریعتی انتخاب شده است به همان رویکرد اعتراضی موجود در عدالتخواهی شریعتی بر می‌گردد. رویکردی که برای انحصار عدالت در مصادیق اقتصادی و توجیه افشاگری، ایده‌آل و قابل استفاده است.
انتهای پیام/
[1] رک: شریعتی علی، علی، انسان تمام، 20 آذر 1348
[2] رک: زکریایی، محمدعلی، سفر سبز (یادواره هجدهمین سالگرد شهادت دکتر علی شریعتی)، تهران، انتشارات الهام، 1374، ص 73
[3] شریعتی، علی، علی (ع)، مجموعه آثار 26، تهران، نیلوفر، 1362، ص 235.
[4] همان، صص 234-235.
منبع: فارس
کلیدواژه: شریعتی عدالتخواهان علی شریعتی مرحوم شریعتی عدالت خواهی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۲۸۹۶۲۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ایستادگی مردم غزه برگرفته از ایثارگری‌های شهدای انقلاب اسلامی است
به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام عبدالحسین معزی عصر شنبه در نشست با کارکنان جمعیت هلال احمر اردبیل اظهار کرد: در سفرهای استانی حضور در گلزار شهدا و دیدار با خانواده محترم ایشان در بدو ورود به این استان را با تاسی از منویات و فرمایشات رهبر معظم انقلاب مبنی بر زنده نگه داشتن یاد شهیدان، مقدمه کار خویش قرار دادیم چرا که معتقدیم یاد شهدا همواره مسیر درس آموزی از سیره و منش بزرگ آنان است.
وی با تاکید بر اهمیت جایگاه شهدا، آنان را قهرمانان تاریخ و الگوهای کم‌نظیر ایستادگی و مقاومت برشمرد و خاطرنشان کرد: لزوم پاسداری از ارزش‌های اخلاقی و دینی و حفظ آرمان‌های بلند تمدن‌ساز شهدا در ایران اسلامی ضروری است..
نماینده ولی فقیه در جمعیت هلال احمر ایران با بیان اینکه انسان برای سعادتمندی در دنیا و آخرت نیازمند الگو است، تصریح کرد: پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار بهترین الگو برای حرکت انسان در مسیر ترقی و تعالی هستند.
معزی با اشاره به الگوبرداری شهدای جنگ تحمیلی از سیره‌رفتاری اهل بیت (ع) اظهار کرد: راه شهدا ما همان راه اباعبدالله (ع) است و شهدا نیز قهرمانان تاریخ معاصر و الگوهای کم‌نظیر ایستادگی و مقاومت هستند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به جنایات رژیم صهیونیستی در غزه نیز اشاره کرد و گفت: ایستادگی امروز مردم غزه برآمده از ایثارگری‌های شهدای انقلاب اسلامی است.
نماینده ولی فقیه در جمعیت هلال احمر شجاعت، ایستادگی و مقاومت را از جمله درس‌آموخته‌های شهدا برشمرد و تصریح کرد: یکی از مهمترین درس‌آموخته‌ها شهدا اخلاص در عمل است.
معزی با اشاره به ایثارگری و پایمردی شهدا در هشت‌ساله جنگ تحمیلی گفت: شهدا در پاسداری از ارزش‌های اخلاقی و دینی مهمترین سرمایه زندگی یعنی جان خود را خالصانه را در راه خدا هزینه کرده‌اند.
نماینده ولی فقیه در جمعیت هلال احمر ایران در ادامه به نقش پررنگ جوانان در پیروزی انقلاب اسلامی و هشت‌ساله جنگ تحمیلی نیز اشاره کرد و افزود: جوانان ایران اسلامی با بهره‌گیری از نهضت عاشورا در برابر قدرت‌های جهانی ایستادند و از آرمان و ارزش‌های خود پاسداری کرده اند..
وی در پایان جایگاه شهداء را والا دانست و تکریم و تعظیم مقام شهداء و خانواده آنان، جانبازان و ایثارگران را وظیفه ای همگانی برشمرد و بر لزوم ترویج فرهنگ ایثارگری در کشور تاکید کرد
کد خبر 6090396
حمله به نمازگزاران در گذره هرات افغانستان/ ۶ نفر شهید شدند