«تعارف» در فرهنگ ایرانی از کجا آمد؟
تاریخ انتشار: ۱ تیر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۲۹۸۲۹۴
آمد و نیامد دارد و شابدولظیمی‌اش معروف است. هر روز بار‌ها و بار‌ها تکّه و پاره‌اش می‌کنیم؛ هنگام تلفن صحبت کردن، جلو در ورودی ساختمان، زمانی‌که آشنایی را اتفاقی در خیابان می‌بینیم، موقعِ دوراهی‌های رفتاری و غیره. یک «ایرانی» به تعارفش معروف است، اما خوب می‌داند هرجای دنیا برود، بهتر است از تعارف کم کند و بر مبلغ بیافزاید.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
به گزارش ایسنا، مدّتی‌ست که تعارفات روزمرۀ ما ایرانیان، برای خودمان سوال‌برانگیز شده. یا شاید به‌واسطۀ ارتباطاتی که در دهه‌های اخیر به وجود آمده و نقد‌های ریز و درشتی که به این عادتِ جمعی می‌شود، یاعث شده از خود بپرسیم چرا گاهی نسبت به چیز‌های ساده و دوراهی‌های کوچک، رودربایستی داریم و رُک و پوست‌کنده نظرمان را بروز نمی‌دهیم؟
شاید عمیق‌ترین بخشِ مرسوم «تعارف کردن» بینِ ایرانی‌ها از رابطه‌های سلطان-رعیتی برآمده باشد. از آن‌جایی‌که در گذشته قانونِ سفت و سختی وجود نداشت و همه‌چیز به دلخواهِ پادشاه می‌گذشت و جان و مالِ مردم در گروی اراده و تصمیمات او بود، در فرهنگ ایرانیان احساسِ ناامنی و بی‌اعتمادی، غالب و به‌نوعی هنجار شد.
«ایرانی» همواره محیط بیرون را برای خود نامحرم و ناامن می‌دید و از دیگری می‌ترسید، که عقایدش را در سینه نگه می‌داشت. همین مسئله باعث شد، «ترس» در لایه‌های جامۀ ایرانی نهادینه شود و به‌صورت جزئی در فرهنگ عمومی رواج پیدا کند.
جلال آل‌احمد در همین‌باره معتقد است: «ملتی که هزاران سال به روش خودکامگی اداره شد، در طول تاریخ انفرادی بار آمد و به تقیه عادت کرد و و در هود فرورفت «استر ذهبک و ذهابک و مذهبک» را پیشۀ خود قرار داد و از همه‌چیز ترسید...».
از این رو، نتیجۀ این «ترس»، نوعی ظاهرسازی و پنهان‌کاری شد که به‌عنوان مهم‌ترین خصیصۀ ناپسند ایرانیانِ آن دوره، در اغلب سفرنامه‌های سیّاحان فرنگی آمده‌است.
البته برداشت بسیاری از اروپاییانی که در زمان قاجاریه به ایران سفر می‌کردند، به‌دلیلِ ناآشناییِ آنان با رسوم و سنن ایرانی در مواجهه با مهمان و آداب میهمان‌داری، منفی‌ست، اما لزوماً تعارفات ایرانیان به این بدی هم نیست و این سفرنویس‌ها آش را کمی بیش از حد، شور کرده‌اند.
برای مثال سرهنگ دروویل، سیّاحِ فرانسوی، که در زمان سلطنت فتحعلی‌شاه به ایران آمد، معتقد بود «ایرانیان پشت این ظاهر مؤدب و مهربان، صداقت و راستی ندارند»؛ و از طرفی دیگر، سفرنویسِ دیگری به نام «لیدی شیل» که همسر سفیر بریتانیا در دورۀ ناصری بود، اعتقاد دارد «یک ایرانی در هر مقامی که باشد به‌هیچ‌وجه در ادای احترام و برخاستن از جای خود در هنگام ورود یک مهمانِ مسیحی درنگ نمی‌کند...» و این بخش هم نشان‌دهندۀ ادای احترام نسبت به میهمان، از سوی میزبان است.
هرچند نظرات و مشاهدات سفرنویسانِ قاجاری دالّ بر تأیید یا تقبیحِ رسم «تعارفات» ایرانی نیست، چراکه هرکدام از آنها باتوجه به تجربۀ شخصی خود استنتاجی کرده‌اند، یا به‌قولی، از ظنّ خود نظری داده‌اند و به بُرشی از یک رفتار پرداخته‌اند.
اما نکتۀ پراهمیت این است که ایرانیان از گذشته تا کنون، تمام چیز‌های خوب را برای مهمان‌شان می‌خواستند. از بهترین، زیباترین و نوترین ظروف گرفته تا چرب‌ترین غذا و شیرین‌ترین حلوا، همه و همه، می‌بایستی به بهترین نحو برای مهمان فراهم می‌شد.
حتی مردم لباس‌های‌تر و تمیز و نوشان را وقتِ مهمانی و بزم به تن می‌کردند تا پیشِ چشم دیگران خوش‌جلوه‌تر و خوش‌منظره‌تر حاضر شوند، یا حتی در معماریِ خانه‌ها، فراغت و آسایشِ مهمان را اولویت قرار می‌دادند.
بدین‌صورت که اتاقِ مهمان را که «طِنَبی» یا «شاه‌نشین» نام داشت، در بهترین نقطه از خانه بنا می‌کردند! اتاق «شاه‌نشین» در معماری ایرانی، به اتاقی آفتاب‌خور در شمالِ اندرونی اطلاق می‌شد که ارتفاعِ آن معمولاً دوبرابر دیگر اتاق‌های خانه بود و در قسمت بالای این ارتفاع، سقفِ نیم‌گنبدی قرار می‌گرفت که باعث خنک شدنِ اتاق می‌شد.
«شاه‌نشین‌ها» با تزئینات خاصی نظیر نقاشی و آینه‌کاری، گچ‌بُری و شیشه‌های رنگی همراه بود و در مقابل اتاق، حوض بزرگی ساخته می‌شد و از آن‌جایی‌که «آب» ذاتاً خنک است، باعث می‌شد هوای مطبوعی در اتاق جریان داشته‌باشد؛ بدین‌ترتیب که هوای داغ به سمت بالا و طاقِ نیم‌گنبدی می‌رفت و هوای سرد بین شاه‌نشین و حوض در جریان بود.
این «خوش‌پوشی» برای مهمانی‌ها و سور‌ها هم جزو آدابی‌ست که نه‌تنها در فرهنگ ایرانی، بلکه در بسیاری از فرهنگ‌ها از دیرباز تا امروز به آن پای‌بندند و آن را از ارکان معاشرتِ سالم می‌دانند. حتی در فارسی اصطلاح «لباس پلوخوری» نیز مرسوم است که اشاره مستقیم به اهمیت آراستگی در مهمانی دارد.
به‌عنوان مثالی از مهمان‌نوازی و تعارفات می‌توان به ترجیحِ مهمان به خود اشاره کرد. چنان‌که حتی تا اواخرِ دهه بیست هم منوال به این صورت بود که مردم عیب می‌دانستند وقتِ نوروز به سفر بروند، مبادا مهمان به خانه‌شان مراجعت کند و به درِ بسته بخورد! همین ارزش‌گذاری و احترام و اهمیت قائل شدن برای دیگری، از ایرانیان مردمی مهمان‌نواز و خون‌گرم ساخته است.
اما باید توجه داشت که تعارفات بی‌رویه و بعضاً توقعات بی‌جا، همواره آفتِ ارتباطات است. نباید آن‌طور از خود بی‌خود شد و خویشتنِ خویش را فراموش کرد و به غیر پرداخت و نباید آن‌قدر «خود» را محورِ زندگی قرار داد و به دیگری بی‌اعتنا شد. حفظ اعتدال مهم‌ترین بخشِ این رسم روزمرّه است؛ چنان‌که گفته‌اند: «خیرالامورِ اوسطها».
بخشی از داده‌های تاریخیِ گزارش از کتاب «جامعه‌نگاری عهد قاجار» نوشتۀ پریسا کدیور برداشت شده است که به تاریخ اجتماعی و زندگی روزمرۀ مردم ایران در دوران قاجاریه می‌پردازد.
منبع: فرارو
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۲۹۸۲۹۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
حضور بیش از ۱۲۰۰ نفر ورزشکار در ویژه‌برنامه «ایرانی پهلوان»
رئیس اداره ورزش همگانی و محلات شهرداری و رئیس دبیرخانه اصفهان پایتخت فرهنگ پهلوانی گفت: ویژه برنامه «ایرانی پهلوان» با حضور بیش از ۱۲۰۰ نفر ورزشکار در میدان تاریخی امام (ره) برگزار شد.
محسن رویگری در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: ویژه برنامه ایرانی پهلوان به‌مناسبت گرامیداشت روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای در میدان تاریخی امام (ره) و با حضور بیش از ۱۲۰۰ ورزشکار برگزار و با استقبال بسیار خوبی از سوی شهروندان اصفهان روبه‌رو شد.
وی افزود: در ویژه‌برنامه ایرانی پهلوان تلاش بر این بود تا وجه پهلوانی ورزشکاران اصفهان در یک مکان تاریخی و پر مخاطب به نمایش گذاشته شود که این تلاش‌های بی‌وقفه با تلاش همکارانم در هیئت‌های ورزشی مثمر ثمر واقع شد.
رئیس اداره ورزش همگانی و محلات شهرداری و رئیس دبیرخانه اصفهان پایتخت فرهنگ پهلوانی با اشاره به هدف برگزاری ویژه‌برنامه پهلوان ایرانی گفت: با توجه به هم‌زمانی گرامیداشت روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای و هفته فرهنگی اصفهان، سعی بر این شد تا رشته‌های ورزشی‌ای که ریشه تاریخی و فرهنگی اصفهان را در بطن خود جا داده‌اند، در منظر عموم به نمایش گذاشته شوند تا شهروندان به‌ویژه نوجوانان و جوانان این شهر، به تاریخچه عظیم ورزشی شهر اصفهان پی ببرند و بتوان نهال شجاعت، انسانیت و میهن‌پرستی که اصلی‌ترین خصلت پهلوان است را در قلب آنها نهادینه کرد.
رویگری با اشاره به دستاورد ویژه‌برنامه ایرانی پهلوان و ایجاد فضایی شاد در میدان تاریخی (ره) بیان کرد: در زمان برگزاری این ویژه‌برنامه، شور و حال بسیار شادی فضای میدان تاریخی امام (ره) را پر کرده بود، همچنین حضور پیشکسوتان و قهرمانان رشته‌های ورزشی نیز موجب ایجاد انگیزه رشادت و پهلوانی در نوجوانان شد.
وی با اشاره به تنوع رویدادها و برنامه‌های ورزشی در نکوداشت هفته فرهنگی اصفهان و روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای تصریح کرد: ویژه‌برنامه پیران گود، مسابقات مینی‌گلف و رویداد پیاده‌روی سحرخیزان اصفهان از جمله سایر برنامه‌های معاونت فرهنگی، ورزشی شهرداری است که شهروندان اصفهانی برای دستیابی به زمان و مکان دقیق این برنامه‌ها و رویدادهای دیگر، می‌توانند با عضویت در کانال اطلاع‌رسانی در پیام‌رسان ایتا به نشانی http://shahrvt@ از اخبار مطلع شوند.
کد خبر 748810
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»