دلیل مخالفت انجمن حجتیه با انقلاب/ محمدرضا حکیمی انقلاب را قبول داشت، اما طرح روشنی از سیاست نداشت

حجت‌الاسلام سیدسجاد ایزدهی، عضو پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی درباره ضعف نظری ظاهرگرایان و افراطی‌های مذهبی درباب سیاست و حکومت دینی گفت: مسلمین هنگام مواجهه با موضوعات سیاسی و اجتماعی، روش‌ها و رویکردهای مختلفی را برمی‌گزینند. برخی معتقدند باید تنها مختصر در نص بود و از آن فراتر نرفت تا در حیطه بدعت و فعل حرام نیفتیم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در مقابل، برخی معتقدند که موضوعات جدید و به‌روز حال حاضر «فرانص» هستند و لزوماً برای هرکدام آیه و روایتی وجود ندارد و باید از سایر منابع اجتهاد مثل «عقل» و «فرایند فلسفه‌ورزی» بهره برد.

عقل، تعبدیات و اجتماعیات 

وی افزود: نکته مهم اینجاست که ما در امور تعبدی، بنا به مصالحی که فقط شارع مقدس از تشریعش مطلع است، با رویکرد عقلی بدان نمی‌نگریم و بیش‌تر اکتفا به نصوص داریم؛ مثل تعداد رکعات نماز، اما در مسائل اجتماعی چون خود انسان از آن‌ها فهم و درکی دارد، وارد کردن حیطه تعقل در آن، چیز عجیبی نیست و اساسا لازم است و در برخی موارد باید پا را از نص فراتر گذشت. هرچند باید این تعقل مستند به کلیات و اصول دینی باشد تا بتوانیم امضای آن و رضایت شارع را به دست آوریم. 

ایزدهی ادامه داد: مسأله حکومت‌داری، یکی از این دست موضوعات است که فرانصی بوده و شاید روایات در مورد آن چندان زیاد نباشد، اما اهمیت مسأله ما را بر آن نمی‌دارد که کمبود نصوص یا صراحت برخی روایات را در تشکیل حکومت دینی بهانه نبود آن قرار دهیم. در این مقام، حساسیت موضوع به خودی خود چنین جایگاهی دارد که باید با ورود رویکرد فلسفه‌ورز به آن نگریست و در موردش نظر داد؛ هرچند این تعقل نباید خارج از حیطه و کلیات دین‌داری باشد. 

حضرت امام خمینی(ره)

عضو پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اشاره کرد: در مورد حکومت دینی، فقها و عالمان شیعی برداشت‌ها و تفاسیر گوناگونی ارائه کرده‌اند. مثلاً حضرت امام خمینی، حکومت اسلامی را نه مرهون پاره‌ای از روایات، بلکه آن را خروجی فلسفه دین و اصل اسلام می‌دانست. به تعبیر واضح‌تر، ایشان معتقد بود از بُعد اعتقادی حکومت از آنِ خدا و از آنِ کسی است که خدا برمی‌گزیند و از طرفی در اسلام، احکام و دستوراتی وجود دارد که به هیچ‌وجه تعطیل‌بردار نیست. بنابراین نمی‌شود آن‌ها را متوقف کرد و از همه مهم‌تر، انجام این دستورات دینی مثل حدود، جهاد، تعذیرات و... همگی باید در بستر یک حکومت شکل بگیرد؛ بنابراین ما محتاج تشکیل حکومت هستیم. اما اگر تشکیل حکومت اسلامی را تنها یک «فرع» مثل سایر فروع فقهی بدانیم، اگر بخواهیم حکومت دینی یا ولایت‌ فقیه را به اثبات برسانیم، شاید چندان توفیقی نخواهیم یافت.

ظاهرگرایان غرق شده در روایات در مورد حکومت اسلامی چه فکری می‌کنند؟

وی افزود: در کنار دو رویکرد مذکور، یک رویکرد نص‌گرایی و ظاهرگرایی نسبت به حکومت اسلامی وجود دارد. عده‌ای اساساً حکومت دینی و سیاست اسلامی را به دست امام معصوم می‌دانند و چنین باور دارند که تا ولی معصوم نباشد، نباید وارد سیاست شد. در چنین تفکری «انتظار» نه به عنوان یک امر فعال، بلکه با گوشه‌نشینی و دست بر دعا بردن تبدیل به یک موضوع منفعلانه خواهد شد. آنان معتقدند چون روایتی به صراحت ما را ملزم به تشکیل حکومت نکرده است، پس در این زمینه باید دست روی دست گذاشت و منتظر ماند تا خود امام زمان ظهور کنند. 

مدرس حوزه علمیه بیان کرد: در پاسخ به این ظاهرگرایان باید متذکر شد که اولاً در شرایط خفقان عصر ائمه و غیبت بسیاری از محدثان از ترس جانشان روایتی را که مبتنی بر حکومت دینیِ مد نظر شیعه باشد، نقل نکردند و بسیاری از این روایات بعید نیست که در آن شرایط سخت از بین رفته باشد؛ چرا که در طول تاریخ، بسیاری از کتب حدیثی شیعه توسط مخالفین نابود شده است. از طرفی شرایط و زمانه تقیه این اجازه را به ائمه ما نمی‌داد تا آن‌ها بتوانند به راحتی بسیاری از روایات را در این باره نقل کنند؛ چرا که بی‌شک خطر جدی از سوی حکام جور متوجه آنان می‌شد.

در سیاست نمی‌شود خود را محدود به روایات کرد

ایزدهی ادامه داد: پس در مورد سیاست اسلامی و حکومت دین باید در نظر گرفت که با چه روشی به این مقوله توجه داریم. بسیاری از مسائل سیاسی و حکومتی با درنظر گرفتن ظرف زمانی، جدید و بی‌سابقه هستند و طبیعی است که در مورد آن‌ها روایت و حدیثی نباشد. اگر ما عقل را کنار بگذاریم و بدون توجه به آن بخواهیم به مسائل جدید توجه کنیم، بی‌شک در طرح مسأله و موضع در قبال دنیای جدید شکست خواهیم خورد و راه به‌جایی نمی‌بریم.

عضو پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: برعکس این رویکرد اگر با تعقل و فلسفه‌ورزی به این موضوعات بنگریم، خواهیم دید که روش‌های ما از طرفی دارای حجیت شرعی است؛ چرا که استنباطات عقلی ما باید در حیطه دین باشد و از طرفی با مبتنی بودن به شرایط زمانی و مکانی و مدد عقل «کارآمدی» و پویایی دارد. 

وی افزود: نکته مهم دیگر این است که هرگاه امکان تحقق حداکثری دین در جامعه به وجود آمد، فقها دست از تقیه برمی‌داشتند و در موضوعات سیاسی اظهاراتی را عرضه می‌کردند؛ مثل شیخ مفید در زمان آل‌بویه و محقق کَرِکی در زمان صفوی. اما در برهه ۲۰۰ ساله مربوط به صفویان به دلیل غلبه رویکرد «ظاهرگرایی» و «اخباری» در آن زمان امکان تحقق حداکثری دین وجود نداشت. عمده موضوعات در آن زمان نه اجتهاد و نوآوری، بلکه تنها نقل روایات بوده است. کنار گذاشتن اجتهاد، کنار گذاشن «مرجع تقلید» را حاصل می‌آورد و نبود مرجع تقلید هم به معنی انتفای موضوع ولایت فقیه است. اخباریان و نص‌گراها با تعطیل کردن عقل و به تبع آن کنار گذاشتن قرآن تنها به روایات رجوع کردند و در همان محدوده ماندند. 

نگاره شاه عباس صفوی

آفت ظاهرگرایی دینی در مورد حکومت

سیدسجاد ایزدهی بیان کرد: اما وقتی رویکرد اخباری توسط مرحوم وحید بهبهانی شکست می‌خورد و اجتهاد جای نص‌گرایی را می‌گیرد، شاهد آن هستیم که موضوع ولایت‌ فقیه و حکومت دینی به شکل گسترده در بین علما مطرح می‌شود. به تعبیری باید گفت رویکرد نص‌گرا شیعیان را صرفاً در روایات محدود کرده و موجب می ‌شود فهم غلطی از دین داشته باشیم که ما را برای رسیدن به اسلام حداکثری ناکام می‌گذارد.

شیخ محمود حلبی، مؤسس انجمن حجتیه و از پیروان مکتب تفکیک

او در انتها گفت: اخباریان جدید نظیر مکتب تفکیکی‌ها هم از این دسته هستند. برخی از آنان مثل شیخ محمود حلبی مؤسس انجمن حجتیه به کلی مخالف ولایت فقیه و حکومت اسلامی بود و می‌گفت باید خود امام معصوم بیاید تا ما جانمان را در خطر بیندازیم. عده‌ای هم مثل مرحوم حکیمی باوجود این‌که با انقلاب همراه بود و از امامین آن دفاع می‌کرد به دلیل کنار گذاشتن منبع مهمی به نام عقل، عملا نمی‌توانست به یک نظریه جامع برای پاسخ‌دهی به نیاز‌های جامعه برسد. این دسته اگرچه کلیت حاکمیت را قبول دارند و اسلام را سیاسی می‌دانند، اما به دلیل آن رویکرد اخباری‌مسلکانه خود نمی‌توانند نسبت به سؤال‌های جدید پاسخی ارائه دهند. 

مرحوم محمد رضا حکیمی

در همین باره بخوانید:

دینداری کاریکاتوری، داعش و بوکوحرام چگونه خلق می‌شوند؟

قصه پر غصه ظاهرگرایی دینی و تأثیر آن بر فرهنگ و زندگانی مسلمین

 دینی که بیش از حد درگیر ظواهر باشد به نماز معاویه ختم می‌شود

عماد افروغ: افراطی‌های مذهبی به هوای دین‌داری، قرآن را تعطیل کردند

انتهای پیام/ 

منبع: فارس

کلیدواژه: ظاهرگرایی دینی محمد رضا حکیمی حکومت دینی حکومت اسلامی تشکیل حکومت حکومت دینی حکومت دین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۵۷۵۱۲۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

لزوم انسجام روحانیت و نیروهای انقلابی/ آینده روشنی پیش رو داریم

به گزارش خبرنگار مهر، آیت الله غلامعلی صفایی بوشهری عصر یکشنبه در نشست شورای عالی روحانیت استان بوشهر، اظهار داشت: اکنون در دوره گذار نظم کنونی و نظم آینده جهان هستیم که تا حدود سال ۱۴۰۶ در این دوره باید تکلیف همه چیز شفاف و روشن شود.

وی افزود: دیدگاه و طراحی آمریکا، جهان غرب و صهیونیست‌ها این است که طرح کلان نظم جهان باید بر اساس سلطه غرب بر کل امور سیاسی و اقتصادی باشد و تمام زیرساخت‌ها باید در این مسیر قرار گیرد.

نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه بوشهر با بیان اینکه محور مقاومت به رهبری ایران مهمترین مانع تحقق نظم آینده جهان به سبک آمریکا و صهیونیست‌ها است، عنوان کرد: بنابراین آنها از ۲ سال قبل طرح ایجاد بحران شدید در محور مقاومت را دنبال می‌کنند.

وی افزود: برخلاف انتظار غربی‌ها، شرایط طوری رقم خورده است که تمام اهداف کشورهای غربی و صهیونیست‌ها در غزه از بین رفته است.

آیت الله صفایی بوشهری بزرگترین شکست اسرائیل در تاریخ حیات خود را ضربه وعده صادق دانست و گفت: رسانه‌ها می‌خواستند فکر جهان را به سمت نگاه حمایت از رژیم صهیونیستی ببرند اما الان آمریکا و اروپا و دانشگاه‌ها محور مخالفت با رژیم صهیونیستی و محکومیت آنها شده است.

وی ابراز کرد: اگر زمانی در دانشگاه‌های ایران اتفاقی می‌افتاد، دشمن با بزرگنمایی روی آن مانور می‌داد، اما اکنون در دانشگاه‌های آمریکا دانشجویان و اساتید دانشگاه را به جرم حمایت از مردم غزه دستگیر می‌کنند.

امام جمعه بوشهر یادآور شد: با وجود جریان محور مقاومت غزه و عملیات وعده صادق شرایطی ایجاد شده که دشمنان مجبور شدند ماهیت خود را نشان دهند و دوره گذاری که می‌خواستند آن را به سمتی طراحی کنند که آینده جهان در دستشان باشد، الان عکس آن کاملاً در جریان سقوط قرار گرفته‌اند.

وی افزود: دشمن ضربه خورده و دست به عملیات‌های تخریبی بیشتری می‌زند و بیشتر حمله می‌کند و کار سخت‌تر می‌شود و باید آماده باشیم.

آیت الله صفایی بوشهری با اشاره به متحیر شدن جهان عرب در شرایط فعلی، خاطرنشان کرد: کشورهای جهان عرب اگر سکوت کنند به معنای همکاری نکردن با جبهه مقاومت است، از طرفی اگر به رژیم صهیونیستی کمک کند به عنوان دشمن جبهه مقاومت تلقی می‌شوند، ولی این قدر آش شور شده است که مجبور شدند جنایات رژبم صهیونیستی را محکوم کنند.

وی با بیان اینکه در شرایط فعلی انسجام روحانیت و نیروهای انقلابی و رشد عقلانیت تحلیلی آنها مهم است، بیان کرد: گوش‌مان به دهان مقام معظم رهبری باشد و این ساختار در نظام روحانیت شکل بگیرد که دیدگاه رهبری حجت باشد.

نماینده ولی فقیه در استان بوشهر با بیان اینکه آینده بسیار روشنی در پیش داریم، ابراز کرد: باید آماده باشیم و فرهنگ مقاومت و نگاه تابعیت به هدایت‌های مقام معظم رهبری را در خود تقویت کنیم.

کد خبر 6097604