اقتصاد آب در ایران نادیده گرفته می‌شود/ ورشکستگی آب و کاشت محصولات آب بر
تاریخ انتشار: ۴ مرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۵۸۴۷۱۹
درحالیکه بحران آب تعداد استان‌های بیابانی ایران را به ۲۱ استان رسانده، تولید میوه و تره‌بار امسال ۵/۱ برابر شد. بحران آب در ایران بیش از آنکه ناشی از تغییرات اقلیمی باشد در نتیجه انباشت سیاست‌های ناکارآمد در حوزهٔ مدیریت منابع آب در دهه‌های اخیر است. بر این اساس برای برون‌رفت از بحران آب موجود، اصلاح رویه‌های حکمرانی پیشین و بهبود کیفیت حکمرانی در این حوزه ضروری به نظر می‌رسد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
متأسفانه «اقتصاد آب» در کشور ما به‌طورکلی نادیده گرفته می‌شود. سهم شرب و صنعت از مصرف آب زیر ۱۰ درصد و ۹۰ درصد سهم بخش کشاورزی است. در نقاطی مثل تهران، کرج، اصفهان و مشهد این سهم بخش کشاورزی در مصرف منابع آب بیشتر است.
در شرایط بحرانی می‌توان تلاش کرد همه‌چیز را تا حدودی به‌روز اول برگرداند، اما در ورشکستگی دیگر امکان بازگشت به شرایط اول امکان ندارد؛ بنابراین باید بپذیریم در ورشکستگی آبی سازگاری با طبیعت از احیای آن ضرورت بیشتری می‌یابد. کسی که به بحرانی بودن شرایط اعتقاد دارد همه منابع و اهتمام خود را صرف برگرداندن شرایط به حالت قبل می‌کند، اما کسی که از ورشکستگی آبی صحبت می‌کند، ابتدا می‌پذیرد که بازگشت‌پذیری و احیاپذیری به‌طور کامل ممکن نیست بنابراین بخشی از تمرکز خود را روی احیا و بخش دیگر را روی سازگاری با شرایط می‌گذارد. ورشکستگی آبی شرایطی است که بحران را دیده، لمس کرده و آثار ناشی از آن را متحمل شده‌ایم، اما هیچوقت کاری برای حل آن انجام نداده‌ایم. بحران مرحله‌ای گذرا و موقتی است که در صورت تدوین برنامه، امکان رفع آن وجود دارد، اما ورشکستگی، موقعیتی پیچیده است که درنتیجه بی‌توجهی به بحران ایجاد می‌شود یعنی چرخه اقدامات اشتباه به‌قدری تکرار شده که دیگر امکان هیچ بهبودی وجود ندارد. روزنامه شرق؛ ۹۸ درصد تالاب گاوخونی اصفهان و ۹۵ درصد دریاچه ارومیه خشکید و خروشان‌ترین رودخانه‌های ایران به احتضار افتاده‌اند. بر اساس اعلام سازمان منابع طبیعی، تعداد استان‌های بیابانی ایران از ۱۴ استان به ۲۱ استان رسیده است و در این وضعیت که بسیاری از نواحی ایران گرفتار تأمین آب آشامیدنی شده‌اند، تولید میوه، سبزی و صیفی‌جات در ایران ۱.۵ برابر شده است.
۹۸درصد تالاب گاوخونی اصفهان و ۹۵ درصد دریاچه ارومیه خشکید و خروشان‌ترین رودخانه‌های ایران به احتضار افتاده‌اند. بر اساس اعلام سازمان منابع طبیعی، تعداد استان‌های بیابانی ایران از ۱۴ استان به ۲۱ استان رسیده است و در این وضعیت که بسیاری از نواحی ایران گرفتار تأمین آب آشامیدنی شده‌اند، تولید میوه، سبزی و صیفی‌جات در ایران ۱.۵ برابر شده است. مصطفی دارایی‌نژاد، رئیس اتحادیه بارفروشان میوه و تره‌بار تهران با اعلام این خبر به «شرق» می‌گوید ۷۰ درصد این محصولات آب‌بر است و نکته غم‌انگیز ماجرا این است که با وجود مصرف بالای آب برای تولید این محصولات، بازار داخلی و خارجی آن با مشکل مواجه شده است. به گفته دارایی‌نژاد، کاهش قدرت خرید مردم باعث کاهش ۳۰درصدی تقاضا در بازار داخلی شده و از آن سمت عراق، به‌عنوان بازار بزرگ صادرات ایران، دست رد به محصولات کشاورزی زده و واردات هفت قلم محصول کشاورزی ایران را ممنوع کرده است.
ریخت‌و‌پاش آب!
استانداری اصفهان اعلام کرد ۹۸ درصد تالاب گاوخونی خشکیده و چندی پیش ستاد بحران آذربایجان غربی از خشکیدن ۹۵ درصد دریاچه ارومیه خبر داد. این اخبار در‌حالی به گوش می‌رسد که صحنه جان‌دادن ماهی‌ها در رودخانه‌های خشکیده غرب ایران بار‌ها و بار‌ها منتشر شده است. حالا کارون پرآب‌ترین و بلندترین رودخانه ایران خشکیده است. سفیدرود دومین رودخانه بلند ایران به طول ۷۶۵ کیلومتر و پرآب‌ترین رودخانه استان گیلان که آب بیشتر از ۱۷۰ هزار هکتار شالیزار‌های برنج را تأمین می‌کرد، به احتضار افتاده است. این روز‌ها تصویر ماهی‌های خشکیده بر بستر تفتیده و ترک‌خورده سومین رودخانه خروشان ایران یعنی کرخه منتشر می‌شود و رود پرآب دز که از کوه‌های زاگرس سرازیر می‌شد، نفس‌های آخر را می‌کشد و برای اولین‌بار در تاریخ به‌طور کامل خشکیده است. رودخانه کشکان لرستان، رودخانه پرآب چالوس که از رشته‌کوه‌های البرز جاری می‌شد، رود ارس و هیرمند که به رود وحشی معروف بود، همه و همه خشکیده‌اند و حالا تعداد استان‌های بیابانی ایران بنا بر اعلام سازمان منابع طبیعی از ۱۴ استان به ۲۱ استان رسیده و مردم روستا‌های غرب و جنوب غرب ایران با کمبود آب آشامیدنی مواجه شده‌اند.
در همین شرایط مصطفی دارایی‌نژاد، رئیس اتحادیه بارفروشان میوه و تره‌بار تهران به «شرق» می‌گوید: امسال تولید میوه، سبزی و صیفی‌جات ۱.۵ برابر شده است و ۷۰ درصد این محصولات آب‌بر هستند، اما برای این محصولات نه مشتری داخلی وجود دارد و نه مشتری خارجی.
مجتبی شادلو، نایب‌رئیس اتحادیه باغداران تهران از افت چشمگیر خرید میوه به ایلنا خبر داده است و مصطفی دارایی‌نژاد، رئیس اتحادیه بارفروشان میوه و تره‌بار تهران با تأیید این موضوع به «شرق» می‌گوید خرید میوه و تره‌بار حدود ۳۰ درصد افت کرده و روزانه دو تا سه هزار تن میوه و سبزیجات بدون مشتری در میادین میوه و تره‌بار تبدیل به ضایعات می‌شود.
در ایران ۶۶ قلم میوه، سبزی و صیفی‌جات تولید می‌شود و حالا بخش درخور توجهی از محصولات تولید‌شده روی دست تولیدکنندگان و توزیع کنندگان مانده است.
دست رد عراق به محصولات کشاورزی ایران
از آن‌سو عراق به‌عنوان دومین بازار بزرگ صادرات ایران، دست رد به محصولات کشاورزی ایرانی زده است. دارایی‌نژاد به «شرق» می‌گوید: عراق واردات هفت قلم محصول کشاورزی اعم از گوجه‌فرنگی، خیار، بادمجان، خربزه، طالبی، گرمک و هندوانه ایران را ممنوع کرده است. چندی پیش عراق واردات مرغ و تخم‌مرغ ایران را هم ممنوع کرد.
رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار تهران در این زمینه به «شرق» می‌گوید: وزارت کشاورزی عراق از پنج سال پیش تاکنون تولید کشاورزی و دامی خود را توسعه داده و از تجارب علمی ترکیه و چین در این زمینه بهره گرفته است؛ بنابراین دیگر متقاضی بسیاری از محصولات کشاورزی ایران نیست. او تأکید می‌کند: با وجود آنکه قیمت تولید محصولات کشاورزی عراق در‌حال‌حاضر بیشتر از محصولات ایران تمام می‌شود، اما این کشور به دنبال کشاورزی علمی است و علاوه بر عراق امارات و عربستان هم تلاش‌هایی برای کشاورزی علمی با مصرف پایین آب داشته‌اند.
مهدی کرمی‌پور‌مقدم، دبیر سابق اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق، پیش از این درباره مهاجرت شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی به عراق گفته و از مشوق‌های این کشور برای تولید کشاورزی و دامی به «شرق» توضیح داد. او گفته بود عراق با سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای که در این زمینه انجام داده، در آینده نه‌تن‌ها متقاضی محصولات کشاورزی ایران نخواهد بود، بلکه تبدیل به رقیب بزرگ کالا‌های صادراتی ایران می‌شود. به‌جز این، مهر به‌تازگی از افتتاح بزرگ‌ترین مزرعه عمودی سبزیجات جهان در امارات خبر داده و نوشته است مزرعه بوستانیکا روزانه سه تن محصولات کشاورزی کاملا علمی تولید می‌کند و مصرف آب این مزرعه ۹۵ درصد کمتر از سایر مزارع است.
در ایران، اما با وجود بحران آب، وضعیت کشاورزی به‌گونه‌ای دیگر پیش می‌رود. مصطفی دارایی‌نژاد، رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار تهران، می‌گوید ارزش صادراتی محصولات آب‌بر ایران بسیار پایین است و وزارت کشاورزی برای تولید محصولات کشاورزی هیچ‌گونه برنامه ریزی علمی‌ای نداشته تا از این همه خسارت به منابع آب، سرمایه کشاورزان و توزیع‌کنندگان جلوگیری کند. او می‌گوید تولید محصولات میوه و تره‌بار در ایران در حالی امسال ۱.۵ برابر شده که صعود نرخ تورم موجب شده مصرف محصولات کشاورزی کاهشی قابل‌ملاحظه داشته باشد. به گفته او حتی با وجود افت ۲۰درصدی قیمت میوه و تره‌بار، همچنان حجم زیادی از محصول به‌صورت ضایعات در‌می‌آید.
به گفته رئیس اتحادیه بارفروشان، الگوی کشت در ایران جدی گرفته نشده است و تا زمانی که برنامه‌ای برای میزان تولید و خرید تضمینی نداشته باشیم، همواره با این مشکلات درگیر هستیم. متولی تدوین الگوی کشت، وزارت کشاورزی است که متأسفانه در این زمینه تلاشی انجام نمی‌دهد. خرید تضمینی هم، اما مشکل آشفته‌بازار کشاورزی در ایران را سامان نداده و اوایل امسال سازمان تعاون روستایی ایران بیش از ۱۲ هزار تن پرتقال و سیب تنظیم بازار شب عید را که در انبار‌ها در حال فساد بود، حراج کرد که از‌قضا بیشترین سیب این محموله از آذربایجان غربی تأمین شده بود که حالا با خشک‌شدن دریاچه ارومیه دست‌و‌پنجه نرم می‌کند.
آنا نوشت؛ علی مریدی کارشناس محیط زیست ضمن اشاره به این نکته که بیماری متابولیسم موضوع عملکرد در بخش آب را شامل می‌شود، گفت: افرادی این تفکر را دارند که شبکه تحت‌فشار بزنیم تا راندمان تولید کشاورزی را بالا ببریم و مشکل بی‌آبی کشور حل می‌شود، ولی باید گفت که با این روش‌ها مشکل آب کشور حل نمی‌شود؛ و گروهی فکر می‌کنند که با شیرین‌سازی آب و بحث انتقال بین‌حوزه‌ای می‌شود مشکل کشور را حل کرد. درحالیکه این روش سیاست‌گذاری در مدیریت آب و توسعه کاملاً اشتباه است.
مریدی توضیح داد: به‌عنوان یک کارشناس مطرح می‌کنم سیاست یا طرح انتقال بین‌حوزه‌ای و یا طرح آب‌شیرین‌کن کاملاً اشتباه است و مورد تأیید هیچ کارشناس محیط‌زیست قرار نمی‌گیرد.
وی مطرح کرد: سوءمدیریت در مصرف آب در بخش‌های مختلف از قبیل کشاورزی و صنعتی و حتی در مصرف شرب آب در همه استان‌های ایران، کشور را دچار مشکلاتی کرده است؛ که این نوع مدیریت در مصرف آب که حیاتی‌ترین و ضروری‌ترین حیات انسان و کشور است، به بیماری متابولیسم مدیریت آب دچار شده است.
مریدی تأکید کرد: مدیران و مسئولان کشور و وزارت نیرو هنوز نتوانسته‌اند و یا نمی‌خواهند بیماری را بشناسند و یا آسیب‌شناسی کنند درحالیکه متخصصان و کارشناسان در رسانه‌ها، نشریات و مجامع علمی داخلی و بین‌المللی مدام در مورد اثرات عمده بحران آب بر بخش‌های مختلف حیات بشر و اکوسیستم هشدار می‌دهند، متأسفانه کمتر به عوامل اصلی و ریشه‌های بروز این بحران پرداخته‌شده تا بتوان با شناخت عوامل و محرک‌های کلیدی به ارائه راهبرد‌های مؤثر و کارآمد برای مدیریت و برون‌رفت از این بحران پرداخت.
منبع: پول نیوز
کلیدواژه: محیط زیست تغییرات اقلیمی بحران آب آب رئیس اتحادیه بارفروشان محصولات کشاورزی ایران میوه و تره بار تهران سبزی و صیفی جات دریاچه ارومیه محصولات آب ۱ ۵ برابر شده ترین رودخانه ورشکستگی آب ۲۱ استان تولید میوه بحران آب مصرف آب ۹۵ درصد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.poolnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «پول نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۵۸۴۷۱۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تحلیل مسعود نیلی از شرایط اقتصادی ایران در ۱۰ سال آینده
دکتر مسعود نیلی با بیان اینکه با وجود رشد بالای اقتصاد در سه سال گذشته، سرمایه گذاری رشد بسیار ناچیزی داشته است، تصریح کرد ۱۰ سال آینده ما با امروز بسیار متفاوت خواهد بود. ممکن است که در شرایط بسیار نامناسبی قرار بگیریم و رشد اقتصادی در محدوده ۲ تا ۳ درصدی تا پایان این دهه خوش‌بینانه است.
به گزارش جماران، دکتر مسعود نیلی در مقاله مشترکی که با دکتر یاسر ملایی منتشر کرده، آورده است: پرنوسان‌ترین بازه زمانی رشد اقتصادی، دهه ۶۰ بوده است و بعد از آن، بازه‌ای که اکنون در آن قرار داریم. از لحاظ تورم نیز، پرنوسان‌ترین بازه‌ای که تابه حال تجربه کرده ایم، ۱۰ سال گذشته بوده است. به لحاظ رکورد تورم هم بالاترین تورمی که تجربه کرده ایم در همین سال‌های اخیر، به طور مشخص از سال ۱۳۹۷ به بعد، بوده است.
وی افزود: از سال ۱۳۹۹ به بعد، ما رشد اقتصادی باثبات بالای ۴ درصد را تجربه کرده ایم. این موضوع برای ما این سوال را پیش می‌آورد که آیا واقعا با یک تحول ساختاری از نظر رشد اقتصادی مواجه بوده ایم و وارد یک دوره رشد باثبات شده ایم؟ به خصوص اینکه در شرایط کرونا در همه جا رشد منفی بوده، اما به عنوان پدیده ای عجیب، اقتصاد ایران وضعیت خوبی داشته است. نه تنها تحریم، کرونا و کاهش قیمت نفت بر اقتصاد ما اثر نکرده، بلکه اقتصاد وضعیت بهتری هم پیدا کرده است. گویی در شرایطی که بر روی واکسن کرونا کار می‌شد که به مردم تزریق شود، ما واکسنی برای اقتصاد فراهم کرده بوده ایم! اگر بخواهیم راجع به آینده رشد اقتصادی کشورمان فکری بکنیم باید بتوانیم این پدیده را تحلیل کنیم و اگر در تحلیل این پدیده خطایی داشته باشیم، نتیجه گیری‌های ما در مورد آینده هم با خطا مواجه خواهد شد.
این اقتصاددان با بیان اینکه چه در اقتصاد ایران و چه در اقتصاد‌های دیگر، دو دسته سازوکار وجود دارد که تغییرات تولید ناخالص داخلی را رقم می‌زند، توضیح داد: یک دسته سازوکار‌های بلندمدت هستند که رشد اقتصادی پایدار را ایجاد می‌کنند؛ و دسته دیگر سازوکار‌های کوتاه مدت هستند که نتیجه نوسان‌هایی هستند که از شوک‌ها ایجاد می‌شوند. اینکه شوک‌های اقتصادی به چه صورت انتقال پیدا کنند و مستهلک شوند، نوسانات کوتاه مدت را تشکیل می‌دهد.
نیلی ادامه داد: اگر بخواهیم مشاهده اولیه مان را دقیقتر کنیم و به آن پاسخ دهیم، باید بدانیم که رشد اقتصادی سه سال اخیر ما محصول سازوکار‌های بلندمدت اقتصاد است یا سازوکار‌های کوتاه‌مدت. سازوکار‌های بلندمدت رشد اقتصادی در ایران عمدتا با محوریت سرمایه گذاری رخ می‌دهد. سرمایه گذاری بر رشد موجودی سرمایه اثر می‌گذارد و موجودی سرمایه به عنوان یک نهاده مسلط تولید، تولید ناخالص داخلی را ایجاد می‌کند. بخشی از آن تولید دوباره تبدیل به سرمایه گذاری می‌شود و این موضوع یک چرخه‌ای را فعال می‌کند. البته آن چیزی که عمدتا در دنیا رشد اقتصادی پایدار را فراهم می‌کند، تکنولوژی است، اما از آنجا که تکنولوژی و به‌طور کلی، بهره وری نقش ناچیزی در رشد اقتصادی ایران دارد، روی آن تاکید نکرده ایم.
بهره وری سرمایه در ایران پایین استاین استاد اقتصاد با بیان اینکه میانگین نسبت موجودی سرمایه به تولید ایران از سال ۱۳۶۹ تا ۱۴۰۰ هم در کشور ما و هم در کشور‌های دیگر، حول یک خط افقی نوسان می‌کند، گفت: آن چیزی که ما را از بقیه کشور‌ها متمایز می‌کند زیاد بودن این نسبت است که نشان دهنده بهره وری پایین سرمایه است. این نسبت در ایران در اطراف ۳.۷ نوسان می‌کند، اما در کشور‌های دیگر در حدود ۲.۷ تا ۳ است. این موضوع نشان می‌دهد که سرمایه گذاری در ایران به تولید متناسب با خودش ختم نمی‌شود.
رشد موجودی سرمایه تعیین کننده رشد بلندمدت اقتصاد ایران استنیلی در این مقاله که بخشی از آن هم در نشست بررسی چشم انداز اقتصاد ایران در موسسه آکادمی دانایان ارائه شد، با بیان اینکه در اقتصاد ایران هر چقدر موجودی سرمایه رشد کند، تولید داخلی هم رشد می‌کند، توضیح داد: در نتیجه اگر بخواهیم چشم‌اندازی از رشد داشته باشیم باید بدانیم که رشد موجودی سرمایه به چه صورتی است. رشد موجودی سرمایه با تولید همبستگی بالایی دارد و در نتیجه رشد بلندمدت ایران حاصل رشد در موجودی سرمایه است. پس تا اینجا می‌توانیم نتیجه بگیریم که رشد موجودی سرمایه تعیین کننده رشد بلندمدت اقتصاد ایران است.
این اقتصاددان ضمن تشریح نوسانات کوتاه مدت تولید ناخالص داخلی در ایران، گفت: عمده نوسانات تولید ناخالص داخلی کل و تولید بدون نفت، دارای همبستگی بالا با نوسانات درآمد‌های ارزی نفتی است. یک جمعبندی اولیه به ما نشان می‌دهد که اقتصاد ایران در بلندمدت با رشد موجودی سرمایه رشد می‌کند و افت وخیز‌های کوتاه‌مدت آن، به وسیله نوسانات درآمد‌های ارزی حاصل از صادرات نفت رقم زده می‌شود.
ارزش افزوده بخش نفت نسبت به پایان سال ۹۸ بیش از ۳۲.۸ درصد رشد داشتهبیشترین رشد نسبت به بقیه بخش‌ها
این استاد اقتصاد ادامه داد: تولید ناخالص داخلی ما نسبت به سال ۱۳۹۸ در مجموع، ۱۳ درصد رشد کرده است. ما می‌خواهیم بدانیم که این رشد در نتیجه چه عواملی حاصل شده و آیا می‌تواند برای ما رشد پایدار ایجاد کند یا خیر. ایران کشوری است که نفت در آن نقش زیادی دارد. این نقش شامل اثرات مستقیم و اثرات غیرمستقیم می‌شود. اثر مستقیم این است که اگر تولید نفت افزایش پیدا کند، ارزش افزوده بخش نفت هم به تبع آن افزایش پیدا می‌کند و به اندازه سهمی که این بخش دارد به افزایش تولید ناخالص داخلی کمک می‌کند. ارزش افزوده بخش نفت نسبت به پایان سال ۹۸ بیش از ۳۲.۸ درصد رشد داشته که به طور کاملا واضحی، بیشترین رشد را نسبت به بقیه بخش‌ها داشته است. اما اثرات غیرمستقیم از طریق چند کانال ظاهر می‌شود.
نیلی توضیح داد: افزایش تولید نفت اگر باعث افزایش صادرات شود افزایش درآمد‌های ارزی را در پی دارد. درآمد‌های ارزی نفتی از حاصل‌ضرب دو مقدارِ صادرات و قیمت نفت حاصل می‌شود. قبل از تحریم، عامل اصلی نوسان درآمد‌های ارزی ایران، نوسانات قیمت نفت بوده است. اما بعد از تحریم، مقدار صادرات هم به عامل نوسان‌زای دیگری تبدیل شده است که حاصل‌ضرب این دو عامل باعث افزایش نوسانات بیشتر شده است. برای مثال در سال ۹۷ هم صادرات نفت و هم قیمت نفت کم شده و در مواقعی دیگر هر دوی این متغیر‌ها با هم افزایش پیدا کرده اند؛ بنابراین دو عامل نوسان در اقتصاد ایران اتفاق افتاده است. در سال‌های اخیر به علت اتفاقاتی که در نتیجه حمله روسیه به اوکراین در بازار نفت رخ داده، صادرات نفت ایران نسبتا افزایش پیدا کرده و از ۲۴ میلیارد دلار در سال ۹۹ به بیش از ۵۵ میلیارد دلار رسیده است.
اهمیت افزایش تولید صنعتی و تاثیر آن بر دیگر بخش‌های اقتصاد ایرانوی یادآورشد: وقتی این درآمد‌ها افزایش پیدا می‌کند، به‌طور بالقوه، واردات هم می‌تواند افزایش یابد. اگر به قیمت‌های ثابت ۱۴۰۱ واردات کالا‌های غیرنفتی را ببینیم، رشد قابل توجهی کرده است. این رشد، در واقع، رکوردی در رشد واردات است. افزایش واردات، دسترسی واحد‌های تولیدی عمدتا صنعتی را به قطعات و مواد اولیه افزایش می‌دهد و باعث افزایش ارزش افزوده بخش صنعت می‌شود. به همین دلیل، در سه سال اخیر ما ۲۱.۲ درصد رشد ارزش افزوده بخش صنعت را داشته ایم که عمدتا با محوریت نفت بوده است.
به گفته نیلی؛ هنگامی که تولید صنعتی افزایش پیدا می‌کند، تقاضا برای خرده فروشی، عمده فروشی و حمل‌ونقل و سایر موارد هم افزایش پیدا می‌کنند که این موضوع باعث رشد بخش خدمات می‌شود. به همین دلیل بخش خدمات ایران هم در سه سال اخیر ۱۱.۷ درصد رشد داشته است. ایران رشد ۳۲.۸ درصدی در بخش نفت و رشد ۲۱ درصدی در بخش صنعت داشته است که این موارد باعث رشد در بخش عمده‌فروشی و خرده‌فروشی و سایر بخش‌ها شده است.
وی اظهارداشت: یک سازوکار غیرمستقیم دیگر، می‌تواند این باشد که درآمد‌های ارزی ایران صرف واردات ماشین آلات و تجهیزات شود که همان سرمایه گذاری است و می‌تواند موجودی سرمایه ایجاد کند که در بلندمدت باعث رشد اقتصادی شود. برای این که ببینیم این اتفاق رخ داده است یا نه باید سمت مصارف تولید را نگاه کنیم تا ببینیم که این ۱۳ درصد افزایش به چه مصرفی رسیده است.
این اقتصاددان با بیان اینکه تولید ناخالص داخلی می‌تواند به چهار حالت مصرف شود؛ مصرف خانوار، مصرف دولت، سرمایه گذاری و تغییر در موجودی انبار را این چهار حالت عنوان کرد و ادامه داد: دولت می‌تواند با مصرف بیشتر، که معادل کالای عمومی است، رفاه را افزایش دهد، اما این عامل در سال‌های اخیر تغییر زیادی نداشته است.
با وجود رشد بالای اقتصاد در سه سال گذشته، سرمایه گذاری رشد بسیار ناچیزی کرده استنیلی گفت: بخش دیگری می‌تواند تبدیل به سرمایه گذاری شود که با تبدیل به موجودی سرمایه باعث فعال شدن چرخه رشد افتصادی ایران شود. اما علی‌رغم رشد بالای اقتصاد ایران در سه سال گذشته، سرمایه گذاری رشد بسیار ناچیزی کرده است. به صورتی که سرمایه گذاری در سال ۱۴۰۰حدود نصف سرمایه گذاری در سال ۱۳۹۰ بوده است.
افزایش تولید، عمدتا به موجودی انبار اضافه شده استروند صعودی تغییر در موجودی انبار در اقتصاد ایران، حاکی از ناکارایی‌های زیادی است
این استاد اقتصاد تاکید کرد: اتفاق جالبی که در اقتصاد ایران و طی این سه سال افتاده است این است که افزایش تولید، به‌جز بخشی که به مصرف خانوار‌ها رسیده، عمدتا به موجودی انبار اضافه شده است. ۱۶ تغییر در موجودی انبار ایجاد شده که یا ناشی از کاهش تقاضا از سمت خانوارهاست یا ناشی از عدم قطعیت‌ها و انتظارات تورمی. روند صعودی تغییر در موجودی انبار در اقتصاد ایران، حاکی از ناکارایی‌های زیادی است که آن هم در نتیجه عدم قطعیت‌هایی است که وجود دارد. جمعبندی مصارف هم نشان می‌دهد افزایش موجودی انبار، بیشترین رشد مصارف را با ۵۲.۳ درصد داشته است.
رشد موجودی سرمایه در اقتصاد ایران به صفر رسیده استوی افزود: اگر دوباره به سازوکار‌های بلندمدت اقتصاد ایران بازگردیم، می‌بینیم که رشد موجودی سرمایه در اقتصاد ایران به صفر رسیده است. یعنی از سال ۱۳۹۶ به بعد، به همان مقداری که در اقتصاد ایران استهلاک داریم سرمایه گذاری انجام شده است؛ بنابراین موجودی سرمایه دیگر در رشد اقتصادی ایران سهمی ندارد.
موجودی سرمایه در صنعت و نفت که برای ما رشد ایجاد می‌کنند، منفی استبا رشد منفی موجودی سرمایه در نفت و صنعت، موتور رشد اقتصادی ما خاموش است
این اقتصاددان با بیان اینکه موجودی سرمایه یک ساختار بخشی دارد و قسمتی از آن در بخش کشاورزی و قسمتی در صنعت و قسمتی در نفت است، خاطرنشان کرد: در این ساختار، آن چیزی که عمدتا برای ما رشد ایجاد می‌کند، موجودی سرمایه در بخش‌های صنعت و نفت است. اگر به موجودی سرمایه در این دو بخش نگاه کنیم، مشاهده می‌کنیم که هر دو شاهد رشد منفی بوده اند. یعنی از سال ۱۳۸۹ به بعد، و ۱۳۹۶ برای بخش صنعت، موجودی سرمایه این دو بخش کوچک و کوچکتر می‌شود و ساختمان‌ها و ماشین‌آلاتی که در قدرت تولید این دو بخش هستند ضعیف‌تر می‌شوند. می‌توان گفت که با رشد منفی موجودی سرمایه در این دو بخش، موتور رشد اقتصادی ما خاموش است و آن چیزی که باعث افزایش موجودی سرمایه می‌شود، سرمایه گذاری در بخش مسکن و خدمات است.
رشد اقتصادی سه سال گذشته، ناشی از عوامل پایدار رشد نبودهنوسانات کوتاه مدت و شوک‌ها عامل این رشد بوده اند
نیلی تاکید کرد: از مجموع این شواهد می‌توان نتیجه گرفت که رشد اقتصادی سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ ناشی از سازوکار‌های بلندمدت و عوامل پایدار رشد اقتصادی نبوده است، بلکه در نتیجه شوک‌ها و نوسانات کوتاه‌مدت ایجاد شده است؛ بنابراین ادامه رشد با ماهیت شرایط فعلی، تنها با ادامه افزایش تولید، صادرات یا افزایش قیمت نفت امکان‌پذیر است. ادامه افزایش صادرات شاید در شرایط تحریم غیرواقعی به نظر برسد و افزایش قیمت نفت هم عاملی خارج از کنترل سیاست‌گذار است.
در برنامه هفتم توسعه، رشد ۸ درصدی در هر سال برای ایران پیش‌بینی شدهنکته بسیار قابل تاملی است
وی با بررسی اینکه با فرض نرخ استهلاک برابر ۴/۵ درصد و ثبات نسبت موجودی سرمایه به تولید، اگر بخواهیم به اعداد مختلفی در رشد بلندمدت دست پیدا کنیم باید چه مقدار رشد سرمایه گذاری داشته باشیم، توضیح داد: اگر بخواهیم تا سال ۱۴۱۰ مقدار ۱/۷ درصد رشد اقتصادی داشته باشیم باید رشد ۴/۵ درصدی در سرمایه گذاری ایجاد کنیم؛ که در ۱۰ سال گذشته چنین تجربه‌ای را نداشته ایم. اگر بخواهیم رشد ۴/۳ درصد تولید را تجربه کنیم، باید شاهد رشد ۱۵ درصدی در سرمایه گذاری سالانه باشیم. توجه به این نکته ضروری است که متوسط رشد سرمایه گذاری ما در سال‌های گذشته هیچوقت از ۷/۵ درصد بیشتر نشده که این هم میانگین اعدادی با نوسان بسیار بالا (از ۲۵ درصد تا ۱ درصد) است. برای حالتی که رشد ۵/۸ درصدی در تولید را انتظار داریم، باید رشد ۲۰ درصدی در سرمایه گذاری داشته باشیم. در برنامه هفتم توسعه، رشد ۸ درصدی در هر سال برای ایران پیش‌بینی شده است که نکته بسیار قابل تاملی است.
ضرورت توجه به محدودیت‌های انرژی، آب، محیط زیست و ... در برآورد رشد اقتصادینیلی تاکید کرد: این تحلیل با محوریت نقش سرمایه گذاری در رشد اقتصادی کشور بود، اما برای این که رشد اقتصادی مناسب بتواند استمرار پیدا کند نیاز به چندین مقوله است. می‌توانستیم این موضوع را از سمت محدودیت‌های انرژی هم بررسی کنیم. برای مثال، در بحث اخیر یک فرض بسیار ساده کننده وجود دارد و آن هم این که برای رشد ۴ درصدی با محدودیت انرژی مواجه نیستیم. همین‌طور می‌توانستیم به محدودیت‌های تامین مالی اشاره کنیم. می‌توانستیم از نگاه محدودیت‌های محیط زیستی و مشکلات منابع آب به این موضوع توجه کنیم. به موارد دیگری هم می‌توانستیم اشاره کنیم از جمله محدودیت‌های سرمایه انسانی، کاهش بهره وری و بی‌ثباتی‌های اقتصاد کلان و تورم بالا.
به نظر نمی‌رسد ایران بتواند رشد بالاتر از ۲ درصد را به راحتی تجربه کندرشد در محدوده ۲ تا ۳ درصدی تا پایان این دهه خوش‌بینانه است مگر اینکه...
وی با بیان اینکه در کنفرانس اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۳ با آقای خاوری نژاد پیش بینی کردیم که به نظر نمی‌رسد ایران بتواند رشد بالاتر از ۲ درصد را به راحتی تجربه کند که آمار هم حاکی از همین است، یادآورشد: اکنون هم می‌توان نتیجه گرفت که رشد در محدوده ۲ تا ۳ درصدی تا پایان این دهه خوش‌بینانه به‌نظر می‌رسد؛ مگر اینکه تغییرات بزرگی در عواملی که رشد اقتصادی برای ایران ایجاد می‌کنند رخ دهد. مانند دسترسی بیشتر به تکنولوژی، اصلاحاتی در ساختار بودجه و در نظام بانکی، حل مشکلات انرژی و منابع آبی و سایر عوامل.
۱۰ سال آینده ما با امروز بسیار متفاوت خواهد بودممکن است که در شرایط بسیار نامناسبی قرار بگیریم
نیلی گفت: معتقدم که با توجه به شرایط خطیری که اکنون در آن قرار داریم، ۱۰ سال آینده ما با امروز بسیار متفاوت خواهد بود. امیدواریم که بسیار بهتر باشد، اما ممکن است که در شرایط بسیار نامناسبی قرار بگیریم.
وی در پایان افزود: اشاره به یک نکته حائز اهمیت است و آن اینکه بخش‌های کوچکی از اقتصاد ایران که عمدتا کسب وکار‌های اینترنتی و کسب‌وکار‌های نوین را شامل می‌شوند، با کیفیتی مناسب و با جذب نیروی انسانی کیفی، در حال رشد هستند. در صورتی که دولت محدودیتی در ادامه فعالیت این کسب‌وکار‌ها ایجاد نکند، ممکن است چراغ امیدی برای آینده کسب‌وکار‌ها در اقتصاد ایران هرچند محدود، روشن شود.
اعلام محدودیت های ترافیکی پایان هفته در جاده های شمالی کشور