همکاریهای ایران و روسیه در فرآیند سرمایهگذاری و تجارت جهانی گاز
تاریخ انتشار: ۸ مرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۶۲۱۶۱۳
وزارت نفت فعالیتهای گستردهای در حوزه سرمایهگذاری خارجی و تجارت انرژی با اولویت همسایگان برداشته است. روابط دوجانبه با همسایگان، همیشه اولویت جمهوری اسلامی ایران بوده و برای حاکمیت اراده ملتهای منطقه بر سرنوشتشان و کوتاه کردن دست زورگویان و چپاولگران بر منابع و منافع این کشورها، هزینههای فراوانی پرداخته است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
سیمای صنعت گاز ایران
ذخایر گازی ایران و صنایع مرتبط با آن، بخش بزرگی از اقتصاد و افق برنامهریزی کشور را تشکیل میدهد. ایران بر اساس آمارهای رسمی منتشرشده، با برخورداری از حدود ۳۳.۲ تریلیون مترمکعب از ذخایر اثباتشده گاز جهان و سهمی معادل ۱۷.۲ درصد، جایگاه دوم را در میان دارندگان ذخایر عمده گاز جهان به خود اختصاص داده است. ایران اکنون پس از آمریکا و روسیه رتبه سوم تولید گاز را در اختیار دارد و ۶ درصد گاز جهان را تولید میکند.
تولید کشور، اختلاف زیادی با آمریکا با ۲۰ درصد و روسیه با ۱۷ درصد تولید گاز جهان دارد و اختلاف تولید با قطر با توان تولید ۵ درصد گاز جهان بسیار اندک است. ایران اکنون کمتر از ۲ درصد و روسیه حدود ۲۵ درصد و قطر تقریباً ۱۰ درصد از سهم تجارت جهانی گاز را در اختیار دارند. وضع کشور در تجارت جهانی گاز و توانمندیهای صنعت گاز نشان میدهد برنامههای گازی کشور نیازمند انتخاب راهبردی مناسب بهویژه در ارتباط با بازیگران این صنعت است؛ راهبردی که با توجه به ساختار بازار گاز طبیعی با تکیه بر همکاریهای مشترک بین صاحبان عمده گاز، نتایج مثبت اقتصادی به همراه دارد. شرکت ملی گاز ایران همچنین تجربه تجارت گاز با کشورهای ترکمنستان، ترکیه و برنامه انتقال گاز به عراق، عمان، هند و پاکستان را دارد.
در بعد داخلی، روند مصرف گاز کشور بر اساس آمارهای منتشرشده به این صورت است که نیروگاههای حرارتی برای تولید برق ۳۲ درصد، بخش صنعت ۱۹ درصد، بخش خانگی ۲۸ درصد، صنایع عمده مانند پتروشیمیها، پالایشگاهها و کارخانههای سیمان ۹ درصد، بخش عمومی ۴ درصد، بخش حملونقل ۳ درصد و بخش کشاورزی یک درصد، از کل گاز طبیعی داخل را مصرف میکنند و گازهای قرائت نشده ۴ درصد است. این سهمها معمولاً در کوتاهمدت تغییر نمیکند.
شرکت ملی گاز ایران دارای هفت شرکت پالایش گاز با ظرفیتهای متفاوت است. پالایشگاه گاز بید بلند۱ و مسجدسلیمان با ظرفیت ۲۸.۲ میلیون مترمکعب در روز، پالایشگاه گاز شهید هاشمینژاد با ظرفیت ۵۰، پالایشگاه گاز سرخون و قشم، با ظرفیت ۱۶، پالایشگاه گاز پارسیان، با ظرفیت ۸۳، پالایشگاه گاز ایلام با ظرفیت ۷، پالایشگاه گاز فجر جم با ظرفیت ۱۲۵، شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی با ظرفیت بیش از ۵۶۲ میلیون مترمکعب گاز در روز، در مجموع ۸۷۱ میلیون مترمکعب گاز دریافتی از مخازن گازی کشور را پالایش میکنند. انتقال این حجم گاز از طریق ۱۰ منطقه عملیات انتقال گاز با مدیریت شرکت انتقال گاز ایران به همراه فعالیتهایی همچون دریافت گاز طبیعی، اتان، گاز مایع و میعانات گازی از منابع تولید داخلی و خارجی و انتقال به مبادی مصرف داخلی و پایانههای صادراتی، از طریق ۳۸ هزار کیلومتر خطوط لوله فشار قوی در سراسر کشور، ۸۱ ایستگاه تقویت فشار، ۲۹۲ دستگاه کمپرسور و یک شبکه مدرن مخابراتی و تلهمتری صورت میگیرد. همچنین شرکت ملی گاز ایران برای توزیع گاز از شبکههای گستردهای در شهرها و روستاها بهصورت حلقوی و آنتنی برخوردار است.
سیمای صنعت گاز روسیه
ذخایر اثبات شده گاز طبیعی روسیه، بالغ بر ۱۸.۳ درصد از کل ذخایر گاز طبیعی جهان است. شرکت گازپروم که وظیفه استخراج، تولید، انتقال و فروش گاز طبیعی در روسیه را بر عهده دارد، با بیش از ۱۵۸.۲۰۰ کیلومتر خط لوله گاز طبیعی و ۲۸۲ ایستگاه کمپرسور، بزرگترین شبکه انتقال گاز جهان را در اختیار دارد. روسیه سهم بزرگی از تجارت گاز در اروپا و آسیا را به خود اختصاص داده است.
در مبادلات گازی، سرمایهگذاری برای احداث خطوط انتقال گاز یک ضرورت است و روسیه این مهم را در ابعاد بزرگی انجام داده است. خطوط انتقال گاز افزون بر انتقال گاز میتواند پیوند سیاسی امنیتی بین کشورها را تقویت کند، بنابراین سرمایهگذاری در احداث خطوط لوله افزون بر جنبه اقتصادی، منافع سیاسی و امنیتی به همراه دارد. روسیه سرمایهگذاریهای عظیمی در این زمینه انجام داده است. خطوط لولهای که روسیه برای انتقال گاز احداث یا در حال احداث دارد، بخش بزرگی از بازار بینالمللی را در بر میگیرد.
این خطوط شامل خط لوله انتقال گاز طبیعی بلو استریم به طول ۱۲۱۳ کیلومتر است که از شهر ایزوبیلنی، در کشور روسیه آغاز و پس از گذر از زیر دریای سیاه، در شهر آنکارا، کشور ترکیه پایان مییابد. ظرفیت انتقال گاز طبیعی این خط لوله روزانه معادل ۴۵ میلیون مترمکعب است.
خط لوله پاور آو سیبری که از سوی شرکت گازپروم روسیه احداث شده، به طول حدود ۳۰۰۰ کیلومتر است و از میدانهای گازی چایاندا و کوفیکتا در سیبری به بلاگووشچنسک در نزدیکی مرز چین امتداد مییابد.
خط لوله ترکاستریم ۱۰۹۰ کیلومتر طول دارد و از شهر آناپا، سرزمین کراسنودار، روسیه آغاز شده و پس از گذر از دریای سیاه، در شهر لولهبورگاس، کشور ترکیه پایان مییابد. ظرفیت انتقال گاز طبیعی این خط لوله روزانه معادل ۸۰ میلیون مترمکعب است. خط لوله ساخالین - خاباروفسک - ولادیوستوک ۱۸۲۲ کیلومتر طول دارد و از ساخالین، روسیه آغاز شده و پس از گذر از شهرهای کامسامولسک بر آمور و خاباروفسک در شهر ولادیوستوک پایان مییابد. ظرفیت انتقال گاز طبیعی این خط لوله روزانه معادل ۱۰۰ میلیون مترمکعب است.
خط لوله اورنگوی - پوماری - اوژهورود به طول ۴۵۰۰ کیلومتر از میدان گازی یرنگوی در روسیه آغاز شده و پس از گذر از شهرهای ایژوسک، یلتس، کورسک، رومنی، ژمرینکا و ایوانو - فرانکیفسک، در کشور اوکراین و در شهر اوژهورود پایان مییابد. ظرفیت انتقال گاز طبیعی این خط لوله روزانه معادل ۸۵ میلیون مترمکعب است.
خط لوله یامال - اروپا به طول ۴۱۹۶ کیلومتر از روسیه آغاز شده و پس از گذر از بلاروس، در لهستان پایان مییابد. ظرفیت انتقال گاز طبیعی این خط لوله روزانه معادل ۹۰ میلیون مترمکعب است.
خط لوله ساوت استریم به طول ۲۳۸۰ کیلومتر از کشورهای روسیه، بلغارستان، صربستان، مجارستان، اسلوونی و اتریش عبور میکند. ظرفیت انتقال گاز طبیعی این خط لوله روزانه معادل ۴۵ میلیون مترمکعب است.
خط لوله نورداستریم به طول ۱۲۲۲ کیلومتر از شهر ویبورگ، در کشور روسیه آغاز شده و پس از عبور از بستر دریای بالتیک، در شهر گرایفسوالد، آلمان پایان مییابد. ظرفیت انتقال گاز طبیعی این خط لوله روزانه معادل ۱۵۰ میلیون مترمکعب است.
روسیه در برنامههای خود بر تقویت حضور در بازار انرژی برای اهداف توسعه اقتصادی و نفوذ منطقهای استفاده میکند. کشورهای واردکننده گاز از تنوع در عرضه و خارج کردن بازار گاز از انحصار فروش، استقبال میکنند.
دیپلماسی و بازارهای هدف روسیه و ایران
روسیه اکنون درگیر جنگ با اوکراین است. طول زمان جنگ به هر میزان که هست آثار آن در بلندمدت و برای سالهای طولانی باقی میماند. جنگ میتواند شکستی ساختاری در اقتصاد و همکاریهای بینالمللی ایجاد کنند و روابط کشورها را به کلی دگرگون سازد. اگرچه ایران تلاشهای گستردهای برای جلوگیری از تنش در منطقه دارد، اما دخالتهای قدرتهای فرامنطقهای و تهدیدهای امنیتی، تصمیمهای دشواری را پیش پای ملتها قرار میدهد که جنگ اوکراین نیز یکی از این موارد است. جنگ اوکراین و تصمیم به تحریم روسیه از سوی غرب شباهت زیادی به تحریم ایران دارد. گسترش ناتو و تحریمهای ظالمانه هر دو به ضرر منافع ملی ماست. به نفع ایران است که در جهت منافع خود از تصمیمهایی که قدرت تحریمها را تضعیف و حضور نظامی قدرتهای فرا منطقه را با چالش روبهرو میکند، استقبال کند.
پیش از این در برنامه توسعه روسیه، استفاده از ظرفیتهای پیرامونی مشاهده میشود. عبور خطوط لوله انتقال گاز از میان کشورهای منطقه، نمونهای از همکاریهای بینالمللی برای صلح و امنیت به شمار میآید؛ موضوعی که همواره نشانههایی از دخالت کشورهای غربی در تغییر مسیرهای خطوط انتقال انرژی در ابعاد بینالمللی را به زیان کشورهای منطقه آشکار میکند.
راهبردهای پیش روی شرکت ملی گاز ایران در مبادلات بینالمللی
شرکت ملی گاز برای اینکه سهم مطلوبی از تجارت جهانی، به دست آورد، با چند راهبرد در پهنه بینالمللی روبهروست. پیش از آن نیز در نظر گرفتن واقعیتهای بازار انرژی و ظرفیتها و توانمندیهای فعالان عرضه انرژی به تصمیمسازی درست میانجامد.
روسیه بازیگر اصلی تجارت و قیمتگذاری گاز در بازارهای منطقه و جهان است. از آنجا که ابزار نظامی اولویت خود را به ابزار نرم و سیاسی داده است و دیپلماسی انرژی به یکی از شیوهها و ابزارهای تأمین امنیت ملی بدل شده است، روسیه تبحر، اقتدار و راهبردهای مشخصی در این حوزه دارد. بازار گاز و برنامههای راهبردی کشورها در صحنه بینالملل به دیپلماسی گازی کشورهای دارنده ذخایر گازی بستگی دارد و دیپلماسی گازی بهمعنای نفوذ سیاسی دولتها برای افزایش منافع اقتصادی آنها در بازارهای بینالمللی تعریف میشود، از این رو آگاهی کامل به دیپلماسی گازی کشورها در تصمیمگیری برای راهبردهای منطقهای، ضروری است.
برنامه کشور ما در رویارویی با کشورهای روسیه، قطر و ترکمنستان میتواند برای بازارهای اروپا، اوراسیا و سایر مناطق بر محور رقابت یا همکاری استوار باشد. ایران با سه کشور روسیه، قطر و ترکمنستان، بهعنوان تولیدکنندگان اصلی گاز در منطقه رقابت دارد. تبدیل این رقابت به همکاری منافع زیادی را از طریق کاهش هزینه انتقال گاز، نصیب جامعه جهانی میکند. هر تصمیمی که تولیدکنندگان گاز بگیرند، پیامدهای مثبت و منفی به همراه دارد.
بزرگترین بازارهای پیش روی کشورها صاحب ذخایر گازی، بازارهای اروپا، هند و چین است. مصرفکنندگان گاز بهدنبال تنوع بازار برای دوری جستن از قدرت انحصاری تولیدکنندگان در قیمتگذاری و جلوگیری از قطع گاز بهدلیل فنی، اقتصادی و سیاسی هستند و تولیدکنندگان نیز انحصار برای قیمتگذاری و استفاده سیاسی از قدرت گاز را دنبال میکنند.
ایران با توجه به جغرافیای ذخایر گاز، بازار تولید و مصرف، آینده رشد اقتصادی کشورها، وضع حاملهای انرژی، جایگاه فرا منطقهای و سرمایهگذاریهای انجامشده در مسیر انتقال گاز و حساسیتهای بینالمللی و سطح انعطافپذیری قدرتهای گازی، راهبردهای مختلفی پیش روی خود دارد.
ایران در مواجهه با روسیه از یک سو افق برنامه حضور این بازیگر قدرتمند در بازار گاز را مدنظر دارد. روسیه راهبرد استفاده اقتصادی و سیاسی از گاز طبیعی را اتخاذ کرده و از سرسختی بالایی در بازار برخوردار است. این کشور بهدلیل سرمایهگذاری بالا در ایجاد شبکه انتقال گاز بهدنبال انحصار فروش و حفظ قدرت قیمتگذاری است. از طرف دیگر کشورهای واردکننده گاز نگران از قیمت انحصاری گاز، برای رفع نگرانی از قطع گاز بهدلیل فنی، اقتصادی و سیاسی و تنوعبخشی به بازار، از سرمایهگذاریهای جدید سایر کشورها استقبال میکنند. کنشهای این دو نیرو میتواند مبنای کامیابی یا ناکامی برای برنامهریزی در بازار جهانی گاز باشد.
راهبرد پیش روی کشورهای واردکننده انرژی متفاوت از راهبرد پیش روی کشورهای تولیدکننده است. از آنجا که شرایط انحصار طبیعی بر بازار گاز حاکم است و گاز طبیعی افزون بر توانایی تأمین سوخت، بهعنوان خوراک صنایع شیمیایی نیز مورد استفاده قرار میگیرد، تصمیمگیریها پیچیده میشود. بخشی از تولید، انتقال و توزیع گاز طبیعی در قالب بازار انحصار طبیعی، قابل تعریف است، البته رفتار بازیگران اصلی ممکن است شبکهای از رهبری قیمت را آشکار سازد.
رفتار تولیدکنندگان در بازار انحصار طبیعی بهگونهای است که حداقل هزینه تولید، جایی صورت میگیرد که میتوان با آن هزینه تمام بازار را پوشش داد. به عبارت دیگر، هزینههایی که برای عرضه انجام میشود، برای عرضه گاز به تمام بازار کافی است. با این پیشفرض، دو راهبرد پیش روی تولیدکنندگان قرار میگیرد.
اول اینکه روسیه و ایران بهعنوان صاحبان عمده گاز، چنانچه فعالیتها و برنامههای خود را در بازارهای مشترک از طریق رقابت برای کسب سهم بیشتر، استوار کنند، هر دو کشور باید لزوماً در یک هزینه متوسط بالا، تولید کنند. در این صورت انگیزه کاهش هزینه و در نتیجه کاهش قیمت جنگ اقتصادی بین دو تولیدکننده ایجاد میشود و نتیجه مشخص آن بیرون راندن یکی از تولیدکنندگان از بازار خواهد بود. تکیه کشورها بر درآمد حاصل از صادرات گاز در بلندمدت وضع را به ضرر تولیدکنندگان رقم خواهد زد.
دوم اینکه روسیه و ایران در بازار انحصاری گاز طبیعی، راهبرد همکاری را انتخاب کنند. این همکاری یک سازمان انحصاری را شکل میدهد که در نتیجه آن هر دو کشور از مزایای آن بهره میبرند. تفاهمنامه گازی میان جمهوری اسلامی ایران و روسیه در زمینه سرمایهگذاری مشترک و تجارت گاز در واقع مقدمهای بر تشکیل یک سازمان انحصاری به نفع جامعه جهانی است، از این جهت که با توجه به ماهیت انحصاری بازار گاز طبیعی، این سازمان انحصاری با توسعه بازارها، گاز را با کمترین قیمت در اختیار مصرفکنندگان قرار میدهد. جامعه جهانی که با تشکیل سازمان تجارت جهانی از طریق حذف تعرفههای تجاری، افزایش رفاه و بازدهی تجارت را دنبال میکند، قادر است از طریق طبیعت کاهشی قیمت در برخی بازارها، منافع زیادی را نصیب جامعه جهانی کند.
امین عربی
دکترای اقتصاد بینالملل
منبع: شانا
کلیدواژه: امضا تفاهم نامه ایران و روسیه تجارت جهانی گاز میلیون مترمکعب شرکت ملی گاز ایران بین المللی پالایشگاه گاز پایان می یابد سرمایه گذاری جامعه جهانی تجارت جهانی ذخایر گازی قیمت گذاری بازار گاز گازی کشور خطوط لوله جهانی گاز بزرگ ترین ذخایر گاز منطقه ای صنعت گاز گاز جهان
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.shana.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «شانا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۶۲۱۶۱۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
قدرت از غرب به شرق در حال انتقال است
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برنامه گفتگوی ویژه خبری چهارشنبه پنجم اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ با حضور آقایان مصطفی خوش چشم کارشناس ارشد مسایل بین الملل و روح الله مدبر کارشناس مسایل روسیه، اهداف، ظرفیتها و دستاوردهای ایران را در اجلاس امنیتی روسیه بررسی کرد.
*قدرت از غرب به شرق در حال انتقال است
سوال: اهداف، ظرفیتها و همچنین دستاوردهای اجلاس سن پترزبورگ چرا مهم است؟
خوش چشم: جهان ما در حال تغییر است، در حقیقت قدرت در دنیا در حال جابه جایی از تمدن غرب به شرق است، با افول تدریجی آمریکا و همین طور کشورهای غربی و وضعیتی که وجود دارد، قدرت در طول زمان جابه جا میشود.
این کار و اتفاق یک اتفاق یک شبه و یک ساله نیست، در شاید یک دهه کمتر یا بیشتر طول میکشد که ما در همین دههای که هستیم یک چند سالی است که در حقیقت میتوانیم علائم اولیه و بروزش را ببینیم، خوب در طرف مقابل وقتی میگوییم قدرت به شرق جابه جا میشود، شرق منظورمان یک کشور یا دو کشور نیست، اساسا دنیای فردا، دنیایی که در سالهای آتی خواهیم دید، دنیای تک قطبی یا دو قطب دو کشور نخواهد بود، دنیایی از ائتلافهای منطقهای و بین المللی خواهد بود، چرا؟ به خاطر این که ما الان در حال چالش بین شرق و غرب به صورت روزافزون هستیم یعنی آن کسی که قدرت را دارد به این سادگی قدرت را از دست نمیدهد، چالشهای امنیتی – نظامی و جنگهای ترکیبی بر علیه قدرتهایی که در دنیا تاثیرگذار هستند، ایجاد میکند به صورت روزافزون، این یعنی چی؟ ایران، روسیه، ولی با توجه به این که در حال جابه جایی و انتقال قدرت هستیم، شما در حقیقت کم کم بروز این چالش را هم بیشتر خواهید دید در سالهای آینده، به شکل تنش و به شکل روزافزون زیاد خواهد شد ولی این اتفاق یک دفعه نخواهد بود، دفعتا رخ نمیدهد، همین الان در حال شکل گیری این نظم جدید هستیم، این نظم نیازمند ارکان و نهادهای خودش است، یعنی این که اگر در دنیای پس از جنگ جهانی دوم، آمریکا و غرب آمدند یک، در حقیقت دایرلوگ امنیتی برقرار کردند که بهترین شکل آن را شما میتوانید در کنفرانس مونیخ ببینید و محلی است برای این که شما بتوانید آن نوع گفتمان و طرحها و راهبردهای امنیتی غرب را بهتر درک بکنید حالا که دیگر صد در صد این طوری شده است، چون قبلا یک کارکرد دیگر نسبتا خوبی داشت، تا سالهای اخیر، آن هم این بود که رقبا با هم جمع میشدند، از نگرانیهای امنیتی همدیگر باخبر میشدند و دیدگاهها به هم منتقل میشد و گاه بر سر مسایل کشورهای ثالثی که چالشهایی بودند برای این قدرتهای متخاصم، نمونه افغانستان یک چالش بود بیست و اندی سال پیش، هم برای ایران و هم برای چین و روسیه و بقیه همسایگان و هم برای آمریکا و این جا جمع میشدند راجع به مسایل مشترک اگر راهکاری میشود پیدا کرد و اگر نمیشود حداقل نگرانیهای همدیگر را درک کنند، ولی دو سال است که ایران و روسیه در کنفرانس امنیتی مونیخ حضور ندارند و خیلی یک سویه در مورد ایران که اپوزیسیون و مخالفینی که حالا خیلی ارزشمند نیستند، راضی شدند آنها را بیاورند یعنی شمشیر از رو کشیدن، بنابراین برای آن نظم قبلی یک سری نهادهایی دارید در حوزههای امنیتی، اقتصادی و ...، برای نظم جدید و بلوک جدید و ائتلافهای جدید نیازمند یک سری نهاد هستند، نهادهای سیاسی، امنیتی، اقتصادی، پیمان شانگهای سیاسی – امنیتی، مسکو اتفاقی که الان در سن پترزبورگ در خاتمه اش هستیم، به لحاظ امنیتی دارد سرو شکل میگیرد، بهتر از هم آن است که خیلی شناخته شده است در حوزه اقتصادی بریکس، اینها رقیب نهادهای غربی هستند و اتفاقا این نهادها در فردای دنیا و در این نظمی که در حال شکل گیری است بسیار تعیین کننده هستند. برای این است که شما میبینید پارسال صد و یک کشور و امسال هم صدو ده کشور اگر اشتباه نکنم حضور دارند.
مجری: صد و شش کشور
خوش چشم: خوب دانه درشتها که باید باشند، اما بسیاری از کشورهای دیگر از منطقه بالکان، از آمریکای جنوبی، از آفریقا و آسیا حضور دارند به خاطر این که دنیا دارد درک میکند که این کشور همه الزاما به این معنی نیست که رقیب غرب نیستند ولی درک میکنند که دنیای فردا چگونه است بنابراین این اجلاس امنیتی سن پترزبورگ یا مسکو خیلی اهمیت روز افزونی پیدا کرده است برای مخصوصا کشورهای اصلی مانند چین، روسیه و ایران که امسال برای ایران یک معنای خاص دیگر هم البته چند بعدی بود برای ایران، که حالا راجع به آن صحبت خواهیم کرد، چیزی که مهم است این است که این نهاد امنیتی است که دارد سرو شکل میگیرد، هر روز بیشتر این اجلاس و هنوز آن معنای نهاد مثل بریکس و شانگهای ولی دارد کم کم نقش روزافزونی پیدا میکند و قطعا در یک دهه آینده شما ترتیبات امنیتی منطقهای جهانی را در خروجی این جا خواهید دید یعنی نقش تعیین کننده در دنیای فردا خواهد داشت و بسیار مهم است.
یک توضیح کوچک دیگر من عرض کنم این است که ببینید دنیای فردا، دنیای ائتلافهای منطقه و بین المللی است، چون تازه این نظم دارد شکل میگیرد و در ابتدای کار است و تثبیت نشده است و اگر تازه تمام شود وضعیت و قالب شود این قدرت قدرتهای شرق، تازه آن موقع میشود گفت به سمت ثبات میرویم و هنوز ثبات پیدا نکرده است و در طول این یک دهه تا به تثبیت برسد کشورهای عضو این ائتلاف بسته به منافع شان جایگاه شان را در ائتلافهای مختلف تغییر بدهند.
یعنی الان منافع در خلیج فارس یک چیز است، در آسیا یک چیز دیگر است، این جا در یک ائتلاف، در ائتلاف بین المللی همین طور، ممکن است یارت را عوض بدل کنید، حضور در یک تشکلها و شاید نهادهای مثل همین اجلاس باعث میشود که شما پیوندهای تان شدیدتر و قویتر بشود و بازی مشترک فردا را رقم بزنید. در حقیقت کسانی که در این اجلاس حضور دارند مخصوصا که دبیر شورای عالی امنیت ملی توسط روسها دو بار دعوت ویژه هم شد ، یک بار در آستانه بود در اجلاس شانگهای و یک بار آقای پاتروشوف در مسکو دعوت شان کردند به صورت ویژه، حضور ما و بقیه کشورهای تاثیرگذار دنیا در چنین اجلاسی باعث میشود که در آینده دنیا و در ترتیباتی که به لحاظ امنیتی در منطقه و جهان ایجاد بشود، حتما ملاحظات مربوط به ما، خواستههای ما و منافع ما در آنها دیده شود بنابراین هم خود این رویداد مهم است و هم حضور ما خیلی مهم است.
*چهار محور بسیار مهم و ویژه در دستور کار اجلاس سن پترزبورگ
سوال: بیشتر راجع به این حضور ایران و اهمیتی که شما اشاره کردید صحبت میکنیم، آقای دکتر مدبر، آقای خوش چشم به افول آمریکا و انتقال قدرت و شکل گیری نظم جدید و بعد هم تاکیدی داشتند به نگاه به آینده و نگاه فعال کشورها در موضوعاتی که مورد تاکید بود، الان اجلاس دوازدهم نسبت به گذشته در شرایط کنونی نقاط متمایزتری دارد اگر بخواهیم جزئیتر نگاه کنیم.
مدبر: دوازدهمین کنفرانس سن پترزبورگ روسیه در چهار عنوان شرایط بسیار متمایزی با دورههای گذشته دارد و میتوانیم این اجلاس را جایگزین کنفرانس امنیتی مونیخ توسط کشورهای مستقل نظام بین المللی با ابتکار عمل روسیه در بعد امنیتی و کنفرانس اقتصادی سن پترزبورگ روسیه هم جایگزین مجمع اقتصادی داووس غربی ببینیم، اول دستور کار اجلاس بود، دستور کار اجلاس در چهار محور بسیار مهم و ویژه بود.
بخش نخست این بود که حفظ هویت ملی و ارزشهای سنتی به عنوان عنصر جدایی ناپذیر در حفظ امنیت، ثبات و صلح در نظام بین الملل و این موضوع بسیار مهم است و من به بخشی از آن را تبیین میکنم، دوم تضمین امنیت اطلاعات در نظم جدید جهانی، سوم مهاجرت غیر قانونی، چهارم حفاظت از مردم در درگیریهای نظامی در شرایط طبیعی و غیر طبیعی، منظور از شرایط غیر طبیعی بحث آزمایشگاه بیولوژیکی است که آمریکاییها و غربیها در منطقه ایجاد کردند، این چهار محور به صورت ویژه در این اجلاس مورد توجه قرار گرفت که اتفاقا سخنرانی دبیر شورای امنیتی ملی ایران هم روی محور سوم، امنیت اطلاعات و امنیت سایبری بود که میدانید خوشبختانه آذرماه امسال مجلس شورای اسلامی لایحه همکاریهای امنیت اطلاعات و سایبری و حفاظت سایبری بین ایران و روسیه را تصویب کرد که این دستاورد بسیار مهمی برای ماست.
نکته بعدی تحولات منطقهای و بین المللی ادامه بحران اوکراین، ادامه جنایت رژیم صهیونیستی در غزه و تغییر شرایط بعد از عملیات وعده صادق جمهوری اسلامی ایران بر مبنای ماده ۵۱ منشور ملل متحد است و مسئله چهارم پیام آقای پوتین به این کنفرانس بود.
*ایجاد ائتلاف امنیتی برای منطقه پیام مهم پوتین به اجلاس سن پترزبورگ
آقای پوتین در پیام این کنفرانس به دو محور ویژه اشاره کرد، محور نخست بحث تروریسم سازمان یافته بین المللی دولتی با حمایت از سرویسهای اطلاعاتی غربی، محور دوم بحث اعلام رسمی روسیه برای ایجاد ائتلاف امنیتی برای منطقه و فرامنطقه با شرکای علاقمند که مسئله بسیار مهمی است.
الان وزیر خارجه بریتانیا با یک سفر تحریک آمیز به منطقه آسیا مرکزی حرکت کرده است و در حال بازدید است و امروز وارد قزاقستان شد، دیروز باطرف مغولستان گفتگو کرد، با تاجیکستان ملاقات داشت، تحرکات خطرناکی از بریتانیا داریم در آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی میبینیم و این یکی از محورهایی است که اتفاقا امروز در اجلاس مورد بحث بود که غرب قصد دارد ائتلاف مستقلین را دچار بحران کند و ما باید چاره سازی کنیم در این زمینه.
سوال: آقای مدبر بر آنچه که شرکت کنندگان در اجلاس امنیتی روسیه به آن اشاره کردند مهمترین مباحث مطرح شده چه بود؟
مدبر: همانطور که اشاره شد در کنار بحث امنیت سایبری و حفظ هویت فردی افراد که این میدانید در بحث امنیت سایبری سه مسئله قابل توجه داریم تهدید سخت و تهدید نیمه سخت و تهدید نرم سخت که بحث بحث نظامی است نیمه سخت پلتفرمها دست جریانات وابسته به آمریکا است و بحث تهدید نرمش این است که هویت فکری افراد تغییر پیدا میکند آنچه که امروز بسیار حائز اهمیت است رسیدن به بحث ائتلاف امنیتی است ما بعد از عملیات وعده صادق و مکالمهای که بین آقای رئیسی و آقای پوتین بود برای نخستین بار واکنش بسیار ویژهای را از کرملین علیه رژیم صهیونیستی دیدیم و آقای پوتین اسرائیل را متجاوز خطاب کرد این مسئله، مسئله بسیار حائز اهمیتی است یا گفتگوها و مواردی که چه پاترا شوف چه لاوروف چه سایر مقامات روسی در بحث اسرائیل و حمایت از ایران در عملیات وعده صادق مطرح کردند یا طرحی که در جلسه شورای امنیت مطرح شد و نماینده دائم روسیه در شورای امنیت رژیم صهیونیستی را متهم به نفاق کرد و غربیها را از واژه منافق از آنها استفاده کرد این نشان دهنده این است که در نظم جدید جهانی حرکت تهران و مسکو برای رسیدن به یک ائتلاف امنیتی در برابر شرایطی که میدانید کنفرانس مونیخ همانطور که آقای دکتر اشاره کردند در نشست دو سال اخیرش تهران دعوت نشد مسکو دعوت نشد و در آنجا منشا فتنهگری علیه نظام بینالملل طراحی شد من میخواهم برگردم به یک موضوع فوق العاده مهم میدانید که تهران و مسکو در دو بعد بسیار مهم دارند با هم دارند همکاری میکنند یک فضا دو قطب جنوب و سومی سه موضوع بحث امنیت ترانزیتی اقیانوسها و آبراههای بینالمللی میدانید ما الان نشست بریکس و مقامات امنیت بریکس در کنار این اجلاس بود مهمترین بحث بریکس ترانزیت است و امنیتش اگر تهران به عنوان یک قطب اصلی در بحث امنیت دریایی و حضور در اقیانوسها در این ائتلاف حرکت بکند آن جایگاه خدشه ناپذیرش به یک جایگاه ویژه میرسد اینجاست که به این میرسیم که آمریکا و غرب در سه محور به شدت تلاش میکند که تهران و مسکو نزدیک نشوند ۱. امنیتی ۲. اقتصادی ۳. سیاسی، لذا رسیدن به بحث ائتلاف امنیتی میدانید امسال ریاست پیمان امنیت جمعی هم که کشورهای مستقل مشترک المنافع است با روسیه است با مانوری که بین کشورهای مشترک المنافع برگزار شد تهران دعوت شد در مانور در بلاروس ما اگر در این پیمان حضورمان مستحکمتر شود برسیم به یک فضای تبادلات ویژه امنیتی میتوانیم خودمان در نظم جدید جهانی این مسیر را در مقابل آن تهدیدهایی که برای ما ایجاد میشود بسیار قویتر عملیاتی کنیم.
سوال: آقای دکتر خوش چشم حضور اسلامی ایران در مسیر و ثبات و موضوعات امنیتی مطرح شده و البته در مقطعی که ما شاهد انجام عملیات وعده صادق هستیم در پاسخ به تجاوزات رژیم صهیونیستی؟
خوش چشم: ببینید حضور ما در این اجلاس و در این کنفرانس از دو منظر خیلی مهم است اول اینکه این قدرتهای در حال ظهور که نظم نوین جهانی و نظم در حال شکلگیری جهانی را شکل خواهند داد که البته عرض کردم دنیای فردا دنیای یک کشور یک قطب دو کشور و سه کشور نخواهد بود ائتلافها، اما بازیگران اصلی در ائتلافها علاوه بر این سه تا البته هند هم است بعد اعضای دیگر بریکس هم البته هستند منتها هند، چون خیلی مشکلی ندارد با طرف غربی، ما روی این سه تا بیشتر یعنی چین ایران و روسیه صحبت میکنیم به خاطر اینکه اینها اصلاً هدف طرحهای فرسایشی آمریکا هستند اینها هر چقدر به همدیگر در تبادلات دوجانبهشان در حوزههای مختلف سیاسی و فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی و نظامی هر چقدر با همدیگر روابطشان گستردهتر و راهبردیتر باشد قطعاً اشتراک منافع بیشتری خواهند داشت دشمنان مشترک بیشتری خواهند داشت همکاریهای بیشتر و بسیار مهم است برای همین است که شما میبینید که بین ایران و چین و چین و روسیه و روسیه و ایران قراردادهای راهبردی و همکاریهای بلند مدت راهبردی و استراتژیک امضا میشود، اما در عین حال نیاز است که این پیوندها چند جانبه هم باشد و در این اتفاق در فرمت این گونه کنفرانسها و یا ائتلافهایی مثل شانگهای و بریکس رخ میدهد و قطعاً بیشتر هم خواهد شد این برای این است که در فردای دنیا در این ائتلافهای تاثیرگذار منطقهای و بینالمللی این بازیگران اصلی هم جهت باشند منافعشان در تضاد قرار نگیرد بنابراین حضور ما در جایی مثل کنفرانس امنیتی مسکو و یا سن پترزبورگ از این باب بسیار مهم است که ما بتوانیم حضورمان در چنین ائتلافهایی که فردای دنیا را رقم میزند منافعمان را نگرانیهایمان را و همینطور خواستههایمان را در ترتیبات فردا جایی بدهیم حالا جالب است من عرض کنم متاسفانه یک مقدار فعالیت رسانهای در دوستان کم است که اینها بیان نشده و البته حالا فکر میکنم الان یک مقدار فعالیتشان بیشتر شده ولی خوب است که هم مردم بدانند و هم امیدوار هم میشوند مثلاً ما تازه به عضویت رسمی پیمان شانگهای درآمدهایم جالب است که بدانید در همین اخیر اجلاس اخیر دبیر شورای عالی امنیت ملی آقای احمدیان که الان مسکو هستند در آنجا حضور داشتند و تیم هم حضور داشت و اتفاقات جالبی را رقم زدند که این اصلاً بیان نشده خوب است که حالا دوستان بیایند راجع به آن صحبت بکنند گرچه ازش گذشتهایم از جمله در آن اجلاس تا آنجا که من میدانم حرفی از غزه و محکومیت قضیه حمله اسرائیل به غزه نبود که به ابتکار ما بود که این گنجانده شد در مورد محکومیت حمله به مسکو میدانید حمله داعش هم که نه حمله تروریستی شده بود طبیعی بود که آن هم بیاید در بیانیه، اما چند ماه از حمله کرمان گذشته بود و آن را هم گنجاندند در مورد افغانستان اگر یک خط وجود داشت ایران تبدیلش کرد به ۹ خط بر اساس نگرانیهای خودش فرمول خودش و منافع خودش ببینید چقدر تاثیرگذار است و اولاً پنج مورد بود حالا این سه تا مورد اصلی را من عرض کردم این حضور تاثیرگذار شما در پیمانهای مهم میتواند منافع شما را تضمین بکند بنابراین چیز سهلی نیست یعنی یک کنفرانس امنیتی مسکو که ما میگوییم یک چیز آسونی نیست که بگوییم خیلی خوب این هم یک کنفرانس است شرکت کردیم تمام شد حالا حرفهایمان را زدیم و برگشتیم نه شما داری از منافع و منافع آتی و در شکل دادن به دنیای فردا حرف میزنی این خیلی مهم است هم در صحنه سیاسی و دیپلماتیکمان و هم در صحنه رسانهای و برای اینکه برد بیشتری پیدا بکند در جنگ نرم شما میبایستی حضور فعال داشته باشی و خوشحالم که اتفاقاً میبینم که حضور فعالتر و تاثیرگذارتری را شروع کردیم.
*دنیا به قبل و بعد از وعده صادق تقسیم شد
سوال: پس از اینجا ما رفتیم سراغ دستاوردها و کارکردها برای ما یعنی جمهوری اسلامی؟
خوش چشم: عرض کنم خدمت شما که ببینید اصلاً وعده صادق به نظرم میآید حالا خیلی این شاید کلیشهای باشد و خیلی گفته شده که مثلاً دنیا به قبل و بعد از این رویداد تقسیم میشود در مورد حمله هم میشود این را گفت ولی واقعا دنیا و منطقه ما به قبل و بعد از این اتفاق رخ میدهد چرا بعد از آن جنگهای چند روزه اصلاً دههها است که کسی که به رژیم صهیونیستی حمله نکرده اینطوری در خانه خانهای که وجود ندارد اراضی اشغالی دوم اینکه اصلاً در طول تاریخ بشریت کسی به یک قدرت اتمی حمله نکرده ما حالا الحمدلله کم نگذاشتیم این سومی بوده این سومین قدرت اتمی بوده که ما این کار را کردیم و این محل بسیار مسئله جذاب و بسیار کنجکاوانه است برای کسانی که میآیند در این اجلاس شرکت میکنند یعنی با اینکه دو روز دبیر آنجا بوده ولی خوب یک ترافیک ملاقاتهای دوجانبه وجود دارد یکی از چیزهایی که آنها خیلی دوست دارند بدانند این است که ما چطور به این تصمیم رسیدیم که ۳۰۰ پهپاد و موشک روانه کنیم به سمت اسرائیلی که کل لبه تکنولوژی پدافند هوایی دنیا یعنی انگلیس آمریکا و فرانسه جلویش ایستاده و خودش هم بهترین سیستمهای پدافندی را دارد میخواهند ببینند ما اولاً بر اساس چه تصمیمی به این رسیدهایم چقدر آمادگی داشتیم برای موج بعدیش و بعد ما معادله منطقهای را نه فقط در سوریه در کل این منطقه به هم ریختهایم و آن دنیایی که من گفتم قدرت دارد و جابجا میشود طرفهای غربی و آمریکا ایستادند برای اینکه این سه تا قدرت را دچار تنشهای روزافزون کنند فرسایش بکنند که نمونهاش جنگ اوکراین است در مورد چین هم ما فضای تنش روز افزونی را داریم میبینیم جنگ غزه هم یکی از از این جنگهای تمدنی است یعنی در این بین نقش ایفا میکند برای همین است که با همیشه خیلی فرق دارد شما عنصر تاثیرگذار این صحنه هستید همه هم میبینند که چه وضعیتی را برای آن طرف مقابلت به وجود آوردهاید حالا این قدرت تو بسیار تثبیت شده است بنابراین میآیند خیلی هم با علاقه و تعجب میخواهند بدانند که اگر اسرائیل یک جواب میداد شما چه میکردید طرحهای شما چیست نگرانیهای شما چیست اهداف بلند مدت شما چیست از این لحاظ برای این خیلی مهم است به خاطر اینکه نه فقط تاثیرگذار میشوید روی منطقه و کشورهای دیگر جهان بلکه یک نقش بارزی را ایفا میکنید در زمانی که اروپاییها و آمریکاییها اعلام کردند بعد از وعده صادق تحریمتان میکنیم منزوی تان میکنیم از همین حرفهایی که همیشه زدهاند و فایدهای هم ندارد و قبلاً هم امتحان کردهاند در این وضعیت شما میروید در ۱۰۶ کشور و همه توجهات به شماست.
سوال: آقای دکتر مدبر نقش همکاریهای ایران و روسیه در نکته بسیار مهم ثبات و تقویت نه تنها منطقه بلکه در عرصه بینالملل چیست؟
مدبر: ببینید دیروز آقای پاتاشوف دبیر شورای امنیت روسیه که رئیس سرویس اطلاعات روسیه هم است یک گفتگویی با مجله گازیتا داشت در آن نکات بسیار مهمی در حمایت از ایران مطرح کرد این بود که روسها ایران را به عنوان یک متحد و شریک راهبردی میدانند و در آن گفتگو اختصاصی به آمریکا حمله کرد که بیش از ۸۰۰ مورد بحران سازی در نظام بین الملل ایجاد کرده و از ابزارهای مختلف مثل تحریم برای فشار از ایران که میخواهد مستقل عمل کند پیش میبرد یا در بقیه گفتگوهایی که چه مقامات اطلاعاتی و امنیتی روس و چه مقامات سیاسی با طرف ایرانی صحبت میکنند فضا به این سمت رفته که تهران مسکو به عنوان یک ائتلاف و محور در نظم جدید جهانی در حال حرکت هستند و اینجاست که ما میبینیم اتاق فکر واکینگهام و کاخ سفید به شدت تلاش میکند با شایعهسازی اختلاف بین تهران و مسکو ایجاد کند و اخباری را بر ضد دو کشور در بین افکار عمومی در نشریاتی که به آنها وابسته هستند منتشر کنند من شدیداً به این موضوع هشدار میدهم و میگویم منفعت اختلاف و شایعه پراکنی علیه روابط ایران و روسیه قطعاً مغایر با منافع ملی دو کشور است و اینها از اتاق فکر واکینگهام و کاخ سفید هدایت میشوند نکته دوم این است که دو محور اجلاس امسال که اشاره کردم بحث حفاظت از ارزشهای سنتی و تضمین امنیت سایبری که در سخنرانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران هم بهش اشاره شد در بحث امنیت سایبری از آن جهت حائز اهمیت است که ما میدانیم که پلتفرمهایی که فرماندهیش دست اتاق فکر آمریکاییها است خروجیاش این است که هویت افراد را تحت خطر قرار بدهند از آن پلتفرمها اقدام بکنند برای اقدامات تروریستی که ما دیدیم هم در حادثه کرمان و هم در حادثه مسکو از همین ظرفیت استفاده شد و تهران پیشنهاد ایجاد سپر امنیتی در این موضوع را داد که من احساس کردم، چون نشست را من مستقیم داشتم ملاحظه میکردم طرفهای شرکت کننده پیشنهاد تهران را قابل توجه دیدند و این مسئله امنیت اطلاعات موضوع بسیار قابل توجه و ویژهای است که محور اساسی اجلاس امسال بود که از خروجی این ما میتوانیم در بحث ائتلاف دفاعی و سایر ائتلافات که اوضاع سیاسی و اقتصادی است هم به نتایج و دستاوردهای قابل توجهی برسیم .
سوال: جمعبندی و نکات پایانی آقای دکتر خوش چشم؟
خوش چشم: عرض کردم که به رغم اینکه ما تازه عضو رسمی شانگهای شدیم ، چه تاثیرگذاری داشتهایم این ثابت میکند که هر زمان ما با طرح و برنامه و با جدیت حضور پیدا میکنیم در این اتفاقات بینالمللی در ائتلافها در کنفرانسها میتوانیم به خوبی از منافع ملی حفاظت کنیم بنابراین بهتر است که ما با یک نگاه بلند مدت ۱۰ تا ۲۰ ساله به آینده جهان نقش روز افزون برای خودمان در حوزههای دیپلماسی و همینطور در حوزههای جنگ نرم و دیپلماسی عمومی ببینیم در حقیقت باور کنیم که ما به عنوان یک عنصر تاثیرگذار بینالمللی میبایست یک طرح و برنامه بلند مدت دیپلماسی عمومی و دیپلماسی رسمی تدوین کنیم برای حضور هرچه پررنگترمان در فردایی که چند سال آینده است و الان در حال به وجود آمدن و شکل دادن است.
سوال: و چقدر الان حضورمان در اجلاس روسیه ناظر بر همین نگاه بلند مدت است؟
خوش چشم: خوب ما که میرفتیم در این اجلاس از ابتدا هم میرفتیم الان هم خوب طبیعتاً عرض کردم نقش بیشتری هم پیدا کردیم و قطع به یقین حالا بایستی صبر کرد تا نتایج حاصله را دید نمیشود از پیش این را بیان کرد، اما یک چیز مشخص است من عرایضم به اینجا تمام شود چهل و چند سال آنی که گلادیاتوری شاخ به شاخ با آمریکا جنگیده در این منطقه و عقب رانده و در ۲۰۰۳ افغانستان عراق ۳۸ پایگاه منطقهایه اطراف ما بودند ما در مرزها ۲۰ سال گذشته آنها رفتهاند دم مدیترانه بزرگترین دارایی شان که اسرائیل زیر ضربه است و ما عمق استراتژیکمان تا مدیترانه رفته ر این وضعیت ما قطع به یقین یک رشد خیلی خوبی داشتهایم، اما در این ۴۰ سال چهل و چند سال آنی که گلادیاتور بوده به آمریکا ما بودیم چین و روسیه ماداتور بودند تا همین دو سال پیش که جنگ اوکراین راه افتاد یک ماداتور گاوبازی که بعضی موقعها گاو وحشی آمریکا را با حولهای کردن و مانور دادن از کنارش رد بشوند و بعضی موقعها ضربه بزنند حالا در این آینده دنیا اونی که اتفاقاً به بقیه هم روحیه داد و تازه بقیه دارند به سبک او میپیوندند اونی که سهم بیشتری نمیخواهم بگویم نسبت به روسیه و چین ولی یک سهم اصلی دارد که باید تثبیت شود من جمله در حوزه دیپلماسی و دیپلماسی عمومی باید روی این مسئله خیلی خوب کار شود ما هستیم، بنابراین باور کنیم بعد از چهل و چند سال که در حوزه اقتصادی همه سختی کشیدند تا به این جایگاه رسیده ایم حالا دیگر زمان آن رسیده طرح و برنامههای بلند مدت راهبردی داشته باشیم برای اینکه حالا که سختیش را کشیدهایم از منافعش هم به صورت حداکثری استفاده کنیم.