به نقل از «ایران اکونومیست»

سهم ۲ درصدی اقتصاد دریا در تولید ناخالص داخلی ایران

تاریخ انتشار: ۱۴ مرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۶۷۷۵۸۹

سهم دریا از تولید ناخالص داخلی در کشورهای ساحلی پیشرفته مانند اروپا ۵۰ درصد است، اما این رقم در کشور ایران با وجود قریب به ۶ هزار کیلومتر نوار ساحلی، تنها دو درصد است.

به گزارش ایران اکونومیست سهم دریا از تولید ناخالص داخلی در کشورهای ساحلی پیشرفته مانند اروپا ۵۰ درصد است، اما این رقم در کشور ایران با وجود قریب به ۶ هزار کیلومتر نوار ساحلی، تنها دو درصد است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

از سوی دیگر براساس اعلام کارشناسان در حال حاضر تقریباً ۹۵ درصد واردات و ۸۵ درصد صادرات کشور از طریق بنادر انجام می‌شود، بنابراین باتوجه به حجم گسترده صادرات و واردات کالا توسعه نبادر به‌عنوان دروازه‌های ارتباطی کشور در راستای توسعه دریامحور نیاز است.

به گزارش …، صنایع دریایی به‌عنوان صنعت مادر، محرکه و موتور سایر صنایع بوده که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و در این حوزه به جایگاه مطلوبی که زیبنده توانمندی‌ها و ظرفیت‌های علمی و تخصصی کشور باشد، نرسیده‌ایم؛ بررسی نظام بین‌المللی در دوره‌های قبلی و کنونی بیانگر این موضوع است که محدوده نظام بین‌المللی، پیش از دوره جدید در اطراف شبکه‌های ارتباطی آبی و رودخانه‌های آسیا، خاورمیانه و دریای مدیترانه و در دوره جدید در اطراف اقیانوس‌های آرام و اطلس بوده است.

مهم‌ترین راهبردهای توسعه اقتصادی به‌طور عام و آمایش سرزمین به طور خاص در غالب کشورها را می‌توان در بهره‌مندی از ظرفیت‌های دریایی و ساحلی عنوان کرد، براین اساس توسعه دریامحور و توزیع و پراکنش جمعیت و فعالیت در نواحی ساحلی در طول زمان تکوین پیدا کرده است، به‌گونه‌ای که متراکم‌ترین کلان شهرهای فراملی در جهان امروز بیشتر در شهرهای بندری و ساحلی قابل مشهود است.

ایران را با دارا بودن ظرفیت‌های قابل توجه می‌توان از جمله کشورهایی محسوب کرد که از موقعیت‌ها و موهبت‌های مناسبی به‌ویژه در حوزه دریایی برخوردار است؛ واقع شدن در سواحل جنوبی دریای خزر از سمت شمال، خلیج فارس و دریای عمان و تنگه هرمز از سمت جنوب، موقعیت دریایی بسیار حساس و راهبردی را برای کشور به ارمغان آورده که گویای این موهبت‌ها است.

خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر از جمله بزرگ‌ترین موهبت‌های طبیعی بوده که استفاده مناسب از این نعمات می‌تواند ایران را به‌سمت تجربه اقتصادی پایدار سوق دهد، اما هنوز این بنادر به شکلی سنتی اداره می‌شوند و از تمام مزایا و ظرفیت‌های بومی آنها به‌درستی استفاده نمی‌شود، براین‌اساس بنادر یادشده هنوز نتواسته‌اند در رقابت‌های منطقه‌ای عملکرد موفقی داشته باشند.

ایران به لحاظ ترانزیتی در چه جایگاهی است؟

جمهوری اسلامی به‌لحاظ قرارگیری در موقعیت جغرافیایی بسیار مناسب از مزایای تزانزیتی قابل توجهی بهره‌مند بوده و با توسعه شبکه حمل‌ونقل ارتباط مطمئن و کارآمد می‌تواند از این مزایای به منظور افزایش درآمدهای ارزی و ارتقای موقعیت استراتژیک خود در منطقه به نحو احسن استفاده کند؛ موقعیت مناسب ایران، در جنوب و دریای خلیج فارس کشورهای عمده تولیدکننده نفت جهان را در خود جای داده است و این منطقه به عنوان گلوگاه انرژی جهان محسوب می‌شود، در شمال ایران هم دریای خزر قرار دارد که بهترین پل ارتباطی بین کشورهای ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان است و می‌تواند نقش مهمی در تجارت میان این کشورها ایفا کند، از سوی دیگر ایران از غرب و شرق با کشورهای عراق، ترکیه، پاکستان و افغانستان همسایه است.

ارتباط ایران با ۱۵ کشور جهان از طریق مرزهای آبی و خاکی برقرار می‌شود و به نوبه خود می‌تواند به عنوان پل ارتباطی بین این کشورها ایفای نقش کند، از سوی دیگر این کشورها جمعیت بزرگی را در خود جای داده و از درآمد بسیاری دارند که این عامل نیز به نوبه خود علاوه بر در اختیار داشتن منابع و ثروت‌های ملی خدادادی می‌تواند به‌عنوان عامل توسعه ترانزیت و تجارت در منطقه مؤثر باشد.

جایگاه نقش بنادر و اقتصاد دریامحور در توسعه اقتصادی بنادر

براساس آمارها، سالانه چهار میلیون و ۵۵۴ هزار و ۹۱۵ تن کالا از سه بندر انزلی، آستارا و منطقه آزاد کاسپین جابه‌جا می‌شود؛ روسیه ۹۳ درصد و قزاقستان هفت درصد سهم واردات بنادر گیلان و روسیه ۶۱ درصد، قزاقستان ۲۹ درصد و آذریایجان و ترکمنستان پنج درصد سهم صادرات بنادر گیلان را به خود اختصاص داده‌اند؛ این آمار نقش بنادر را در توسعه اقتصاد دریامحور به‌خوبی نشان می‌دهد.

ترانزیت از طریق ایران چه مزیت‌هایی دارد؟

-برقراری ارتباط ترانزیتی افغانستان و آسیای میانه از طریق محور ترانزیتی شرق کشور «چابهار_میلک»، نزدیکی جغرافیایی بندرچابهار به افغانستان، انجام سرمایه‌گذاری‌های گسترده در بخش‌های مختلف حمل ونقل به ویژه بخش دریایی، ایجاد تسهیلات و زیرساخت‌های حمل‌ونقل در مسیر محور شرق کشور و حمایت‌های گسترده دولتی بندر چابهار را به‌عنوان قطب ترانزیت افغانستان تبدیل کرده و درصورت برطرف شدن موانع علاوه بر توسعه محور شرق شاهد رونق ترانزیت در مسیر مذکور هستیم.

-کالاهایی که از طریق ایران ترانزیت می‌شوند مزایای زیادی از جمله برخی معافیت هزینه‌های بندری و انبارداری دارند. کالاهای ترانزیتی صرف نظر از اعطای تسهیلات از معافیت هزینه انبارداری برخوردار هستند. هزینه انبارداری تا ۱۰ روز اول تخلیه بار رایگان و تا یک ماه حدود ۳۰ درصد تخفیف دارند.

مناطق ساحلی بستر فعالیت‌های بزرگ اقتصادی و اجتماعی محسوب می‌شودT یک سوم جمعیت جهان در محدوده ۶۰ کیلومتری حاشیه دریاها مستقر هستند و بیش از ۸۰ درصد از شهرهای بزرگ جهان که امروزه به‌عنوان قطب‌های تجاری از آنها یاد می‌شود در مناطق ساحلی قرار دارند، این آمار نشان می‌دهد گسترده‌های دریایی و اقتصاد دریامحور در رشد و رونق کشورها و شهرهای مختلف جهان نقش محوری دارد.

بیشترین فعالیت در عرصه‌های سواحل آبی کشور در محدوده‌های شهری و روستایی مربوط به تأسیسات بندری و نظامی است که این فعالیت‌ها تنها پنج درصد سواحل را شامل می‌شود و ۹۵ درصد ظرفیت ساحلی کشور بدون استفاده باقی مانده است، درحالی که مناطق یاد شده به‌لحاظ برخورداری از اهمیت ژئواستراتژیک در مقیاس جهانی و منطقه‌ای به‌عنوان مهم‌ترین نواحی ارزشمند سیاسی و اقتصادی جهان به‌شمار می‎‌رود و در توسعه مناسب، نقش اقتصادی و سیاسی بالایی نقش دارد.

فرصت‌های بزرگ چهار استان جنوبی کشور در حوزه‌های گردشگری، تجاری، سکونتی، صنایع و شیلات به دلیل توسعه نیافتن محدوده‌های سکونتی و اقتصادی بدون استفاده مانده است. این مناطق باتوجه به موقعیت جغرافیایی و طبیعی، نزدیکی به بنادر اصلی آسیا ازنظر تجارت و بازرگانی بین‌المللی، بهترین منطقه برای توسعه اقتصادی هستند. گستره‌های آبی را در واقع می‌توان یکی از عناصر قدرت سیاسی و ظرفیت‌های رشد اقتصادی کشور دانست و براین اساس ایران همواره در جایگاه قدرت تأثیرگذار در جهان مطرح بوده است.

پیشرفت‌های جهان امروز بیانگر این موضوع است که نباید مزیت رقابتی را تنها در بهبود عواملی مانند صرفه‌جویی مقیاس در ظرفیت کشتی یا صرفه‌جویی در مصرف انرژی معنا کرد، بلکه استفاده از فناوری‌های نو، هوشمندسازی سامانه‌های مختلف کشتی، سعی در نفوذ در روابط تجاری جوامع و جایگزینی جزئی یا کلی سوخت‌های دریایی متعارف کنونی با حامل‌های ارزان قیمت از جمله تجدیدپذیر و پاک از جمله راهکارها است.

سهم دریا از تولید ناخالص داخلی در کشورهای ساحلی پیشرفته مانند اروپا ۵۰ درصد است، اما این رقم در کشور ایران با وجود قریب به ۶ هزار کیلومتر نوار ساحلی تنها دودرصد است؛ از سوی دیگر براساس اعلام کارشناسان در حال حاضر تقریباً ۹۵ درصد واردات و ۸۵ درصد صادرات کشور از طریق بنادر انجام می‌شود، بنابراین با توجه به حجم گسترده صادرات و واردات کالا توسعه بنادر، دروازه‌های ارتباطی کشور، در راستای توسعه دریامحور نیاز است.

لازم است به جای افزایش بی‌رویه بنادر کوچک و متوسط که نقش محدودی در جابه جایی دارند، تمرکز توان عمرانی کشور در حوزه حمل و نقل دریایی را بر ایجاد دو کانون اصلی ترانزیت در خلیج فارس در بندرعباس و چابهار معطوف کرد و این اتفاق در شمال کشور و حوزه دریای خزر می‌تواند به اتفاق بیفتد.

در ایران می‌توان سالانه بیش از ۱۰ میلیارد دلار درآمد خالص به دست آورد و بسیاری از مشکلات و زندگی مردم حل و توسعه و رشد اقتصادی فراهم شود که لازمه تحقق این امر، بها دادن دولتمردان به ترانزیت و صنعت حمل و نقل است.

  منبع: خبرگزاری مهر برچسب ها: بندرانزلی ، دریای خزر ، روسیه ، دریای عمان ، خلیج‌فارس

منبع: ایران اکونومیست

کلیدواژه: بندرانزلی دریای خزر روسیه دریای عمان خلیج فارس تولید ناخالص داخلی توسعه اقتصاد اقتصاد دریا سوی دیگر دریای خزر خلیج فارس

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۶۷۷۵۸۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

چگونه کشور‌های جهان از خورشید طلا و از باد پول می‌سازند؟

آژانس بین‌المللی انرژی در آخرین گزارش خود از وضعیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان اشاره کرده است که رشد ظرفیت تولید انرژی‌های پاک با ثبت یک رکورد تاریخی به ۵۰۷ گیگاوات (هزار مگاوات) در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است و این عدد، ۵۰ درصد بیشتر از رشد آن در سال ۲۰۲۲ است. این در حالیست که آمار‌های وزارت نیرو نشان می‌دهد، ظرفیت تولید انرژی برق‌آبی ایران در هشت ماه ابتدایی سال ۱۴۰۲ تنها ۵۵ مگاوات و تولید دیگر انرژی‌های پاک ۷۲ مگاوات رشد داشته است.   به گزارش فرارو، انرژ‌های تجدیدپذیر ۳ ماموریت مهم دارند؛ اولین و مهمترین وظیفه این است که نیاز‌های افزایشی در حوزه برق را تامین می‌کنند، ماموریت دوم انرژی‌های تجدید پذیر این است که ذغال سنگ را حذف کنند و در گام سوم، جایگزین گاز شوند. در حال حاضر در کشور ما، ظرفیت تولید برق هسته‌ای حدود یک درصد است و سهم تولید برق از انرژی‌های خورشیدی و بادی نیز کمی بیشتر از ۱ درصد است. سهم تولید برق آبی نیز در برخی فصول تا سه درصد می‌رسد و با این تفاسیر مشخص است که حدود ۹۵% انرژی ایران را سوخت‌های فسیلی تشکیل می‌دهند. انرژی بادی نیروی تازه نفس تجدیدپذیر‌های جهان وقتی صحبت از انرژی‌های تجدیدپذیر می‌شود، بسیاری به یاد انرژی خورشیدی می‌افتند که البته زیرساخت‌های آن نیز به سرعت در حال توسعه در سطح جهان است. اما افزون بر انرژی خورشیدی، انرژی بادی در حال توسعه در سطح جهان است تا جایی که باد خشکی با ۳۸٪ بیشتر از هزینه‌های خورشیدی در حال نزدیک شدن است. برآورد‌های بین المللی نشان می‌دهد پیشرفت‌های فناوری و کاهش هزینه‌ها به سرعت بازار‌های جدیدی را برای باد فراساحلی در هند، آسیای جنوب شرقی و استرالیا طی پنج تا ۱۰ سال آینده باز می‌کند، به نوعی که حتی قابلیت رقابت با گاز و ذغال سنگ را داشته باشد.   ظرفیت تجمعی نیروگاه‌های بادی نصب شده در سراسر جهان در پایان سال ۲۰۲۳ تقریباً ۱۰۲۳ گیگاوات بود. نکته جالب‌تر این که صنعت بادی در سال ۲۰۲۳ رکورد ۱۱۷ گیگاوات را در سطح جهان تولید کرد که ۵۰ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۲ بود. همچنین تا ۵ سال دیگر یعنی ۲۰۲۸ احتمالا ۷۹۱ گیگاوات بیشتر اضافه خواهد شد. اگر ظرفیت تولید انرژی بادی در ایران را در مقایسه با آمار‌های سرانه تولید انرژی بادی در جهان بررسی کنیم، انتظار می‌رفت که ایران تا کنون ۱۰ گیگاوات بادی تولید می‌کرد و تا پنچ سال دیگر به ۲۰ گیگاوات می‌رسید، اما حقیقت این است که علیرغم این که اطلس بادی ایران نشان می‌دهد، امکانات طبیعی ایران برای ۴۸ گیگاوات در دسترس است، اما فقط ۰,۴ گیگاوات تولید داریم.   اهمیت انرژی بادی نه فقط در کشور‌های همسایه ما، بلکه در کشور‌های اروپایی نیز به یک موضوع بسیار مهم تبدیل شده است. مزرعه بادی جدید بریتانیا به ارزش ۹.۱ میلیارد پوند در دست ساخت است و انتظار می‌رود که بزرگترین مزرعه بادی فراساحلی جهان باشد. قرار است این مزرعه بادی به نام داگر بانک (Dogger Bank)، که در ۸۰ مایلی سواحل یورکشایر قرار دارد پس از بهره برداری تا ۳.۶ گیگاوات برق تولید کند؛ بنابراین می‌توان انتظار داشت که این مزرعه بادی ۶ میلیون برق به شبکه خانگی تزریق کند. نگاهی به این اعداد و ارقام نشان می‌دهد چگونه کشور‌های مختلف در تلاشند از انرژی بادی برای صرفه جویی در مصرف سرمایه‌های مادی خود استفاده کنند.   کشور‌هایی که از خورشید طلا می‌گیرند کشور‌های مختلف و به ویژه آن‌ها که آفتاب خیز‌تر هستند به شدت به دنبال بهره برداری از منابع خورشیدی خود هستند. افزون بر کشور‌های حاشیه خلیج فارس، اخیرا هند نیز در این زمینه سرمایه گذاری گسترده‌ای انجام داده است. علی جم، مدیرعامل شرکت توزیع برق استان یزد که یکی از آفتاب خیز‌ترین استان‌های ایران است، سال گذشته اعلام کرد که طی پنج سال گذشته، ۱۱۰ هزار نیروگاه خورشیدی حمایتی ۵۵۰ هزار سامانه خورشیدی احداث شده است. با این وجود هنوز هم تا استاندارد‌های جهانی فاصله داریم.   شرکت آدانی گرین انرژی در حال توسعه نیروگاه انرژی تجدیدپذیر ۳۰ گیگاواتی در بیابان کویری با دمای بالای ۴۰ درجه در خاودا در گجرات به مساحت ۵۳۸ کیلومتر مربع و سرمایه گذاری کلی ۲۰ میلیارد دلار است، که پس از اتمام پروژه، بزرگترین نیروگاه سیاره زمین خواهد بود. با این تفاسیر می‌توان گفت هند می‌خواهد بیابان غیر قابل استفاده نمکی و ۴۰ درجه‌ای خود را تبدیل به بزرگترین نیروگاه انرژی تجدیدپذیر جهان کند. ابعاد این نیروگاه پنج برابر مساحت شهر پاریس و از فضا قابل مشاهده است.   اما چرا این پروژه را می‌توان یکی از بهترین سرمایه گذاری‌های هند دانست؟ هندی‌ها موفق شده اند، منطقه‌ای را که به حدی خشک است که حیات وحش در آن وجود ندارد و فاقد پوشش گیاهی است به تولید انرژی پاک تبدیل کنند که دست کمی از خلق طلا ندارند.   اما کشور‌های اتحادیه اروپا نیز با وجود سهم کمتری که نسبت به آسیایی‌ها از انرژی خورشیدی دریافت می‌کنند، در این زمینه سرمایه گذاری‌های گسترده‌ای می‌کنند. آلمان در قالب یک طرح در تلاش است تا از طریق سیستم‌های خورشیدی قابل نصب در فضای بالکن خانه ها، انرژی خورشیدی را جذب کند. نکته جالب این که تا کنون حدود ۴۰۰ هزار سیستم خورشیدی پلاگین در بالکن خانه‌ها نصب شده است. ‏بر اساس محاسبات تقریبی آلمان حدود ۲۰۰ مگاوات خورشیدی بالکن نصب شده دارد. چرا کوچ جهان به سمت انرژی‌های پاک اجباری است؟ حقیقتی که بر اساس آمار‌های جهانی انکار ناپذیر است، این است که تقاضای گاز اروپا ۲۴ درصد نسبت به ۲۰۲۱ کاهش یافته است و به کمترین میزان از سال ۲۰۱۵ رسیده است. همچنین وابستگی به ذغال سنگ نسبت به سال ۲۰۱۵ حدود ۵۰ درصد کاهش یافته است. تحقیقات حوزه انرژی در اتحادیه اروپا نیز نشان می‌دهند که تقاضای LNG اتحادیه اروپا احتمالاً در سال ۲۰۲۳ به اوج خود رسیده است. انجمن تنظیم‌کننده‌های انرژی اروپا (ACER) تخمین می‌زند که تقاضای گاز اتحادیه اروپا برای LNG تا سال ۲۰۲۷ حدود ۶۰ میلیارد متر مکعب کاهش می‌یابد و این رقم، تقریباً نیمی از صادرات LNG ایالات متحده در سال ۲۰۲۳ برای مقیاس است.   در شرایطی که تولید برق سوخت‌های فسیلی از سهم ۴۶.۵۳ درصدی در اروپا به ۳۹.۳۱ درصد در بازه زمانی یکساله کاهش پیدا می‌کند، مجبور به پذیرش واقعیت‌های گذار از انرژی فسیلی خواهیم بود. مهمترین گزینه‌ها برای این گذار و جایگزینی، بازگشت به سمت انرژی خورشیدی، بادی، پمپ‌های گرمایشی، سوخت‌های بیو و هیدروژن سبز است.   یک استدلال همیشگی که از سوی مدافعان انرژی‌های فسیلی مطرح می‌شود این است که می‌گویند، میزان برقی که از طریق انرژی‌های پاک به دست می‌آید، کمتر از حدی است که به واسطه سوخت‌های فسیلی به دست می‌آید. اما بررسی‌های تخصصی چه می‌گویند؟ ‏۲.۵ گیگاوات خورشیدی یا ۱.۷ گیگاوات بادی همان مقدار برق تولید می‌کند که ۱ گیگاوات گاز سیکل ترکیبی تولید میکند. ‏۲ گیگاوات خورشیدی یا ۱.۳ گیگاوات باد حدود ۱ گیگاوات ذغال سنگ تولید می‌کند. همچنین نیروگاه‌های خورشیدی و بادی نیاز به خوراک مانند گاز و ذغال سنگ ندارند، پس هزینه خوراک و حتی تعمیر نگهداری ندارند.   نکته مهمتر این که هزینه ساخت نیروگاه‌های خورشیدی به یک سوم نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و با باطری ذخیره باز هم کمتر از نیروگاه‌های سیکل ترکیبی (با کیفیت ۵۸%) خواهد بود. برخلاف کاهش هزینه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، هزینه‌های تولید ذغال سنگ و گاز از سال ۲۰۲۰ تا کنون ۱۲ درصد افزایش یافته و عمدتاً به دلیل مکانیسم‌های قیمت گذاری کربن، پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ روند افزایشی ادامه یابد. اکنون و پس از مرور همه این اطلاعات با یک پرسش اساسی رو به رو می‌شویم که آیا ساسیتگذاران حوزه انرژی برنامه‌ای برای تغییر در برنامه هفتم توسعه و افزایش بودجه در بخش انرژی‌های پاک دارند یا قرار است همچنان به انرژی‌های فسیلی وابستگی حداکثری داشته باشیم؟! کانال عصر ایران در تلگرام