اسرار نظامی «ساباط»های اطراف حرم
تاریخ انتشار: ۲۲ مرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۷۳۱۹۱۰
در معماری سنتی ایرانی اسلامی، ساختن و توجه به ایجاد ساباط از ویژگی‌های مناطق کویری و گرمسیری است؛ ساباط‌ها کوچه‌هایی باریک هستند که بالای آنها به وسیله سقفی پوشانده شده‌است و گاه روی این سقف، اتاق یا مکان ویژه‌ای برای استفاده‌های گوناگون بنا کرده‌اند. در واقع، ساباط‌ها کوچه‌های سقف‌داری هستند که از تابش مستقیم آفتاب محفوظ می‌مانند و به همین دلیل، دمای هوای مسیرهای عبور و مرور را پایین‌تر از حد معمول نگه می‌دارند؛ نتیجه این ابتکار، ایجاد پیاده‌روهای خُنَک برای رهگذرانی است که ناچارند در هوای گرم و به دلایل گوناگون، از کوچه‌های شهر و روستا بگذرند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
دردسرهای ساباط‌سازی
ساباط‌ها در شرایطی به عنوان بخشی از معماری شهری مشهدالرضا مورد توجه قرار گرفتند که وجود آنها دردسرهای متعددی برای زائران و مجاوران ایجاد می‌کرد؛ شاید جالب باشد بدانید یکی از دردسرهای اصلی وسایل نقلیه جدید، در نخستین سال‌های فعالیت در مشهد و برای عبور از کوچه‌های اطراف حرم مطهر، همین ساباط‌های باریک و مسقف بود. این مسئله حتی عبور و مرور با گاری و کالسکه‌های قدیم را هم تحت تأثیر قرار می‌داد. جهانگردانی مانند هانری دالمانی که اواخر قرن نوزدهم گذرش به مشهد افتاد، علاوه بر مشکل عبور و مرور، از وضعیت نامناسب بهداشتی ساباط‌ها هم، صحبت می‌کنند؛ وقتی آفتاب به کف کوچه دسترسی نداشته‌باشد و از طرفی، کوچه را هم مسقف کرده‌باشند، فضای نموری به وجود می‌آید که مستعد فعالیت میکروب‌ها و به وجود آمدن بیماری و رایحه‌های نامطبوع ناشی از فساد زباله
و ... است و این مشکل، در مورد ساباط‌های مشهد قدیم، کاملاً به چشم می‌آمد و نشان می‌دهد شاید توجه به این سبک معماری، دلایلی دارد که به این مضرّات پرشمار، می‌چربیده است.
۲ دلیل برای انتخاب یک سبک
درباره طراحی ساباط به عنوان بخشی از معماری تاریخی اطراف حرم رضوی، دو دلیل می‌توان ارائه کرد. دلیل نخست، تقلید از سبک معماری شهرهای کویرنشینی مانند یزد و کرمان است که از طریق مهاجرانی که از این مناطق به مشهد آمدند و مجاور حرم رضوی شدند، به این شهر منتقل شد؛ مانند آنچه که قبلاً درباره بادگیرهای ساخته شده در مشهد، در یکی از یادداشت‌های صفحه نخست رواق عرض کردم. البته اگر این دلیل را موجه بدانیم، باید بگوییم انتخاب چنین الگویی در شهرسازی مشهد، باید بدون در نظر گرفتن نوع اقلیم این شهر برگزیده شده‌باشد که طبعاً، با توجه به دقت‌نظر و وسواس پیشینیان ما در انتخاب الگوهای معماری، کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد. دلیل دوم که باید آن را در تاریخ شهر مشهد جست‌وجو کنیم، وضعیت دفاعی شهر در برابر هجوم اقوام مختلف، مانند ترکمانان و ازبکان در دوره‌های مختلف تاریخی است؛ تعجب نکنید! برای شهری مانند مشهد که تا پیش از دوره شاه تهماسب یکم صفوی، برج و باروی درست و حسابی نداشت و هجمه‌های نظامی به آن، عموماً به جنگ در کوچه پس‌کوچه‌های شهر کشیده می‌شد، وجود ساباط‌ها یک فرصت بسیار مغتنم به حساب می‌آمد؛ ویژگی ساباط یعنی باریک بودن کوچه و مسقف بودن آن، حرکت دشمن در شهر را به شدت کُند و امکان دفاع مؤثر را فراهم می‌کرد. به همین دلیل است که می‌بینیم در هجوم سنگین ازبکان، در اوایل دوره صفویه و مدتی پس از درگذشت شاه اسماعیل یکم، مهاجمان با وجود تعداد زیاد، ناچار شدند برای ورود به شهری بدون باروی کارآمد، نزدیک به یک ماه وقت بگذارند و در نهایت، با دادن تلفات بسیار، موفق به اشغال مشهد شوند. بنابراین، ساباط‌ها باوجود همه ایرادهایی که داشتند، به دلیل کاربری نظامی، در شهرسازی مشهد مورد استفاده قرار گرفتند و بعدها نیز، با وجود ساخته شدن باروی مشهور شهر، حضور خود را در فضای معماری شهری حفظ کردند.
خبرنگار: محمدحسین نیکبخت
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: ساباط معماری ساباط ها کوچه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۷۳۱۹۱۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بهسازی معابر اراک برای افزایش رفاه شهروندان آغاز شد
سرپرست منطقه ۴ شهرداری اراک گفت: باتوجه به فرسودگی برخی از معابر و کوچه های سطح منطقه چهار اراک، بهسازی این معابر در راستای افزایش رفاه شهروندان در امر تردد، از ابتدای سال جاری آغاز شده است.
علی حبیبی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا از مرکزی اظهار کرد: با توجه به فرسودگی برخی از معابر و کوچه‌های سطح منطقه ۴ اراک، بهسازی این معابر در راستای افزایش رفاه شهروندان در امر تردد آغاز شده و در همین خصوص در فروردین ماه سال جاری، هزار مترمربع سنگ فرش در خیابان امام خمینی (ره) اجرایی و عملیاتی شده است.
وی با اشاره به اقدامات شاخص صورت گرفته در سطح این منطقه شهری طی اردیبهشت ماه سال جاری افزود: در راستای اهمیت و ضرورت توجه به مسائل عمرانی، بهسازی جداول سطح منطقه با هدف ساماندهی معابر و همچنین زیباسازی فضاهای شهری در دست اجراست.
سرپرست منطقه ۴ شهرداری اراک ادامه داد: در این خصوص بیش از ۲۰۰ متر طول جدول عرضی، کانیو، ایستاده در خیابان جهانگیری، میرزای شیرازی و تفرش اجرا شده است.
حبیبی ادامه داد: همچنین جداول کانیو واقع در خیابان شهدا کوچه ایمان به طول ۳۰ متر ترمیم و ۸۰ متر جدول تک ایستاده در خیابان میرزایی شیرازی کوچه انتظار، اجرایی شده است.
وی همچنین از اجرای ۳۰۰ تن آسفالت در سطح این منطقه شهری از ابتدا سال جاری در راستای بهبود و ارتقا سطح کیفی معابر خبر داد و گفت: از این حجم آسفالت پخش شده، شهرک قائم، خیابان ادبجو، جهانگیری و… از جمله محله‌هایی بودند که با درخواست شهروندان مورد بهسازی قرار است.
سرپرست منطقه ۴ شهرداری اراک تاکید کرد: طبق سنوات گذشته، از ابتدای سال ۱۴۰۳ در بخش بهسازی و مرمت آسفالت معابر، ارائه خدمات با کیفیت به شهروندان در دستور کار قرار دارد.
کد خبر 748506
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است