فرار مغزها یا گردش نخبگان؟/اکوسیستم پویایی که مهاجرت را معکوس کرد
تاریخ انتشار: ۲۹ مرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۷۹۴۸۴۵
گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس-معصومه شیری؛ «سالانه بیش از ۳۰۰ هزار نخبه، ایران را ترک می‌کنند» این جمله در نگاه اول آمار تکان‌دهنده و البته غیر رسمی است که از چندسال پیش درباره مهاجرت نخبگان ایرانی به خارج از کشور، در فضای مجازی و برخی از رسانه‌‌های نامعتبر دست به دست می‌شود به طوری که فضایی وهم آلود و سنگین درباره فرارمغزها از ایران در ذهن افکار عمومی ترسیم شد تا بذر ناامیدی در جامعه شیوع پیدا کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اما سوالی که باید به آن پاسخ داد این است ما این تعداد نخبه در کشور داشتیم که سالانه۳۰۰ هزار نفرشان بخواهند کشور را به قصد مهاجرت ترک کنند؟! با کمی تامل در می‌یابیم که بسیاری از آمارهایی که در سال‌های اخیر در خصوص فرارمغزها یا مهاجرت نخبگان دهن به دهن می‌شوند معتبر نیستند. از این رو در این گزارش قصد داریم به بررسی وضعیت مهاجرت نخبگان ایرانی و نقش اکوسیستم دانش بنیان و کشور در جذب نخبگان بپردازیم.
*وضعیت مهاجرت و جذب نخبگان در ایران چگونه است؟
آخرین و جدیدترین گزارش‌‌های بین‌المللی نشان می‌دهد همزمان با افزایش دانشجویان خروجی از کشور و همچنین دانشجویان ورودی به کشور، در سال ۲۰۱۸، کشور ایران حائز رتبه نوزدهم در میان کشورهای دانشجوفرست و رتبه سی‌ویکم در میان کشورهای دانشجوپذیر بوده است.براساس این آمار تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور، طی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸ با افزایشی ۲/۳ برابری و تعداد دانشجویان خارجی در ایران نیز طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ با افزایشی ۸ برابری همراه بوده است.
در همین راستا چندی پیش سورنا ستاری معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری و رئیس بنیادملی نخبگان با اشاره به اینکه در حال حاضر ۶۰ هزار دانشجوی ایرانی یعنی حدود ۵/۱ درصد جمعیت دانشجویان کشورمان در دیگر کشورها تحصیل می‌کنند، گفته بود: این عدد در مقابل خیل عظیم دانشجویان کشور محدود و بسیار ناچیز است و برخلاف آمارهای غیرواقعی، درصد خروج نخبگان و دانشجویان ایرانی از کشور رقم بالایی نیست.
معاون علمی و فناوری رییس جمهوری یا اشاره به اینکه ۳۰ درصد از دانشجویان برخی کشورهای همسایه ایران در کشورهای دیگر ادامه تحصیل می دهندافزود: با این عددها می توان اثبات کرد تعداد دانشجویان ایرانی خارج از کشور رقم کم و قابل دفاعی است. البته که ما اعتقاد داریم باید ارتباطات بین المللی خود را حفظ کنیم و دانشجویان ما با علم روز و اساتید جهانی در ارتباط باشند.
*نقش اکوسیستم دانش‌بنیان کشور در مهاجرت نخبگان
برای همه دانش‌آموزانی که کنکور ریاضی می‌دهند، قبول‌شدن در صنعتی شریف یک ایده‌آل است؛ دانشگاهی که جمعی از بهترین نخبگان کشور در آنجا درس می‌خوانند و دقیقا به همین خاطر است که گره خیلی از مشکلات کشور مخصوصا در زمینه‌های فنی باید به دست فارغ‌التحصیلان این دانشگاه باز شود.اما شرط اصلی این نقش‌آفرینی، فراهم بودن شرایطی است که این نخبه‌ها بتوانند ایده‌ها و راه‌حل‌های فناورانه‌شان را به محصولی عملیاتی تبدیل کنند. اتفاقی که با گسترش زیست بوم دانش‌بنیان کشور تبدیل به زیرساختی برای جذب و نگه‌داشت نخبگان در کشور شده است.
*مهاجرت نخبگان برای ادامه تحصیل اتفاق مثبتی است
«مجید دهبیدی‌پور» رئیس پارک علم و فناوری شریف با اشاره به مثبت بودن گردش و مهاجرت نخبگان برای ادامه تحصیل به کشورهای خارجی توضیح داد: بیایید به ۲۵ سال پیش برویم. آن زمان هم موضوع مهاجرت نخبگان وجود داشت و بسیاری از دانشجویان شریف بعد از اتمام درسشان مهاجرت می‌کردند. اما باید به این نکته مهم توجه کرد؛ اینکه کسی بعد از اتمام دوره لیسانس و فوق لیسانس به خارج کشور برود و تحصیل کند لزوما یک پدیده منفی نیست. اتفاقا ما باید گردش نخبگان را ترویج دهیم. اینکه فردی لیسانس و فوق لیسانس را ایران بوده و برای دکترا به تورنتو رفته و بعد از چندسال به کشور بازگشته و در داخل کشور ارزش آفرینی می کند اتفاق بسیار بزرگی است. هر نیرویی که این مسیر را طی می کند و برمی گردد ، ارزشی که ایجاد می کند شاید ده ها برابر آن چیزی باشد که این فرد داخل کشور می ماند.به صورت کلی مهاجرت نخبگان برای ادامه تحصیل اتفاق مثبتی است. نکته منفی آن جایی است که فردی لیسانس یا فوق لیسانس خود را بگیرد و بعد از مهاجرت به کشور بازنگردد.
*تعامل و ارتباط نخبگان با دانشگاه‌های بزرگ دنیا نوعی پویایی است
مهدی قلعه‌نوی رئیس مرکز تعاملات بین الملل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز در گفت‌وگو با خبرنگار علم و پیشرفت خبرگزاری فارس در مورد مهاجرت نخبگان توضیح داد: تعریف مهاجرت در حوزه علم و فناوری متفاوت است. در تعامل بودن با دانشگاه های برتر دنیا اتفاق بدی نیست. مهاجرت زمانی رویدادی منفی است که فرد نخبه مهاجرت کند و ارتباطش را با داخل کشور را قطع کند اما اگر مهاجرت به صورتی باشد که فرد با محیط های علمی داخل کشور در تعامل باشد اتفاقی مثبت است.
وی در ادامه افزود: آن چیزی که دشمنان انقلاب با تبلیغات و فشارهای کشورهای غربی دنبال می کنند این است که فناور و نخبه ما به خارج کشور برود و ارتباط علمی با داخل کشور نداشته باشد. طبیعتا مهاجرتی که فرد در خارج از کشور کسب علم کند و بعد در داخل کشور کسب و کار خود را بیاندازد و با محیط های علمی داخل و خارج از کشور در ارتباط باشد یک نوع پویایی است.فناوری و نوآوری زمانی رشد می کند که پویا باشد و با جدیدترین علوم موجود در دنیا در ارتباط و تعامل باشد.
*اکوسیستم نوآوری؛ هسته‌ای برای جذب و نگه داشت نخبگان
اگر امروز را با ۲۵ سال پیش مقایسه کنیم می بینیم در کشور فضایی شکل گرفته است که به شدت قابلیت جذب نخبگان را دارد و آن فضای کارآفرینی و استارتاپی و نوآوری کشور است. رئیس پارک علم و فناوری شریف نیز معتقد است فضای کارآفرینی و دانش‌بنیان کشور نقش موثری در جذب نخبگان دارد. او در این خصوص توضیح داد: در مجموعه دانشگاه شریف، بسیاری از نخبگان یا ایجادکننده استارت آپ‌ها و شرکتهای دانش‌بنیان هستند یا در این شرکت‌ها مشغول بکارند. از ۳ هزار نفری که در ناحیه نوآوری شریف هستند درصد زیادی از نخبگان و فارق التحصیلان دانشگاه هستند. پس نکته دومی که باید به آن توجه داشته باشیم این است که شرکتهای دانش بنیان، اکوسیستم نوآوری، استارتاپ ها و این فضای کارآفرینی که در کشور شکل گرفته است قابلیت جذب و نگه داشت نخبگان را دارد. یک نخبه در هرجایی کار نمی کند، فضای کار این افراد باید نوآورانه و چالشی باشد به این صورت که هر روز با یک مسئله فنی برخورد کند و آن مسئله را حل کند. با دست و پنجه نرم کردن با این چالش هاست که فرد انگیزه پیشرفت و ارزش آفرینی پیدا می کند.
* ردپای نخبگان خارج رفته در استارتاپ‌های موفق کشور
دهبیدی با تاکید بر لزوم تقویت این اکوسیتم افزود:امروز جریان نوآوری کشور تبدیل به مرکزی برای جذب و نگه داشت نخبگان شده است و اگر این اکوسیستم نبود، وضعیت مهاجرت نخبگان بسیار بد می شد. پس ما به گردش نخبگان و رفتن و آمدنشان رای مثبت می دهیم و تلاش می کنیم جذابیت هایی را ایجاد کنیم که جوانان داخل کشور بمانند و دوم برای بازگشت کسانی که رفته اند تلاش کنیم. این کار بدون توسعه نوآوری و شرکت های دانش بنیان اتفاق نخواهد افتاد.بهترین ظرفی که می تواند این جوانان را نگه دارد و آن ها را به کشور جذب کند قطعا شرکت های دانش بنیان هستند. اگر شما استارتاپ های موفق کشور را مرور کنید خواهید دید تعداد زیادی از این ها را جوانانی ایجاد کرده اند که به خارج کشور رفته اند تحصیل کرده اند و حالا به کشور بازگشته اند.
*با تسهیل قوانین نخبگان را وارد جریان دانش‌بنیان کنیم
رئیس مرکز تعاملات بین الملل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز رونق و توسعه شرکتهای دانش‌بنیان را یکی از عوامل موثر در کاهش مهاجرت نخبگان دانست و گفت: پایه شرکتهای دانش‌بنیان بر مبنای دانش، تحقیق و توسعه داشتن محصول فناورانه و... است، از این رو توسعه آن توسعه نوآوری و فناوری است. از سوی دیگر هویت این شرکت ها بر مبنای نیروی انسانی است که می تواند نیاز کشور را به وسیله دانش و نوآوری خود رفع کند. طبیعتا شرط توسعه شرکتهای دانش بنیان، وجود نیروی انسانی نخبه صاحب دانش و نوآوری است. پس هرچقدر ما قوانین و مقرارت و تجارت شرکت های دانش بنیان را تسهیل کنیم، نیروی انسانی نخبه وارد این جریان می شود و زمانی که یک فرد نخبه در داخل کشور کسب و کار داشته باشد و احساس اثرگذاری داشته باشد دیگر به سمت مهاجرت نمی رود و ما شاهد کاهش چشمگیر مهاجرت نخبگان به خارج از کشور خواهیم بود.
*برنامه معاونت علمی برای همکاری با متخصصان ایرانی خارج از کشور
در همین راستا مرکز تعاملات بین الملل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برنامه‌ی حمایتی را تحت عنوان برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور تعریف کرده است تا ظرفیت های تخصصی و دانشی ایرانیان خارج از کشور به شرکت های دانش بنیان و خلاقی که در داخل فعالیت می‌کنند، پیوند بخورد و جامعه از این تخصص ها بهره‌مند شود.
حمایت از تأسیس شرکتهای نوپا (مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده)، اشتغال در شرکتهای دانش بنیان و شرکتهای زایشی دانشگاه، همکاری به عنوان اساتید مدعو و معین، استفاده از دوره‌های پسادکتری و فرصت مطالعاتی، حمایت از سخنرانی و برگزاری کارگاه با همکاری دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز علمی و فناوری منتخب کشور،گذراندن دوره نظام وظیفه تخصصی با مدت ۲ ماه دوره آموزشی و حداقل ۱۴ ماه دوره انجام پروژه جایگزین خدمت، تسریع و تسهیل فرایند جذب عضویت در هیأت علمی مؤسسات علمی و پژوهشی کشور و اخذ گرنت استادیارجوان از جمله خدماتی است که متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور می‌توانند از آن بهره ببرند.
مهدی قلعه نوی با ارائه جدیدترین آمار از همکاری نخبگان خارج از کشور با مرکز تعاملات بین الملل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت: تقریبا در ۵ سال گذشته نزدیک به ۹ هزار نفر از متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور که از برنامه‌های ما در قالب های مختلف استفاده کرده‌اند.معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری سعی کرده است در تمام نقاطی که می تواند نقطه تماس این نخبگان با داخل کشور باشد یک مکانیزم حمایتی در نظر بگیریم. حدود ۱۰۰ پایگاه در داخل کشور از مراکز دانشگاهی، مراکز پژوهشی و شرکت های دانش بنیان در نظر گرفته ایم که نقاط ورودی متخصصان و نخبگان ایرانی خارج از کشور هستند و این افراد می توانند با توجه به نیاز و علاقه خود با این پایگاه ها در ارتباط باشند و همکاری شکل دهند.
*شکل‌گیری بیش از ۶۵۰۰ همکاری موفق با نخبگان ایرانی خارج از کشور
رئیس مرکز تعاملات بین الملل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری افزود: تاکنون تعدادی زیادی از این نخبگان به کشور بازگشته اند ودر این راستا بیش از ۶۵۰۰ همکاری موفق شکل گرفته است. این افراد حدود ۳۰۰ شرکت دانش‌بنیان تاسیس کرده اند، همچنین ۶۰۰ نفر از آن ها عضو هیئت علمی دانشگاه ها شده اند. باتوجه به شرایط کشور سالانه بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر از متخصصان ایرانی خارج از کشور از برنامه‌های ما استفاده می‌کنند.ما در مرکز تعاملات بین الملل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز تلاش کرده ایم به مشکلات این عزیزان توجه کنیم و به رفع آن ها کنیم.
انتهای پیام/
منبع: فارس
کلیدواژه: مهاجرت دانشگاه های برتر فرارمغزها مهاجرت نخبگان ایرانی خارج از کشور شرکت های دانش بنیان نخبگان ایرانی مهاجرت نخبگان داخل کشور ادامه تحصیل دانشگاه ها جذب نخبگان فضای کار
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۷۹۴۸۴۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
گسترش بازار صادراتی دانش بنیان‌های ایرانی در ۱۶ کشور دنیا
سیدمجتبی قدمگاهی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به برگزاری ششمین دوره برگزاری نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۴ (یکی از مهمترین رویدادهای تجاری برای معرفی توانمندی های صادراتی) اظهار کرد: آن چیزی که ما در سال های گذشته تاکنون شاهد بودیم این است که سال به سال بر رونق و پویایی این نمایشگاه در حال افزوده شدن است و این موضوع نشانگر این است که نمایشگاه اکسپو در سطح بین الملل دیده می شود.
معاون توسعه کسب و کار بین المللی سازمان توسعه همکاری های علمی و فناورانه بین المللی معاونت علمی یکی از موضوعات مدنظر و مورد تاکید مقامات و مسولان کشور را رونق شرکت های مبتنی بر دانش، عنوان کرد و گفت: نگاه کشور و حاکمیت این است که با فعال کردن و رشد اقتصاد دانش بنیان، نتیجتا رشد اقتصادی سریع تر و موثری نسبت به شرایطی که صرفا خام فروشی کنیم، خواهیم داشت.
قدمگاهی با اشاره به حضور فعال شرکت های دانش بنیان برای نمایش توانمندی های صادراتی خود در اکسپو ۲۰۲۴ گفت: امسال برای اولین بار شرکت های دانش بنیان در سالن ۳۷A که مرکز دائمی نمایشگاه دانش بنیان است، استقرار دارند و عموم مردم می توانند از این نمایشگاه بازدید کنند. سال‌های گذشته صرفا مقامات و هیات های تجاری امکان بازدید داشتند اما امسال ورود برای عموم آزاد است.
حضور ۷۰۰ شرکت دانش بنیان در اکسپو ۲۰۲۴/عرضه ۱۵۰۰ دستاورد فناوران ایرانی
وی ضمن اعلام اینکه در سالن ۳۷A نمایشگاه بین المللی به طور مجزا ۷۰۰ شرکت دانش بنیان به نمایش ۱۵۰۰ محصول و دستاورد فناورانه و نواورانه خود می پردازند، خاطرنشان کرد: البته برخی دیگر از شرکت های دانش بنیان در سایر سالن های نمایشگاه حضور دارند ولی آمار دقیقی از این شرکت ها نداریم.حضور فعال دانش بنیان ها در این نمایشگاه نشان می دهد چه ظرفیت خوبی در اکوسیستم دانش بنیان داریم.
معاون توسعه کسب و کار بین المللی سازمان توسعه همکاری های علمی و فناورانه بین المللی معاونت علمی ادامه داد: اکسپو ۲۰۲۴ از روز شنبه ۸ رادیبهشت ماه آغاز شده و تاکنون هیات های خارجی و مقامات بلندپایه کشورها از دستاوردهای دانش بنیان های ایرانی بازدید کرده اند که از جمله می‌توان به بازدید رییس اتاق تجارت روسیه، معاون وزیر صنعت ازبکستان، وزیر تجارت عمان، وزیر صنعت فناوری های پیشرفته امارات، رییس اتاق بازرگانی ترکیه و سفرای کشورهای اروگوئه، ونزوئلا و ازبکستان اشاره کرد.
پیش بینی درباره سهم ۲۰ درصدی از قراردادهای صادراتی اکسپو ۲۰۲۴
قدمگاهی ضمن اعلام اینکه سال گذشته در مجموع در نمایشگاه اکسپو ۴۰۰ میلیون دلار قرارداد منعقد شد، گفت: امسال پیش بینی می شود یک میلیارد دلار قرارداد در این نمایشگاه منعقد شود و ما امیدواریم که سهم دانش بنیان ها از قراردادها بیش از ۲۰ درصد یعنی ۲۵۰ میلیون دلار باشد.
صادرات ۲/۵ میلیارد دلاری دانش بنیان ها در ۱۴۰۲
وی ادامه داد: طبق آمار رسمی گمرک یک رشد قابل توجهی در صادرات دانش بنیان ها اتفاق افتاده است به طوری که در سال ۱۴۰۲ بیش از ۲/۵ میلیارد دلار صادرات دانش بنیان داشتیم که البته این رقم را کمتر از چیزی که گمرگ گفته است، اعلام می کنم چرا که تعدادی از این ها را در رصدخانه مهاجرت صادرات دانش بنیان را پایش و حذف می کنیم تا به آمار خالصی از صادرات دست یابیم.
معاون توسعه کسب و کار بین المللی سازمان توسعه همکاری های علمی و فناورانه بین المللی معاونت علمی با بیان اینکه به همت سازمان توسعه تجارت برای بازدید از نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۴ بیش از ۲ هزار مهمان خارجی که همه بازرگان و تاجر هستند وارد ایران و مستقر شده اند، گفت: این تجار در واقع سفیر معرفی دستاوردها و توانمندی های جمهوری اسلامی ایران در کشورهای خود هستند و قطعا این ۲ هزار نفر سال بعد ۶ هزار نفر را با خودشان خواهند آورد و این تصاعد را در سال های بعد خواهیم داشت کما اینکه سال گذشته حدود هزار مهمان داشتیم و امسال دو برابر شد.
کدام محصولات دانش بنیان ایرانی بیشتر صادر می‌شود؟
قدمگاهی در پاسخ به این سوال که کدام محصولات و دستاوردهای دانش بنیان های ایرانی صادرات بیشتری دارند؟ گفت: محصولات صنایع شیمیایی و پلیمری به لحاظ عددی بیشترین سهم را در صادرات دارند اما اعتقاد داریم این اعداد نیستند که برای ما آورده دارند، چرا در محصولات شیمیایی و پلیمری مواد را می فروشیم و هرچقدر هم فناوری به آن افزوده باشیم و محصول مبتنی بر دانش تولید کرده باشیم، نهایتا قیمت اصلی کالا را ماده اولیه آن که از منابع کشور تهیه شده، شکل می دهد و ما در حقیقت منابع می دهیم و در ازای آن پول می گیریم. در برخی محصولات تجهیزات آزمایشگاهی، پزشکی و صنعتی مواد و مصالحی که صرف شده، آنچنان عددی ندارد ولی قیمت و ارزش افزوده این محصولات بسیار بالاتر است و ما در در واقع فکر، دانش، طراحی و مهندسی را می فروشیم و در این شرایط ضریب بازدهی بسیار بیشتری در دراز مدت برای کشور به ارمغان خواهد آورد.
۱۶ کشور هدف صادراتی دانش بنیان‌های ایرانی
وی ضمن اشاره به اینکه ما در سامان همکاری های علمی و فناورانه بین المللی بنا داریم در یک سری بازارها عمیق تر شویم چرا که در گذشته همه دنیا را به یک شکل نگاه می کردیم و منابعمان به عبارتی در برخی کشورها هدر می رفت، تصریح کرد: ۱۶ کشور به عنوان هدف اصلی صادرات محصولات دانش بنیان ایرانی انتخاب کردیم که ۴ کشور همسایه یعنی ترکیه، افغانستان، عراق و جمهوری آذربایجان در اولویت قرار دارند و سعی داریم با یک جهت دهی مناسب، شرکت های دانش بنیان با بازار کشورهای هدف تعاملات بیشتری داشته باشند.
بازرگانان عراق و ترکیه تسلط خوبی بر بازار دانش بنیان‌ها دارند
معاون توسعه کسب و کار بین المللی سازمان توسعه همکاری های علمی و فناورانه بین المللی معاونت علمی ادامه داد: در حال حاضر بازرگانان عراق و ترکیه به طور مستمر در ایران رفت و آمد دارند و بعضا اطلاعاتشان درباره شرکت های دانش بنیان ایرانی از بازرگانان ایرانی بیشتر است و کاملا به این بازار مسلط هستند و لذا ما به عنوان دولت خیلی نیازی نیست روی این کشورها انرژی بگذاریم اگرچه همکاری با این کشورها نیاز به برنامه ریزی بلند مدت دارد. پاکستان، هندوستان، ویتنام، ازبکستان، عمان، اندونزی، برزیل، ونزوئلا و ... از دیگر مقاصد صادراتی دانش بنیان ها به شمار می رود تعامل بیشتر با آن ها در دستور کار قرار دارد.
صادرات تجهیزات آزمایشگاهی و پزشکی ایرانی به آمریکا و کشورهای اروپایی
قدمگاهی همچنین درباره صادرات محصولات دانش بنیان ایرانی به کشورهای اروپایی و همکاری با آن ها نیز توضیح داد و گفت: تجارت با اروپا به لحاظ فنی و هم به لحاظ تجاری و شرایط تحریمی برای ما متفاوت است. همکاری با کشورهایی که در اتحادیه اروپا هستند، سختی کار بیشتری برای ما دارد اگرچه شدنی است و شرکت های داریم که محصولات خود را به ایالات متحده آمریکا هم صادرات کردند به طور مثال شرکت هایی داریم که توانسته اند تجهیزات آزمایشگاهی به آمریکا و تجهیزات پزشکی به کشورهای اروپایی بفروشند منتها اگر قرار باشد سرمایه گذاری آنچنانی در این مسیر داشته باشیم، بازدهی که از ارتباط و تعامل با کشورهایی مثل هندوستان یا پاکستان داریم، در ارتباط با کشورهای اروپایی نخواهیم داشت و لذا موظفیم منابعمان را آنجایی هزینه کنیم که بازدهی بیشتری برایمان داشته باشد.
کد خبر 6092782
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت