بررسی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی در زمان معاصر
تاریخ انتشار: ۳۰ مرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۸۰۳۹۲۸
به انواع هر گویش، لهجه می‌گویند، برای مثال گویش فارسی دارای لهجه‌های تهرانی، اصفهانی، شیرازی، کرمانی و … است و گویش گیلکی دارای لهجه‌های رشتی، لاهیجانی، رودسری، آستانه‌ای. گویش‌ها از نظر آوایی، واژگانی و دستوری با هم تفاوت‌های بسیاری دارند و فهم آن‌ها نیاز به آموزش دارد، ولی لهجه‌های هر گویش معمولا تنها تفاوت‌های آوایی و واژگانی دارند و فهم آن‌ها نیاز به آموزش چندانی ندارد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
بیشتربخوانید
چه کسانی لهجه تهرانی‌ها را عوض کردند؟ + تصاویردر ایران از سده چهارم هجری تاکنون گویش‌های متعددی علاوه بر زبان «فارسی دری» وجود دارد که برخی از آن‌ها آثار نوشته شده و ادبی نیز دارند و بسیاری دیگر تنها زبان محاوره قوم‌های بزرگ یا کوچکی هستند که در گوشه و کنار فلات ایران زندگی می‌کنند. در ادامه به مهم‌ترین گویشهایی که در زمان معاصر از آن‌ها استفاده می‌شود، اشاره شده است.
تاجیکی: این زبان همان فارسی دری است، ولی با کمی تفاوت در واژگان و چگونگی ادای برخی از واکها. تاجیکی زبان ملی جمهوری تاجیکستان است و در بسیاری از نواحی جمهوری ازبکستان و در شهر‌های بزرگ بخارا و سمرقند و در بین گروهی از ساکنان جمهوریهای قرقیزستان و قزاقستان نیز متداول است. تاجیکان اصیل، بازمانده ایرانیانی هستند که از قدیمترین روزگار در آنجا میزیستهاند و به تدریج اقوام دیگر مشرق آسیا در سرزمینشان نفوذ کردند و جای گرفتند و اکنون قسمتهایی از این ناحیه به صورت جزیرههایی باقی مانده که مردم آن زبان و آداب ایرانی خود را حفظ کرده‌اند. از نویسندگان بزرگ تاجیکستان در دوران اخیر «صدرالدین عینی» است که پدر ادبیات جدید تاجیکستان شمرده می‌شود و رمان و داستان و شعر و مقاله‌های پژوهشی فراوانی دارد.
بختیاری و لری: در کوهستان بختیاری و بخشی از مغرب استان فارس ایلهای بختیاری و ممسنی و بویراحمدی به گویشهایی سخن می‌گویند که با کردی خویشاوندی دارد، اما با هیچ‌یک از شعبههای آن درست یکسان نیست و میان خود آن‌ها نیز ویژگیها و دگرگونیهایی وجود دارد که هنوز با دقت حدود و فاصله‌های آن‌ها مشخص نشده است. ولی معمولا همه گویش‌های بختیاری و لری را جزو یک گروه می‌شمارند.
کردی: کردی به زبان مردمی گفته می‌شود که در سرزمین کوهستانی واقع در مغرب فلات ایران زندگی می‌کنند. بخشی از این ناحیه اکنون جزو ایران است و بخشی در کشور ترکیه و بخش دیگر از جمله کشور عراق شمرده می‌شود. در بیرون از این منطقه نیز اقلیتهای کرد وجود دارند که از آن جمله گروهی در شمال خراسان و گروههایی در جمهوریهای ارمنستان، گرجستان و آذربایجان و عده اندکی نیز در ترکمنستان به این گویش‌ها سخن می‌گویند. در سوریه نیز یک اقلیت کرد زبان از چند سده پیش به وجود آمده است. از سده‌های پنجم و ششم هجری آثار ادبیات شفاهی و کتبی کردی در مآخذ تاریخی دیده می‌شود. از جمله قصیدهای ملمع از انوشیروان بغدادی معروف به شیطان العراق که در معجم البلدان آمده است.
دری افغانستان: دری نام یکی از دو زبان رسمی کشور افغانستان است. زبانی که به طور مطلق دری خوانده می‌شود در حقیقت ادامه همان فارسی دری است که «رابعه بنت کعب»، «دقیقی»، «عنصری بلخی»، «سنایی»، «سید حسن غزنوی»، «عبدالحی گردیزی»، «خواجه عبدالله انصاری هروی»، «ناصرخسرو قبادیانی» و دهها تن مانند آن‌ها با همکاری بزرگان دیگر آن را به کمال رسانده‌اند. زبان دری افغانستان با فارسی تفاوتهایی جزیی دارد. برخی از خصوصیات صرف و نحوی محلی در آن وارد شده و از این جهت از فارسی ادبی متداول در ایران متمایز شده است.
بلوچی: بلوچی از گویش‌های ایرانی شمال غربی است، اما نشانه سخنگویان به این گویش را در مشرق ایران میبینیم. در شاهنامه جای این قوم در حدود شمال خراسان امروزی آمده است. در کتاب‌های جغرافیایی از این قوم در حدود کرمان یاد می‌شود. پس از آن بر اثر عوامل تاریخی این قوم به کنارههای دریای عمان رفته و در همان جا ساکن شدند. اکنون بخشی از بلوچان در دورترین بخش جنوب شرقی ایران و بخشی دیگر در غرب کشور پاکستان امروزی جای دارند. مجموع این ناحیه بلوچستان خوانده می‌شود که بر حسب مرز‌های سیاسی به بلوچستان ایران و بلوچستان پاکستان تقسیم می‌شود. گروهی از بلوچان نیز در بخش جنوبی افغانستان و جنوب غربی پنجاب و طایفه‌ای از آنان نیز در کرمان و لارستان و سیستان و خراسان سکونت دارند.
تاتی: در سرزمین آذربایجان یکی از زبان‌ها یا گویش‌های ایرانی رایج تاتی است. سخنگویان به این زبان در جمهوری آذربایجان (شمال شرقی شبه جزیره آبشوران) و برخی از نقاط داغستان سکونت دارند. در برخی از روستا‌های آذربایجان ایران نیز زبان تاتی هنوز رایج است.
تالشی: در جلگه لنکران و سرزمین آذربایجان شوروی سابق، یک زبان ایرانی دیگر متداول است که تالشی خوانده می‌شود و در قسمت جنوب غربی دریای مازندران و در مرز ایران و شوروی سابق نیز گروهی به این زبان سخن می‌گویند. زبان تالشی از جمله زبانهای ایرانی شمال غربی است که در زمان‌های پیش (تا حدود سده‌ی دهم هجری) در سرزمین آذربایجان رایج بوده و از آن پس جای خود را به یکی از گویش‌های ترکی داده است. آثاری از این زبان به صورت دوبیتی‌هایی منسوب به ناحیه اردبیل و متعلق به سده هشتم هجری در دست است.
گیلکی: از گویش‌های ایرانی است که در بخش گیلان و دیلمستان متداول بوده و هنوز مردم استان گیلان آن را در گفتار به عنوان زبان مادری خود به کار میبرند. از زبان گیلکی دو بیتیهایی معروف به «شرفشاهی» در دست است که به شاعری موسوم یا ملقب به «شرفشاه» نسبت داده می‌شود. در سده اخیر برخی از شاعران محلی مانند «کسمایی» به این گویش شعر‌های سیاسی و وطنی سرودهاند.
طبری یا مازندرانی: یکی دیگر از گویش‌های ایرانی کرانه دریای مازندران است که در استان مازندران کنونی و طبرستان قدیم متداول است. این گویش در شهر‌ها و نواحی کوهستانی چه در تلفظ و چه در واژگان اختلافی دارد. در بخش شهرنشین تأثیر شدید زبان فارسی دری دیده می‌شود که رفته رفته جای گویش محلی را میگیرد. زبان طبری در زمان‌های گذشته دارای آثار ادبی قابل توجهی بوده است. کتاب «مرزبان نامه» نخست به این زبان تألیف شده و سپس آن را در سده هفتم هجری به فارسی دری برگرداندهاند. در «قابوسنامه» و «تاریخ طبرستان» ابن اسفندیار و مآخذ دیگر نیز شعر‌هایی به این زبان هست. در زمان معاصر مردم مازندران شعر‌هایی به زبان محلی خود در یاد دارند و می‌خوانند که عنوان عام «امیری» به آن‌ها داده می‌شود.
پشتو: زبان پشتو که افغانی هم خوانده می‌شود در نواحی جنوبی و مرکزی کشور افغانستان و بخش شمال غربی پاکستان متداول است. گروهی از پشتو زبانان در بلوچستان و اندکی در چترال و کشمیر و کناره مرز‌های ایران و افغانستان سکونت دارند. قدیمیترین آثار زبان پشتو از سده‌های نهم و دهم هجری است. در طی سده‌های متمادی پشتو تنها در گفتار به کار میرفته و آثار ادبی به این زبان بسیار اندک بوده است. تنها از سی – چهل سال پیش بود که دولت افغانستان پشتو را زبان رسمی کشور قرار داد و از آن پس روزنامه، کتاب و آثار ادبی به این زبان پدید آمد و تدریس آن در آموزشگاهها معمول شد.
آسی: در بخشهایی از سرزمین قفقاز بقایای یکی از زبانهای ایرانی هنوز متداول است. این زبان «آسی» خوانده می‌شود. گویندگان این زبان بخشی در جمهوری آستی شمال و بخشی در جمهوری گرجستان که ناحیه خودمختار «آستی جنوبی» خوانده می‌شود، سکونت دارند. زبان آسی به دو گویش اصلی تقسیم می‌شود که یکی را «ایرونی» و آن یک را «دیگوری» می‌خوانند. گویشی که بیشتر جنبه ادبی دارد «ایرونی» است. زبان آسی را دنباله زبان سکایی باستان می‌شمارند و در هر حال یکی از شعبههای زبانهای ایرانی است.
درباره رابطه گویش‌های ایرانی امروز با یکدیگر و طبقه‌بندی آن‌ها با وجود تحقیقات و مطالعاتی که انجام گرفته است هنوز نظر صریح و قطعی نمیتوان داشت. فارسی نو یا فارسی دری که دنباله زبان فرهنگی و اداری و بازرگانی دوره ساسانیان است و خود حاصل تحول و تکامل یکی از گویش‌های جنوب غربی است؛ بر همه گویش‌های محلی غلبه یافته، هر چند، چنان که در تکوین هر زبان ادبی و رسمی طبیعی و جاری است، کلمه‌های بسیاری را از گویش‌های شمال غربی و شمال شرقی گرفته و اقتباس کرده است.
منبع: شهروند آنلاین
باشگاه خبرنگاران جوان وبگردی وبگردیمنبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: گویش محلی لهجه سکونت دارند آثار ادبی فارسی دری شمال غربی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۸۰۳۹۲۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
علل موفقیت در فتح خرمشهر از زبان سرهنگ عراقی + ویدیو
یکی از فرماندهان ارتش بعث عراق با اشاره به شوکه شدن عراق از استراتژی که توسط فرماندهان نظامی ایران با محوریت فرمانده سپاه پاسداران در دوران دفاع مقدس برای فتح خرمشهر و پس زدن بعثی‌ها از جنوب ایران در عملیات بیت المقدس در پیش گرفت، نسبت به ابعاد این استراتژی و تاثیر آن در رقم خوردن این فتح بزرگ سخن به میان آورد. به گزارش «تابناک»؛ عملیات بیت‌المقدس، یکی از بزرگ‌ترین رویداد‌های نظامی تاریخ ایران و یکی از بزرگ‌ترین نبرد‌های تاریخ دفاع مقدس محسوب می‌شود. ۱۳۰ هزار رزمنده ایرانی در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد دهم اردیبهشت ۱۳۶۱ در محور اهواز، خرمشهر و دشت آزادگان با هدف آزادی بخش وسیعی از جنوب ایران و تمرکز عمده بر بازپس گیری خرمشهر، عملیاتی را آغاز کردند که سه هفته به طول انجامید و این روز‌ها مصادف با آخرین روزهای این عملیات غرورآفرین است.
پس از پیشروی سریع رزمندگان ایران، نیروهای عراقی که شوکه شده بودند، مجبور به عقب نشینی از خرمشهر شدند تا در قالب عملیات دفاعی تلاش کنند دست کم مناطق اشغالی کمتری را از دست بدهند یا مواضعی را پس بگیرند. در اول خرداد ۱۳۶۱ ارتش عراق پاتک بزرگی را برای پس زدن نیروهای ایرانی شروع نمود. با وجود گستردگی این پاتک، نیروهای ایرانی توانستند در مقابل آن مقاومت کنند و سرانجام در سوم خرداد ۱۳۶۱ نیروهای ایرانی خرمشهر را که در روزهای ابتدای جنگ به اشغال ارتش عراق درآمده بود را آزاد نمودند. در هنگام شکست نیروهای عراقی بیش از ۱۹۰۰۰ سرباز عراقی به اسارت نیروهای ایرانی در آمدند. ایرانی‌ها همچنین مقادیر قابل توجهی مهمات و ادوات رزمی را به غنیمت گرقتند. این عملیات به قدری بزرگ بود که پس از سال‌ها هنوز ناگفته‌های بسیاری برای آن وجود دارد تا جایی که بسیاری از فرماندهان عراقی نیز در این باره سخن گفته و مقاله‌ها نوشته‌اند که از زوایای مختلف به این موضوع پرداختند. همچنین علل مختلفی برای پیروزی ایران بیان کرده‌اند که یکی از مهم ترینش استراتژی طراحی شده توسط فرماندهان نظامی ایران با محوریت محسن رضایی، فرمانده سپاه پاسداران در دوران دفاع مقدس که عراقی‌‌‌ها را شوکه کرده بود و یکی از مهم ترین دلایل این فتح بیان شده است.
سرهنگ ستاد فکری حسین از فرماندهان نظامی عراق در زمان دفاع مقدس علل این موفقیت را برشمرده و در ابتدا و مهم ترین عامل را راهبرد نظامی نظامی ایران تلقی کرده که با ابتکار عمل فرماندهی سپاه در دوران دفاع مقدس طراحی و به همت فرماندهان دلاور و رزمندگان سلحشور ایران به اجرا درآمد. آنچه در ادامه می‌خوانید علل این پیروزی از منظر «سرهنگ ستاد فکری حسین» از فرماندهان عراقی است: در ادبیات و عرف نظامی اصولی وجود دارد که تمام ارتش‌ها به عنوان شیوه‌ها و اسلوب رزم به آن‌ها تکیه می‌کنند. من در اثنای عملیات خرمشهر به عواملی برخوردم که تا حدودی در آزادسازی آن شهر سهیم بودند. این عوامل و عناصر در هر نبردی پایه و اصول هستند.
نیروهای اسلامی با به‌کارگیری آن عوامل توانستند دنیا را غافلگیر کنند و معادله جنگ را به نفع خود تغییر دهند، زیرا نبرد خرمشهر، یکی از بزرگ‌ترین نبرد‌ها در تاریخ معاصر است؛ این عملیات پشت صدام را شکست. بعد از آزادسازی خرمشهر ما تظاهر به توانمندی و پیروزی می‌کردیم، اما واقعیت اینکه پیروزی در خرمشهر و در شب آزادسازی آن به دست نیروهای اسلامی رقم خورد. منظور پیروزی در همه نبردهاست.
اما نیروهای اسلامی چگونه موفق شدند خرمشهر را آزاد سازند؟
به نظر ما عوامل مهمی وجود دارد که نیروهای اسلامی هنگام آماده شدن برای عملیات آن را در نظر گرفتند. این عوامل در موارد زیر نمایان است؛
۱ـ در عملیات پیشروی به سوی خرمشهر از عنصر غافلگیری به شکل مناسب استفاده شد. فرماندهی ما تصور می‌کرد که نیروهای اسلامی از سمت شهر پیشروی (حمله) خواهند کرد؛ اما نیروهای اسلامی پس از آنکه اقدام به کاهش سطح آب کردند، از طریق منطقه طاهری پیشروی و به این ترتیب، ما را غافلگیر کردند. این عملیات در حالی انجام شد که نیروهای ما از آن اطلاعی نداشتند.
۲ـ نیروهای اسلامی در استتار منطقه عبور موفق بودند؛ همچنین آن‌ها در عملیات احداث پل‌ها، مخفیانه و در سطحی وسیع موفق بودند.
۳ـ عملیات عبور دقیق و خارج از برد توپخانه‌ها و خمپاره‌ها انجام گرفت. این واقعیت نشان می‌دهد که نیرو‌ها با انضباط و مطیع فرماندهانشان بوده‌اند.
۴ـ نیروهای اسلامی پس از عبور به خاطر برخورداری از روحیه بالا، موفق شدند لایه دفاعی خط اول را پشت سر بگذارند و جاده خرمشهر ـ اهواز را تصرف کنند.
۵ـ نیروهای اسلامی هنگام پیشروی همه توان خود را متمرکز بر یک محور نکردند، بلکه در یک زمان از محورهای مختلفی استفاده کردند.
آن‌ها با رخنه در شمال خرمشهر در وضعیت بسیار مناسبی قرار گرفتند و موفق شدند آن رخنه را توسعه بدهند و به سوی مرکز شهر پیشروی کنند.
۶ـ نیروهای ما پس از آنکه از مرکز شهر بیرون رانده شدند، در خارج از شهر موضع گرفتند. این شرایط موجب شد، نیروهای ما بدون غذا، مهمات و سوخت بمانند. از این روی، در وضعیت مصیبت باری قرار گرفتند. البته این شرایط در پی عقب‌نشینی نیروهای ما از مواضع اصلی پیش آمد. نیروهای اسلامی هم از این موقعیت به نفع خود استفاده کردند و نیروهای عراقی را در محاصره کامل خود درآوردند، به نحوی که دیگر هیچ راهی برای آن‌ها نمانده بود؛ یا باید تسلیم می‌شدند یا مرگی سخت در انتظار آن‌ها بود.
در سایه این عوامل خرمشهر به دست نیروهای اسلامی آزاد شد. این افکار و نظریه‌ها محصول بررسی و تحقیق نبرد خرمشهر از ابتدا تا پایان آن به طور اختصاصی است. حق در صورتی که در پی آن طالبانی باشد از بین نمی‌رود.
فیلمی که در ادامه می‌بینید، گزارشی تصویری از عملیات آزادسازی خرمشهر و اتفاقات آن دوره است. تعداد بازدید : 9811 کد ویدیو دانلود فیلم اصلی کیفیت 480 کیفیت 284
حمله به نمازگزاران در گذره هرات افغانستان/ ۶ نفر شهید شدند