تشکیل وزارت بازرگانی، ارز چندنرخی را برمیگرداند / تلاطم قیمتی کالاهای اساسی به دلیل سیاستهای پولی و نه تجاری است
تاریخ انتشار: ۳۱ مرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۸۱۰۳۵۴
به گزارش اقتصاد آنلاین، به زعم بسیاری از کارشناسان وحدت مدیریتی در تولید، تأمین و توزیع و نظارت بر بازار نهادهها و کالاها موجب ایجاد ثبات و پیشگیری از نابسامانی در تنظیم بازار میشود .دلیل اصلی ایجاد وزارت بازرگانی، مهار و کنترل قیمت کالاها است، این در حالی است که تورم کالاها به دلیل مسائلی مانند خلق نقدینگی بسیار بالا و کسری مزمن بودجه بروز کرده است و ارتباطی به تشکیل وزارت بازرگانی ندارد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
بیگی نژاد با اشاره به این موضوع که تشکیل وزارت بازرگانی در حال حاضر هیچ منطقی ندارد، تصریح کرد: من جزء مخالفین تشکیل وزارت بازرگانی هستم. تمامی کارهای مربوط به کشاوزی اعم از تولید، توزیع، فروش، صادرات و تنظیم بازار در وزارت جهاد کشاورزی انجام میشود. بقیه موارد هم در وزارت صمت پیش میرود. تشکیل وزارت بازرگانی به این معناست که این نظام یکپارچه تصمیم گیری را از بین ببریم.
وی در ادامه گفت: اگر وزارت بازرگانی تشکیل دهیم، کار این وزارتخانه تنظیم واردات و نه صادرات خواهد بود. بخش تولید را مرکز دیگری برعهده دارد و وزارت بازرگانی نمیتواند متولی تولید باشد، وزارت بازرگانی فقط متولی واردات خواهد بود. بنابراین، واردات در دستور کار وزارت بازرگانی قرار خواهد گرفت. خیلی از اوقات به خاطر افزایش قیمت ارز، دولت خود را موظف میداند که از واردات حمایت کند و ارز ترجیحی بدهد. بنابراین، بار دیگر به همان چرخه پیشین بازخواهیم گشت.
بیگی نژاد در ادامه در خصوص مضرات تشکیل وزارت بازرگانی تصریح کرد: این اقدام به تولید ملی ضربه میزند. زیرا وزارت بازرگانی متولی واردات است و توجهی به تولید و صادرات نخواهد داشت. این به معنای آسیب به تولید ملی است. من منطقی برای تشکیل وزارت بازرگانی نمیبینم و ما واقعاً نمیدانیم که چرا برخی این بحث را مطرح میکنند.
این عضو کمیسیون انرژی مجلس خاطرنشان کرد: جداسازی وزارتخانهها از یکدیگر کار پرهزینهای است و روند طولانی و پردردسری دارد. باید ساختارها از یکدیگر جدا شوند و هزینههای جانبی و نهادی زیادی بر کشور تحمیل میشود. بهتر است در شرایط موجود به دنبال ریشه مشکلات باشیم و ببینیم که چرا با وجود ادغام وزارت بازرگانی و صنایع معادن هنوز هم مشکلاتی داریم. اصلاحات در درون چارچوبهای فعلی به نفع جامعه است. تشکیل وزارت بازرگانی به حل مشکلات کمک نخواهد کرد و فقط هزینه برای دولت دارد و به بزرگتر شدن آن میانجامد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا عمل به قوانین موجود از جمله قانون تمرکز وظایف و اختیارات بخش کشاورزی در وزارت جهاد کشاورزی به جای تأسیس وزارت بازرگانی گزینه بهتری نیست، تصریح کرد: قطعاً تشکیل وزارت بازرگانی در شرایط فعلی توجیهی ندارد و باید به فکر چارهای باشیم تا با چارچوبها و ساختارهای فعلی، مشکلات را حل کنیم. من هم با این موضوع موافق هستم که اجرای درست قوانین به نفع کشور است و میتواند به حل مشکلات کمک کند. به طور مثال، اگر گفته میشود که وزارت صمت گسترده است و نمیتواند کارها را پیش ببرد، برخی بخشها را میتواند به وزارتخانههای دیگر بسپارد. مثلاً حوزه پتروشیمی بهتر است به وزارت نفت سپرده شود تا ضمن کاسته شدن از اختیارات وزارت صمت تصمیم گیری در خصوص این بخش در وزارت نفت صورت بگیرد.
وی در تأیید نتیجه گزارش مرکز پژوهشهای مجلس مبنی بر اینکه مسئولیت واحد تولید و تجارت به نفع تولید ملی است و کمک میکند تولیدات ما در عرصه جهانی شرایط بهتری داشته باشند، گفت: با یکپارچگی بخش تولید و تجارت موافق هستم و جدا کردن وزارت بازرگانی از وزارت صمت را به مصلحت کشور نمیدانم. تجربه موفق کشورهای پیشرفته نشان میدهد که یکپارچگی نظام تولید و تجارت به نفع کشور است و منافع بیشتری برای ما دارد.
لینک کوتاه لینک کپی شد ۰ این مطلب برایتان مفید است؟ ارسال نظر وزارت بازرگانی هادی بیگی نژاد اخبار صنعت، معدن و تجارت اخبار مرتبط چرا ایجاد وزارت بازرگانی به شدت خطرناک است؟ / ذات این نهاد در تضاد با فعالیت آزادانه… ۱۴۰۱/۵/۲۹ خداحافظی احتمالی با آخرین وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران ۱۴۰۱/۴/۲۱ کدام صادرکننده فرش میتواند خودرو وارد کند؟ ۱۴۰۱/۵/۳۱ یک میلیارد دلار ارز قابل حصول در انبارها رسوب شد! ۱۴۰۱/۵/۳۰ فروش کالاهای غیراستاندارد در فروشگاههای اینترنتی جرم است ۱۴۰۱/۵/۳۰ از برکناری مدیرعامل تا حذف سهمیهبندی برای خرید محصولات فولادی ۱۴۰۱/۵/۳۰ آخرین ویدیو ها موشی که مترو را به هم ریخت + فیلم ۱۴۰۱/۰۵/۳۱ ۱۰:۳۷ تیکه سنگین ژاله صامتی به سن امین حیایی + فیلم ۱۴۰۱/۰۵/۳۱ ۱۰:۲۰ غرق شدن خودرو ۲۰۶ با سرنشین + فیلم ۱۴۰۱/۰۵/۳۱ ۱۰:۰۸ انتقام اصفهانی ها از پژمان جمشیدی! + فیلم ۱۴۰۱/۰۵/۳۱ ۰۹:۵۹ تیکه امیر جعفری به پارسا پیروزفر؛ کنار کراش العالمین وایستادم! ۱۴۰۱/۰۵/۳۱ ۰۹:۳۵ بازارچه آنلاین گوشی موبایل گوشی سامسونگ گوشی اپل، آیفون گوشی شیائومی ارسال نظر خرید نرم افزار هلو صرافی ارز دیجیتال خرید ارز دیجیتال خرید بیت کوین نقشه مترو تهران تقویم ۱۴۰۱ قیمت مسکن آخرین خبر ها ۱۱:۰۰ تشکیل وزارت بازرگانی، ارز چندنرخی را برمیگرداند / تلاطم قیمتی کالاهای اساسی به دلیل سیاستهای پولی و نه تجاری است ۱۱:۰۰ کیهان: توافق نکردن در برجام، بهتر از توافق بد است ۱۰:۵۹ بعد از ۵۰ سالگی این میوه ها رو بخورید ۱۰:۵۴ سردار کارگر: باید دست پلیس را هم بوسید که با بی حجابی ها برخورد کرد ۱۰:۴۹ ۴۲۰ میلیون کارت بانکی داریم! / چرا بانک ها فقط یک هفتم هزینه هر کارت را می گیرند؟ ۱۰:۴۶ نماینده مجلس: هنوز به لحاظ تخصصی امتیازهای مختلفی در مسیر مذاکرات تبادل می شود؛ نمی توان از متن پایانی حرفی زد ۱۰:۴۵ شاخص کل عقب نشست / بلاتکلیفی بورس همچنان ادامه دارد ۱۰:۴۱ قالیباف: اولویت امروز کشور معیشت مردم است ۱۰:۳۰ جریمه ریالی بدحجابی شایعه است ۱۰:۳۰ مدیرعامل تاپیکو: ما یک بنگاه اقتصادی هستیم و تنها به فکر سودیم ۱۰:۲۹ مرکز وکلای قوه قضاییه نمی تواند قانون مصوب مجلس را اجرایی نکند ۱۰:۱۹ سهمیه بنزین شهریور امشب واریز می شود ۱۰:۱۵ کدام صادرکننده فرش میتواند خودرو وارد کند؟ ۱۰:۱۱ وقتی همه اولویت هستند، یعنی هیچ اولویتی ندارید! ۱۰:۱۰ نرخ رسمی ۱۹ ارز افزایش یافت ۱۰:۱۰ عملکرد کاغذسازی کاوه با توجه به قدمت ماشین آلات، چشمگیر است ۱۰:۰۵ قهرمانی فرنگی کاران جوان ایران در رقابتهای جهانی با حمایت همراه اول ۱۰:۰۲ پروازهای ایران و ترکیه همچنان برقرار است ۰۹:۵۹ تأیید نهایی ۱۰۲هزار متقاضی تهرانی در نهضت ملی مسکن/ ۹۰۰هزار متقاضی تأیید نشدند ۰۹:۵۶ خرید یک واحد ۱۵۰ متری در غرب تهران چقدر سرمایه نیاز دارد؟ ۰۹:۵۳ رشد ۱ درصدی قیمت بیت کوین و اتریوم ۰۹:۴۷ وحیدی درباره لغو کنسرت ها: اساس بر این است که همکاران ما دخالت نکنند ۰۹:۴۵ صورتهای مالی سال ۱۴۰۰ بانک توسعه تعاون به تصویب مجمع عمومی رسید ۰۹:۲۹ همکاری فولاد مبارکه با نهادهای نظارتی/بزرگترین انحراف در فولاد انتصاب افراد فاقد تخصص در پستهای مدیریتی بود ۰۹:۱۰ شاهکار مسی در ۸ ثانیه + فیلم ۰۹:۰۶ هوای این ۱۳ استان بارانی خواهد بود ۰۹:۰۴ نفت از صعود بازماند ۰۹:۰۱ بورس پس از برجام؛ بازار افت می کند؟ ۰۸:۵۷ قیمت طلا در پایین ترین رقم طی سه هفته اخیر ۰۸:۴۷ نیسانی که بار کامیون می برد! + فیلم ۰۸:۴۲ پست معنادار کارلوس کی روش از تیم ملی ایران + عکس ۰۷:۰۰ در آستانه جام جهانی ۲۰۲۲ / تورهای دوحه قطر چند؟ + جدول ۰۳:۲۱ اگر این خصوصیات را دارید تنبل هستید! + راه درمان تنبلی ۰۳:۰۱ روش جدید و فوری برای لاغری شکم با آب گرم ۰۲:۴۷ علائم بحران سی سالگی برای زنان ۰۲:۳۱ دلیل خیانت عاطفی چیست؟ + علایم خیانت عاطفی در مردان و زنان ۰۲:۱۴ پوست موز هم خاصیت داره؟ ۰۲:۰۲ خطرناک ترین عوارض کراتینه کردن مو ۰۱:۴۶ برای هر ماشین چه نوع دزدگیری باید نصب کنیم؟ / بررسی انواع دزدگیر ماشین ۰۱:۲۲ ۵ واقعیت تلخ درباره زندگی زیبا رویان ۰۱:۱۲ فال ابجد روزانه دوشنبه ۳۱ مرداد ماه ۱۴۰۱ ۰۱:۰۱ زن زیبا بهتر است یا زن باهوش! ۰۰:۵۴ فال حافظ امروز دوشنبه ۳۱ مرداد + تفسیر دقیق ۰۰:۳۲ مقایسه اندروید و آی او اس در باز کردن قفل با چهره / کدام ایمن تر است؟ ۰۰:۱۷ عوامل اصلی ابتلا به سرطان چیست؟ ۰۰:۱۴ شغل های پردرآمد در ایران را بشناسید ۰۰:۱۱ فال تاروت امروز / فال تاروت کبیر روزانه امروز دوشنبه ۳۱ مرداد ۱۴۰۱ ۰۰:۰۹ دلایلی که نباید بر روی گوشی هوشمند برنامه های ناشناس نصب کرد ۰۰:۰۶ تمام کسانی که تخلف آنها در فولاد مبارکه محرز شده برکنار شوند ۰۰:۰۱ فال امروز؛ فال روزانه شخصی ۳۱ مرداد اقتصادآنلاین حوزه های پوشش خبری صفحه نخست اقتصاد کلان مسکن طلا و ارز خودرو بورس بیمه بازرگانی انرژی صنعت شهر فناوری شبکه های اجتماعی درباره ما تماس با ما آرشیو تبلیغات اخبار بیمه تبلیغات ارز دیجیتالکلیه حقوق مادی و معنوی این سایت محفوظ و متعلق به
پایگاه خبری اقتصادآنلاینمیباشد و استفاده از آن با ذکر منبع بلامانع است.
طراحی سایت خبری آساممنبع: اقتصاد آنلاین
کلیدواژه: وزارت بازرگانی هادی بیگی نژاد اخبار صنعت معدن و تجارت تشکیل وزارت بازرگانی ارز چندنرخی وزارت صمت بیگی نژاد ۳۱ مرداد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.eghtesadonline.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «اقتصاد آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۸۱۰۳۵۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تحمیل فراقانونی کردن سلطنت در قانون اساسی
اصلاحاتی که محمدرضا شاه پهلوی برای اعمال آنها در قانون اساسی مشروطه دنبال میکرد، بالاخره در دومین ماه از اولین فصل سال ۱۳۳۶ به این قانون دیکته شد. مهمترین تغییر اعمال شده در قانون اساسی مشروطه به این شرح بود «فرامین و احکام برای اجرای قوانین از حقوق پادشاه است، بدون اینکه هرگز اجرای آن قوانین را تعویق یا توقیف نماید. در قوانین راجع به امور مالیه مملکت که از مختصات مجلس شورای ملی است، چنانچه اعلیحضرت پادشاه تجدیدنظر لازم بدانند برای رسیدگی مجدد به مجلس شورای ملی ارجاع مینمایند.»
به گزارش ایسنا، امروز ۹ اردیبهشت شصت و هفتمین سالروز صدور دستور محمدرضا پهلوی برای تشکیل مجلس واحد ملقب به مجلس کنگره در سال ۱۳۳۶ است.
این تغییر در ادامه تغییراتی بود که رضاشاه از طریق محمدعلی فروغی در متمم قانون اساسی مشروطه به وجود آورد تا موقعیت خاندان پهلوی در نظام سیاسی ایران را هم از نظر قانونی و هم از نظر حقوقی محکم کند.
این اقدام چهارمین تغییر در قانون اساسی مشروطه بود که هشتم دی ۱۲۸۵ تصویب شد.
محمدرضا پهلوی در دیدارها و صحبتهای نوروزیاش با رجال سیاسی، نمایندگان مجلس شورای ملی و سنا در سال ۱۳۳۶ از آنان خواست تا زمینه اجرای مصوبات دومین مجلس مؤسسان با ۲۷۵ عضو را که در تاریخ دوم اردیبهشت ۱۳۲۸ تصویب شد به وجود آورند.
بستر فرمان نوروزِ ۱۳۳۶ شاه در مصوبه دوم مهرِ ۱۳۳۴ ایجاد شد. در آن تاریخ کمیته ۱۸ نفرهای توسط دو مجلس شورای ملی و سنا تشکیل شد. مهمترین مصوبات این کمیته موافقت با افزایش دوره نمایندگی مجلس از ۲ به ۴ سال و افزایش تعداد نمایندگان از ۱۳۶ به ۲۰۰ نفر بود.
به دنبال این درخواست، شاه در تاریخ نهم اردیبهشت ۱۳۳۶ فرمان تشکیل مجلس واحد را خطاب به نمایندگان نوزدهمین دوره مجلس شورای ملی و دومین دوره مجلس سنا صادر کرد.
وکلای سرسپرده پهلوی نیز این مجلس را از ۱۷ تا ۲۶ اردیبهشت تشکیل دادند. مصوبات این مجلس شامل دادن حق وتو به شاه برای رد مصوبات مالی مجلس شورای ملی، افزایش تعداد نمایندگان مجلس شورای ملی از ۱۳۶ به ۲۰۰ نماینده و افزایش عمر مجلس شورای ملی از ۲ به ۴ سال بود.
سابقه
پنج سال بعد از پیروزی کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ توسط رضا میرپنج و سید ضیاءالدین طباطبایی و انقراض سلسله قاجار اولین مجلس موسسان از تاریخ ۱۵ آذر تا ۲۲ آذر ۱۳۰۴ تشکیل شد و با اصلاح اصول ۳۶، ۳۷ و ۳۸ قانون اساسی و اصل ۴۰ متمم قانون سلطنت قاجار را منحل و رضا پهلوی را پادشاه ایران انتخاب کرد و او نیز دو روز بعد بر تخت پادشاهی نشست.
۲۴ سال بعد از اقدام اولین مجلس موسسان و در چهارمین سال سلطنت محمدرضا پهلوی دومین مجلس موسسان در تاریخ دوم اردیبهشت ۱۳۲۸ تشکیل شد. بر اساس تصمیم این مجلس مجلسی واحد متشکل از نمایندگان مجلس سنا و مجلس شورای ملی یکبار برای همیشه تشکیل میشد تا اصول چهارم، پنجم، ششم و هفتم قانون اساسی مشروطه، تفسیر اصول هفتم و هشتم قانون مشروطه و اصل ۴۹ متمم قانون اساسی مشروطه را مورد تجدید نظر قرار دهد.
اما آنچه موجب شد این اتفاق در آن سال نیفتد، تحولات سیاسی متعددی بود که نه تنها زمینه اقدام برای تغییر در قانون اساسی مشروطه را که شائبه افزایش قدرت شاه را داشت، منتفی کرد بلکه حتی اقدامات مجلس موسسان دوم را نیز زیر سوال میبرد.
یکی از دلایل تأخیر در تشکیل مجلس واحد، تولد جهبه ملی بود. جبهه ملی پس از ائتلاف با گروهها و احزاب متعدد نظیر حزب ایران، حزب زحمتکشان، حزب ملت ایران و جامعه مجاهدین اسلام به رهبری دکتر محمد مصدق در سال ۱۳۲۸ تشکیل شد. این تشکل سیاسی موفق شد در انتخابات مجلس شانزدهم شورای ملی با قدرت بسیار شرکت و ۸ نفر از اعضایش را راهی این مجلس کند.
مصدق، حائریزاده، مکی، نریمان و شایگان از تهران، بقایی از کرمان، اللهیار صالح و عبدالقدیر آزاد نیز از کاشان و سبزوار به مجلس شانزدهم راه یافتند.
در اقلیت بودن نمایندگان این تشکل سیاسی در بین بیش از ۱۳۰ نماینده این مجلس در ظاهر اهمیتی نداشت اما به دلیل دفاع آنان از حق آزادی نفت و گاز مردم از استثمار پادشاهی انگلستان، با پشتیبانی مردم ناراضی ایران روبرو شدند. آنان علاوه بر مجلس شانزدهم، شاه و کل نظام تصمیمگیری کشور را تحت تأثیر اقدامات و مصوبات مجلس قرار دهند.
مصدق آشکارا با انتقاد از مجلس مؤسسان فرمایشیِ سال ۱۳۲۸ و اعتراض به تغییر قانون اساسی، اجرا کردن آنچه مجلس موسسان دوم به مجلس شورای ملی محول کرده بود را مورد انتقاد قرار داد.
او به کمک سایر دوستانش در مجلس شورای ملی، محمدرضا شاه را مورد انتقاد قرار داد و از هر اقدامی که در مغایرت با قانون اساسی مشروطه بود برحذر داشت. دکتر مصدق سرانجام در ۲۳ خرداد ۱۳۲۸ در قالب طرحی به مجلس شانزدهم خواستار ملغی شدن تصمیمات مجلس مؤسسان اول شد. این طرح مورد موافقت مجلس قرار نگرفت اما پیگیریهای بیوقفه او مانع شکلگیری هر نوع بحثی در مجلس برای تجدیدنظر در قانون اساسی مشروطه با هدف اختیارات محمدرضاشاه شد.
دلیل دوم به تعویق افتادن تجدیدنظر در قانون اساسی مشروطه، مربوط به نهضت ملی شدن صنعت نفت بود که سبب اقتدار ملیون در ساختار قدرت سیاسی آن دوره شد.
در پی تصویب طرح ملی شدن صنعت نفت در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹، انگلیسیها برای جبران ضرر و زیان اقتصادی و سیاسی خود با سید ضیاءالدین طباطبایی دستنشانده صاحبنفوذ خود در دربار و رسانههای ایران توافق کردند تا به عنوان نخستوزیر به مجلس شانزدهم معرفی شود، اما محمدرضاشاه در برابر کار انجام شده قرار گرفت.
جمعی از نمایندگان مجلس شانزدهم در پیشنهادی خواستار معرفی دکتر محمد مصدق از سوی شاه به مجلس شورای ملی به عنوان نخستوزیر شدند. دلیل این کار، اجرای قانون ملی شدن صنعت و قانون خلع ید انگلستان از چاههای نفت و گاز ایران بود که به تصویب این مجلس رسیده بود.
شاه فرمان نخستوزیری دکتر مصدق را امضا کرد و او نیز به پشتوانه مردم در محاکم بینالمللی دفاعیات مستدل و منطقی در برابر دعاوی انگلستان راجع به خلع ید از شرکت نفت انجام داد. با این حال سیاستمداران مکار انگلیسی با همکاری آمریکاییها ابتدا نقشه ترور دکتر مصدق را کشیدند و بعد از شکست در پیاده کردن آن طرح کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به اجرا گذاشتند و با چراغ سبز محمدرضا شاه و همراهی جمعی از فرماندهان بازنشسته ارتش پهلوی و شعبان بیمخ و اوباش تهران موفق به ساقط کردن دولت او شدند.
بعد از پیروزی تیمسار فضلالله زاهدی رهبر کودتاگران و عوامل دستنشانده انگلیس در ایران، قدرت شاه به تدریج تثبیت شد. اولین نشانههای اقتدار شاه جوان، برکناری تیمسار فضلالله زاهدی از نخستوزیری بود. محمدرضا شاه به هیچ وجه تحمل نخستوزیران مقتدر را نداشت و تمام تلاشش را کرد تا بر ترکیب مجالس شورای ملی و دولتهای برآمده از آنها سلطه داشته باشد. در پی این تفکر شاه سنت اخذ رأی اعتماد دولت از مجلس قبل از معرفی رسمی نخستوزیر به مجالس شورای ملی به تدریج منسوخ شد و شاه نخستوزیرانش را بدون مشورت با مجلس شورای ملی، عزل و نصب کرد. او همچنین با اعمال نظر از طریق وزارت کشور مانع از ورود نمایندگان قدرتمند و غیر مستقل به مجلس شورای ملی شد.
از این زمان به بعد محمدرضا شاه با انتصاب نخستوزیران وابسته و مطیع دربار، نفوذ خود در دولت و مجلس را بیش از پیش تقویت کرد. او با انتصاب منوچهر اقبال به عنوان نخستوزیر استارت سلطنت مطلقهاش را کلید زد. اقبال نیز در تحکیم جایگاه سیاسی شاه در ساختار قدرت ایران سهم قابل توجهی ایفا کرد. اقبال با فراهم کردن بستر تشکیل مجلس واحد (کنگره) اصلاحات مورد نظر شاه را در قانون اساسی به وجود آورد.
زایش مجلس واحد
محافل سیاسی از نوروز ۱۳۳۶ بحث روز خود را به سخنان نوروزی شاه و دیدارهایش با نمایندگان مجلس شورای ملی و مجلس سنا اختصاص دادند.
شاه در پیام نوروزیاش گفت: «انشاءالله در سال جدید کنگره مجلسین تشکیل میشود.» سرانجام محمدرضا شاه که اشتیاق زیادی برای تشکیل مجلس واحد داشت، در نهم اردیبهشت ۱۳۳۶ فرمان تشکیل مجلس واحد را به این شرح صادر کرد «با تأییدات خداوند متعال، ما محمدرضا پهلوی شاهنشاه ایران، نظر به مدلول اصل الحاقی به متمم قانون اساسی مصوب مجلس مؤسسان ۱۳۲۸ که تشکیل مجلس واحد را برای یک بار لازم دانسته، بنا به پیشنهاد جناب آقای دکتر منوچهر اقبال، نخستوزیر، امر و مقرر میداریم که وزارت کشور در تهیه مقدمات تشکیل مجلس واحد (کنگره) اقدام نماید.»
تشکیل مجلس واحد بنا به پیشنهاد منوچهر اقبال علاوه بر دربرگیری دستور شاه به انتخابات نوزدهمین دوره مجلس شورای ملی نیز تعمیم یافت. طبق اعلام دولت اقبال تصمیمات اتخاذ شده توسط مجلس واحد در بخشهایی که مربوط به نظام قانونگذاری کشور بود، میتوانست شامل نوزدهمین دوره مجلس هم بشود.
مجلس واحد سرانجام در تاریخ ۱۷ اردیبهشت ۱۳۳۶ افتتاح شد و در همان روز، اولین جلسه مجلس واحد به ریاست محسن صدر رییس وقت دومین دوره مجلس سنا در محل ساختمان مجلس شورای ملی تشکیل شد.
به پیشنهاد رئیس و تصویب مجلس واحد، دو نفر از منشیهای مجلس سنا و دو نفر از منشیهای مجلس شورای ملی که دارای رأی بیشتری بودند به سمت منشی مجلس واحد انتخاب شدند بدین ترتیب ابراهیم نبیل سمیعی، محمد حجازی، عبدالله سعیدی، علیاکبر جلیلوند رضایی به هیات رییسه مجلس واحد وارد شدند.
در همان جلسه پس از انتخاب هیئت رئیسه، منوچهر اقبال با تبیین سابقه تشکیل مجلس واحد گفت: «اینک که با تأییدات خداوند لایزال و به فرمان مطاع مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاه مجلس واحد نسبت به تجدیدنظر در اصول مذکور در ماده الحاقی اقدام فرماید.»
پس از قرائت شش اصل فوقالذکر بنا به پیشنهاد رئیس مجلس، کمیسیونی ۲۴ نفره مرکب از ۱۲ نماینده مجلس شورای ملی و ۱۲ نماینده مجلس سنا ماموریت یافت تا در اصول مد نظر تجدید نظر کرده و پیشنهادتش را به صحن مجلس واحد تقدیم کند.
۱۲ نماینده مجلس سنا عبارت بودند از دکتر سجادی، دکتر امیر اعلم، عباس مسعودی، شمس ملکآرا، ناصری، گلشائیان، حبیبالله آموزگار، جواد بوشهری، نظام مافی، ایلخان ظفر و محمد حجازی و ۱۲ نماینده مجلس شورای ملی عبارت بودند از اردلان، اسکندری، عماد تربتی، دولتآبادی، دکتر شاهکار، محمدعلی مسعودی، افخمی، دکتر عمید، رستم امیر بختیار، دکتر بینا، مشایخی و سراج حجازی.
این کمیسیون در پنج جلسه مواد مدنظر شاه را مورد بررسی قرار داد و پیشنهاداتش را برای هیات رییسه مجلس واحد فرستاد.
گزارش کمیسیون منتخب مجلس در پنجشنبه ۲۶ اردیبهشت ۱۳۳۶ در دومین جلسه مجلس واحد با حضور اقبال نخستوزیر دکتر فتحالله جلالی وزیر کشور و ناصر ذوالفقاری معاون پارلمانی نخستوزیر مطرح شد و پس از چهار ساعت بحث و بررسی، اصول چهار، پنج، شش و هفت قانون اساسی و همچنین اصل ۴۹ متمم قانون اساسی اصلاح شد. اصل هشتم قانون اساسی مشروطه نیز بدون تغییر ماند.
نظر نهایی دولتمردان نیز به پیوست لایحه به هیات رییسه مجلس واحد فرستاد شد. لایحه نهایی در همین جلسه در دستور کار صحن علنی مجلس قرار گرفت و نمایندگان مجلس واحد بدون هر گونه بحث جدی پیرامون تغییرات اعمال شده، رایشان در ورقه نوشته و به صورت آرا انداختند. براساس رایگیری انجام شده از ۱۲۷ نماینده حاضر در جلسه ۱۲۴ نفر رای موافق، دو نفر رای ممتنع و یک نفر رأی مخالف دادند.
رییس مجلسِ واحد پس از رایگیری در جملات کوتاهی گفت: «از مذاکرات و از آرای این مجلس واحد استنباط میشود که هیچگونه اختلافی و نظر مخالفی نیست و هم مجلسین که الان مجلس واحد است، با نظر دولت و اراده اعلیحضرت همایونی موافق است بسیار جای تشکر است و امیدواریم همیشه به فضل خدای تعالی این اتحاد و اتفاق و یگانگی و وحدتنظر برقرار باشد.»
سید محسن صدرسیدمحسن صدر رییس مجلس واحد در سومین نشست این جلسه که در ۲۹ اردیبهشت ۱۳۳۶ برگزاری شد، ختم جلسات کنگره را اعلام کرد.
به این ترتیب قانون اساسی مشروطه برای دومین بار دستخوش تغییرات مدنظر پهلویها قرار گرفت و موجب تحکیم و توسعه اقتدار و اختیارات شاه شد.
رییس مجلس واحد در تاریخ ۲۸ اردیبهشت ۱۳۳۶ قانون جدید را به دولت ابلاغ کرد و محمدرضا شاه نیز در تاریخ ۳۰ اردیبهشت طی فرمانی آن را تائید و دستور اجرای آن را صادر کرد.
متن دستور شاه به این شرح بود: «با تأییدات خداوند متعال ما پهلوی شاهنشاه ایران، نظر به علاقه که به تحکیم و تکمیل اصول مشروطیت و حسن اجرای قوانین داریم در این موقع که مجلس واحد کنگره مطابق نظریات مجلس مؤسسان تشکیل گردید، و در تاریخ ۲۶ اردیبهشت ۱۳۳۶، تصمیمات اصلاحی نسبت به اصول چهار، پنج، شش، هفت، هشت و چهل و نه متمم قانون اساسی اتخاذ نمودهاند، به موجب این فرمان تصمیمات مجلس واحد کنگره را نسبت به اصول مزبور فوق، تأیید و تنفیذ نموده و مقرر میداریم به طوری که در اصول نام برده شرح داده شده است هیئت دولت مأمور اجرای آن میباشد.»
جزییات تغییرات
اصل چهارم سابق: عده انتخاب شوندگان به موجب انتخابنامه علیحده از برای تهران و ایالات فعلا ۱۶۲ نفر معین شده است و بر حسب ضرورت عدهی مزبور تزاید تواند یافت الی ۲۰۰ نفر.
اصل چهارم اصلاح شده: عده نمایندگان مجلس شورای ملی برای پایتخت و شهرستانها ۲۰۰ نفر خواهد بود و پس از هر ۱۰ سال در صورت ازدیاد جمعیت کشور در هر حوزه انتخابیه طبق آمار رسمی به نسبت هر ۱۰۰ هزار نفر، یک نفر اضافه خواهد شد. حوزهبندی به موجب قانون علیحده به عمل خواهد آمد.
اصل پنجم سابق: منتخبین از برای دو سال تمام انتخاب میشوند و ابتدای این مدت از روزی است که منتخبین ولایات تماما در تهران حاضر خواهند شد. پس از انقضای مدت دو سال باید نمایندگان مجددا انتخاب شوند و مردم مختارند هر یک از منتخبین سابق را که بخواهند و از آنها راضی باشند، دوباره انتخاب کنند.
اصل پنجم اصلاح شده: دوره نمایندگی مجلس شورای ملی چهار سال تمام است و شامل دوره نوزدهم نیز میباشد. قبل از انقضای مدت باید انتخابات طبق قانون، تجدید شود. ابتدای هر دوره از تاریخ تصویب اعتبارنامه بیش از نصف نمایندگان خواهد بود. تجدید انتخابات نمایندگان سابق بلامانع است.
اصل ششم سابق: منتخبین تهران لدیالحضور حق انعقاد مجلس را داشته، مشغول مباحثه و مذاکره میشوند. رأی ایشان در مدت غیبت منتخبین ولایات به اکثریت، مناط اعتبار و اجرا است.
اصل ششم اصلاح شده: پس از آنکه دو ثلث نمایندگان مجلس شورای ملی در پایتخت حاضر شدند، مجلس منعقد میشود.
اصل هفتم سابق: در موقع شروع به مذاکرات باید اقلا دو ثلث از اعضای مجلس حاضر باشند و هنگام تحصیل رأی سه ربع از اعضا، باید حاضر بوده و اکثریت آرا وقتی حاصل میشود که بیش از نصف حضار مجلس رأی بدهند.
اصل هفتم اصلاح شده: مجلس میتواند با هر عدهای که در جلسه حاضر باشد، مذاکرات را شروع نماید. لکن برای اخذ رأی، حضور بیش از نصف نمایندگان حاضر در مرکز لازم است و اکثریت آرا وقتی حاصل میشود که بیش از نصف حاضر در جلسه به رد یا قبول موضوع رأی بدهند.
اصل هشتم که بدون تغییر باقی ماند: مدت تعطیل و زمان اشتغال مجلس شورای ملی بر طبق نظامنامه داخلی مجلس به تشخیص خود مجلس است و پس از تعطیل تابستان باید مجلس از چهاردهم میزان که مطابق جشن افتتاح اول مجلس است مفتوح و مشغول کار شود.
اصل چهل و نه سابق متمم قانون اساسی: صدور فرامین و احکام برای اجرای قوانین از حقوق پادشاه است، بدون اینکه هرگز اجرای آن قوانین را تعویق یا توقیف نماید.
اصل چهل و نه اصلاح شده متمم قانون اساسی: صدور فرامین و احکام برای اجرای قوانین از حقوق پادشاه است، بدون اینکه هرگز اجرای آن قوانین را تعویق یا توقیف نماید. در قوانین راجع به امور مالیه مملکت که از مختصات مجلس شورای ملی است، چنانچه اعلیحضرت پادشاه تجدیدنظر لازم بدانند برای رسیدگی مجدد به مجلس شورای ملی ارجاع مینمایند.
در صورتی که مجلس شورای ملی به اکثریت سه ربع از حاضرین در مرکز، نظر سابق مجلس را تأیید نمود اعلیحضرت شاهنشاه قانون را توشیح خواهد فرمود.
منابع:
فرهنگ قهرمانی، عطاءالله؛ قانون اساسی اصلاحات و سیر تکامل آن، بیجا، بینا، ۱۳۵۶، چاپ اول، ص ۷۱
آبراهامیان، یرواند؛ ایران بین دو انقلاب، ترجمهی احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران، نی، ۱۳۷۷، چاپ دوم، ص ۳۲۲
جعفری ندوشن، علیاکبر؛ و زارعی محمودآبادی، حسن؛ تجدیدنظرهای چندگانه در قانون اساسی مشروطه، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۲، چاپ اول، ص ۱۶۱
رک. مروارید، یونس؛ از مشروطه تا جمهوری نگاهی به ادوار مجالس قانونگذار در دوران مشروطیت، تهران، اوحدی، ۱۳۷۷، چاپ اول، جلد سوم، صص ۲۴۵-۳۴۵ و مروار، محمد؛ مجلس شورای ملی دوره بیستویکم تا بیستوچهارم، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۶، چاپ اول، صص ۱۴۰- ۱۳۵
انتهای پیام