به نقل از «ایسنا»

حکمت و شریعت در اندیشه ابن­‌سینا از نگاه فلاسفه

تاریخ انتشار: ۳ شهریور ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۸۴۱۵۶۸

نشست «بزرگداشت ابن‌سینا» با حضور استادان فلسفه در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد.  

به گزارش ایسنا، در این نشست احمدحسین شریفی، سیدمحمود یوسف‌ثانی، اسدالله فلاحی، محمدرضا کهنسال، محمدعلی قربانی، حنیف امین بیدختی و محمدجواد اسماعیلی سخنرانی کردند.

حجت‌الاسلام احمدحسین شریفی که با موضوع «حکمت و شریعت در اندیشه ابن­ سینا» سخنرانی می­‌کرد، بحث از رابطه عقل و شرع یا عقل و وحی، و به تبعِ آن بحث از رابطه فلسفه و دین و شریعت را از چالشی‌ترین مباحث همه دوران اندیشه بشری دانست.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

به باور وی، همواره دیدگاه‌های متکثری پیرامون نسبت میان این دو امر مطرح بوده است. عده‌ای سخن از تعارضِ‌ بین عقل و شرع به میان ‌آورده و معتقدند  این دو هرگز با هم سازگاری ندارند. در مقابل، عده‌ای دیگر بر اساس تلقی خاصی که از دین و شریعت و نیز فلسفه داشتند سخن از حقیقت دوگانه به میان ‌آورده و معتقد بودند دو حقیقت وجود دارد که مقایسه آنها با هم نادرست است. بعضی دیگر که اغلب فیلسوفان مسلمان نیز در این طیف قرار می‌گیرند، معتقد بودند عقل و وحی نه­ تنها با هم تعارضی ندارند بلکه با هم کاملا سازگارند و موید یکدیگرند. برای نمونه، ابن رشد می‌­نویسد که اندیشه برهانی به مخالفت با شرع و دین نخواهد انجامید و هرگز با هم مخالفتی نخواهند داشت. استدلالات ملاصدرا در حکمت متعالیه نیز در تایید همین دیدگاه است.  

رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران افزود: در اینکه ابن­‌سینا به عنوان یک فیلسوف عقل‌گرای  مسلمان و بلکه به عنوان عقل‌گراترین فیلسوف مسلمان عملا ملتزم به شریعت بوده، هیچ اختلافی نیست. از نظرگاه اندیشه­‌ای نیز ملاحظه می­‌شود که وی در رساله اقسام علوم عقلی، به تفصیل انواع علوم عقلی و فلسفی را دسته‌بندی کرده و بیان می‌کند که از میان این دسته‌بندی‌ها آشکار می­‌شود که هیچ‌یک از این­ ها مخالفتی با شریعت ندارد؛ کسانی که مخالفت حکمت و شریعت را ادعا می‌کنند خودشان گمراه هستند و به سبب ناتوانی و کوتاهی‌شان این گونه نتیجه گرفته‌­اند. ابن‌سینا در رساله «منطق شفا» نیز، فراتر از اثباتِ عدم تعارضِ حکمت علمی و شریعت، ارتباط تنگاتنگی را میان آن دو ایجاد می‌کند.

در ادامه این مراسم،  سیدمحمود یوسف­ ثانی که با موضوع «تمثیل عرفانی ابن سینا» سخنرانی می­‌کرد، با بیان اینکه آثار ابن سینا عمدتا یا در حوزه منطق و یا در حوزه مباحث فلسفی است، این پرسش را مطرح کرد که چطور شده است که یکباره چند رساله با یک حیثیت خاص بین آثار او پیدا شده­‌اند که به نحو بسیار زیادی با زبان و بیان و نوع مطالبی که در آثار دیگر او وجود دارد، متفاوت­ اند، مقصود همان رساله‌هایی است که به عنوان رساله‌های رمزی از آنها یاد می‌شود. هانری کربن هم در کتاب «تمثیل عرفانی ابن سینا» این کتاب‌ها را نوعی تمثیل عرفانی تلقی کرده است.

عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، در پاسخ به این پرسش که آیا نظام فکری‌ ابن سینا واجد یک حیثیت عرفانی هم هست یا نه؟، اظهار کرد: پژوهشگران دو گرایش اصلی و کاملا متفاوت در این خصوص دارند. یک عده با قاطعیت منکرند که نظام فکری ابن سینا واجد جنبه عرفانی باشد. در راس این افراد، دیمیتری گوتاس قرار دارد که تلاش داشته تا نشان دهد که نظام فکری ابن سینا نظامی واحد و منسجم و یک مجموعه بوده که رویکرد عرفانی در آن جای نمی­ گیرد. عده دیگری معتقدند که با این قاطعیت نمی‌توان نفی حیثیت عرفانی از اندیشه‌های این سینا کرد ولی در این خصوص که این جنبه عرفانی خودش را چگونه نشان می‌دهد با هم اختلافاتی دارند. برخی اندیشه ابن سینا را دارای شکلی از عرفان طبیعی می‌دانند. برخی دیگر معتقدند که ابن سینا کاملا یک جنبه عرفانی در نوشته‌هایش داشته و در بیان نظام و فکر فلسفی خودش نهایتا سر از عالم عرفان و ذوقیات عرفانی درمی‌آورد.  به اعتقاد دکتر یوسف­ ثانی، در نتیجه پاسخ به این پرسش که چرا ابن سینا چنین رساله‌های رمزی را به نگارش درآورده است مسبوق به این است که درباره وجود عنصر عرفان در نظام فکری ابن سینا چه موضعی داشته باشیم.

در ادامه مراسم بزرگداشت روز ابن سینا،  اسدالله فلاحی، عضو هیات علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، که با عنوان «ابن‌سینا و فرمول‌های بارکن و بوریدان»، به ایراد سخنرانی پرداخت، مطالب خود را در حوزه­ های رابطه سور و جهت، ‌ رابطه سور و جهت زمانی، فرمول های بارکن و بوریدان، ابن سینا و فرمول­ های بارکن و بوریدان، اختلاف نظر معاصران و اختلاف تفاسیر قدما مطرح کرد.

به اعتقاد وی، ابن سینا فقط تمایز «جهت سور» و «جهت حمل» را بیان کرده است و اشاره‌ های او در دو کتاب شفا و اشارات، نشان­ دهنده باور او به فرمول­ های بارکن و بوریدان نیست. حتی پیروان ابن­ سینا از بهمنیار تا فخر رازی نیز از سخنان وی چنین فرمول­ هایی را استنباط نکرده­‌اند. نخستین کسی که به صراحت به این فرمول­‌ها اشاره کرده، افضل الدین خونجی است.  

فلاحی، در پایان خاطرنشان کرد: ریشه مشکلات و تفاسیر گوناگون، در خود عباراتِ ابن سیناست که کلماتی را به­ کار برده که افراد در تفسیرش دچار مشکل شده­ اند. ایشان افزودند که البته طبیعتا در این فرصت کوتاه قضاوت قاطعی را نمی توان ارایه داد.

در ادامه،  علیرضا کهنسال که با عنوان «برهان فصل و وصل ابن‌سینا» سخن می­ گفت، ضمن بیان اینکه ابن سینا بحث فصل و وصل را هم در شفا و هم اشارات مطرح کرده است، افزود که بیان وی در اشارات چه بسا بهتر و دقیقتر باشد.  

وی اظهار کرد: برخی می­ گویند که بایستی طبیعیات را کلا دور بریزیم که به اعتقاد من این اظهار ناشی از بی­ اطلاعی گوینده بوده و بی­ اساس است. نکته دوم اینکه اثبات هیولا یا نفی آن اصلا چه سود و زیانی برای ما دارد؟ به اعتقاد ایشان، هیولا اساس و قوام عالم مادی بوده و تحلیلِ حرکت و تحولات در این عالم به واسطه آن ممکن می­شود.  

 به اعتقاد کهنسال، از جمله واژه­‌هایی که در این برهان فصل و وصل به کار رفته، اتصال است. اتصال یعنی کمیتی که دارای حد مشترک باشد. به عبارتی اتصال در اینجا یعنی امتداد! برهان بر این فرض است که انفصال بر پدیده عارض می­ شود و از آنجایی که اتصال و انفصال بر ضد همند، به محض اینکه اتصال آمد انفصال خواهد رفت. حالا نکته در اینجاست که این بحث­ ها هیچ ناسازگاری با علوم جدید ندارند.  

استاد دانشگاه فردوسی مشهد در پایان تصریح کرد: که «اشارات» ابن سینا بایستی با دقت بیشتری مورد توجه قرار می­ گرفت و از این منظر نمی تواند  با علوم جدید از جمله فیزیک کوانتوم در تضاد باشد. بر این اساس، ‌ حد وسطِ برهان همواره جاری­ست، ‌ فارغ از اینکه جسم در چه حالتی باشد. در نتیجه، به اعتقاد دکتر کهنسال، برهان فصل و وصل تمام بوده و هیچ اشکالی در آن نیست.  بنابراین، ‌ اولا ما بایستی طبیعیات را جدی گرفته و مطالعات بهتر و دقیقتری داشته باشیم. ثانیا نقطه کلیدی برهان فصل و وصل روی قابلیتِ اتصال است و این اتصال با هر فرضیه­ ای سازگار است. یعنی هر چیزی که دارای کمیت باشد، این اتصال در مورد آن صادق است. و اشکالاتی هم که بر این برهان شده بی­اساس است.

 حجت­ الاسلام محمدعلی قربانی نیز درباره «ارتباط نفس و بدن از نظر ابن‌سینا» به سخنرانی پرداخت.  

طلیعه سخن وی این بود که یکی از شریف­ترین مباحث حکمی و معرفتی، بحث نفس است. مطلب دیگر اینکه ابوعلی سینا در میان حکما از یک نبوغ و برجستگی خاصی برخوردار است. حال باید افزود که ابن سینا یکی از علاقه­ مندان جدی بحث نفس بوده و در جای جای آثارش به این امر پرداخته است.  استاد قربانی در ادامه، ضمن بیان نظریات و اقوال در حدوث و قدوم نفس، به تجرد نفس و عدم نیازش به ابزار در برخی افعال اشاره داشتند.  

قربانی همچنین، به تفصیل، به ادله و استدلالات شیخ بر تجرد نفس پرداختند. در این میان، به باور ایشان، ‌ یکی از نوآوری­ های ابن سینا روش خاص او در ثابت کردن تجرد نفس معروف به «انسان معلق در هوا» است.

 در این نشست،  حنیف امین بیدُختی، پژوهشگر دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ نیز درباره «معرفت‌شناسی اضافه و مضاف در ابن‌سینا» سخن گفت.  

وی پیش از هر چیز، خاستگاه این بحث را رساله مقولات ارسطو عنوان کردند، که به بحثی مناقشه­ انگیز نیز بدل شده است.  ایشان در ادامه به مقایسه­ ای بین ویژگی­ های مضاف در ارسطو و ابن سینا پرداخته و تفسیری از تحلیل ابن سینا از مضاف را ارایه داشتند، که بنا بر این تفسیر، به اعتقاد دکتر بیدختی، ابن سینا پیشگام تفسیر نوارسطویانی مانند اکریل از «اصل تقارن شناختی» است.  

محمدجواد اسماعیلی نیز به عنوان آخرین سخنران این مراسم، در موضوع «حرکت در مقولات: ابن‌سینا و مفسرانش»، ایراد سخن گفت.  

وی با بیان اینکه طبیعیات شفا نسبت به طبیعیات اشارات کمتر مورد توجه قرار گرفته است، ‌ افزودند از آنجایی که کتاب اشارات در اواخر عمر ابن­ سینا و به صورت موجز به نگارش درآمده، ‌ باعث شده که عمده شارحان و مفسران ابن سینا به شرح و تفسیر این اثر همت گمارند. وی در ادامه به ذکر برخی از این شرح و تعلیقه­ ها اشاره داشت.

 اسماعیلی بیان کرد: بحث حرکت در مقولات در ذیل همین طبیعیات مطرح می­ گردد. به اعتقاد دکتر اسماعیلی، ‌ نکته مهم در اینجا این است که ابن سینا در طرح بحث خود صرفا به ذکر آرای ارسطو بسنده نکرده و آثار شارحان وی را نیز مد نظر قرار می­‌دهد. به باور ابن سینا، حرکت نیازمند یک قلمرو و گستره می باشد. بر همین اساس وی در مقولات ارسطو، اعم از کم و کیف و ...، ‌ بررسی و مداقه می­کند که در کدامیک از آن­ها، حرکت مقدور و میسور است؟ بنظر استاد اسماعیلی، شیخ نتیجه می­ گیرد که تنها در کمیت، کیفیت، ‌ وزن، و مکان، حرکت می‌­تواند اطلاق شده یا جاری باشد.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: پژوهشگاه ابن سینا بزرگداشت پژوهشی حکمت و فلسفه ایران اعتقاد دکتر ابن سینا ابن سینا نظام فکری

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۸۴۱۵۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

رویکرد حکمت بنیان کلید حکمرانی در سلامت

به گزارش گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ خلیل‌علی محمدزاده، دبیر علمی این همایش، با دعوت از پژوهشگران برای همراهی در این حرکت علمی، از برگزاری میزگرد تخصصی  و تبیینی سلامت، حکمت و حکمرانی به عنوان پیش همایش با سخنرانی ۳ تن از صاحب نظران حوزه ادبیات، فقه و فلسفه در روز ۲۹ اردیبهشت ماه در محل همایش خبر داد.

دبیر علمی همایش اظهار داشت: غیر از مقالات وارده که پس از داوری، تحت پوشش مجلات ISC و برخی نیز در مجلات علمی پژوهشی وزارتین چاپ خواهد شد، ارائه بیش از ۳۰ عنوان سخنرانی توسط استادان داخلی و خارجی در دستور کار این همایش قرار دارد.

علی محمد زاده از استادان و دانشجویان دکتری تخصصی درخواست کرد که طی دو هفته آینده مقالات خود در محورهای یاد شده در پوستر همایش را در سایت همایش به آدرس(https://tms.iau.ir/research/fa/page/7441) ثبت نمایند.

وی همچنین با اشاره به نقش هدایتی و حمایت معاونت علوم انسانی و هنر و معاونت علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی از همایش، افزود: پیوند علوم انسانی و علوم پزشکی در تحقق طب حکمت بنیان و تعمیق حکمرانی مطلوب در نظام بهداشت و درمان کشورها امری ضروری است.

انتهای پیام/