کلاس درس روبه‌روی گنبد طلا
تاریخ انتشار: ۹ شهریور ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۸۹۱۹۴۸
اگر یادتان باشد. طبق برخی گزارش‌های تاریخی، قدمت این صحن به دوره تیموری و عهد وزارت امیرعلیشیرنوایی باز می‌گردد. در آن زمان، صحن عتیق، یک چهارم اندازه فعلی را داشت و از چهار ایوان اصلی‌اش، فقط ایوان جنوبی، مشهور به ایوان طلا را ساخته بودند. اما در دوره صفویه و عهد شاه‌عباس یکم، طرح گسترش صحن عتیق به چهار برابر اندازه اولیه، کلید خورد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
یک صحن با ۴ ایوان
صحن عتیق دارای چهار ایوان است که امروزه، سه‌تای آنها ورودی و خروجی حرم مطهر محسوب می‌شود؛ ایوان شرقی به سمت پایین‌خیابان (بست نواب صفوی)، ایوان غربی به سمت بست بالاخیابان (بست شیخ طوسی) و ایوان شمالی به سمت بست طبرسی. باور خیلی از زائران و مجاوران این است که این سه ایوان، از همان ابتدا برای ایجاد خروجی و دروازه بنا شده‌اند، اما واقعیت چیز دیگری است و یکی از این سه ایوان، اصولاً کاربری دروازه نداشته. منظورم ایوان شمالی یا همان ورودی بست طبرسی است که احتمالاً بارها از آن رد شده‌اید. ایوانی که بخش مهمی از تزئینات آن مربوط به دوره شاه عباس دوم صفوی است و مناره طلایی بالای آن را هم، از آثار دوره افشاریه می‌دانند.
ایوان شمالی، پیش از خیابان طبرسی
تا پیش از آنکه با ساخت فلکه شمالی و هم‌سطح کردن قبرستان قتلگاه در حدود سال ۱۳۱۲ خورشیدی، مسیر خیابان طبرسی باز شود، ایوان شمالی صحن عتیق، مسیری برای ورود و خروج زائران و مجاوران نبود؛ یعنی اگر خانه شما، مثلاً در کوچه نوغان و حدود میدان طبرسی امروزی قرار داشت، برای تشرف به حرم مطهر باید خودتان را به یکی از دو دروازه اصلی صحن عتیق، یعنی دروازه‌های شرقی (نقاره‌خانه) و غربی(ساعت) می‌رساندید و از آن‌جا وارد اماکن متبرکه می‌شدید. فضای پشت این ایوان، عموماً توسط ساختمان‌های مربوط به مدارس علمیه و بازار پُر شده بود؛ بخشی از بازار معروف سنگتراش‌ها که به دلیل ساخت و تولید دیگ‌های سنگی «هَرکاره» یا به قول مشهدی‌ها «هَرکِرِه» شهرت فراوانی داشت، پشت همین ایوان قرار گرفته‌بود.
۲ کاربری ویژه ایوان شمالی
حالا که متوجه شدید ایوان شمالی، مانند دو ایوان دیگر، کاربری ورود و خروج نداشته، ممکن است این پرسش برایتان پیش بیاید که اصلاً چرا و به چه علت، چنین ایوانی را با صرف هزینه زیاد بنا کردند؟ هدف از ساخت چنین فضایی در ضلع شمالی صحن عتیق چه بود؟ می‌دانیم که این ایوان، به سمت قبله هم نیست و بنابراین، ضرورتی نداشته بانیان صحن، آن را با این عظمت و زیبایی بنا کنند. پاسخ به این پرسش، از دو منظر قابل ارائه است؛ منظر نخست: اصول معماری اسلامی ایرانی و منظر دوم: کاربری‌های فراموش شده بناهای مذهبی. از منظر معماری، ساخت ایوان شمالی، تأکید بر حفظ قرینه در بناست؛ موضوعی که در ابنیه تاریخی و مذهبی ایران دوره اسلامی و حتی پیش از آن، مورد توجه فراوانی بوده. اگر ایوان شمالی صحن عتیق بنا نمی‌شد، عدم تقارن موجود در تزئینات معماری صحن، می‌توانست ترکیبی نامتوازن داشته و آن توازن تأثیرگذار و معنوی را نداشته‌باشد. بنابراین، ساخت ایوان شمالی، از منظر هنر معماری اسلامی، کاملاً ضروری بوده‌است. منظر دومی که ساخت ایوان شمالی را ضروری می‌کرده، کاربری چنین فضاهایی در دوره‌های تاریخی قبل است؛ کاربری‌هایی که امروزه به دست فراموشی سپرده شده و مابه‌ازای دیگری پیدا کرده. مهم‌ترین کاربری چنین ایوان‌هایی در اماکن مقدس، تهیه فضایی برای تشکیل حلقه‌های درس و بحث علمی است. شما اگر به معماری مدارس علمیه قدیمی و مشهور مشهد، مانند مدرسه میرزاجعفر که به واقع، فخر معماری اسلامی ایرانی هستند، مراجعه کنید، می‌بینید محل تدریس یا به قول فضلا و علما، «مَدْرَس» این مدارس، در ایوان‌های بزرگی قرار دارد که عموماً به صورت متقارن و روبه‌روی یکدیگر ساخته شده‌است. در این مکان‌ها، معمولاً استاد زیر بخش مرکزی ایوان، در جایی که با قرار دادن کرسی یا ساخت سکّو، ارتفاعی بیش از بقیه قسمت‌های ایوان پیدا می‌کرد، می‌نشست و به تدریس مشغول می‌شد. چنین کاربردی، البته برای ایوان شمالی صحن عتیق هم قابل تصور است. ما در گزارش‌های تاریخی دوره‌های مختلف، داریم که برخی استادان علوم دینی، مانند شیخ حرعاملی که مزارش در مدرسه میرزاجعفر قرار دارد و از ضلع شمالی صحن عتیق هم، ورودی‌ای برای آن ساخته‌اند، در این صحن به تدریس می‌پرداخته‌اند و به احتمال قوی، محل درس دادن این بزرگان، ایوان شمالی صحن عتیق بوده‌است؛ مکانی که هم از نظر جایگاه، وجاهت لازم را داشت و هم مانعی بر سر راه تردد زائران و مجاوران ایجاد نمی‌کرد و البته، این فرصت را به دیگر علاقه‌مندان می‌داد که در حد بضاعت، از درس استاد بهره‌مند شوند.
خبرنگار: محمدحسین نیکبخت
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: حرم مطهر رضوی گنبد طلا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۸۹۱۹۴۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
دیدار ۴۰ معلم از خراسان جنوبی با رهبر انقلاب
موسوی نژاد مدیر کل آموزش و پرورش خراسان جنوبی در برنامه پرسمان صدا و سیمای استان گفت: از جمله مهم‌ترین برنامه‌های روز معلم می‌توان به برنامه دیدار معلمان با رهبر معظم انقلاب اشاره کرد که ۴۰ معلم از استان در این برنامه حضور داشتند و به محض برگشتن، از سخنان، مطالبات و خواسته‌های رهبری چکیده‌ای به جامعه معلمی استان منتقل خواهند کرد.
او افزود: از دیگر برنامه‌ها می‌توان به دیدار با نماینده ولی فقیه، دیدار با خانواده شهدا، غبار روبی مزار شهدا، دیدار با بازنشستگان و برگزاری مراسم سپاس معلم اشاره کرد.
موسوی نژاد بیان کرد: امروز برنامه سپاس معلم در تمام شهرستان‌های استان در مدارس محوری و با حضور مسئولین شهرستان و دانش آموزان و برخی از اولیای آنها برگزار می‌شود و ۱۶ اردیبهشت نیز برنامه محوری با حضور مقامات عالی دولت در استان برگزار و از ۱۱۳ معلم نمونه استانی تقدیر و تشکر می‌شود.
مدیر کل آموزش و پرورش خراسان جنوبی به بحث کمبود فضا و معلم اشاره کرد و ادامه داد: در مورد فضای آموزشی نیز چند روز پیش جلسه‌ای با خیرین مدرسه ساز داشتیم که پارسال مبلغ ۳۲۰ میلیارد تومان برای ساخت کلاس‌های درس تقبل کرده و بیش از ۶ درصد این تقبل وصول و تعداد قابل توجهی کلاس به بهره‌برداری رسید و همچنین پیش بینی می‌شود مهر امسال نیز با همت خیرین بیش از ۱۰۰ کلاس به مجموعه ما در شهرستان بیرجند اضافه شود.
او عنوان کرد: همچنین از اداره کل شهرسازی تقاضا داریم تا برابر ساخت و ساز‌ها در فضا‌های در استان، بحث ساخت مدارس به وسیله انبوه سازان را تسریع بخشند؛ همچنین مجتمع بزرگی در بلوار پیامبر اعظم بیرجند با مشارکت بانک پاسارگاد و اداره اوقاف در حال ساخت است و بحث سازه دبیرستان کوثر به اتمام رسیده و کار‌های عمده آن در بخش مقدماتی در حال انجام است.
موسوی نژاد تصریح کرد: برای کمبود نیرو نیز ساز و کاری در کشور ترتیب داده شده که طی دو سال آینده به وضعیتی خواهیم رسید که حتی در استان می‌توانیم با ماموریت نیرویی یا همان دادن نیرو‌ها به سایر دستگاه‌ها موافقت کنیم.
مدیر کل آموزش و پرورش خراسان جنوبی اظهار کرد: در سال تحصیلی جدید با توجه به مشارکت خوبی که چه در زمینه حق التدریسی و چه استفاده از ظرفیت بازنشستگان داشتیم، هزار و ۴۸۰ ورودی جدید آموزشی خواهیم داشت و چالش‌هایمان در زمینه کمبود نیرو نسبت به سال تحصیلی قبل بسیار کمتر خواهد بود.
باشگاه خبرنگاران جوان خراسان جنوبی بیرجند
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان