به نقل از «قدس آنلاین»

اسلام دین اعتدال است

تاریخ انتشار: ۱۹ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۰۸۳۸۱۱

حجت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا شریعتمداری؛ استاد دانشگاه ادیان و مذاهب، شامگاه ۱۸ فروردین ماه در نشست علمی «ریشه‌شناسی استقامت در قرآن» که از سوی انجمن مباحثات قرآنی برگزار شد با بیان اینکه به خاطر کاربرد خاصی که این واژه در ادبیات فارسی به معنای پایداری و پایمردی پیدا کرده است کم‌کم کاربرد ایرانی‌شده این واژه به ترجمه و تفسیر آیاتی که این واژه در آن به کار رفته است سرایت پیدا کرده و تاثیر عنصر ایرانیت و زبان فارسی در آن مشهود است، گفت: در ترجمه‌های مختلف قرآن کریم این واژه به معنای پایمردی و پایداری ترجمه شده است و مرحوم فولادوند هم آن را به همین واژه معنا کرده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

آیت‌الله خامنه‌ای در ذیل آیه «إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ» و برخی آیات دیگر که این واژه در آن وجود دارد بر همین معنا یعنی پایداری و ایستادگی تاکید کرده‌اند و البته برخی عدم انحراف را به کار برده‌اند که می‌تواند به معنای درست این واژه نزدیک شود. وی با بیان اینکه بنده این واژه را به معنای اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط می‌دانم، افزود: اگر استقامت را در آیات مربوطه به معنای مقاومت و پایداری بگیریم در فهم و معنای چنین آیاتی مانند دچار مشکل خواهیم شد زیرا به معنای آن است که اگر آنان استقامت کردند شما هم استقامت کنید و این یعنی اگر آنان استقامت نکنند شما هم نداشته باشید لذا معنای درست و دقیقی نیست و حتی تعبیر فاستقیموا در آیه «إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحَیٰ إِلَیَّ أَنَّمَا إِلَٰهُکُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ فَاسْتَقِیمُوا إِلَیْهِ وَاسْتَغْفِرُوهُ ۗ» هم با معنای مقاومت سازگار نیست. شریعتمداری تصریح کرد: روایتی از پیامبر(ص) نقل است که چند سوره مرا پیر کرد و از جمله به آیه ۱۱۲ هود: فَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَکَ وَلَا تَطْغَوْا ۚ إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ، استناد داده‌اند. در اینجا هم پایداری نباید چیزی باشد که پیامبر(ص) را دچار پیری زودرس کرده باشد؛ البته برخی گفته‌اند که چون و من معک داریم بر دوش کشیدن بار دیگران این سختی را برای پیامبر ایجاد کرده است ولی اگر اعتدال و میانه‌روی باشد با این سختی و دشواری و منجرشدن به پیری زودرس سازگاری دارد. همچنین معنای پایداری با آیه «فَمَا اسْتَقَامُوا لَکُمْ فَاسْتَقِیمُوا لَهُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِین» هم ناسازگار است زیرا به این معناست که اگر دشمنان مقاومت کردند شما هم بکنید و اگر استقامت نکردند شما هم نکنید. شریعتمداری با بیان اینکه آیت‌الله مکارم شیرازی هم در ذیل آیه: «إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ» گفته‌اند استقامت در گرو ایمان است، اظهار کرد: بنده معتقدم که استقامت در گرو بصیرت و تعقل است تا اینکه در گرو ایمان صرف باشد. اگر استقامت را به معنای اعتدال در نظر بگیریم ابواب معنایی خوبی برای ما گشوده خواهد شد.  اگر کاربرد این واژه را دنبال کنیم ۱۰ بار به صورت فعلی به کار رفته است؛ در سوره یونس آیه ۸۹ می‌خوانیم: قَالَ قَدْ أُجِیبَتْ دَعْوَتُکُمَا فَاسْتَقِیمَا وَلَا تَتَّبِعَانِّ سَبِیلَ الَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ. یعنی مسیر مستقیم هدایت را بروید و از راه‌های دیگر پیروی نکنید و این تعبیر نشان می‌دهد که استقامت، پایداری صرف نیست. در آیه ۴۲ شوری: فَلِذَٰلِکَ فَادْعُ ۖ وَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ ۖ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ؛ باز به دنبال استقامت، عدم پیروی از هواهای نفسانی آمده است یعنی اتباع هوا در برابر تعقل مطرح شده است. استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه در تعبیر قرآنی دیگری داریم«فَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَکَ وَلَا تَطْغَوْا ۚ إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ»، تصریح کرد: تعبیر طغیان در اینجا به معنای آن است که از مسیر درست منحرف نشوید؛ در آیه سوره فرقان: وَالَّذِینَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَلَمْ یَقْتُرُوا وَکَانَ بَیْنَ ذَٰلِکَ قَوَامًا ؛ افراط و تفریط را مطرح کرده است و حالت بین آن را قواما دانسته است. در برخی روایات هم رابطه استقامت با بدعت مطرح شده است و اینکه دنبال بدعت نروید؛ بدعت با پایداری رابطه مستقیمی ندارد ولی با راه میانه و درست مرتبط است. دیدگاه امام  رضا(ع) درباره استقامت

شریعمتداری اظهار کرد: امام رضا(ع) در پاسخ به پرسشی درباره معنای استقامت فرمودند: ما انتم علیه؛ برخی آن را به معنای پایداری و پایمردی معنا کرده‌اند ولی کجای این روایت چنین معنایی را دارد؟ در روایات تعابیر زیادی داریم که اهل بیت(ع) خود را راه وسطی و میانه معرفی کرده‌اند و فرمایش امام رضا(ع) هم ناظر به حد وسط بودن مکتب تشیع است که نه حد غلو هستند و نه تقصیر و بین جبر و تفویض هستند. مرحوم علامه طباطبایی هم در المیزان استقامت را با استناد به راغب اصفهانی به معنای منهج مستقیم و راه اعتدال در نظر گرفته است.

شریعتمداری با بیان اینکه تعبیر «دینا قیما» هم به معنای دینی است که حدوسط را دارد، گفت: در آیه: قُلْ إِنَّنِی هَدَانِی رَبِّی إِلَیٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ دِینًا قِیَمًا مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفًا ۚ وَمَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ؛ در معنای حنیف هم معنای اعتدال وجود دارد. باز در آیه: وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ حُنَفَاءَ وَیُقِیمُوا الصَّلَاةَ وَیُؤْتُوا الزَّکَاةَ ۚ وَذَٰلِکَ دِینُ الْقَیِّمَةِ» رابطه میان حنیفیت و قیما  وجود دارد. یعنی دین القیمه به معنای میانه است. یا تعبیر اقوم در سوره اسراء: إِنَّ هَٰذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ وَیُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا کَبِیرًا؛ همچنین تعابیری چون اقاموا الصلاوه و قائم هم به معنای همین اعتدال است. تعبیر مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَکَثِیرٌ مِنْهُمْ سَاءَ مَا یَعْمَلُونَ و حتی تعبیر عفو هم در قرآن در برخی موارد به معنای بخشایش و در برخی موارد به معنای حد وسط به کار رفته است و در روایات هم عفو به معنای حد وسط معنا شده است. شریعتمداری با بیان اینکه در آیه: وَلَا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلَیٰ عُنُقِکَ وَلَا تَبْسُطْهَا کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَحْسُورًا؛ هم ناظر به حد وسط است، گفت: بحث دیگر هم رابطه میان این اعتدال و عقلانیت است که در روایات، عدل را از جنود عقل دانسته‌اند، تصریح کرد: در آیه: اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ هم اگر استقامت را به معنای پایداری بگیریم بی معنا خواهد شد به خصوص اینکه در آیات بعد صراط مستقیم را تعریف کرده و فرموده است اسلام راه میانه مسیحیت و یهودیت است و نه راه گمراهان و کسانی که مورد غضب خدا هستند. اسلام دین اعتدال است استاد دانشگاه ادیان و مذاهب تصریح کرد: در یهودیت به دنیا خیلی توجه شده است و در مسیحیت هم رویکرد شفقت و کم توجهی به برخی مظاهر دنیا مطرح است و اسلام میانه این دو دین است. قرآن می‌خواهد مسلمین امت وسط باشند و راه آنان راه میانه و مستقیم باشد. شریعتمداری تاکید کرد: ثقل بحث بنده این است که برخلاف آن چیزی که عمدتا در جامعه ما مطرح است و استقامت را به معنای پایداری در نظر می‌گیرند، معنای اعتدال و حدمیانه به این واژه نزدیکتر است؛ البته نه اینکه استقامت با پایداری ارتباطی ندارد همچنین معنای عدم انحراف و راه درست با اینکه صحیح است ولی چون هر دین و مکتبی می‌تواند مدعی شود که راه من درست است لذا بهترین معنا همان اعتدال است.  منبع: ایکنا (خبرگزاری بین‌المللی قرآن)

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: قرآن کریم تدبر در آیات قرآن اعتدال معنای پایداری معنای اعتدال اگر استقامت س ت ق یم ف اس ت ق ع م ل ون شما هم حد وسط

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۰۸۳۸۱۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

شکست مرز‌ها در مناطق چهارگانه محیط‌زیست

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، مناطق چهارگانه محیط زیست قسمت‌هایی از کره زمین هستند که دست‌نخورده باقی مانده‌اند و هرکدام شرایط ویژه به خود را دارند.

نرگس آذری (دکتری جامعه‌شناسی سیاسی) در مقاله‌ای با عنوان «در باب ضرورت یک انقلاب شناختی در جامعه‌شناسی ایرانی» به این موضوع اشاره می‌کند که تصویب قانون حفاظت و تشکیل کانون شکار ایران در سال 1335، اولین اقدام تالیف شده در راستای حفظ جمعیت و تنوع حیوانات در ایران است.

* مالکیت مناطق چهارگانه

آذری در این مقاله می‌نویسد: وظیفه اصلی کانون شکار به عنوان یک نهاد مستقل، حفظ نسل حیوانات قابل شکار و نظارت بر اجرای مقررات آن بود و نخستین تجربه‌های حاصل از قانون یاد شده روشن ساخت که حفظ جانوران وحشی تنها از راه حفاظت از زیست‌گاه‌های آنها میسر است.

آذری ادامه می‌دهد؛ مرز‌هایی که در پهنه‌های چهارگانه تعریف شد در هفتاد سال گذشته با تغییرات و دست‌اندازی‌های زیادی مواجه بوده است که بخشی از آنها به ماهیت نااستوار خود مرز‌ها باز می‌گردد. یکی از مهمترین مسائل بنیادین آن‌ها مسألە مالکیت است. پهنه‌هایی که به عنوان یکی از مناطق چهارگانه تعیین می‌شد به لحاظ مالکیت در زمره مالکیت‌های عمومی مالکیت‌های اموال غیرمنقول دولتی و یا مالکیت‌های خصوصی و یا ترکیبی از آنها قرار می‌گرفت و تا پیش از تعیین آنها به عنوان مناطق چهارگانه، کاربری‌های متفاوتی داشت؛ برای مثال به عنوان مرتع، زمین کشاورزی و یا حتی بخشی از روستا مورد استفاده بود.

در این پژوهش آمده است که پس از تعیین محدوده‌ها کاربری‌ آنها در حالی ادامه می‌یافت که از نظر مالکیت اکنون در اختیار دولت بوده و هرگونه بهره‌برداری از آن مجرمانه تلقی می‌شد. از سوی دیگر وضعیت مالکیت‌ها نیز با ابهامات فراوانی روبه‌رو می‌شد.

* حکم ملک خصوصی در محدوده مناطق چهارگانه

از دیدگاه نویسنده این پژوهش اگرچه اصل ۴ قانون اساسی، برخی از مهمترین منابع طبیعی را به عنوان انفال و مشترکات و ثروت عمومی قلم‌داد نموده است، اما مسألە مالکیت خصوصی برخی از این عرصه‌ها، موجب پیچیده شدن مختصات حقوقی آن شده است چنآن چه برخی حقوقدان‌ها معتقدند این که مایملک افراد می‌تواند در محدوده مناطق چهارگانه قرارگیرد یا نه هم دارای ابهام است و با استناد به مواد قانونی نمی‌توان حکم قطعی برای آن بازشناخت.

اگرثابت شود ملک افراد در محدوده مناطق چهارگانه قرار دارد، این امر به معنای از میان رفتن یا نفی حق بهره‌برداری و مالکیت افراد نیست

این پژوهش بیان می‌کند که حتی اگرثابت شود ملک افراد در محدوده هریک از این مناطق قرار دارد هم این امر به معنای از میان رفتن یا نفی حق بهره‌برداری و مالکیت افراد نیست.  در قوانین اسلامی جاری بر کشور، تنها مالکیت است که می‌تواند در مقابل مالکیت ادعای حق نماید و این نیز در حالی است که به دلیل برخی پیچیدگی‌های حقوقی، منابع طبیعی کشور دارای سند مالکیت به نام دولت یا نماینده آن یعنی سازمان محیط‌زیست نیستند و همین امر باعث می‌شود که در دادگاه‌های موردی، امکان طرح دعوی نیز پیدا نکنند.

* معنای مستثنیات در اصطلاح حقوقی

به زعم این پژوهشگر وجود ابهامات حقوقی در مورد زمین‌های واقع در مناطق چهارگانه به تولد مفهوم و معنای مهمی به نام مستثنیات منجر شد. مستثنیات جمع استثنا به معنای جدا شده یا تفکیک شده است و در اصطلاح حقوقی به معنای جدا کردن یا تفکیک چیزی است از اصل است و در فرهنگ عمومی به معنای پیروز شدن در دعوای مالکیت خصوصی و مالکیت عمومی است که سازمان منابع طبیعی آن را نمایندگی می‌کند، این پیروزی با جداکردن زمین مورد نظر از قوانین حفاظتی اتفاق می‌افتد.

مستثنیات جمع استثنا به معنای جدا شده یا تفکیک شده است و در اصطلاح حقوقی به معنای جدا کردن یا تفکیک چیزی است از اصل است

آذری توضیح می‌دهد که بدین‌ترتیب زمین مورد دعوی استثنا شده، دیگر در زمره منابع طبیعی نیست و مالکیت خصوصی می‌یابد. این مفهوم حقوقی که جزء اولین معانی حقوقی است که شهروندان روستایی در ایران می‌آموزند، دال بر وجود جدالی است که بر سر مالکیت و بهره‌برداری از منابع طبیعی با وجود ممنوعیت‌های ایجاد شده در مناطق چهارگانه وجود دارد.

* نقش دولت در حفظ هرچه بیشتر محیط‌زیست

این پژوهشگر می‌نویسد: مسألە دیگری که این مرز‌ها را بحرانی می‌سازد، بهره‌برداری از سوی دولت‌ها است. دولت‌ها برای تأمین مالی کشور و تأمین مواد اولیۀ ارزان برای تولید و توسعه به منابع طبیعی وابسته هستند و این واقعیت باعث می‌شود که بزرگترین دست‌اندازی‌ها به منابع طبیعی از سوی خود دولت صورت گیرد.

آذری ادامه می‌دهد؛ طرح‌های توسعه‌ای و عمرانی و نیز اعطای مجوز‌های بهره‌بردای از منابع طبیعی برای مصارف صنایع و معادن در حجمی گسترده، مرز‌های حفاظت را به صورت قانونی زیر پا می‌گذارد و این امر در پیش روی چشمان جامعه‌ای روی می‌دهد که برای هرگونه بهره‌برداری از زمین‌ها به غیرقانونی بودن متهم می‌شوند.

* تعارضات در استفاده از مناطق حفاظت‌شده

این پژوهش به این مهم اشاره می‌کند که فهمِ سیاسی بودن مرز‌هایی که از بالا و به صورت یک‌جانبه میان طبیعت محافظت‌شده و ساکنان و بهره‌وران پیرامونش در جامعه‌ روستایی کشیده شد برای مردم به وضوح روشن بود. از آنجا که تعارضات بین استفاده سنتی مردم با موجودیت مناطق، هیچ‌گاه به‌طور ریشه‌ا‌ی حل نشد و همواره بر پایە توان نیروی اجرایی خاتمه داده می‌شد، به محض شکستن حصار حفاظتی مردم تعارض خود را با موجودیت این مناطق از طریق تخریب آنها تسویه حساب می‌کنند.

آذری می‌نویسد این وضعیت هم چنان نیز بر عرصه‌های منابع طبیعی کشور حاکم است و این تنها انتظار زمان و امکان تعرض هم نیست و هر خلاء قانونی یا مربوط به وضعیت حقوقی و جغرافیایی زمین را نیز شامل می‌شود. بدین‌ترتیب، مسألە مالکیت زمین و امکان بهره‌برداری از آن موجب شد تا موضوع محیط‌زیست در بدوِ پیدایش به دوگانۀ بهره‌برداری و محافظت از حیثِ منافع شخصی و گروهی گره بخورد.

این نویسنده در جمع‌بندی نهایی این پژوهش به این موضوع اشاره می‌کند که مرز‌ها قادر نبوده و نیستند که محیط‌زیست را از اقتصاد، سیاست و جامعە انسانی جدا ساخته و در ساحتی محافظت‌شده  حتی برای منافع جمعی قرار دهند. آن‌چه در پس مفهوم مستثنیات نهفته است، سازوکاری اجتماعی و سیاسی است که مرز‌ها را کمرنگ ساخته یا نادیده می‌گیرد.

در پایان باید گفت در این سازوکار، جنگی درکار است که منابع طبیعی را تبدیل به عرصۀ قدرت و مقاومت می‌کند و در این میان محیط‌زیست را به صورت فرایند‌های تخریب می‌کند.  

انتهای پیام/