جنبش‌های نوپدید دینی پس از ابتلای دنیای غرب به «بحران معنویت» شکل گرفت
تاریخ انتشار: ۲۶ آبان ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۹۹۳۸۳۶
نویسنده کتاب «عرفان واره‌ها» گفت: جنبش‌های نوپدید دینی مجموعه ای است متنوع از جریان‌های نوظهور با رویکرد معنوی و باطنی‌گری که عمدتا پس از دوره انکار دین و ابتلای دنیای غرب به «بحران معنویت» شکل گرفته است.
به گزارش خبرگزاری شبستان، نشست علمی نقد و بررسی کتاب «عرفان واره‌ها» (تبار شناسی و نقد مبانی فکری) سه‌شنبه ۲۰ آبان ماه جاری توسط گروه عرفان پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه به صورت مجازی تحت نرم افزار اسکایپ برگزار شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
در این نشست علمی، حجت‌الاسلام دکتر مسلم گریوانی به عنوان نویسنده کتاب، حجت‌الاسلام دکتر سیداحمد غفاری قره باغ به عنوان ناقد حضور داشتند.
حجت‌الاسلام دکتر مسلم گریوانی در ابتدای سخنان خود گفت: تعریف و تصویری که از عرفان‌واره‌ها داریم این است که این جریانها در دنیای غرب با عنوان ادیان جدید، جنبش‌های نوپدید دینی و ادیان جایگزین و در ایران با عنوان معنویت‌های نوظهور یا کاذب تعبیر می‌شود، مجموعه ای است متنوع از جریان‌های نوظهور با رویکرد معنوی و باطنی‌گری که عمدتا پس از دوره انکار دین و ابتلای دنیای غرب به «بحران معنویت» شکل گرفته است.
اگر بخواهیم جوهره آنها را شناسایی کنیم بگوییم آیا این جریانها دین هستند یا علم یا عرفان یا روان شناسی و یا رویکرد دیگر؟ متوجه می شویم این جریانها همه این موارد هستند و نیستند! اما اگر بخواهیم یک مفهوم و تعبیر را در آنها برجسته شناسایی کنیم باید بگوییم این جریانها بیشتر از جنس «تجربه» هستند تا موارد دیگر.
نویسنده کتاب عرفان واره‌ها افزود: ما معتقدیم عرفان‌واره‌ها با اینکه دارای جاذبه‌های صوری یا بعضاً محتوایی هستند که اغلب به توانمندی‌های رهبر کاریزمای آن جریان، یا اقتباس از آموزه‌های ادیان و مکاتب مختلف، و یا مشروعیت‌بخشی به آزادی جنسی باز می‌گردد، در عین حال دارای آسیب‌هایی هستند که از آنها غفلت شده است.
این هدف اصلی از اقدام ما در این پژوهش بوده است اما لازمه چنین کاری و بلکه هر حرکت پژوهشی، شناسایی زمینه های شکل گیری آنهاست. این عرفان واره ها در چه بستر تاریخی و فکری شکل گرفتند؟ ما در آغاز کتاب پژوهشی مبسوط در این زمینه داشتیم و به نتایج خوبی رسیدیم.
وی ادامه داد: اما در بدنه اصلی پژوهش بعد از تعریف عرفان و عارف، ابعاد درونی آنرا بازخوانی کردیم و گفتیم عرفان سه بعد دارد: موضوع، روش و غایت؛ همچنین عارف نیز ابعادی دارد از جمله مشاهدات و مکاشفات او، کرامات و خوارق عادات او و سبک زندگی او. در همه این شئون و ابعاد عرفان و عارف، عرفان واره ها را با عرفان اسلامی مقایسه کردیم و لابلای کتاب نکات کلیدی و ارزنده از عرفان و معنویت اسلامی بازگو کردیم که برای دانش پژوهان و محققان میتواند مفید باشد.
نکته قابل توجه اینکه ما در این کتاب با نگرشی جامع به مطالعات عرفانی (عرفان‌های دینی، غیردینی، فرادینی و ضددینی)، عرفان‌واره‌ها را در طبقه عرفان‌های فرادینی، طبقه‌بندی کردیم و ابعاد اصلی و محتوایی آنها را به چالش کشیدیم یعنی بینش‌ها، روش‌ها، گرایش‌ها و کنش‌های آنها. البته این مواجهه با روبرو کردن آنها با مبانی و مقیاس‌های عرفان اصیل در ادیان و عرفان اسلامی اتفاق افتاده است.
حجت‌الاسلام دکتر سیداحمد غفاری قره باغ که بعنوان ناقد در این نشست علمی حضور داشت، گفت: این کتاب نکات مثبت خوبی دارد از جمله پرداختن به بعد تبارشناسی تاریخی و فکری، دسته بندی و طبقه بندی مطالب کتاب قابل توجه است، همچنین در پایان هر موضوعی، تبیین دیدگاه معنویت و عرفان اسلامی نکات ارزنده ای ارائه کردند که برای خواننده حتما مفید است.
اما نکاتی هم هست که فکر میکنم برای تکمیل و بهتر شدن کار مفید خواهدبود.
وی ادامه داد: ملاحظات خودم را به دو بخش نگارشی و محتوایی تقسیم می کنم. در بخش نگارشی اغلاطی وجود دارد که نیازمند اصلاح است. اما در بخش محتوایی در بحث تفکیک عرفان و معنویت، یک خلا جدی دارد. این جریانها را به واقع نمی توان عرفان اطلاق کرد. ما نمی توانیم به هر مطلبی و جریانی، بگوییم عرفان. همچنین هر معنویتی لایق واژه عرفان نیستند.
برخی تعابیر نادر هم در کتاب هست مثلا در جایی میگوید اولین اعتراض به دین از ناحیه خود دین انجام گرفته است.
همچنین در مواردی به مواجهه و تعارض علم و دین اشاره می شود به نظر من ارتباطی با تعارض ندارد.
در بخشی از کتاب به نقد عرفان مسیحی و بودایی و … اشاره کردید اما خواننده این پرسش مطرح میکند که آیا مولف نمی خواهد درباره عرفان یهودی موضع بگیرد؟
وی در پایان سخنان خود گفت: درباره اوپانیشادها هم به نقل از علامه در کتاب آورده است را نادرست می‌دانم، علامه نمی خواهد بگوید اوپانیشادها منحرف یا شرک آلود است بلکه معتقدند عوام این مطالب را متوجه می شوند.
در ادامه حجت‌الاسلام دکتر مسلم گریوانی درباره برخی اشکالات توضیحاتی را ارائه کرد:
از جناب دکتر غفاری از اینکه وقت گذاشتند و مطالعه و ملاحظه کردند تشکر می کنم. ملاحظات ویرایشی و نگارشی ایشان را پیگیری و اصلاح خواهیم کرد. نسبت به برخی از ملاحظات محتوایی ایشان نکاتی که به نظر نیاز به توضیح دارد را عرض می کنم:
درباره عنوان معنویت و عرفان، حقیقت این است که هیچ یک از عناوینی که به این جریانها دادند از قبیل معنویت‌ها، عرفان‌ها، ادیان جدید، کاذب و…، با این جریانها کاملا قابل تطبیق نیست، چون یکی از ویژگی‌های این جریانها تعدد و تکثر آنهاست. البته مشترکات هم دارند اما هر کدام هم یک عالم و فضای فکری جداگانه ای دارند. لذا ما در این کتاب اینها را تفکیک کردیم و گفتیم برخی از اینها صرف معنویت هستند برخی شبه معنویت، برخی عرفانند و برخی شبه عرفان. به لحاظ طبقه بندی نیز برخی اندیشه، برخی جریان و برخی فرقه هستند.
اما درباره اوپانیشادها اشکال خاصی من نمی‌بینم، علامه طباطبایی ضمن تایید توحیدی بودن اوپانیشادها راز بت پرستی و شرک آمیز بودن هندوها را عوام زدگی و فقدان فلسفه و پشتوانه معرفتی آنها می‌داند و این تعبیر جالب است.
منبع: شبستان
کلیدواژه: جنبش های نوپدید دینی بحران معنویت عرفان واره ها الاسلام دکتر جریان ها دنیای غرب
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۹۹۳۸۳۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
نگاهی به آسیب‌های نوپدید فضای مجازی
بسیاری از افرادی که به اینترنت اعتیاد دارند هرگز آن را نمی‌پذیرند، زیرا برای آنها اینترنت جزئی از زندگی محسوب می‌شود ولی با وجود این روانشناسان بر این باورند که فرد معتاد به اینترنت دارای نشانه‌هایی است که می‌توان از این طریق به وابستگی فرد به اینترنت پی ببرد.
خبرگزاری ایمنا؛ فرزانه دهقانی، دکترای ارتباطات و رسانه در یادداشتی با موضوع آسیب‌های نوپدید فضای مجازی نوشت:
«گسترش جامعه اطلاعاتی و ارتباطی و نیز شکل شکل‌گیری جهان مجازی در کنار جهان واقعی فرایند زندگی را دستخوش تغییرات زیادی کرده است؛ افزایش تصاعدی ضریب نفوذ اینترنت در ایران و تأثیر استفاده بیش از حد بروی خانواده‌ها، چنانچه به‌صورت برنامه، برنامه‌ریزی و مدیریت نشده در این فضا قرار گیرند خانواده و جامعه را نیز دچار مشکل خواهند کرد، اما قسمت مهم این پژوهش مؤلفه اعتیاد مدرن و آسیب‌های نوپدید که به‌عنوان عنصر اساسی و اصلی است، در واقع استفاده بیش از حد و بیمار گونه از اینترنت که باعث دور شدن فرد از دوستان و خانواده خانواده‌اش شود و اختلالات رفتاری یا شخصیتی را در وی ایجاد کند، اعتیاد به اینترنت یا شبکه‌های اجتماعی نامیده می‌شود، این اعتیاد که سرآمد همه اعتیادهای رفتاری است رشد روزافزونی پیدا کرده و عوارض ناگواری به همراه دارد. اعتیاد به اینترنت نیز با علائمی همراه است: همچون اضطراب، افسردگی، کج خلقی، بی قراری، تفکرهای وسواسی، کناره کناره‌گیری، اختلالات عاطفی و از هم گسیختگی روابط اجتماعی (علوی و جنتی فرد ،۱۳۹۰، ص .۲۲؛ سهراب زاده ،۱۳۸۹).
استفاده از اینترنت علاوه بر اینکه مزایای تأثیرگذار متعددی بر جوامع دارد ولی از سوی دیگر اثرات منفی از جمله اطلاع رسانی جهت‌دار و غیر منصفانه، نادیده گرفتن هویت ملی و دینی جوامع مختلف، تخریب باورهای اخلاقی، فرهنگی، آداب و سنن پیشرو و شبهه افکنی و تردید پردازی‌های کاذب، تزلزل بنیان خانواده، پوچی گرایی، القای ناهنجاری‌های انسانی، تضییع نیرو و استعدادهای انسانی، مشکلات جسمانی و… از جمله جنبه‌های منفی این شبکه‌های ارتباطی جدید است (علوی وجنتی فرد ،۱۳۹۰).
گسترش فضای مجازی و استفاده بیش از حد در حوزه فردی شامل تغییرات سبک زندگی به منظور گذراندن زمان بیشتر در شبکه و کاهش کلی فعالیت‌های بدنی و بی‌توجهی به سلامت فردی در نتیجه فعالیت اینترنتی، اجتناب از فعالیت‌های مهم زندگی، کمبود خواب و یا تغییر الگوهای خواب برای گذراندن زمان بیشتری در شبکه، کاهش معاشرت و در نتیجه ازدست دادن دوستان، غفلت از خانواده و دوستان، بی‌توجهی به مسئولیت‌های شغلی و شخصی، خشونت بیش از حد، پرخاشگری، تغییر عادت‌های رفتاری، بی توجهی به نظافت شخصی و… در حوزه رابطه فرزندان و والدین نیز تغییراتی به وجود آورده است که از جمله آن به کاهش نقش خانواده به عنوان مرجع، کاهش ارتباط والدین با فرزند، شکاف نسلی به دلیل رشد تکنولوژی، از بین رفتن حریم بین فرزندان و والدین و ایستادن در برابر یکی از والدین یا هر دو را می‌توان نام برد. در بحث ازدواج‌ها نیز مسائلی چون ناپایداری ازدواج‌ها، تغییر الگوی همسرگزینی، نداشتن مهارت‌هایی برای ازدواج ناتوانی والدین برای آموزش به فرزندان، افزایش روابط دختر و پسر در زمان نامزدی بدون عقد، تمایل به دریافت مهریه‌های سنگین، بالا رفتن سن ازدواج و افزایش تنوع‌طلبی جنسی مردان و … را می‌توان اشاره کرد (جعفری و دیگران ،۱۳۹۱؛ منایز ،۲۰۱۵)
بسیاری از افرادی که به اینترنت اعتیاد دارند هرگز آن را نمی‌پذیرند، زیرا برای آنها اینترنت جزئی از زندگی محسوب می‌شود ولی با وجود این روانشناسان از جمله سامسون و کین بر این باورند که فرد معتاد به اینترنت دارای نشانه‌هایی است که می‌توان از این طریق به وابستگی فرد به اینترنت پی ببرد، هرچند که این نشانه‌ها به تنهایی نمی‌توانند معیار مستقل و کاملی برای اعتیاد مجازی به شمار آیند، انجمن روانپزشکان آمریکا (APA ) معیارهایی را مشخص کرده است که فرد باید حداقل ۳ مورد از این معیارها را حداقل به مدت ۱۲ ماه داشته باشد:
۱- زمان پرداختن به امور شخصی خود را صرف شبکه‌های اجتماعی میکند؛ از جمله ساعات ضروری برای خواب را در این فضاها سپری میکند.
۲- تغییر عادت رفتاری؛ استفاده از اینترنت باعث می‌شود که شخص از سایر فعالیت‌هایی که قبلاً برای او لذت بخش بوده، دست بکشد.
۳- زمانی که باید تکالیف درسی یا کاری انجام دهد، در اینترنت سپری میکند. (رابرتس ،۱۳۹۲)
۴- چنانچه ارتباط با شبکه‌های اجتماعی به دلیلی قطع شود، احساس افسردگی، بی قراری و بدخلقی میکند.
۵-خسته‌تر و کج خلق تر از زمانی است که اینترنت جزئی از زندگی وی نبود . دامنه تنش‌های عصبی او بالاتر است و از سردردهای عصبی رنج می‌برد .
۶- بیش از حد خشونت نشان می‌دهد و پرخاشگری و قانون شکنی میکند.
۷-در زمان دل مشغولی‌های فکری و ذهنی، ساعات متمادی را صرف چک کردن شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند .
۸- هنگامی که فرد دسترسی به شبکه‌های اجتماعی ندارد دائم به استفاده مجدد از آن فکر میکند و ذهن خود را مشغول نوع فعالیت‌های موردنظر میکند.
۹- روزی چند بار و به‌طور مرتب شبکه‌های اجتماعی و گروه‌ها و کانال‌های خود رابررسی میکند.
۱۰-در حین اتصال به شبکه‌های اجتماعی ، زمان خود را از دست می‌دهد و متوجه گذشت زمان نیست.
۱۱- زمان بسیار کوتاهی برای وعده‌های غذایی صرف میکند و به علت از بین رفتن وعده‌های غذایی کمبود وزن پیدا میکند. (امیدوار و صارمی ،۱۳۸۱)
۱۲- هنگام استفاده از شبکه‌های اجتماعی احساسی آمیخته به خوشنودی و گناه میکند
۱۳- ترجیح می‌دهد به اینترنت وصل شود تا اینکه با دوستان یا خانواده باشد. و به عبارتی دیگر به دوستان خانواده و کلیه مسئولیت‌های خود پشت پا می‌زند.
۱۴- روابط جدیدی با افرادی که هنگام ورود به شبکه‌های اجتماعی با آنها آشنا شده، تشکیل می‌دهد و بیشتر مایل است با آنها ارتباط برقرارکند .
۱۵- کمتر از خانه بیرون می‌رود و فعالیت‌های اجتماعی او کاهش چشمگیری پیدا میکند.
۱۶- راجع به اینکه چه مدت برخط بوده است یا در مورد میزان ساعات صرف شده در فضای شبکه‌های اجتماعی به خانواده، والدین، همسر و یا رئیس خود دروغ میگوید .
۱۷- دیگران از او به علت صرف زمان طولانی در اینترنت ناراحت هستند و مرتب از او گله می‌کنند.
۱۸- در موقعی تنهایی و خلوت و زمانی که کسی در خانه نیست، به سراغ فضا می‌رود.
۱۹- از محدودیت‌های زمانی که برای وی به منظور استفاده از اینترنت تعیین شده است، سرپیچی میکند.
۲۰- تمام تلاش‌ها برای محدود ساختن ساعات استفاده از اینترنت بی نتیجه مانده است. (جعفری و دیگران ،۱۳۹۱)
مخاطب ایرانی با رسانه‌های مدرن از قبیل اینترنت و تلفن همراه که مجهز به امکانات پیامک و بلوتوث است نیز مواجه است، سبد فرهنگی خانواده ایرانی دچار تغییرات فراوانی شده است که همگی به نوعی مروج سبک زندگی مدرن است که خاستگاه این نوع سبک زندگی تمدن غربی است و ترویج این شیوه از زندگی، لاجرم تمام مؤلفه‌های معرفتی تمدن غرب را شایع می‌سازد و موجب می‌شود بی‌سامانی در مسائل فرهنگی و اجتماعی در کشور افزایش یابد؛ در این خصوص مدیران و برنامه ریزان و سیاست گذاران اجرایی و کاربردی، لازم است که در راستای کاهش مشکلات ناشی از استفاده شبکه‌های اجتماعی با برگزاری دوره‌ها، جلسات کارگاهی، بازدیدهای علمی و آموزشی و تصویب سیاست‌ها، نظام‌های کنترل کیفی و فنی برنامه‌ریزی‌هایی انجام دهند.»
کد خبر 748386
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است