روش‌نشناسی و روش‌زدگی در مطالعات ادیان
تاریخ انتشار: ۴ مرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۱۶۵۳۵۸
وبلاگ>منصورهاشمی، محمد - روش پژوهش چیزی جدای از خود پژوهش نیست، اگر پژوهشی از سر اندیشه صورت گرفته باشد و کاری بیش از کتاب‌سازی‌های گاه متاسفانه معمول و مقاله‌نویسی‌های کارمندانه باشد، حتما در آن بر سر "روش" کار تأمل شده است، خواه به روش‌شناسی کار تصریح شده باشد و خواه نه.
در حقیقت روش پژوهش بخشی از فرایند فکر کردن در پژوهش است و فرق کار پژوهشگر اندیشمند با دیگران، از جمله به صورت بارزی در مواجهه با "روش" کار، خود را آشکار می‌کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
به نظر من در ایران ما در برخورد با مسأله روش و روش‌شناسی الان با دو مشکل جدی روبرو هستیم. از سویی نوشته‌هایی را می‌بینیم که در آنها ارجاعات چیزی جز منبع‌سازی و مستندنمایی صوری نیست و در آنها به کتابها و مقالاتی با رویکردها و روش‌های پژوهشی و تحلیلی مختلف و گاه حتی متضاد، به راحتی در عداد هم و هم‌ارز یکدیگر، ارجاع داده می‌شود؛ این جور موارد حاکی از ناآشنایی واقعی مولف است با منابع و درک نکردن منطق تحقیقات مختلف. وقتی مثلا به پژوش‌هایی ساختارگرایانه، پدیدارشناسانه، و با رویکرد نقد تاریخی، کنار همدیگر ارجاع می‌دهیم بدون اینکه متوجه تفاوت‌ها باشیم و متعرض رویکردهای مختلف بشویم گرفتار مشکل نشناختن اهمیت روش‌ها و استفاده صوری و بی‌معنا از داده‌های منابع متعدد و متنوع هستیم.
از سوی دیگر وقتی مانند برخی دانشجویان و استادانِ کم‌دان‌شان به نحو مرضی دنبال چهارچوب نظری و روش پیش‌ساخته برای پژوهش‌هایی می‌گردیم که معلوم نیست قرار است نهایتا خودشان چیزی به ما بگویند یا صرفا در بهترین حالت بناست آن چهارچوب نظری را تأیید کنند گرفتار سویه دوم مشکل روش‌شناسی هستیم. در این گونه دوم با خود روش و روش‌شناسی به‌نحو صوری برخورد می‌شود؛ کسانی که چنین می‌کنند نمی‌دانند که روش‌ها را پژوهشگران اندیشمند و اندیشمندان اهل تحقیق در فرایند کار کشف و تدوین و اصلاح و پردازش کرده‌اند و روش و پژوهش در روندی دیالکتیکی یکدیگر را صیقل داده‌اند و به رشد و بسط هم انجامیده‌اند. دنبال روش و چهارچوب نظری به مثابه شاه‌کلید گشتن، بی‌عنایت به لزوم تأمل در خود آن روش و ارزیابی آن چهارچوب نظری، دور بودن از فکر و نظر است. پژوهش خوب باید سخن تازه‌ای داشته باشد و هیچ شاه‌کلیدی حرف‌های کلیشه‌ای تکراری را جالب و نو نمی‌کند. وجه مشترک این هر دو مشکل - روش‌نشناسی و روش‌زدگی - در مواجهه صوری و عاری از اندیشه آنها با موضوعات و منابع است.
از این مقدمه کلی که لازم است جای دیگری شرح و تفصیل بیابد بگذرم و به سراغ مطلب اصلی این یادداشت بروم. خوشبختانه در سال‌های اخیر آثار پژوهشی مستشرقان به صورت نسبتا گسترده‌ای در حال ترجمه به زبان فارسی است. اما در میان این آثار سهم کتابهایی که ناظر به روش‌ها و رویکردهای مختلف خاورشناسان باشد - روش‌ها و رویکردهایی که پشتوانه پژوهش‌های متنوع‌شان بوده و گاه سخت با یکدیگر در تعارض است - متاسفانه بسیار اندک بوده است. کتاب نگرش‌هایی به اسلام در مطالعات ادیان از معدود کتابهایی است که از این منظر شایان توجه است. در این کتاب مجموعه‌ای از اسلام‌شناسان بر مبنای رویکردهای مختلف در مطالعات ادیان و روش‌شناسی‌های متنوع دین‌پژوهی به مسأله نحوه پژوهش در حوزه کار خود پرداخته‌اند. توانایی‌های نظری و بصیرت‌های فکری آنها البته به یک اندازه نیست، اما به هر حال نفس کنار هم قرار گرفتن دیدگاه‌ها و راهبردهای متفاوت‌شان مغتنم است. واقعیت این است که شرق‌شناسی و به ویژه اسلام‌شناسی از بینش‌ها و دستاوردهای فلسفه و علوم انسانی عقب‌تر است، از این جهت توجه به مباحث نظری در آن - ولو با تأخیر و کاستی‌های چشمگیر - مهم است و شایسته تأمل. مباحث مطرح‌شده در نگرش‌هایی به اسلام از چنان تأخیر و کاستی‌هایی عاری و خالی نیست، اما به هر حال با پیش چشم داشتن وضعیت فعلی خاورشناسی و مطالعات اسلام‌پژوهانه تلاش ارزشمند و در خور تأملی است.
نگرش‌هایی به اسلام در مطالعات ادیان که در اصل حاصل همایشی سه‌روزه در آریزونا بوده و بعدا با مقالاتی دیگر تکمیل و زیر نظر ریچارد مارتین به صورت کتاب تدوین گردیده و زیر نظر دکتر مهرداد عباسی به فارسی برگردانده شده شامل این بخش‌هاست:
اسلام و مطالعات ادیان: مقاله مقدماتی، نوشته ریچارد مارتین، ترجمه مهرداد عباسی
قرآن کلام شفاهی: مشارکتی اسلامی در فهم متن مقدس، نوشته ویلیام گراهام، ترجمه نصرت نیل‌ساز
محمد در تلقی عامه: مدل‌ها در تفسیر پارادایمی اسلامی، نوشته ارل واو، ترجمه مهدی شاددل بصیر
مناسک اسلامی: منظرها و نظریه‌ها، نوشته فردریک دنی، ترجمه سپیده نصرتی
حج و تاریخ ادیان: رهیافت‌های نظری به حج، نوشته ویلیام راف، ترجمه آزاده رضایی
ذهن بدوی / ذهن مدرن: نگرش‌هایی جدید به مسأله‌ای قدیم در اسلام، نوشته مریلین والدمن، ترجمه محمدحسین محمدپور
رهیافت‌هایی به مطالعه گروش به اسلام در هند، نوشته ریچارد ایتن، ترجمه معصومعلی پنجه
هرمنوتیک هانری کربن، نوشته چارلز آدامز، ترجمه عاطفه ذوالفقاری‌فر
تحلیل ادبی قرآن، تفسیر و سیره: روش‌های جان ونزبرو، نوشته اندرو ریپین، ترجمه مرتضی کریمی‌نیا
تأویل روایت‌های قرآنی و غیرقرآنی در تفکر اسماعیلی، نوشته عظیم نانجی، ترجمه حسین خندق‌آبادی
تفسیرهای بیگانگان از اسلام: منظر یک مسلمان، نوشته محمد عبدالرئوف، ترجمه عاطفه بیگدلی
نگرش‌هایی به اسلام در مطالعات ادیان: مقاله مروری، نوشته فضل الرحمان، ترجمه مهرداد عباسی
کتاب نگرش‌هایی به اسلام در مطالعات ادیان هفتمین مجلد از سلسله کتابهایی است که به دبیری دوست عزیرم مهرداد عباسی در حوزه مطالعات قرآن و حدیث منتشر می‌شود. مجلد ششم این مجموعه یعنی تفاسیر صوفیانه قرآن از سده چهارم تا نهم نوشته کریستین سندز (ترجمه زهرا پوستین‌دوز) نیز کتاب خوشخوان و مفیدی است که به کار علاقه‌مندان به تصوف و تفسیر و همچنین کسانی که به مسأله تأویل متن و هرمنوتیک می‌اندیشند می‌آید (برای معرفی دیگر مجلدات این مجموعه ر.ک. اینجا).
نگرش‌هایی به اسلام در مطالعات ادیان / ویراسته ریچارد مارتین/ به کوشش و ویرایش مهرداد عباسی/ انتشارات حکمت
کلید واژه‌ها : دین -منبع: خبرآنلاین
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۱۶۵۳۵۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ترجمه «قلمروزدایی علم و دین» روانه بازار نشر شد
به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «قلمروزدایی علم و دین» تألیف گریگور داوس به تازگی با ترجمه جواد درویش آقاجانی منتشر و روانه بازار نشر شده است.
پروفسور گریگور داوس (زاده ۱۹۵۷)، استاد دانشگاه نیوزلند است که در زمینه فلسفه دین مدرک دکتری دارد. هدف این کتاب، تحلیل منازعه «علم و دین» از طریق توسعه رویکردهای ممکن به روابط بین آنها و همچنین توسعه مفهومی علم از یک سو و دین از سوی دیگر است. کتاب در مقابل مدل‌های ساده‌تر از روابط علم و دین، مدل پیچیده‌تری را پیشنهاد می‌دهد که شامل چهار بُعد برای پرداختن به رابطه علم و دین است و عبارت‌اند از: بُعد شناختی، غایت‌شناختی، نهادی و معرفت‌شناختی، بُعد شناختی به محتوای گزاره‌های علمی و دینی می‌پردازد. بُعد غایت‌شناختی به اهداف مندرج در علم و دین اختصاص دارد. بُعد نهادی شامل بررسی رابطه علم و دین از طریق سازمان‌های اجتماعی مرتبط با آنهاست. بُعد معرفت‌شناختی هم به صورت‌های مختلف معرفت، زبان و منابع دانش می‌پردازد.
مجموعه بن‌مایه‌های کمبریج تا به‌حال در ۲۵ سرفصل موضوعی مختلف منتشر شده است. سرفصل موضوعی فلسفه این مجموعه در ۱۵ شاخه و تاکنون ۲۲۸ کتاب تقدیم جامعه علمی کرده است. همچنین در سرفصل موضوعی دین نیز ۸ شاخه مختلف مورد توجه قرار گرفته و ۸۱ کتاب منتشر شده است. همان‌طور که گفته شد در شاخه فلسفه دین تا به حال ۳۱ کتاب منتشر شده است که در حال حاضر ترجمه ده کتاب از آن مجموعه به فارسی عرضه شده است.
فلسفه دین در کشورمان نیز در سال‌های اخیر مورد توجه استادان و محققان به‌ویژه نسل جوان‌تر قرار گرفته است. البته با توجه به گستره موضوعی مباحث فلسفه دین، میزان دغدغه‌مندی نسبت به هر کدام از این موضوعات در جوامع مختلف متفاوت است. موضوعاتی نظیر «معنای زندگی»، «علم و دین»، «خداباوری»، «تکثرگرایی» و «مسئله‌های شر و رنج» که در زمره موضوعات اصلی و مشترک مباحث فلسفه دین‌اند، مصادیقی از چالش‌های فکری محیط‌های علمی ایران نیز محسوب می‌شوند. به هر روی، انتشار کارهای متنوعی در سال‌های اخیر در فضای فکری فلسفه دین ایران ستودنی است. مجلات، کتابها، مقالات و رساله‌های دانشجویی مختلف در کنار برگزاری رویدادهای علمی و پژوهشی متنوع، اگر چه سرمایه‌ای خوب هستند اما ناکافی برای تحقیقات بیشتر و کامل‌تر در آینده است.
این کتاب با ۱۲۴ صفحه، شمارگان ۱۰۰ نسخه و قیمت ۹۰ هزار تومان عرضه شده است.
کد خبر 6090175
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»