ترنم موزون حزن*
تاریخ انتشار: ۱۰ مهر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۹۲۱۵۵۸
عرصههایی در زندگی هر جامعه هست که اعضای آن جامعه، بنیانهای فرهنگی خود را در آن عرصهها نه تنها «بازنمایی» میکنند، بلکه برای دیگران و خودشان آن بنیانها را «بازتولید» میکنند. این عرصههای کلیدی، تجلی گاه اصلی روح یک فرهنگ و بنیانهای اصلی آن است. در فرهنگ شیعی ایرانی کلیدیترین و محوریترین جایی که میتوان روح این فرهنگ را دید، ماه محرم و عزاداری تاسوعا و عاشورا است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
فرهنگ شیعی بدون محرم امکان حضور و وجود و تجلی نداشته و ندارد. محرم و صفر است که این فرهنگ را نگه داشته و بستر اصلی تجلی و تداوم این فرهنگ شده است. در عرصه ماه محرم و عزاداری عاشورایی است که تشیع، فرهنگ خود را زندگی میکند، آن را میسازد، تجربه میکند و به نسل بعد منتقل میکند. جامعه شیعی تجلی تمام اعتقاداتش در باب حق و باطل را در صحنه بزرگ عاشورا روایت میکند و ایمان شیعیاش را در خاک عاشورا پرورش میدهد. به این جهت است که عاشورا نقطه ثقل هویت شیعی، ایمان شیعی، فرهنگ شیعی و جامعه شیعی است. مناسک عزاداری عاشورا همیشه «مناسک فراگیر» بوده است و دستگاه امام حسین(ع)، هرکس را به درگاهش آمده، راهش داده و از ایمانش نپرسیده است. به همین دلیل نه تنها برخی از پیروان ادیان اهل کتاب مانند مسیحیت و یهودیت و زرتشتیان، بلکه برخی از پیروان ادیان دیگر مانند بودیسم و هندویسم و مذهب سیک نیز در این سنت عزاداری شرکت کردهاند. این خصلت «فراگیری» نهضت حقیقت عاشورایی بوده است که توانسته همه فرق و مذاهب را در خود جای دهد. تقلیل فرهنگ عاشورا به یک گروه، حزب، جریان سیاسی نه تنها با کنه این فرهنگ منافات دارد بلکه موجب صدمه زدن به آن میشود. آیینهای عاشورایی فرصتی است برای وحدت اجتماعات متکثر حول یک محور «حقیقت حسینی». تقلیل این فرصت به یک رویکرد خاص، این وحدت را به تفرقه بدل خواهد کرد. فرهنگ عاشورا نه تنها «فرهنگ مبارزه در برابر ظلم»، که «فرهنگ صلح»، «فرهنگ نوعدوستی» و «فرهنگ انسانی» بوده است و همیشه بسته به نیاز آن جامعه، توانسته عمل کند. سنتهای مختلفی که از این فرهنگ عاشورا در جهان اسلام شکل گرفته بیانگر آن است که هر گروهی توانسته از این سفره پر نعمت سهم خود را بردارد و هرکس و هر گروهی با زبان و آداب خود وارد این تجلی گاه حقیقت شود. سنتهای عاشورایی تنها در یک نقطه اصالت دارند؛ در «واقعه عاشورا». سنتهای عزاداری به شیوه خلاقانهای همواره در حال خلق و نوآوری هستند اما جامعه شیعی بتدریج هر آنچه را که درشأن این واقعه نباشد، حذف کرده و هر آنچه را که مناسب باشد تداوم داده و توسعه میدهد. باید دقت کرد این تصفیه و تعالی همیشه وظیفه «جامعه» بوده نه نهادی خاص. لذا توجه به این سهم مردمی در توسعه و تداوم سنتهای عاشورایی و تأکید بر «تکثر سنتها» به جای تقلیل و یکسانسازی آنها بهترین راهی است که میتواند به جامعه شیعی برای بهرهمندی بیشتر از این فرهنگ کمک کند. ماه محرم در جامعه ایران بیانگر تغییری جدی و فراگیر در فضاهای عمومی شهر و روستای ایرانی است. این تغییر مهم را میتوان از چندین جنبه مدنظر قرار داد و تصویری از روح جامعه ایرانی و وجدان جمعی ایرانیان از آن بهدست آورد. نخست آنکه حال و هوای محرم، فرصتی است برای تقویت سرمایه اجتماعی گروهها و کنشگران ایرانی. آنچه که در ماه محرم رخ میدهد احیای شبکههای روابط، علقهها، صمیمیتها و همچنین نوعی تعاملات متقابل با دیگران است. در این ایام به نوعی با تبلور عناصر اصلی سرمایه اجتماعی ایرانیان مواجه هستیم. بهطور سنتی ایام محرم فضایی است که نه تنها بخشهای شیعی جامعه ایرانی، بلکه بخشهای غیرشیعی و اقلیتهای مذهبی نیز در حیات اجتماعی، همه با هم و در کنار هم مشارکت میکنند؛فرصتی است برای گذشتن از تمایزات و پیوستن به یکدیگر در قالب یک کل منسجم. به همین دلیل ماه محرم نه تنها «سرمایه اجتماعی» را بالا میبرد، بلکه شاخصهای آن در قالب مؤلفههایی از قبیل «مشارکت» به بالاترین حد خود میرسد. جامعه از روزمرگی خودمحورانه آدمها در جریان عادی زندگی، خارج میشود و بیشترین توجه و تمرکز آدمها به رفتارهای عمومی مشترکی است که جمعی است و فراتر از «فرد» در آن محوریت دارد. دوم آنکه محرم نه تنها بازنمایی از این سرمایه اجتماعی گروههای شیعی است، بلکه خود، فرصتی و عاملی برای تولید و توسعه این سرمایه اجتماعی است. هرچقدر آیینهای محرم امکان مشارکت دیگران را (دیگری گروههای اجتماعی و دیگری مذهبی) را فراهم کند، امکان توسعه و تقویت و ارتقای سرمایهاجتماعی را نیز فراهم خواهد کرد. از این منظر است که محرم زمانه و عرصهای است که میتواند فرصتی برای تقویت سرمایه اجتماعی ایرانیان باشد.
نکته نهایی آنکه محرم صرفاً فرصتی برای توسعه اشتراکات نیست، بلکه این وجه مشترک، همزمان با پذیرش تنوعها معنادار است. به عبارت دیگر، آیینهای محرم فرصتی برای «پیوند» و همزمان فرصتی برای «تمایز» هستند. آیینهایی که در سطح محلی و گروهی برگزار میشوند، هویتهای متمایز گروهها را برجسته میکنند، ولی از آنجا که همه مردم برای امام حسین(ع) و در یک ساختار کلان و مشترک آیینهای عزاداری مشارکت دارند، فرصتی است برای پیوند بخشها و گروهها و اقشار مختلف. جامعه ایرانی شیعی در غلیان آیینهای محرم، خودش را میسازد و متبلور میکند. حال هرچه این آیینها غنیتر و عمیقتر برگزار شوند جامعهای که از آنها سر برمیآورد، غنیتر و باشکوهترخواهد بود. ----------------------------------------
پینوشت: *و فکر میکنم
که این ترنم موزون حزن تا به ابد
شنیده خواهد شد...[سهراب سپهری؛ مسافر] گزارش از: دکتر جبار رحمانی ـ عضو شورای انسانشناسی و فرهنگ این مطلب نخستین بار در روزنامه ایران منتشر شده است. پسندیدم 0 برچسب ها ماه محرم آیین های محرم مراسم عزاداری جامعه ایرانی آیین های مختلف
منبع: تابناک
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.tabnak.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «تابناک» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۹۲۱۵۵۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
گسترش فرهنگ علمی و دینی به همت شهید مطهری
به گزارش خبرگزاری صداوسیمای استان آذربایجان غربی، حجت الاسلام حسن پورعلی در مراسم بزرگداشت روز معلم و هفته عقیدتی سیاسی که در مدرسه علمیه حضرت زینب کبری سلام الله ارومیه برگزار شد، با تبریک روز معلم گفت: روز معلم یکی از رویدادهای مهم و ارزشمند است که از زحمات و تلاشهای معلمان تجلیل می شود و معلمان نقش بسیار مهمی در جامعه دارند؛ آنها افرادی هستند که نهتنها دانش را به دانشآموزان انتقال میدهند، بلکه موجب شکوفایی استعدادها و رشد فردی آنها نیز میشوند. این روز فرصت مناسبی برای قدردانی از معلمان است.
وی با اشاره به شخصیت آیتالله مطهری افزود: آیتالله مطهری یکی از شخصیتهای برجسته و تأثیرگذار در تاریخ ایران معاصر و یک عالم، فیلسوف، و سیاستمدار بود که با دانش و عقایدش تأثیر فراوانی بر جامعه و فرهنگ ایران گذاشت. شهید مطهری با داشتن دیدگاههای فراگیر و اندیشههای عمیق، به گسترش فرهنگ علمی و دینی در ایران کمک کرد.
مسئول تعلیم و تربیت سپاه ارومیه خاطرنشان کرد: آیتالله مطهری با داشتن دیدگاههای ترکیبی از دین و علم، سعی کرد تا تطابق و هماهنگی بین این دو را ترویج کند و او همچنین در زمینه سیاست نیز فعالیت داشت و نقش مهمی در دوران انقلاب اسلامی ایران ایفا کرد.
وی در ادامه با تبریک هفته عقیدتی سیاسی تصریح کرد: هفته عقیدتی، سیاسی بهترین فرصت برای تبیین ارزش های انقلابی و ترویج فرهنگ تعلیم و تربیت دینی است.
حجت الاسلام پورعلی ادامه داد: فرهنگ اسلامی به عنوان بالاترین جایگاه در عرصه علم و تربیت، در سپاه پاسداران نهادینه شده و این نهاد انقلابی با این رویکرد مقدس از ارزش های انقلاب اسلامی در کشور و منطقه صیانت می کند.
وی یادآور شد: وظیفه اصلی سپاه پاسداران به عنوان یکی از نیروهای مسلح کشور، صیانت از انقلاب اسلامی است و به همین دلیل مسائل اعتقادی و معارف اسلامی اولویت تمام برنامه های این نهاد انقلابی قرار دارد.
مسئول تعلیم و تربیت سپاه ارومیه در پایان به خطاب به طلاب گفت: با توجه به اهمیت این هفته، بهتر است که همگی به ترویج اندیشههای موضوعی و ارتقای اهمیت آنها ،در جامعه توجه ویژهای داشته باشیم. امیدوارم این هفته، برای همهی ما فرصتی باشد برای بررسی عمیقتر ارزشها و عقاید سیاسی و انسانی که ما را به یک جامعه بهتر هدایت میکنند.