«سفرنامه حاجی مهندس»؛ علی حصوری؛ چشمه در جستجوی فرش ازدست‌رفته
تاریخ انتشار: ۲۵ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۶۵۲۹۸۴
«سفرنامه‌ی حاجی مهندس»
(سفرنامه‌ی فرش)
نویسنده: علی حصوری
ناشر: چشمه، چاپ اول 1396
419 صفحه، 35000 تومان
****
امروزه برای جلب توجه افراد کتاب‌خوان عناوین بزرگی روی کتاب‌ها می‌چسبانند. اغراق نیست اگر بگوییم نام بیشتر کتاب‌ها چیزی بیشتر از محتوای کتاب است. اما گاهی به‌طور استثنائی عکس این مطلب رخ می‌دهد؛ همانند این کتاب.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
این سفرنامه همانند دیگر سفرنامه‌ها نیست. هدف سفرنامه‌های متعارف گزارش مسائل جغرافیائی و مردم‌شناختی است و مناطق زیبا و حوادث جالب را نقل می‌کنند. اما این سفرنامه گزارش وضعیت فرش و مسائل گوناگون مربوط به آن در نقاط مختلف ایران است. البته به مسائلی از نوع تاریخ و جغرافی و مردم‌شناسی نیز پرداخته می‌شود، ولی فقط به این دلیل که بستر شناخت بهتر وضعیت فرش ایرانی هستند. تاریخ، جغرافی، خاطره و حادثه و حتی گاهی شعر هم در لابه‌لای مطالب وجود دارد، اما همه این موارد در خدمت موضوع اصلی کتاب است. البته درباره دیگر هنرهای سنتی ایران همچون حکاکی، گچ‌بری و منبت‌کاری هم مباحثی ذکر می‌شود. همه مطالبی که درباره این هنرهای سنتی بیان شده، مباحثی عمومی و غیرتخصصی هستند و لذا خواننده را خسته نمی‌کنند. همچنین مطالب جالبی از مردم کوچه‌وبازار، روستائیان، کوچ‌روان، بافندگان، طراحان، رنگرزان، پیله‌وران و بازرگانان به چشم می‌خورد. حکایات جزیی نیز کم نیست. برای مثال می‌خوانیم که چگونه چوپانی سیستانی به تنهایی و بدون هیچ وسیله‌ای گله گوسفند خود را از کویر لوت رد می‌کند و برای فروش به اصفهان می‌برد؛ یا کشاورزی یزدی در بیابان هندوانه می‌کارد.
بافندگی به‌طور کلی صنعت مهم و بسیار کهنی در جهان است، به‌حدی که کمتر قومی را در جهان می‌توان یافت که از چنین صناعتی برخوردار نباشد. ولی فرش‌بافی فقط در برخی از اقوام شکل گرفته و در این میان قالیبافی فقط در ایران وجود داشته است و بعدها از ایران به اطراف این کشور سرازیر شد و به اقوام دیگر هم رسید. نشانه این صدور فرهنگی را می‌توان حتی امروز هم مشاهده کرد. برای مثال نقش قالی‌های شمال آفریقا همچون مصر در واقع روگرفتی از طرح‌های ایرانی است.
بنابراین، هنر فرش‌بافی یکی از سرمایه‌های بسیار گران‌بهای ایرانی است که دارد نابود می‌شود بدون اینکه در جایی ثبت شود و لذا رو به انحطاط است. به همین دلیل در این کتاب ماجرای این انحطاط هم تا حدی گفته شده است. نویسنده نیز تلاش می‌کند تا جایی که می‌تواند مباحث ارزشمند مربوط به فرش‌بافی را ثبت کند. این سفرنامه نیز در همین راستاست؛ زیرا در زمینه تاریخ و فرهنگ فرش ایرانی با کمبود اسناد مکتوب و تاریخی مواجه هستیم. به همین دلیل تحقیق در باب این موضوع بسیار دشوار می‌شود؛ زیرا راهی که باقی می‌ماند، تحقیقات میدانی، مطالب شفاهی و رفتن به سراغ جاهایی است که هنوز این شعله در آنها خاموش نشده یا خاکستر گرمی از آن به‌جای مانده است. ارزش هنری آن از شهرت جهانی برخوردار است و برخی نمونه‌های آن جزو شاهکارهای بشری است. برای مثال فرش ایرانی در دوره‌هایی، همچون دوره صفوی، به چنان اوج هنری رسیده بود که در حاشیه‌هایش شعرهایی به خطی چنان زیبا نوشته می‌شد که حتی نوشتن چنان خطی روی کاغذ نیز دشوار است. اما اهمیت این موضوع فقط ناشی از این نیست که یک شاخه از هنر و صنعت کهن است. مسئله فرش ایرانی چیزی فراتر از هنر است. با اینکه همگان زیبایی چشمگیر فرش ایرانی را دیده‌اند، اما کمتر کسی می‌داند که این فرش یک پدیده فرهنگی شگفت‌انگیز است. فرهنگ بلند و گسترده ایران در طول تاریخ در تاروپود آن جای گرفته است. برای تهیه آن بیش از سی فن به کار رفته که بیشتر آنها در این صدسال از بین رفته است. فرش ایرانی در طول تاریخ از چین تا شرق اروپا و شمال آفریقا رفته است و در این گستره عظیمی تاریخی و جغرافیائی باعث تأثیر و تأثرهایی میان این فرهنگ‌ها شده است. تقریبا همه اقوام ایرانی روی فرش‌های خود یادگارهایی به جای گذاشته‌اند. هر قومی تاریخ، داستان‌ها، خاطره‌ها، اساطیر، افکار و آرمان‌های خود را روی قالی نقش می‌بست. به همین دلیل فرش هر قومی نه تنها نشانه، بلکه دریچه‌ای به سوی کل فرهنگ آن قوم است؛ آینه‌ای است که فرهنگ آن قوم در آن بازتابیده است. یکی از ویژگی‌های جالب و مغفول فرش ایرانی آن است که در اصل ابداع زنان بود. نقش‌های فرش از ذهنیت زنانه ناشی می‌شد و به همین دلیل به این درجه‌ای از زیبایی و ظرافت رسیده است. لذا علی‌رغم وجود محیطی خشک و خشن و مردانه، هیچ نشانی از خشونت در فرش‌ها دیده نمی‌شود. هدف اصلی نویسنده هم نشان‌دادن ارزش والای فرهنگی و هنری فرش در ابعاد مختلف است.
این کتاب پس از یک مقدمه مبسوط، دو بخش کلی دارد: شرق ایران و غرب ایران. در بخش اول به مناطق گوناگون خراسان، سمنان، سیستان، کرمان، کاشان، اصفهان و یزد سر می‌زنیم. در بخش بعدی به استان‌های شمالی، تهران، آذربایجان، کردستان، قزوین، همدان، لرستان، چهارمحال‌وبختیاری و فارس می‌رویم. در این سفرِ فرهنگی، روستاهای دور‌افتاده و مناطق ناشناخته فراوانی را خواهیم شناخت و از تنوع حیرت‌انگیز همه‌جانبه‌ای که در این کشور وجود دارد، شگفت‌زده خواهیم شد. نکته قابل‌توجه برای فهم بهتر کتاب آن است که با وجود اینکه در نوع خود جالب است، اما هدف اصلی سرگرم‌کردن خواننده نیست، بلکه قصد نویسنده آن است که چیزی آموزنده نقل کند. از این روی، در این سفرنامه هم مطالب کلی و نظری و تاریخی هست و هم حوادث و خاطرات جزیی و خاص. بی‌فایده نیست که یک مورد را بخوانیم:
روستایی در نزدیکی ملایر. ماشین‌آلات راه‌سازی کوچه اصلی روستا را پهن می‌کردند تا خیابان بسازند و در عوض خانه‌های مردم را خراب می‌کردند. مردم به حالت تسلیم فقط تماشا می‌کردند. پیرمردی کنار دیوار ایستاده بود. دست روی دست گذاشته بود و تماشا می‌کرد. کنار او رفتم و ایستادم. برگشت مرا نگاه کرد. سلام کردم. با احترام پاسخ داد. به او گفتم: «ده‌تون رو هم که دارن توسعه می‌دن.» عمدا چنین گفتم که ببینم از توسعه چیزی شنیده و با مفهوم آن آشناست یا نه. نمی‌دانم چه فکر کرد که گفت: «ما پیش‌تر خودمون توسعه پیدا کردیم.» تعجب کردم و پرسیدم: «چه‌طور؟»
«دیگه کسی حال و حوصله کار کردن نداره.» این تعبیر پیرمرد از توسعه بود. خیلی خندم گرفت و کوشیدم حرف را به قالیبافی بکشم و به مقصود برسم. اما او گفت: «قالیبافی هم توسعه پیدا کرده.»
«چه‌طور؟»
«اونو هم دیگه کسی نمی‌بافه!»
«بالاخره یعنی چی؟»
«اگه نفهمیدی برو پی کارت، دیر میشه!»
منبع: الف
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.alef.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «الف» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۶۵۲۹۸۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
معناهای آشکار و پنهان در پوستر نمایشگاه امسال کتاب تهران
همشهری آنلاین: اعلان (پوستر) این دوره از نمایشگاه کتاب به طراحی صابر شیخ رضایی منتشر شد. شاکله اصلی اعلان را تصویر کتاب‌های متعددی که در حال ایجاد یک سازه معمارانه هستند، تشکیل داده که این اثر تلاشی برای انتقال محتوا و ساخت تصویر با شکلی جدید و بیانی بین المللی و کمینه نگر شرقی ولی بدون استفاده مستقیم از عناصر سنتی تصویری فرهنگ و هنر ایرانی است. از آنجا که امر «خواندن» امری گره خورده به ملکوت و سنت‌های پویا و هدایتگر پیغام آوران وحی است و بهترین کتاب‌های بشری نیز سرمایه‌های وجودی آسمانی دارند، کتاب‌هایی از بالای قاب تصویر، در حالاتی متفاوت و بالقوه، در حال تنزل درجات و پایین آمدن هستند و در مرکز قاب «امر ساختن» با چیدمانی همچون یک سازه منسجم معمارانه را که تداعی اولین هسته‌های شهرسازانه و تمدنی دارد، به فعلیت می‌رسانند که در هم تنیدگی کتاب‌ها نیز حکایت از اندیشه و فلسفه ایرانی دارد. زمینه اعلان؛ لاجوردین فام (آبی ایرانی) است که حکایت از نمایش این چرخه بر گستره وسیع آسمان دارد که این رنگ نیز علاوه بر ایجاد حس نشاط و سرزندگی کنار تنوع رنگین کتاب‌ها، زمینه گرایشات دینی و عرفانی در تاریخ و فرهنگ ایران و سنت‌های تصویری نگارگری ایرانی را راهبری می‌کند. تجمیع و چیدمان کتاب‌ها علاوه بر تداعی فرم بصری یک کتاب گشوده شده که در دو وجه اصلی خود، دروازه‌ها و ایوان‌هایی روشن دارند که با تابش نور آگاهی بر دیدگان و دل‌های بشر آن را به آرمانشهری زمینی بدل می کند، مفهومی دیگر را راهبری می کنند و آن شکل ساده سازی شده یک قلب بزرگ روشن و هندسی است که مفهوم «مهر» در جوامع را یادآور می‌شود که از نتایج کتابخوانی و فرهیختگی و جاری شدن اخلاق در زندگی بشر است و کتاب‌هایی پلکانی که بیانگر «رُشد و تعالی» انسان است. چیدمان عنوان نمایشگاه و عناصر نوشتاری هم به گونه‌ای حاشیه گرایانه جانمایی شده که اولویت با خوانش بصری طرح باشد و چشم بیننده در گردش و متوجه عناصر کلیدی و داستان روایی آنها باشد. اصحاب رسانه و عموم علاقه‌مندان برای دریافت فایل اعلان می‌توانند به بخش چند رسانه‌ای پایگاه اطلاع رسانی نمایشگاه بین المللی کتاب تهران به نشانی tibf.ir مراجعه کنند.
سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی(ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab.ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.
کد خبر 849197 منبع: همشهری آنلاین برچسب‌ها کتاب خارجی و نمایشگاه خارجی کتاب - نمایشگاه داخلی کتاب - نویسندگان و پدید آورندگان نمایشگاه
جزئیات جدید از دزدیده شدن دختر ۴ ساله کلالهای؛ کارگر ۳۵ ساله قصد فروش یسنا را داشت