روشهای مطالعه و تحقیق در نهج‌البلاغه
تاریخ انتشار: ۲۰ فروردین ۱۳۹۷ | کد خبر: ۱۷۹۹۱۵۷۲
نهج‌البلاغه را می‌توان با توجه به ساختار و محتوای آن، به سه روش مطالعه کرد و دربارۀ آن، تحقیق و پژوهش نمود؛ این روشها عبارت اند از: روش ترتیبی، روش تجزیه‌ای و روش موضوعی.
به گزارش خبرنگار مهر، مصطفی دلشاد تهرانی، نهج البلاغه پژوه و مدیرگروه نهج البلاغه دانشگاه علوم و حدیث شهر ری به بررسی روشهای مطالعه و تحقیق در نهج البلاغه پرداخته است:
نهج‌البلاغه را می‌توان با توجه به ساختار و محتوای آن، به سه روش مطالعه کرد و دربارۀ آن، تحقیق و پژوهش نمود؛ این روشها عبارت اند از: روش ترتیبی، روش تجزیه‌ای و روش موضوعی، که به اختصار بدین روشها پرداخته می‌شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
۱. روش ترتیبی
مراد از مطالعه و تحقیق ترتیبی نهج‌البلاغه این است که کتاب از آغاز تا پایان به ترتیب از خطبۀ ۱ تا ۲۴۱، نامۀ ۱ تا ۷۹، حکمت ۱ تا ۹+۴۸۰ مطالعه و بررسی شود. برای ورود به هر متنی از نهج‌البلاغه آگاهی مقدّماتی، شرط ورود علمی به آن متن است. مهم‌ترین آگاهیهای لازم برای رویکرد درست به هر متن نهج‌البلاغه عبارت‌اند از:
۱. منابع و اسناد
۲. جغرافیای سخن
۳. سبب صدور
۴. تاریخ
۵. مخاطب
۶. موضوعات
۷. اهداف
در پرتو آگاهی از موارد فوق، می‌توان به تصویری روشن‌تر، از اموری که در پی می آید، دست یافت: سابقۀ متن، اختلافها، کاستیها و افزونیهای متن؛ فضای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی پیدایش متن؛ سبب صدور یا ورود آن؛ زمانی که آن کلام ایراد یا انشا شده است؛ مخاطب کلام و ویژگیهای او و تناسب کلام با مخاطب؛ موضوعاتی که کلام دربرگیرندۀ آن است؛ و اهدافی که کلام در مقام بیان آن است.
این آگاهی ها، زمینۀ رویکرد و فهم درست تری از متن را فراهم می‌سازد. البتّه دربارۀ هر متن از نهج‌البلاغه (خطبه و کلام، نامه، وصیّت نامه و عهدنامه، حکمت و گفتار کوتاه) ممکن است آگاهی لازم در تمام مواردی که در بالا یاد کرده شد، به دست نیاید.
درست تر آن است که در بررسی هر متنی از نهج‌البلاغه، گذشته از توجّه به آگاهیهای ورود به متن، قواعد فهم متن نیز رعایت شود؛ یعنی:
۱. فهم درست واژه‌ها و مفردات
۲. فهم درست ترکیبات
۳. فهم درست اِعراب
۴. توجّه به بلاغت کلام
۵. توجّه به قرینه‌های متّصل و منفصل
۶. تشکیل خانوادۀ حدیث
۷. توجّه به سیرۀ امام علی (ع)
۸. استفاده از علوم پیرامونی
نکتۀ مهمّ دربارۀ مطالعه و تحقیق نهج‌البلاغه آن است که هر متن، گذشته از آنکه در برگیرندۀ مباحث گوناگون معرفتی است، خود، جنبه‌های مختلفی دارد و می‌توان هر قطعه را از زوایای گوناگون دید و مطالعه و بررسی کرد؛ ازجمله جنبه‌های تاریخی، اجتماعی و سیاسی، حقوقی، اعتقادی، تربیتی، اخلاقی، حکومتی و مدیریتی و... .
اغلب شارحان نهج‌البلاغه، این اثر را به روش ترتیبی شرح و تفسیر کرده اند؛ شارحانی چون: ظهیرالدّین بیهقی معروف به فرید خراسان، درگذشته به سال ۵۶۵ هجری، در معارج نهج‌البلاغه؛ قطب‌الدّین راوندی، درگذشته به سال ۵۷۳ هجری، در منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغة؛ قطب‌الدّین کیذری، از عالمان قرن ششم هجری، در حدائق الحقائق فی شرح نهج‌البلاغة؛ ابن ابی الحدید معتزلی، درگذشته به سال ۶۵۶ هجری، در شرح خود؛ ابن میثم بحرانی، درگذشته به سال ۶۷۹ هجری، در شرح خود؛ میرزا حبیب الله خویی، درگذشته به سال ۱۳۲۴ هجری قمری، در منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغة؛ محمّدجواد مغنیه، درگذشته به سال ۱۴۰۱ هجری قمری، در فی ظلال نهج‌البلاغة.
این شارحانِ گران قدر به شرح و تفسیر وجوهی از این مجموعۀ بی‌بدیل پرداخته‌اند و هر یک با توجّه به بینش، گرایش و قوّتهای علمی خود، برخی از وجوه را نسبت به وجه ها و جنبه های دیگر، گسترده‌تر مطرح نموده‌اند. برخی از آنان بیشتر به جنبه‌های لغوی، ادبی و بلاغی توجّه کرده‌اند، برخی به جنبه‌های اخلاقی، کلامی و فلسفی بیشتر عنایت کرده، و برخی دیگر به جنبه‌های تاریخی، سیاسی و حکومتی پرداخته‌اند.
سخنان علی (ع) وجوه گوناگون و جلوه‌ها و جاذبه‌های بسیار دارد و طبیعی است که هرکس با توجّه به مرتبۀ وجودی خود و بینش و گرایش و جایگاه علمی خویش، وجوهی را ببیند و برجسته نماید و بررسی کند و به شرح آن بپردازد، البته روش ترتیبی، روشی زمان بَر و طولانی است، امّا برای اِشراف بر همۀ بحثها و موضوعهای نهج‌البلاغه بسیار مفید است.
۲. روش تجزیه‌ای
روش تجزیه‌ای بدین معناست که بخشی از نهج‌البلاغه، یا برخی از خطبه‌ها، نامه‌ها و یا حکمتها، به تناسب نیاز و با توجّه به محتوای آنها، بررسی و شرح می شود. در این روش نیز نکته های مطرح شده در آدابِ رویکرد به متن و قواعد فهم آن، لازم است که رعایت شود. البتّه این روش، روشی بخشی‌نگر و جزئی‌نگر است، و طبیعی است که بخش یا جزء انتخاب شده را می‌توان از وجوه گوناگون و یا جهتهای مختلف بررسی کرد و مورد تأمّل و دقّت قرار داد و درس آموخت. مزیّت عمدۀ این روش، آن است که می‌توان خطبه، نامه، حکمت، یا بخش بخش مورد نیاز را مطالعه نمود و در آن، غور کرد و زمانی طولانی برای مرور کامل نهج‌البلاغه نیاز نیست.
این روش، پیوسته مورد توجّه اندیشمندان و هدایت جویان بوده است؛ چنان‌که بسیاری از شارحان و پژوهشگران، به شرح عهدنامۀ مالک اشتر، نامۀ امام علی (ع) به فرزندش حسن (ع)، خطبۀ همّام، خطبۀ قاصعه، خطبۀ شقشقیّه، حکمت امام (ع) خطاب به کمیل بن زیاد و جز اینها پرداخته‌اند.
۳. روش موضوعی
در این روش، موضوعی مشخص، بدون ابهام، محدود، سؤال‌برانگیز و قابل تحقیق در نهج‌البلاغه، انتخاب می‌شود و بر نهج‌البلاغه عرضه می‌گردد؛ بدین نحو که کلّیۀ مطالبی که مستقیم و غیر مستقیم، موضوعِ مورد نظر را تبیین می‌کند، استخراج می‌شود و پس از بررسی، دسته‌بندی می‌گردد و سپس جمع‌بندی آن مطلب ارائه می‌شود.
براساس این روش، می‌توان موضوعهای گوناگونی را در ذیل بحثهای اعتقادی، اخلاقی، تربیتی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، حکومتی، مدیریّتی، تاریخی و جز اینها مطالعه و تحقیق کرد.
از مزیّتهای این روش، آن است که بحثْ کمتر دچار پراکندگی می‌شود و می‌توان براساسِ مجموعه نگری به یک موضوع و توجّه به جوانب و شاخه‌های مختلف آن، تبیینی کامل نسبت به آن حاصل کرد.
در این روش، آموزه‌های امام علی (ع) که در مواضع و مواقع گوناگون بیان شده است، یکدیگر را معنا می‌کند و جهت صحیح را در برداشت از نهج‌البلاغه نشان می‌دهد. به علاوه، با توجّه به محدودیّتهای زمانی و موضوعی روشهای ترتیبی و تجزیه‌ای، روش موضوعی از جنبه‌های مختلف کارا و مفید است.
همچنین امتیاز دیگرِ آن، این است که با رعایت مقدّمات و آداب و قواعد فهم متن، احتمال برداشتهای نادرست بسیار کم می‌شود.
البتّه باید در نظر داشت که روش موضوعی، بی‌نیاز از دو روش دیگر نیست و آن روشها به عنوان ابزارهایی اساسی، این روش را یاری می‌دهند.
برای انجام دادن یک تحقیق موضوعی در نهج‌البلاغه، می‌توان موارد زیر را مدّ نظر داشت و براساس آن، گام به گام عمل کرد:
۱. انتخاب موضوع
۲. طرح مسئله
۳. تعیین واژه‌های کلیدی
۴. مأخذشناسی موضوع
۵. استخراج مطالب از نهج‌البلاغه
۶. عنوان دادن به مطالب
۷. دسته‌بندی مطالب
۸. بررسی و تطبیق مطالب
۹. شرح و تحلیل مطالب
۱۰. ارزیابی و استنتاج
۱۱. تنظیم مطالب
۱۲. نگارش مطالب
بر این سیاق، آثار متعدّدی وجود دارد و تلاشهایی مفید انجام شده است و تألیفاتی دربارۀ موضوعهای اعتقادی، اخلاقی، تربیتی، اجتماعی و سیاسی، اقتصادی، حکومتی، مدیّریتی، تاریخی و جز اینها در نهج‌البلاغه صورت گرفته است.
همچنین دو شرح موضوعی بر تمام نهج‌البلاغه نوشته شده است؛ نخست منهاج الولایة فی شرح نهج‌البلاغة، از ملّا عبدالباقی صوفی تبریزی، درگذشته به سال ۱۰۳۹ هجری، در دو مجلّد که با سبکی فلسفی عرفانی، نهج‌البلاغه را در دوازده موضوع مهمّ به گزینش خود با نثر فارسی آمیخته به عربی شرح کرده است. دوم بهج الصباغة فی شرح نهج‌البلاغة، از محمّدتقی شوشتری، درگذشته به سال ۱۳۷۴ هجری شمسی؛ در این شرح، شارح با نگرش خود، تمام بحثهای نهج‌البلاغه را در شصت موضوع سازمان داده و در زیر هر یک از موضوعها، مطالب مورد نظر را شرح داده است.
منبع: مهر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۷۹۹۱۵۷۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کشف خطر جدید میکروپلاستیک‌ها بر سلامت
نتایج تحقیقات جدید نشان می‌دهد که مواد شیمیایی سمی اضافه شده به مواد پلاستیکی برای مقاوم کردن آنها در برابر شعله می‌توانند از راه پوست یعنی تماس با میکروپلاستیک‌ها وارد بدن شوند.
به گزارش ایسنا، این تحقیق اولین ارائه‌کننده شواهد تجربی است که نشان می‌دهد مواد شیمیایی موجود به‌عنوان افزودنی در میکروپلاستیک‌ها می‌توانند به عرق انسان نفوذ کنند و سپس از طریق پوست جذب جریان خون شوند.
بسیاری از مواد شیمیایی که به‌عنوان ضد حریق و نرم‌کننده‌ها استفاده می‌شوند، به‌دلیل شواهدی مبنی بر اثرات نامطلوب سلامتی ازجمله آسیب به کبد یا سیستم عصبی، سرطان و خطراتی برای سلامت باروری ممنوع شده‌اند، با این حال، این مواد شیمیایی هنوز در وسایل الکترونیکی قدیمی، مبلمان، فرش‌ها و مصالح ساختمانی در محیط وجود دارند.
در حالی که آسیب‌های ناشی از میکروپلاستیک‌ها به‌طور کامل شناخته نشده است، نگرانی فزاینده‌ای در مورد نقش آنها به‌عنوان کانال قرار گرفتن انسان در معرض مواد شیمیایی سمی وجود دارد.
یافته‌های تحقیق در مورد جذب مواد شیمیاییگروه تحقیقاتی در مطالعه‌ای که سال گذشته منتشر شد، نشان داد که مواد شیمیایی از میکروپلاستیک‌ها در عرق انسان فروشسته می‌شود. نتایج تحقیق کنونی نیز نشان می‌دهد که این مواد شیمیایی می‌توانند از طریق عرق در سد پوستی، جذب بدن شوند.
این گروه در آزمایش‌های خود، از مدل‌های نوآورانه پوست سه بعدی انسان به‌عنوان جایگزینی برای حیوانات آزمایشگاهی و بافت‌های بریده شده انسانی استفاده کردند. این مدل‌ها طی دوره ۲۴ ساعته در معرض ۲ شکل متداول میکروپلاستیک حاوی دی‌فنیل اترهای پلی‌برومینه، یک گروه شیمیایی که اغلب برای پلاستیک ضد حریق استفاده می‌شود، قرار گرفتند.
نتایج و پیامدها برای سلامتینتایج نشان داد که 8 درصد از مواد شیمیایی در معرض پوست جذب می‌شوند و پوست هیدراته‌تر یا عرق‌آورتر سطوح بالاتری از مواد شیمیایی را جذب می‌کند. این تحقیق اولین شواهد تجربی را در مورد نحوه کمک کردن این فرآیند به سطوح مواد شیمیایی سمی موجود در بدن، ارائه می‌دهد.
دکتر اووکرویه آبافه، محقق این تحقیق از دانشگاه بیرمنگام انگلستان می‌گوید: میکروپلاستیک‌ها در همه جای محیط زیست وجود دارند و با این حال ما هنوز در مورد مشکلات سلامتی که می‌توانند ایجاد کنند، اطلاعات به نسبت کمی داریم.
نتایج تحقیقات ما نشان می‌دهد که آنها به‌عنوان «حاملان» مواد شیمیایی مضر هستند که می‌توانند از طریق پوست وارد جریان خون ما شوند. این مواد شیمیایی پایدار هستند، بنابراین با قرار گرفتن مداوم یا منظم در معرض آنها، انباشتگی تدریجی وجود خواهد داشت تا جایی که شروع به ایجاد آسیب کنند.
دکتر محمد عبدالله، دانشیار علوم محیطی در دانشگاه بیرمنگام و محقق اصلی این طرح، بیان کرد: این یافته‌ها شواهد مهمی را برای نهادهای نظارتی و سیاست‌گذاران به منظور بهبود قوانین پیرامون میکروپلاستیک‌ها و محافظت از سلامت عمومی در برابر مواجهه مضر فراهم می‌کند.
پروفسور استوارت هاراد، یکی از محققان، افزود: این تحقیق گام مهمی در درک خطرات مواجهه با میکروپلاستیک‌ها برای سلامتی ماست. با تکیه بر نتایج، تحقیقات بیشتری برای درک کامل مسیرهای مختلف قرار گرفتن انسان در معرض میکروپلاستیک‌ها و چگونگی کاهش خطرات ناشی از این مواجهه مورد نیاز است.
این گروه قصد دارد در تحقیقات آینده، مسیرهای دیگری را که از طریق آنها میکروپلاستیک‌ها می‌توانند مسئول ورود مواد شیمیایی سمی به بدن باشند، از جمله استنشاق و بلع، بررسی کنند. این کار توسط فلوشیپ تحقیقاتی ماری کوری در برنامه تحقیقات و نوآوری افق ۲۰۲۰ اتحادیه اروپا تامین می‌شود.
یافته‌های این تحقیق در Environment International منتشر شده است.
کانال عصر ایران در تلگرام
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است