سبک‌زندگی، تحمیلی نیست/ بدیل‌های مناسب جایگزین شوند
تاریخ انتشار: ۱۸ دی ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۲۸۷۵۹۳
به گزارش ایکنا از قم، سلطه انگاره‌های غربی بر روان و ذهنیت جوامع اسلامی و فاصله گرفتن از زیست بوم اسلامی سبب شده است تا گسیختگی و اختلال هویتی در بخشی از پیکره اجتماعی تمدن اسلامی بروز و ظهور پیدا کند. رهیافت‌های روشن و قابل تبیین علمی در این حوزه و ارائه سبک زندگی اسلامی با اتکاء به انگاره‌های دینی می‌تواند زمینه‌ساز دوری از این اختلال و بیماری سبک زندگی غربی شود و معنای واقعی سبک زندگی اسلامی را برای مردم روشن سازد؛ در این راستا گفت‌و‌گویی با سیدعلی آقایی از کارشناسان موسسه فرهنگی هنری سبک زندگی آل یاسین انجام داده‌ایم که ما را با ماهیت اصلی سبک زندگی اسلامی و راهکارهای عملیاتی نمودن سبک زندگی اسلامی در زندگی مردم آشنا می‌کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
پاسخ: شاید برخی گمان کنند که سبک‌زندگی اسلامی، امر جدیدی است و هیچ ارتباطی با اسلام ندارد؛ دراین‌صورت، ترکیب سبک‌زندگی با اسلام بی‌معنا و فاقد محتوا خواهد بود. شاید بعضی هم بر این باور باشند که سبک‌زندگی مربوط به جهان غرب است و با اسلام قابل جمع نیست؛ امّا به نظر می‌رسد هر دو گمانه‌زنی نادرست است. بی‌شک «سبک‌زندگی» یک اصطلاح جدید است، اما پیشینه و عقبه محتوایی آن، به قدمت اسلام است.
مسئله سبک‌زندگی با تمام ابعاد حیات بشر ارتباط تنگاتنگی دارد. گستره مزبور به وسعت تمام شئون زندگی بشر است. در حقیقت می‌توان گفت که سبک‌زندگی چیزی جز الگوی زندگی، قواعد رفتار یا شیوه زیستن نیست و متون اسلامی سرشار از الگوهای زندگی است. قرآن و پیشوایان دین (ع) به‌وفور از زندگی مطلوب و شیوه زیست مؤمنانه سخن گفته‌اند؛ بنابراین قرآن، احادیث، سیره و ادعیه سرشار از مضامین سبک‌زندگی است؛ هرچند اصطلاح سبک‌زندگی نوظهور باشد.
در تعریف این اصطلاح جدید بر اساس دیدگاه‌های اندیشمندان و نظریه‌پردازان حوزه سبک‌زندگی چنین به دست می‌آید که رفتار و عمل، محور سبک‌زندگی است؛ البته از نظر برخی از نظریه‌پردازان سبک‌زندگی، باورها، الگوهای فرهنگی، جهان‌بینی طبقاتی، نگرش فردی و نیز احساس تشکیل‌دهنده سبک‌زندگی هستند. هرچند نباید این نکته مغفول بماند که عینیت عمل به‌عنوان یک رفتار خاص و منحصر، محور سبک‌زندگی نیست، بلکه شیوه عمل و الگوی رفتار، سبک‌زندگی است. با این توصیفات و نیز با نظر به منابع و متون اسلامی تعریف «سبک زندگی اسلامی» را به این صورت می‌توان ارائه کرد: «سبک‌زندگی مجموعه‌ای از الگوهای رفتاری نسبتاً پایدار جهت نیل به هدف است که از بینش‌های دینی و ارزش‌های الهی متأثّر بوده و به‌صورت عینی و در متن زندگی تجلّی می‌یابد.»
آیا سبک زندگی اسلامی با سبک زندگی ایرانی متفاوت است؟پاسخ: به‌طور کلی، نسبت میان دو سبک زندگی ایرانی و اسلامی را می‌توان عموم و خصوص من وجه بیان کرد؛ بدین معنا که اشتراکات و افتراقاتی میان هر دو سبک از زندگی وجود دارد که در اصل نمی‌تواند به الگوهای صحیح و عام خللی وارد کند. یکی از عواملی که در شیوه زندگی انسان‌ها و نه سبک‌زندگی نقش ایفا می‌کند، شرایط اقلیمی و جغرافیایی است. این شرایط می‌تواند طبایع، مزاج‌ها، حالات و سلیقه‌های انسان را شکل دهند. بدون شک فردی که در منطقه گرمسیری و خشک زندگی می‌کند به‌گونه‌ای خاص رفتار می‌کند؛ امّا فرد دیگری که در منطقه معتدل و مرطوب زیست می‌کند، رفتارهای متفاوتی خواهد داشت. تنوع اقلیمی و آب‌وهوایی در پوشش، خوردنی‌ها، آشامیدنی‌ها، نحوه گذران اوقات فراغت، ازدواج و روابط اجتماعی تأثیرگذار است. پُرواضح است که نحوه پوشش در اقلیم‌ها و مناطق مختلف کاملاً متفاوت و متنوّع است. مهم این است که بدانیم این تنوع ازنظر اسلام و پیشوایان دین (ع) پذیرفته‌شده است؛ امّا تنوعات مزبور در شیوه‌های خاص و جزئی تأثیرگذار است نه بر الگوهای عام رفتاری. جالب است به نمونه‌ای تاریخی توجّه کنیم: رسول خدا (ص) به مسلمانان دستور داده بود محاسن خود را رنگ کنند تا هم‌رنگ یهودیان و مسیحیان نباشند. روزی فردی به حضرت علی (ع) اعتراض کرد چرا شما محاسن خود را رنگ نمی‌کنید. امام در پاسخ به این نکته اشاره فرمود که نباید ظاهر و پوسته دین را گرفت، بلکه باید روح دستورات دین را فهمید. دستور پیامبر (ص) مربوط به زمانی بود که تعداد مسلمان‌ها اندک بود و هر بار دشمنان از دور نگاه می‌کردند، آنها را پیر و با ریش‌سفید می‌دیدند. این وضعیت می‌توانست موجب قوّت‌قلب دشمنان باشد؛ امّا روزگاری که شرایط تغییر کرد و مسلمانان زیاد شدند، هر کس می‌تواند هرگونه که دوست دارد، رفتار کند.
راهکارهای عملیاتی نمودن سبک زندگی اسلامی در زندگی مردم چیست؟پاسخ: مدل‌های سبک‌زندگی به‌صورت ناگهانی ایجاد نمی‌شوند تا بتوان آن را به‌صورت دفعی و ناگهانی تغییر داد. اگر رفتاری پایدار در انسان به‌صورت ماندگار درآمد، این امر نشان از پیشینه‌ای نسبتاً طولانی دارد. نهادینه شدن یک رفتار و تثبیت نمودن یک فعالیت، صبوری و تحمّل می‌طلبد. مثلاً اگر بخواهیم برای فرهنگ فست‌فود جایگزینی بیابیم و آن الگو را جامعه‌پذیر نماییم، لازم است اولاً الگوی بدیل، جذّاب و پذیرفتنی باشد، ثانیاً با استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های مؤثر درزمانی مناسب نهادینه شود. آمدن سبک‌زندگی جدید به‌مانند رفتن سبک‌زندگی قبلی، بردباری لازم دارد. آنگاه‌که رسول خدا (ص) به اذن الهی اراده فرمود فرهنگ جاهلیت را تغییر دهد، آن انسان والا آن‌چنان از خود تحمّل، حوصله و شکیبایی نشان داد که خداوند به لحنی خاص به او فرمود: «لَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ أَلَّا يَکُونُوا مُؤْمِنينَ؛ شاید تو از اینکه [مشرکان] ایمان نمی‌آورند، جان خود را تباه سازی.»(شعراء/3)
حکومت و دولت در اجرایی شدن این مهم چقدر تاثیرگذار است؟پاسخ: از آنجا که محور سبک‌زندگی، رفتارهای آدمی است و انسان موجودی انتخاب‌گر و صاحب‌اختیار است، سبک‌زندگی، ناظر به رفتارهای خودجوش و درون‌زا است. سبک‌زندگی پدیده‌ای تحمیلی نیست، بلکه اقناعی است. به تعبیری نمی‌توان مدل خاصی از رفتار را برای زمانی طولانی به فردی اجبار و تحمیل نمود، بلکه او خودش باید آن رفتار را برگزیند و انتخاب نماید. قرآن آزادی بشر را به رسمیت شناخته است: «لَا اِکراهَ فِی الدّینِ؛ در دین هیچ اجباری نیست.» یا «إِنَّا هَدَینَاهُ السَّبِیلَ إمّا شَاکِراً وَ إمّا کفُوراً؛ ما راه را به او نمودیم یا سپاسگزار خواهد بود و یا ناسپاسگزار.» هرگونه تلاشی که از سوی فرد، گروه یا حاکمیت برای تغییر الگوهای رفتاری انجام می‌شود، باید مبتنی بر این اصل مهم باشد: از زور و اجبار استفاده نشود، بلکه شیوه‌هایی اتخاذ شود تا انسان‌ها رفتار موردنظر را خودشان برگزینند و آن را انتخاب نمایند. به‌عبارت‌دیگر نباید و نمی‌توان تلاش کرد تا دیگران را به اتخاذ رفتاری خاص و سبکی خاص وادار نمود، بلکه باید کاری کرد تا دیگران خودشان به رفتار موردنظر برسند. تغییر الگوهای سبک‌زندگی با قانون‌گذاری یا استفاده از قوّه قهریه حاصل نمی‌آید، بلکه باید درون‌زا و خودجوش باشد. ضروری است الگوهای سبک‌زندگی جامعه‌پذیر باشند و مخاطبین با اختیار خود آن الگوها را انتخاب نمایند.
آیا سبک زندگی اسلامی می‌تواند آلام بشری را التیام دهد و بی‌قراری‌های انسان را کم کند؟پاسخ: البته باید مفهوم آلام بشری و بی‌قراری‌های انسان را در نظر گرفت. اگر این دردها و مصائب را از انحراف از الگوهای صحیح دینی بدانیم، می‌توان امید داشت که با شکل‌گیری دانش سبک‌زندگی اسلامی و نیز ارائه الگوهای زندگی مطلوب از طریق ایجاد و توسعه فقه سبک‌زندگی، شیوه‌های زیست ایمانی را با متن زندگی مردم پیوند داد و از این طریق، زندگی دینی را در جامعه عینیت داده و در جهت کاهش این انحرافات و بالطبع کاهش آلام و بی‌قراری‌ها تلاش کرد. اگر گاهی جامعه از الگوهای دینی منحرف می‌شود و اگر زمانی آسیب‌هایی در میان مردم تحقّق می‌یابد، بخشی از علّت را باید در فقدان الگوهای دینی جستجو کرد. ضروری است که نخست باید الگوهای زندگی سالم از متن دین استنباط، سپس آنها را به‌صورت درست و جذّاب به مخاطبان عرضه شوند. این همان نقطه آغاز موفقیت در کم کردن دردها و آلامی است که با انحراف از الگوهای مطلوب زندگی بدان دچار شده‌ایم.
سبک زندگی اسلامی در چه مواردی در زندگی انسان‌ها قرار است تغییر ایجاد کند؟پاسخ: بر اساس آن تعریفی که پیشتر گفتیم، سبک‌زندگی به الگوهای نسبتاً پایدار در زندگی اطلاق می‌شود که این الگوها به‌صورت رفتارهای نهادینه‌شده فردی یا جمعی بروز می‌کنند. رفتارهایی که درون‌زا، خودجوش و به‌صورت ملکه یا مهارت درآمده باشند، نسبتاً پایدار خوانده می‌شوند. این‌گونه رفتارها طبعاً برای فرد به‌صورت عادت درآمده، تغییر آنها دشوار است؛ زیرا عادت طبیعت دوم انسان‌هاست. حضرت علی (ع) فرمود: «الْعَادَةُ طَبْعٌ ثَانٍ؛ عادت طبیعت دوم انسان‌هاست.» بنابراین اگر انسان به رفتاری عادت کرد و مدت طولانی با آن خو گرفت، تغییر دادن آن رفتار یا الگوی رفتاری سخت‌تر است تا جابه‌جایی کوه. پیامبر اسلام (ص) فرموده است: «إذَا سَمِعْتُم بِجَبَلٍ زَالَ عَن مَکَانِهِ فَصَدَّقُوا وَ إذا سَمِعْتُم بِرَجُلٍ زَالَ عَن خُلْقِهِ فَلا تَصَدَّقُوا؛ اگر شنیدید که کوهی از مکانش جابه‌جا شده است، تصدیق کنید؛ امّا اگر شنیدید که اخلاق فردی تغییر کرده است، تصدیق نکنید!»
بنابراین توصیفات، به الگوهای رفتاری جامعه دو گونه می‌توان نگریست؛ وضعیّت موجود و وضعیّت مطلوب. الگوهای سبک‌زندگیِ موجود دو دسته‌اند؛ مناسب و نامناسب. الگوهای نامناسب را باید تغییر داد و به سمت سبک‌زندگی مطلوب هدایت نمود. از سوی دیگر سبک‌زندگی موجودی که مناسب است را باید حفظ و تقویت کرد. به‌منظور سوق دادن افراد و جامعه به سمت الگوهای مطلوبِ سبک‌زندگی، ضروری است توسط استراتژیست‌های سبک‌زندگی و فرهنگ عمومی، برنامه‌های دقیقی طرّاحی شود، مکانیزم‌هایی در نظر گرفته شود و مدیریّت تغییر به‌صورت کاملاً دقیق و نامحسوس صورت پذیرد؛ البته این فرایند، کاری بس دشوار، پیچیده و نامحسوس است. هرچند حتی اگر بتوان یک تغییر در یک نفر هم ایجاد کرد کار بسیار ارزشمندی انجام شده است. رسول خدا (ص) زمانی که حضرت علی (ع) را به یمن فرستاد، خطاب به او فرمود: «یا عَلِی ... وَ أیمُ اللَّهِ لَأَنْ یَهْدِی اللَّهُ عَلَی یَدَیکَ رَجُلًا خَیرٌ لَکَ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَیهِ الشَّمْسُ وَ غَرَبَت؛ ای علی ... به خدا سوگند، اگر خداوند به دستان تو یک نفر را هدایت کند، ارزشش بیشتر از همه چیزهایی است که خورشید بر آن می‌تابد و از آن غروب می‌کند.»
منبع: ایکنا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۲۸۷۵۹۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
نقش حماسی بانوان در دفاع مطهر بی بدیل است
به گزارش خبرنگار مهر، علی محمد زنگانه ظهر چهارشنبه در همایش هویت عصری زنان در آینه قرآن و حدیث که با حضور آیت الله نورمفیدی نماینده ولی فقیه در استان برگزار شد اظهار کرد: نقش حماسی بانوان در دفاع مطهر بی بدیل است و امروز دشمنان ضمن آگاهی از این نقش برنامه ریزی قوی در دستور کار خود قرار داده‌اند.
وی افزود: امروز در ایران اسلامی حضور زنان فرزانه، تحصیل کرده، خوش فکر و ممتاز اجازه بروز و ظهور به دشمنان را نمی‌دهد.
استاندار گلستان گفت: اسلام در نظام فکری جهان، الگویی برتر را رقم زده است.
وی با اشاره به اینکه در دوران دفاع مقدس بانوان حماسه‌های بزرگی را خلق کردند، افزود: در دوران دفاع مقدس بانوان ما ضمن اینکه فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی داشتند ارزش‌های خود را حفظ می‌کردند.
زنگانه اظهار کرد: در جامعه امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند نقش بانوان در عرصه دفاع مطهر هستیم.
کد خبر 6094288
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت